1-3. Ẹvẹ Jesu o ro ru ọruẹrẹfihotọ nọ iruo usiuwoma ota na e rẹ rọ nyaharo, kọ enọ vẹ ma rẹ sae nọ?

 IKPE ivẹ Jesu ọ jọ okpẹwho Galili ta usiuwoma. (Se Matiu 9:35-38.) O kpohọ ewho gbe iwhre buobu, bi wuhrẹ ahwo evaọ iwou-egagọ jẹ be ta usiuwoma Uvie na. Oria kpobi nọ ọ be jọ ta usiuwoma, ahwo a re kuku etẹe. Jesu ọ ta nọ “ivuẹvu na e rrọ ruaro,” fikiere a gwọlọ iruiruo buobu.

² Jesu o ru ọruẹrẹfihotọ nọ iruo usiuwoma ota na e rẹ rọ nyaharo. Eme o ru? O vi ikọ ikpegbivẹ riẹ “nyai whowho Uvie Ọghẹnẹ.” (Luk 9:1, 2) Ẹsejọhọ ikọ na a je roro kpahe oghẹrẹ nọ a te sai ro ru iruo nana ziezi. Rekọ, taure Jesu o te ti vi ai vrẹ, o wuhrẹ i rai wọhọ epanọ Ọsẹ obọ odhiwu riẹ o wuhrẹ i rie na.

³ Enọ jọ nọ e rẹ sae ziọ omai iroro họ: Eme Ọsẹ na o wuhrẹ Jesu? Eme Jesu o wuhrẹ ikọ riẹ? Kọ evaọ oke mai na, Ovie na o bi wuhrẹ ilele riẹ re a sai ru iruo odibọgba rai ziezi? O tẹ rrọ ere, kọ oghẹrẹ vẹ o bi ro ru ere?

4. Oke vẹ a ro wuhrẹ Jesu, kọ oria vẹ a jọ wuhrẹ iẹe?

⁴ Jesu ọ ta vevẹ nọ Ọsẹ riẹ o wuhrẹ i rie. Okenọ Jesu ọ jẹ ta usiuwoma ọ ta nọ: “Wọhọ epanọ Ọsẹ na o wuhrẹ omẹ ere mẹ be ta eware nana.” (Jọn 8:28) Oke vẹ a ro wuhrẹ Jesu, kọ oria vẹ a jọ wuhrẹ iẹe? U muẹro nọ Jihova o mu Ọmọ ọtuyẹ riẹ na họ ewuhrẹ nọ ọ nwane mae no. (Kọl. 1:15) Ọmọ na ọ jọ kugbe Ọsẹ riẹ evaọ obọ odhiwu ikpe nọ i wo unu hu, jẹ gaviezọ kẹe je bi lele oriruo “Owuhrẹ” nọ Ọ Mai Kpehru na. (Aiz. 30:20) Onana o soriẹ nọ Ọmọ na o ro wo eriariẹ nọ a rẹ ruẹ obọ riẹ hẹ kpahe oghẹrẹ nọ Ọsẹ riẹ ọ rrọ, iruo, gbe ẹjiroro Ọsẹ riẹ.

5. Eme Jihova o wuhrẹ Ọmọ riẹ kpahe oghẹrẹ nọ ọ te rọ ta usiuwoma na evaọ otọakpọ?

⁵ Nọ oke o be nyaharo na, Jihova o te wuhrẹ Ọmọ riẹ kpahe oghẹrẹ nọ ọ te rọ ta usiuwoma na evaọ otọakpọ. Joma ta kpahe eruẹaruẹ Ebaibol jọ nọ e ta kpahe usu nọ Owuhrẹ nọ Ọ Mai Kpehru na o wo kugbe Ọmọ ọtuyẹ riẹ. (Se Aizaya 50:4, 5.) Eruẹaruẹ na e ta nọ Jihova ọ rẹ rọwo  Ọmọ riẹ ze “kohiohiẹ kohiohiẹ.” A rọ eme yena dhesẹ owuhrẹ nọ ọ rẹ rọwo ọmọ-isukulu riẹ no owezẹ ze irioke frifri re o wuhrẹ iẹe. Obe jọ nọ o ta kpahe Ebaibol na o ta nọ: “O wọhọ ẹsenọ Jihova . . . ọ rehọ iẹe fihọ isukulu, re o wuhrẹ iẹe ẹme nọ ọ te ta evaọ usiuwoma gbe oghẹrẹ nọ ọ te rọ tae.” Evaọ “isukulu” obọ odhiwu yena, Jihova o wuhrẹ Ọmọ riẹ ‘ẹme nọ ọ rẹ ta gbe onọ o re wuhrẹ.’ (Jọn 12:49) Ọsẹ na o wuhrẹ Ọmọ riẹ oghẹrẹ nọ o re ro wuhrẹ amọfa ziezi. a Nọ Jesu ọ jọ otọakpọ, ọ rọ eware nọ Ọsẹ riẹ o wuhrẹ i rie na rọ ta usiuwoma, o te je wuhrẹ ilele riẹ epanọ a rẹ ta usiuwoma re.

6, 7. (a) Eme Jesu o wuhrẹ ilele riẹ, kọ eme uwuhrẹ na u fiobọhọ kẹ ae ru? (b) Ọruẹrẹfihotọ vẹ Jesu o ru re a sai wuhrẹ ilele riẹ evaọ oke mai na?

⁶ Eme Jesu o wuhrẹ ikọ riẹ wọhọ epanọ ma fodẹ evaọ obọ emuhọ na? Obe Matiu uzou avọ 10 o ta kpahe ithubro nọ Jesu ọ kẹ rai kpahe usiuwoma ota na, eyehọ: eria nọ a rẹ jọ ta usiuwoma (owọ avọ 5, 6), ẹme nọ a rẹ ta (owọ avọ 7), oware nọ u ro fo nọ a re fievahọ Jihova (owọ avọ 9, 10, oghẹrẹ nọ a re ro mu usiuwoma họ (owọ avọ 11-13), oware nọ a re ru nọ ahwo a gbẹ gaviezọ kẹ ae he (owọ avọ 14, 15), gbe oware nọ a re ru nọ a te bi kpokpo ai (owọ avọ 16-23). b Obọdẹ uwuhrẹ nọ Jesu o wuhrẹ ikọ riẹ u fiobọhọ kẹ ae kobaro iruo usiuwoma ota na evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ.

⁷ Kọ evaọ oke mai na? Jesu nọ ọ rrọ Ovie Uvie Ọghẹnẹ ọ kẹ omai ilele riẹ iruo nọ e mai wuzou kpaobọ, inọ ma ta “usi uwoma Uvie na evaọ akpọ na soso re o jọ isẹri kẹ erẹwho na kpobi.” (Mat. 24:14) Kọ Ovie na o wuhrẹ omai rọkẹ obọdẹ iruo nana no? Ee, o wuhrẹ omai no. Ovie na ọ jọ obọ odhiwu ru ọruẹrẹfihotọ re a wuhrẹ ilele riẹ nọ e rrọ obọ otọakpọ obonẹ kpahe epanọ a rẹ rọ ta usiuwoma na, gbe epanọ a rẹ rọ rẹrote ewha-iruo evaọ ukoko na.

8, 9. (a) Eme họ ugogo ẹjiroro Isukulu Odibọgba Esuo-Ọghẹnẹ na? (b) Ẹvẹ isukulu nana i ro fiobọhọ kẹ owhẹ no evaọ usiuwoma ota na?

⁸ U kri no nọ ukoko Jihova u bi ro wuhrẹ idibo Ọghẹnẹ ẹkwoma ikokohọ esese te ilogbo gbe iwuhrẹ ukoko wọhọ Ewuhrẹ Odibọgba na. Ofariẹ, muhọ no etoke ikpe 1940 vrẹ, inievo nọ e be kobaro evaọ ukoko na nọ e rrọ obọ ehri ukoko a te mu ọruẹrẹfihotọ isukulu sa-sa họ eru.

⁹ Isukulu Odibọgba Esuo-Ọghẹnẹ. Wọhọ epanọ ma wuhrẹ evaọ uzou nọ o vrẹ na, a mu isukulu nana họ evaọ ukpe 1943. Kọ a ru isukulu nana re a jariẹ wuhrẹ ahwo epanọ a re ro wo onaa ẹmeọta evaọ iwuhrẹ ukoko ọvo? Ijo. Anwọ oke nọ a ro mu isukulu nana họ, ugogo ẹjiroro riẹ họ re a wuhrẹ idibo Ọghẹnẹ epanọ a rẹ rọ rehọ unu rai jiri Jihova evaọ iruo usiuwoma ota na. (Ol. 150:6) Isukulu na i  re fiobọhọ kẹ inievo-emetẹ avọ emezae wo onaa ziezi evaọ usiuwoma ota Uvie na.

10, 11. Amono a rẹ sai kpohọ Isukulu Giliad enẹna, kọ eme họ ẹjiroro isukulu na?

¹⁰ Isukulu ọ Giliad. Isukulu nọ ma bi se Isukulu ọ Giliad enẹna i muhọ evaọ Ẹdọvo-Oka, Ava 1, 1943. Evaọ oke ọsosuọ, ẹjiroro isukulu na họ re a jariẹ wuhrẹ ekobaro gbe inievo efa nọ e rrọ iruo odibọgba oke-kpobi, kẹsena a ve vi ai kpohọ iruo imishọnare evaọ eria sa-sa. Rekọ anwọ amara Akpe 2011, inievo nọ uvẹ isukulu nana u rovie fihọ kẹ họ enọ e rrọ iruo odibọgba oke-kpobi ọrọ obọdẹ, wọhọ ekobaro obọdẹ, esẹro okogho gbe erọ ubrotọ avọ eyae rai, ahwo uviuwou Ebẹtẹle, gbe imishọnare nọ i ri kpohọ isukulu na ha.

¹¹ Eme họ ẹjiroro Isukulu ọ Giliad na? Oniọvo jọ nọ ọ rrọ owuhrẹ isukulu na te ikpe buobu no ọ ta kpahe ẹjiroro isukulu na, inọ: “Re u ru ẹrọwọ inievo nọ e ziọ isukulu na ga ẹkwoma Ẹme Ọghẹnẹ nọ a rẹ romatotọ wuhrẹ, re a je wuhrẹ eware nọ i re fiobọhọ kẹ ae rẹrote ewha-iruo rai ziezi evaọ ukoko na. U te no ere no, oware ulogbo jọ nọ isukulu na u re fiobọhọ kẹ inievo na wo họ, ọwhọ nọ a rẹ rọ ruabọhọ iruo usiuwoma ota na.”—Ẹf. 4:11.

12, 13. Ẹnyaharo vẹ Isukulu ọ Giliad ọ wha ze no evaọ iruo usiuwoma ota akpọ-soso na? Kẹ oriruo.

¹² Ẹnyaharo vẹ Isukulu ọ Giliad na o wha ze no evaọ iruo usiuwoma ota akpọ-soso na? Anwọ ukpe 1943, inievo nọ i nwrotọ no isukulu nana no a bu vi idu eree gbe egba isoi (8,500), c yọ a jọ usu rai vi imishọnare kpohọ erẹwho nọ i bu vi udhoree gbe ikpe (170) no evaọ akpọ na soso. Imishọnare na a bi fi eware nọ a wuhrẹ i rai na họ iruo, be rọ ọwhọ ta usiuwoma na je bi wuhrẹ amọfa re a ru epọvo na re. Imishọnare na e be kobaro evaọ iruo usiuwoma ota na maero kọ evaọ eria nọ iwhowho-uvie e rrọ họ hayo nọ a jọ bu tere he.

¹³ Muẹrohọ oware nọ o via evaọ obọ Japan nọ iruo usiuwoma ota na e joma serihọ evaọ etoke Ẹmo Akpọ Avivẹ. Evaọ Aria, 1949, iwhowho-uvie nọ e jọ Japan soso a bu te 10 he. Rekọ evaọ ubrobọ urere ukpe yena, imishọnare nọ i nwrotọ no Isukulu Giliad nọ e jẹ jọ Japan ta usiuwoma a bu te 13. Nọ oke o be nyaharo na, a te vi efa kpohọ orẹwho na. Nọ imishọnare na a kaki te orẹwho na, ikpewho nọ e rrọ orẹwho na a jẹ jọ ta usiuwoma; uwhremu na a te mu eria efa evaọ orẹwho na họ ẹnya. A jẹ hae tuduhọ emọ-uwuhrẹ Ebaibol rai gbe amọfa awọ re a mu iruo ọkobaro họ. Omodawọ imishọnare na o wha emamọ iyẹrẹ ze. Enẹna, iwhowho-uvie nọ e rrọ Japan i bu vrẹ idu egba ivẹ gbe ikpegbezeza (216,000) no. O jọ etẹe kuhọ họ, a tẹ ghale iẹe, evaọ usu iwhowho-uvie ikpe kpobi, enwenọ imane yọ ekobaro. d

14. Eme isukulu ukoko na sa-sa i dhesẹ via? (Rri ẹkpẹti na re, “ Isukulu nọ A be Jọ Wuhrẹ Egbodibo Uvie Na,” ẹwẹ. 188.)

 ¹⁴ Isukulu ukoko na efa. Isukulu Ekobaro Oke-Kpobi, Isukulu Ebaibol Rọkẹ Ezae Ileleikristi avọ Eyae Rai, gbe Isukulu Ebaibol Rọkẹ Inievo-Emezae nọ E re Rọo Ho i fiobọhọ kẹ inievo buobu kruga ziezi jẹ be ta usiuwoma na avọ ọwhọ. e Isukulu nana kpobi i dhesẹ nọ Ovie na ọ be ruẹrẹ ilele riẹ kpahe re a sai ru iruo usiuwoma ota na ziezi.—2 Tim. 4:5.

15. Oghẹrẹ vẹ ezae nọ i wo ewha-iruo evaọ ukoko na a be rọ rehọ aro kele Jesu?

¹⁵ Kareghẹhọ nọ eruẹaruẹ Aizaya na e ta nọ Ọghẹnẹ o wuhrẹ Jesu. Jesu ọ jọ “isukulu” obọ odhiwu na wuhrẹ ‘epanọ ọ sae rọ rehọ ẹme-unu tuduhọ awọ ọnọ oma o rrọ no.’ (Aiz. 50:4) O fi eware nọ o wuhrẹ na họ iruo keme okenọ ọ jọ otọakpọ, ọ kẹ enọ e jẹ “ruẹ uye gbe enọ e wha owha ogbẹgbẹdẹ kpobi” omosasọ. (Mat. 11:28-30) Nẹnẹ, inievo-emezae nọ i wo ewha-iruo evaọ ukoko na a gwọlọ nọ a rẹ rọ aro kele Jesu sasa inievo nọ e rrọ ukoko na oma. Oye o wha riẹ ze nọ ukoko na o rọ ruẹrẹ isukulu sa-sa họ re a jarai  wuhrẹ inievo-emezae epanọ a sae rọ rẹrote ibe Ileleikristi rai ziezi.

16, 17. Eme họ ẹjiroro Isukulu Odibọgba Uvie na? (Rri oruvẹ-obotọ na re.)

¹⁶ Isukulu Odibọgba Uvie. Eklase ọsosuọ isukulu nana i muhọ evaọ edẹ 9 Asa, 1959 evaọ obọ South Lansing, New York. Ahwo nọ a jẹ hai zizie kpohọ isukulu nana nọ a re ru evaọ amara soso na họ esẹro enyawariẹ gbe idibo ukoko. Nọ oke o be nyaharo na, a te mu ebe nọ a re ro ru isukulu na họ ẹfa no Oyibo fihọ evẹrẹ efa, ẹmẹrera na a te mu isukulu nana họ eru evaọ eria sa-sa akpọ na. f

