1, 2. (a) Mwana-a-asa Russell amũsũngĩie ata mũtongoi ũmwe wa ĩkanisa, ũla wendaa kũmanya vala Amanyĩwʼa ma Mbivilia maumasya mbesa sya kũendeesya wĩa woo? (b) Nĩ kyaũ tũũneenea kĩlungunĩ kĩĩ?

 ĨVINDA yĩmwe mũtongoi wa ĩkanisa ya Reformed Church nĩwamũkũlilye Mwana-a-asa Charles T. Russell vala Amanyĩwʼa ma Mbivilia maumasya mbesa sya kũendeesya wĩa woo.

 Mwana-a-asa Russell amũsũngĩie amwĩa, “Ithyĩ tũyĩtasya andũ nthembo.”

 Nake mũtongoi ũsu amũkũlya, “Na mumasya mbesa va?”

 Russell amũsũngĩie atĩĩ: “Nũtonya kũlea kũĩkĩĩa kĩla ngũũtavya, ĩndĩ nĩkyo kya wʼo.” Na ĩndĩ amwĩa atĩĩ: “Ĩla andũ mooka maũmbanonĩ maitũ, mayĩawa maumye nthembo. Ĩndĩ nĩmonaa mbesa nitũmĩkaa. Kwoou nĩmatonya kwasya, ‘No nginya nyũmba ĩno ĩkethĩwa na ngalama . . . Ndonya kũtetheesya ata?’”

 Mũtongoi ũsu nĩwamũsyaisye Mwana-a-asa Russell asengʼete mũno.

 Nake Russell amwĩa atĩĩ: “Ũu naũtavya nĩwʼo vailyĩ.” Na ĩndĩ asyoka asya, “Andũ nĩmangũlasya ĩkũlyo yĩĩ, ‘Ndonya kũtetheesya ata?’ Ethĩwa mũndũ e na mbesa, no ende kũitũmĩa kwondũ wa wĩa wa Mwĩaĩi. Na ethĩwa nde na syo, tũimũingĩĩasya kumya.” a

² Vate nzika Mwana-a-asa Russell awetaa ũndũ “vailyĩ.” Kwa ĩvinda yĩasa andũ ma Ngai nĩmeethĩĩtwe maikwata mbau ũthaithi wa wʼo kwa kumya mĩvothi na ngoo ya kwenda. Nthĩnĩ wa kĩlungu kĩĩ nĩtũũneenea ngelekanyʼo imwe syonanĩtwʼe Maandĩkonĩ ila ikonetye ũndũ ũsu, na tũyona ũndũ twĩthĩĩtwe tũyĩka ũu ũmũnthĩ. O tũendeee kũsisya ũndũ mbesa sya kũendeesya wĩa wa Ũsumbĩ ikwatĩkanaa ũmũnthĩ, nũseo kĩla ũmwe witũ akekũlya atĩĩ: ‘Ndonya kũkwata Ũsumbĩ mbau ata?’

3, 4. (a) Nĩ ũndũ wĩva Yeova wĩthĩawa esĩ ĩũlũ wa athaithi make? (b) Aisilaeli moonanisye ata kana nĩmakwataa mbau wĩa wa kwaka ĩeema?

³ Yeova nũmaĩkĩĩe athaithi make. O na nĩwĩsĩ no monanyʼe kana nĩmeyumĩtye kwake kwa kumya mĩvothi na ngoo ya kwenda, ĩla makũlwʼa meke ũu. Ekai tũsisye ngelekanyʼo ilĩ ikonetye Aisilaeli.

 ⁴ Ĩtina wa Yeova kumya Aisilaeli nthĩ ya Misili, nĩwamatavisye make ĩeema kwondũ wa ũthaithi, na yaaĩle kwĩthĩwa yĩtonya kũkuĩka. Ĩeema yĩu na syĩndũ ila syaĩ syĩkĩwe nthĩnĩ wayo syaĩ sya ngalama nene. