Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

YI 18

He Nɛ Wa Náa Sika Ngɛ Kɛ Tsuɔ Matsɛ Yemi ɔ Ní Tsumihi

He Nɛ Wa Náa Sika Ngɛ Kɛ Tsuɔ Matsɛ Yemi ɔ Ní Tsumihi

OTI NƐ NGƐ YI NƐ Ɔ MI

Nɔ́ he je nɛ Yehowa we bi kɛ sika fĩɔ Matsɛ Yemi ɔ he ní tsumi se, kɛ bɔ nɛ a peeɔ lɛ ha

1, 2. (a) Kɛ Nyɛminyumu Russell ha osɔfo ko nɛ hla kaa e maa le bɔ nɛ Baiblo Kaseli ɔmɛ peeɔ kɛ hyɛɛ a ní tsumi ɔ nɔ ɔ heto ha kɛɛ? (b) Mɛni he wa ma susu ngɛ yi nɛ ɔ mi?

 BE KO Ɔ, sɔlemi ko nɛ a tsɛɛ ke Reformed Church ɔ we osɔfo ko ba Nyɛminyumu Charles T. Russell ngɔ konɛ Nyɛminyumu Russell nɛ tsɔɔ lɛ bɔ nɛ a peeɔ ha kɛ hyɛɛ Baiblo Kaseli ɔmɛ a ní tsumi ɔ nɔ.

 Nyɛminyumu Russell de ke, “Wa bɛ sika ngɛ nihi a dɛ.”

 Osɔfo ɔ bi lɛ ke, “Kɛ nyɛ peeɔ kɛ náa sika kɛɛ?”

 Nyɛminyumu Russell ha lɛ heto ke, “Ke i de mo anɔkuale ɔ, o ma de ke i bua. Ke nihi ba wa kpehi a sisi ɔ, a nɛ́ wɔ kaa waa kɛ plɛɛte ngɛ bee ngɛ a hɛ mi konɛ a ngɔ sika kɛ wo mi. Se a naa kaa hiɔ ngɛ nɛ e sa kaa waa wo. A deɔ a he ke, ‘Sika nɛ a kɛ ma asa nɛ ɔ nɛ . . . Ke i suɔ nɛ ma ngɔ sika bɔɔ kɛ ye bua ní tsumi nɛ ɔ, kɛ ma pee kɛɛ?’”

 Osɔfo ɔ hyɛ Nyɛminyumu Russell too, e he we yi.

 Nyɛminyumu Russell tsa nɔ ke, “Anɔkuale i ngɛ mo dee ɔ nɛ. Sane nɛ a pɔɔ mi bimi ji, ‘Ke i suɔ nɛ ma ngɔ sika bɔɔ kɛ ye bua nyɛ ní tsumi ɔ, kɛ maa pee kɛɛ?’ Ke nɔ ko ngɛ sika, nɛ Mawu hu jɔɔ lɛ ɔ, e suɔ kaa e kɛ ye bua Nyɔmtsɛ ɔ ní tsumi ɔ. Ke nɔ ɔ be e eko ɔ, mɛni he je nɛ e sa kaa a nyɛ e nɔ kaa e ha nɔ́ ko?” a

2 “Anɔkuale ɔ” Nyɛminyumu Russell tu ɔ nɛ. Kɛ je blema tɔɔ nɛ a le Mawu we bi kaa a jeɔ a tsui mi nɛ a kɛ níhi nɛ a ngɛ ɔ yeɔ bua anɔkuale jami. Ngɛ yi nɛ ɔ mi ɔ, wa ma susu enɛ ɔ he nɔ hyɛmi níhi ngɛ Ngmami ɔ, kɛ wa be nɛ ɔ mi ɔ he. Be mi nɛ wa ngɛ bɔ nɛ wa náa sika kɛ tsuɔ Matsɛ Yemi ɔ ní tsumihi a he susue ɔ, e sa nɛ wa ti nɔ tsuaa nɔ nɛ bi e he ke, ‘Mɛni ma nyɛ ma ngɔ kɛ ha kɛ fĩ Matsɛ Yemi ɔ se?’