¹⁷ Obe-ẹgbukpe 1962 o ta kpahe ẹjiroro nọ a bi ro ru Isukulu Odibọgba Uvie na, inọ: “Evaọ akpọ nana nọ ahwo a be jọ dhogbo eware buobu na, o gwọlọ nọ ọkpako ukoko ọ rẹ jọ ohwo nọ ọ rẹ sai koko oma riẹ họ re ọ sae rẹrote inievo nọ e rrọ ukoko na jẹ kẹ ae omosasọ. Ghele na, orọnọ onana u dhesẹ nọ o re gbabọkẹ uviuwou riẹ hẹ fiki ewha-iruo ukoko nọ e riẹ obọ, ukpoye o re ru eware ivẹ na owowa. Uvẹ-ọghọ ulogbo o rrọ kẹ idibo ukoko nọ e rrọ akpọ na soso re a kpohọ Isukulu Odibọgba Uvie na, re a  wuhrẹ ae epanọ a sae rọ rẹrote ewha-iruo rai evaọ ukoko na wọhọ epanọ o rrọ Ebaibol na!”—1 Tim. 3:1-7; Tait. 1:5-9.

18. Oghẹrẹ vẹ idibo Ọghẹnẹ kpobi a bi ro wo erere no Isukulu Odibọgba Uvie na ze?

¹⁸ Idibo Ọghẹnẹ kpobi a wo erere no Isukulu Odibọgba Uvie na ze no. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Nọ ekpako ukoko gbe idibo iruiruo a te fi eware nọ a jọ isukulu na wuhrẹ họ iruo, a te jọ omosasọ kẹ inievo rai wọhọ epanọ Jesu ọ jọ na. Nọ ọkpako ukoko hayo odibo oruiruo o te weze bru owhẹ ze, ta eme omosasọ kẹ owhẹ, gaviezọ kẹ owhẹ jẹ tuduhọ owhẹ awọ, kọ o gbẹ te were owhẹ? (1 Tẹs. 5:11) Ezae nana yọ oghale ulogbo kẹ ukoko na.

19. Ọruẹrẹfihotọ isukulu efa ve Ogbẹgwae Ewuhrẹ na a ru, kọ ẹjiroro vẹ a bi ro ru isukulu na?

¹⁹ Isukulu ukoko na efa. Ogbẹgwae Ewuhrẹ ọrọ Utu Ẹruorote Iruẹru Isẹri Jihova u ru ọruẹrẹfihotọ isukulu efa nọ a rẹ jọ wuhrẹ inievo-emezae nọ i wo ewha-iruo evaọ ukoko na. Isukulu nana i bi fiobọhọ kẹ ekpako ukoko, esẹro enyawariẹ gbe inievo nọ e rrọ Ogbẹgwae Uwou-Ogha re a sae rẹrote ewha-iruo rai ziezi. U te no ere no, isukulu nana nọ a be jọ rehọ Ebaibol wuhrẹ inievo na i bi fiobọhọ kẹ ae kruga ziezi evaọ ukoko na jẹ riẹ epanọ a sae rọ rehọ ehrẹ Ebaibol fiobọhọ kẹ igodẹ eghaghae Ọghẹnẹ nọ o mu họ ae obọ na.—1 Pita 5:1-3.

20. Fikieme Jesu ọ rọ ta nọ “Jihova o ti wuhrẹ” omai kpobi, kọ eme whọ gba riẹ mu nọ who re ru?

²⁰ Ma ruẹ vevẹ no inọ Ovie na o bi wuhrẹ ilele riẹ ziezi. Iwuhrẹ nana kpobi obọ Jihova i bi no ze, keme ọye o wuhrẹ Ọmọ riẹ, kẹsena Ọmọ na o te bi wuhrẹ ilele riẹ. Agbẹta nọ Jesu ọ rọ ta nọ “Jihova o ti wuhrẹ” omai kpobi na. (Jọn 6:45; Aiz. 54:13) Joma daoma mai kpobi re ma wo erere vọvọ no idhere sa-sa nọ Ovie mai o bi ro wuhrẹ omai na ze. U te no ere no, joma kareghẹhọ nọ ugogo ẹjiroro iwuhrẹ nana kpobi họ re ma kruga ziezi evaọ egagọ Jihova jẹ rọ ajọwha ta usiuwoma na.