‘Nɔ Tsuaa Nɔ Nɛ Suɔ Kaa E Maa Ke Nɔ́ Ko ɔ, E Ngɔ Kɛ Ba’

3, 4. (a) Mɛni he kɛ nɔ fɔmi Yehowa ngɛ ngɛ e sɔmɔli a mi? (b) Mɛni Israel bi ɔmɛ pee kɛ fĩ kpe he bo tsu ɔ ma mi se?

3 Yehowa ngɛ he kɛ nɔ fɔmi ngɛ e sɔmɔli nɛ a yeɔ anɔkuale ɔ a mi. E le kaa ke e ha mɛ he blɔ ɔ, a kɛ níhi nɛ a ngɛ ɔ ma ha faa kɛ tsɔɔ kaa a suɔ lɛ, nɛ a yeɔ lɛ anɔkuale. Nyɛ ha nɛ wa susu nɔ hyɛmi níhi enyɔ nɛ kɔɔ blema Israel bi ɔmɛ a he nɛ waa hyɛ.

4 Benɛ Yehowa je Israel bi ɔmɛ kɛ je Egipt se ɔ, Yehowa de mɛ kaa a ma kpe he bo tsu nɛ a ja lɛ ngɛ mi. A maa hia níhi fuu nɛ a kɛ maa ma bo tsu ɔ, kɛ níhi nɛ a kɛ ma dla mi hulɔ. Yehowa de Mose ke e ha ma a he blɔ nɛ a ngɔ níhi nɛ a ngɛ ɔ kɛ ye bua. E de mɛ ke: ‘Nɔ tsuaa nɔ nɛ ngɛ he tsui kaa e maa ke Yehowa nɔ́ ko ɔ, e ngɔ kɛ ba.’ (2 Mose 35:5) Kɛ nihi nɛ a ‘wa mɛ yi mi wawɛɛ’ ngɛ nyɔguɛ yemi mi jehahi babauu ɔ pee a ní ngɛ nɔ́ nɛ a de mɛ nɛ ɔ he ha kɛɛ? (2 Mose 1:14) A je a tsui mi nɛ a ngɔ a sika tsu, sika hiɔ, kɛ ní kpahi nɛ a he jua wa nɛ eko ɔ, a ná kɛ je Egipt bi ɔmɛ a dɛ ɔ kɛ ha. (2 Mose 12:35, 36) Níhi nɛ Israel bi ɔmɛ ngɔ kɛ ha nɛ a kɛ tsu ní ɔ hiɛ babauu, lɔ ɔ he ɔ, a de mɛ konɛ ‘nɔ ko nɛ ko ngɔ nike ní ko kɛ ba hu.’​—2 Mose 36:4-7.

5. Benɛ David ha Israel bi ɔmɛ he blɔ konɛ a fĩ sɔlemi tsu ɔ ma mi se ɔ, kɛ a pee a ní ngɛ he ha kɛɛ?

5 Maa pee jeha 475 se ɔ, David ngɔ lɛ nitsɛ e “sika hiɔ, kɛ sika tsu” ngɔ ha konɛ a kɛ ma sɔlemi we. Sɔlemi we nɛ ɔ ji kekleekle tsu nitsɛ nɛ a ma kɛ ha anɔkuale jami ngɛ zugba a nɔ. Jehanɛ ɔ, e ha Israel bi ɔmɛ hu he blɔ konɛ a ngɔ nɔ́ ko kɛ ye bua, e bi mɛ ke: ‘Nyɛ ti mɛnɔ suɔ kaa e maa je e tsui mi faa nɛ e ke Yehowa nɔ́ ko?’ Nɔ́ nɛ ba ji, ‘Ma a ke Yehowa ní kɛ je a tsui mi faa.’ (1 Kron. 29:3-9) Akɛnɛ David yɔse he nɛ nike ní ɔ je he je ɔ, e sɔle kɛ ha Yehowa ke: “Nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ wa ngɛ ɔ, mo lɛ o ke wɔ.”​—1 Kron. 29:14.

6. Mɛni he je nɛ wa hia sika konɛ wa kɛ tsu Matsɛ Yemi ɔ he ní mwɔnɛ ɔ, nɛ mɛni sane bimihi enɛ ɔ tleɔ si?

6 Mose nyɛ we Mawu we bi a nɔ kaa a ha nɔ́ ko, nɛ David hu pee we jã. Mohu ɔ, ni ɔmɛ nitsɛ nɛ a je a tsui mi nɛ a ke Yehowa ní. Nɛ mwɔnɛ ɔ hu nɛɛ? Wa le saminya kaa, sika a kɛ ma tsu níhi nɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ ngɛ tsue ɔ. Baiblo kɛ Baiblo kasemi womihi a peemi kɛ a gbami, Matsɛ Yemi Asahi kɛ asafo ɔ ní tsumi kɔnihi a mami kɛ a nɔ hyɛmi, kɛ nyɛmimɛ nɛ oslaa ná mɛ nɛ wa maa ye bua mɛ ɔ biɔ sika fuu. Enɛ ɔ tleɔ sane bimi komɛ nɛ a he hia si: Jije wa náa sika ngɛ? Anɛ e sa kaa a nyɛ Matsɛ ɔ se nyɛɛli a nɔ loko a ha yemi kɛ buami lo?

“Wa Be Sika Bae Ngɛ Nihi A Dɛ Kɔkɔɔkɔ”

7, 8. Mɛni he je nɛ Yehowa we bi bɛ sika a?

7 Nyɛminyumu Russell kɛ nihi nɛ a piɛɛ e he ɔ pee we a ní kaa sɔlemi ɔmɛ nɛ mɛɛ lɛɛ a guu ga blɔ slɔɔtohi a nɔ kɛ náa sika a. Ngɛ munyuyi ko nɛ ji, “Anɛ O Suɔ Hwɔɔmi Mɔ ɔ Lo?” nɛ a ngma ngɛ Hwɔɔmi Mɔ enyɔne nɛ a pee ɔ mi ɔ, Russell ngma ke: “Wa he ye kaa YEHOWA fi ‘Hwɔɔmi Mɔ’ ɔ peemi se, lɔ ɔ he ɔ, wa be sika bae ngɛ nihi a dɛ kɔkɔɔkɔ.” Ke Mawu nɛ e de ke: ‘Ye níhi ji je ɔ mi sika tsu, kɛ sika hiɔ tsuo’ ɔ kpa wɔ sika hami ɔ, kɛkɛ wa maa nu sisi kaa be su nɛ e sa kaa wa kpa womi ɔ peemi. (Hag. 2:7-9) Jeha 130 kɛ se ji nɛ ɔ, Hwɔɔmi Mɔ ɔ kɛ nihi nɛ a peeɔ Hwɔɔmi Mɔ ɔ ngɛ hɛ mi yae wawɛɛ!

8 Yehowa we bi bɛ sika ngɛ nihi a dɛ. A kɛ plɛɛte bi ngɛ nihi a hɛ mi kaa a ngɔ sika kɛ wo mi, nɛ a ngmɛ́ sɛ womi ha nihi kaa a ha mɛ sika, nɛ a kpa we ní kɛ ná sika. Nɔ́ nɛ Hwɔɔmi Mɔ ɔ de kɛ je blema a, lɔ ɔ pɛ a peeɔ: “Wa susu we he gblee kaa wa maa ba sika kɛ tsu Nyɔmtsɛ ɔ ní tsumi ɔ kaa bɔ nɛ sɔlemi ɔmɛ pɔɔ peemi ɔ . . . Wa nu sisi kaa sika nɛ a maa ba ngɛ blɔ slɔɔtohi a nɔ ngɛ Nyɔmtsɛ ɔ biɛ mi ɔ hí kulaa, nɛ Nyɔmtsɛ ɔ kplɛɛ we nɔ, nɛ nihi nɛ a ma ha sika a be jɔɔmi náe, nɛ ní tsumi ɔ be nɔ yae.” b

“Nɔ Tsuaa Nɔ Nɛ Ha Bɔ Nɛ E To Kaa E Ma Ha”

9, 10. Mɛni ji yi mi tomi kake he je nɛ wa jeɔ wa tsui mi kɛ haa yemi kɛ buami ɔ?

9 Mwɔnɛ ɔ, e he hia we nɛ a nyɛ wɔ nɛ wa ji Matsɛ Yemi ɔ sisi bimɛ ɔ wa nɔ kaa wa ha yemi kɛ buami. Mohu ɔ, wa jeɔ wa tsui mi faa nɛ waa kɛ wa sika kɛ ní kpahi yeɔ bua Matsɛ Yemi ɔ ní tsumihi. Mɛni he je nɛ wa jeɔ wa tsui mi nɛ wa yeɔ bua a? Nyɛ ha nɛ wa susu níhi etɛ nɛ haa nɛ wa peeɔ jã a he nɛ waa hyɛ.

10 Kekleekle ɔ, wa jeɔ wa tsui mi nɛ wa yeɔ bua akɛnɛ wa suɔ Yehowa, nɛ wa suɔ kaa waa pee “níhi nɛ sa e hɛ mi” ɔ he je. (1 Yoh. 3:22) Yehowa bua jɔɔ e sɔmɔli nɛ a keɔ lɛ ní kɛ jeɔ a tsui mi ɔ he. Nyɛ ha nɛ wa susu nɔ́ nɛ bɔfo Paulo de kɛ kɔ nɔ́ hami he ɔ he nɛ waa hyɛ. (Kane 2 Korinto Bi 9:7.) Anɔkuale Kristofo no kɛ mi mi gbigblimi ha we nɔ́, nɛ a nyɛ we e nɔ loko e haa nɔ́. Mohu ɔ, e haa ejakaa jã ji “bɔ nɛ e to kaa e ma ha.” c Enɛ ɔ tsɔɔ kaa ke e na kaa hiami ní ko ngɛ, nɛ e susu bɔ nɛ e ma tsu he ní ha a he ɔ, lɔ ɔ haa nɛ e jeɔ e tsui mi nɛ e yeɔ bua. Yehowa bua jɔɔ nɔ nɛ haa nɔ́ ɔ he, ejakaa “Mawu suɔ nɔ nɛ haa nɔ́ kɛ tsui mi jɔmi.” Baiblo sisi tsɔɔmi ko hu de ke: “Mawu suɔ nihi nɛ a suɔ nɔ́ hami.”

Wa nyɛmimɛ tsɔwi nɛ a ngɛ Mozambique ɔ hu suɔ kaa a ma ha yemi kɛ buami

11. Mɛni woɔ wɔ he wami nɛ wa keɔ Yehowa wa ní nɛ hi pe kulaa a?

11 Yi mi tomi enyɔne ji kaa, wa ngɔɔ níhi nɛ wa ngɛ ɔ kɛ yeɔ bua konɛ wa kɛ na Yehowa si ngɛ jɔɔmi babauu nɛ e jɔɔ wɔ ɔ he. Nyɛ ha nɛ wa susu sisi tomi mlaa ko nɛ ngɛ Mose Mlaa a mi ɔ he nɛ waa hyɛ. (Kane 5 Mose 16:16, 17.) Ke nyumuhi nɛ a ji Israel bi yaa kpehi etɛ nɛ a peeɔ ngɛ jeha a mi eko tsuaa eko ɔ, a ti nɔ tsuaa nɔ haa bɔ nɛ e ma nyɛ “kaa bɔ nɛ Yehowa jɔɔ lɛ ɔ.” Lɔ ɔ he ɔ, loko a maa ya kpe ɔ, nɔ tsuaa nɔ hyɛɛ e tsui mi, nɛ e hyɛɛ bɔ nɛ a jɔɔ lɛ ha a, nɛ e mwɔɔ e yi kpɔ ngɛ nɔ́ nɛ hi pe kulaa nɛ e kɛ ma ha a he. Jã nɔuu kɛ̃ nɛ ke wa susu bɔ nɛ Yehowa jɔɔ wɔ ha a he ɔ, e woɔ wɔ he wami konɛ waa ke lɛ wa ní nɛ hi pe kulaa. Níhi nɛ wa jeɔ wa tsui mi faa nɛ wa kɛ keɔ Yehowa a tsɔɔ bɔ nɛ wa bua jɔ níhi nɛ Yehowa pee ha wɔ ɔmɛ a he ha.​—2 Kor. 8:12-15.

12, 13. Ke wa ha yemi kɛ buami ɔ, mɛni blɔ nɔ e tsɔɔ ngɛ kaa wa suɔ Matsɛ ɔ, nɛ enyɛmɛ nɔ tsuaa nɔ ma nyɛ ma ha?

12 Yi mi tomi etɛne ji kaa, waa kɛ níhi nɛ wa ngɛ ɔ yeɔ bua konɛ wa kɛ tsɔɔ bɔ nɛ wa suɔ Matsɛ Yesu Kristo ha. Ngɛ mɛni blɔ nɔ? Mo kadi nɔ́ nɛ Yesu de e kaseli ɔmɛ nyɔ mi nɛ e nɔ jena e gbo ɔ. (Kane Yohane 14:23.) Yesu de ke, “Ke nɔ ko suɔ mi ɔ, e maa ye ye munyu ɔmɛ a nɔ.” Fami nɛ Yesu kɛ ha kaa a fiɛɛ Matsɛ Yemi sane kpakpa a ngɛ zugba a nɔ tsuo ɔ piɛɛ e “munyu” ɔ he. (Mat. 24:14; 28:19, 20) Ke waa kɛ wa be, wa sika, kɛ níhi nɛ wa ngɛ ɔ fĩ Matsɛ Yemi fiɛɛmi ní tsumi ɔ se ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ Yesu “munyu” ɔ nɔ yee. Nɛ waa kɛ jã peemi maa tsɔɔ hu kaa wa suɔ Matsɛ Yesu Kristo.

13 Akɛnɛ wa ji Matsɛ Yemi ɔ sisi bi nɛ a yeɔ anɔkuale he je ɔ, wa suɔ nɛ waa je wa tsui mi konɛ waa ngɔ sika kɛ fĩ Matsɛ Yemi ɔ ní tsumihi a se. Mɛni blɔ nɔ wa peeɔ jã ngɛ? Lɔ ɔ lɛɛ e sa nɔ nitsɛ nɛ e mwɔ e yi mi kpɔ ngɛ he. E sa nɛ nɔ tsuaa nɔ nɛ ha bɔ nɛ e ma nyɛ. Wa nyɛmimɛ Kristofohi babauu ngɛ nɛ a be nɔ́ ko tsɔ. (Mat. 19:23, 24; Yak. 2:5) Se nihi kaa jã a ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa kɛ e Bi ɔ bua jɔ bɔbɔyoo nɛ a jeɔ a tsui mi nɛ a kɛ ha a po he.​—Mar. 12:41-44.

Mɛni Blɔ Nɔ Nihi Kɛ Sika Haa Asafo ɔ Ngɛ?

14. Jehahi babauu nɛ Yehowa Odasefohi kɛ gba Baiblo kasemi womihi ha nihi ɔ, mɛni nihi peeɔ ngɛ he?

14 Yehowa Odasefohi kɛ jehahi babauu gba Baiblo kasemi womihi ha nihi, nɛ ni ɔmɛ nitsɛ jeɔ a tsui mi nɛ a haa nɔ́ ko. Nihi nɛ a be nɔ́ ko tsɔ ɔ po nyɛɛ nɛ a ngɔɔ womi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke wetsɛ ko bua jɔ wa womi ɔmɛ a he, se e be sika nɛ e kɛ maa ye bua a, Matsɛ Yemi fiɛɛli ɔmɛ haa lɛ womi ɔ. Fiɛɛli ɔmɛ suɔ kaa a kɛ womi ɔmɛ ma ha nihi nɛ a ngɛ tsui kpakpa nɛ a suɔ kaa a maa kane nɛ a ná he se ɔ.

15, 16. (a) Ngɛ jeha 1990 ɔ mi ɔ, mɛni tsakemi Blɔ Tsɔɔmi Ajla Toli ɔmɛ pee ngɛ bɔ nɛ waa kɛ wa womi ɔmɛ ha a he? (b) Mɛni blɔ nɔ wa guu kɛ haa yemi kɛ buami? (Hyɛ daka nɛ ji “ Mɛni A Kɛ Sika Nɛ Waa Kɛ Yeɔ Bua a Peeɔ?” ɔ hulɔ.)

15 Ngɛ jeha 1990 ɔ mi ɔ, Blɔ Tsɔɔmi Ajla Toli ɔmɛ pee tsakemi ngɛ bɔ nɛ waa kɛ wa womi ɔmɛ ha a he. Ngɛ jamɛ a jeha a mi ngɛ United States ɔ, a kɛ womi ɔ eko tsuaa eko haa nihi konɛ a je a tsui mi nɛ a ha nɔ́ ko. A ngma sɛ womi kɛ ha asafohi tsuo ngɛ United States, nɛ a tsɔɔ mi ke: “A ma ha fiɛɛli kɛ nihi nɛ a bua jɔ munyu ɔ he ɔ womi tɛtlɛɛhi kɛ womihi nɛ a be juae ha mɛ. . . . Ke nɔ ko suɔ kaa e ma ha nɔ́ ko kɛ ye bua fiɛɛmi ní tsumi ɔ, e ma nyɛ maa pee jã, nɛ ke nɔ ɔ ha yemi kɛ buami jio, e ha we eko jio ɔ, e ma nyɛ maa ngɔ womi.” Blɔ nya tomi nɛ ɔ tsɔɔ heii kaa wa ní tsumi ɔ loo wa jami ɔ ngɔɛ ‘Mawu Munyu ɔ ngɔ pee je juami nɔ́.’ (2 Kor. 2:17) Pee se ɔ, a kɛ blɔ nya tomi nɛ ɔ bɔni ní tsumi ngɛ je ɔ mi he tsuaa he.

16 Ke nihi ha yemi kɛ buami ɔ, jije fiɛɛli kɛ sika a yaa? A kɛ yemi kɛ buami dakahi ma hehi nɛ sa ngɛ Yehowa Odasefohi a Matsɛ Yemi Asa a nɔ. Nihi ma nyɛ maa ngɔ sika kɛ wo daka a mi loo a ma nyɛ kɛ maa mane Yehowa Odasefohi a ní tsumi hehi tɛɛ hulɔ. Daa jeha a, a ngmaa munyu ko ngɛ Hwɔɔmi Mɔ ɔ mi, nɛ a kɛ tsɔɔ bɔ nɛ nihi nɛ a suɔ kaa a maa ye bua a ma nyɛ maa pee jã ha.

Mɛni Asafo ɔ Kɛ Sika a Tsuɔ?

17-19. Moo tsɔɔ nɔ́ nɛ a kɛ sika nɛ a náa ngɛ yemi kɛ buami daka nɛ ɔmɛ a mi ɔ peeɔ (a) je kɛ wɛ ní tsumi ɔ, (b) Matsɛ Yemi Asa mami ngɛ je ɔ mi, kɛ (d) yemi kɛ buami kɛ ha asafo ɔ mi ní tsumi.

17 Yemi kɛ buami kɛ ha je kɛ wɛ ní tsumi ɔ. Asafo ɔ ngɔɔ sika nɛ e náa a kɛ woɔ hiɔ nɛ e bɔɔ ngɛ je kɛ wɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi ɔ. Asafo ɔ bɔɔ hiɔ ngɛ Baiblo kasemi níhi nɛ a peeɔ nɛ lɔ ɔ se a kɛ maneɔ, kɛ asafo ɔ ní tsumi kɔnihi a mami kɛ a nɔ hyɛmi, kɛ teokrase sukuu slɔɔto ɔmɛ a peemi he. Jehanɛ hu, a kɛ sika nɛ a náa a hyɛɛ ma se sane kpakpa fiɛɛli, kpɔ mi nɔ hyɛli kɛ blɔ gbali klɛdɛɛ. A kɛ sika nɛ waa kɛ yeɔ bua je kɛ wɛ ní tsumi ɔ eko hyɛɛ wa nyɛmimɛ nɛ oslaa ná mɛ ɔ hulɔ. d

18 Yemi kɛ buami kɛ ha Matsɛ Yemi Asa mami ngɛ je ɔ mi. A ngɔɔ sika nɛ ɔ kɛ yeɔ bua asafohi nɛ a kɛ maa aloo a kɛ dlaa a Matsɛ Yemi Asa. Yemi kɛ buami nɛ waa kɛ haa a yeɔ bua asafo kpahi hulɔ. e

19 Yemi kɛ buami kɛ ha asafo ɔ mi ní tsumi. A kɛ sika nɛ ɔ woɔ hiɔhi nɛ asafo ɔ bɔɔ ngɛ Matsɛ Yemi Asa a dlami he. Asafo mi nikɔtɔma amɛ ma nyɛ maa mwɔ a yi mi kpɔ kaa a kɛ sika nɛ ɔ eko maa mane asafo ɔ ní tsumi kɔni nɛ ngɛ he nɛ a ngɛ ɔ konɛ a kɛ fĩ je kɛ wɛ ní tsumi ɔ se. Ngɛ si fɔfɔɛ kaa kikɛ mi ɔ, asafo mi nikɔtɔma amɛ ma nyɛ ma ha nɛ asafo mi bi ɔmɛ nɛ a mwɔ a yi mi kpɔ ngɛ sika nɛ a kɛ ma fĩ je kɛ wɛ ní tsumi ɔ se ɔ he. A kɛ sika nɛ asafo ɔ tsɔɔ kaa e kɛ maa ye bua a maa mane asafo ɔ ní tsumi kɔni ɔ. Daa nyɔhiɔ ɔ, nyɛminyumu nɛ hyɛɛ asafo ɔ sika nɔ ɔ kaneɔ asafo ɔ sika he akɔtaa bumi kɛ tsɔɔ asafo ɔ.

20. Mɛni blɔ nɔ o ma nyɛ maa ngɔ “ní babauu” nɛ o ngɛ ɔ kɛ wo Yehowa hɛ mi nyami ngɛ?

20 Ke wa susu hiɔ nɛ asafo ɔ bɔɔ ngɛ Matsɛ Yemi fiɛɛmi, kɛ kaseli peemi ní tsumi ɔ he ɔ, e woɔ wɔ he wami nɛ waa kɛ ‘ní babauu nɛ wa ngɛ ɔ woɔ Yehowa hɛ mi nyami.’ (Abɛ 3:9, 10) Nɔmlɔ tso mi he wami, juɛmi, kɛ mumi mi si dami nɛ wa ngɛ ɔ piɛɛ ní babauu nɛ wa ngɛ ɔ he. Wa suɔ nɛ wa kɛ ye bua Matsɛ Yemi ní tsumi ɔ. Mo kai kaa, helo nya níhi nɛ wa ngɛ ɔ hu piɛɛ ní babauu nɛ wa ngɛ ɔ he. Nyɛ ha nɛ waa mwɔ wa yi mi kpɔ kaa ke wa ngɛ eko ɔ, wa ma ha nɔ́ nɛ wa ma nyɛ. Yemi kɛ buami nɛ wa jeɔ wa tsui mi kɛ haa a woɔ Yehowa hɛ mi nyami, nɛ e tsɔɔ kaa wa fĩ Kristo Matsɛ Yemi ɔ se.

a July 15, 1915 Blɛfo gbi Hwɔɔmi Mɔ ɔ, ba fa 218-219.

b August 1, 1899 Blɛfo gbi Hwɔɔmi Mɔ ɔ, ba fa 201.

c Ní lelɔ ko de ke a ma nyɛ maa tsɔɔ Hela munyungu nɛ a tsɔɔ sisi ke, “bɔ nɛ e to” ɔ sisi hu kaa “nɔ́ ko nɛ a susu he kɛ sɛ hlami.” E de hu ke: “E ngɛ mi kaa bua jɔmi ngɛ nɔ́ hami mi mohu, se e sa nɛ a susu he nɛ a to he blɔ nya.”​—1 Kor. 16:2.

d Ke o ngɛ hlae nɛ o le níhi fuu kɛ kɔ enɛ ɔ he ɔ, hyɛ womi nɛ ɔ Yi 20.

e Ke o ngɛ hlae nɛ o le Matsɛ Yemi Asa mami he ní fitsofitso ɔ, hyɛ womi nɛ ɔ Yi 19.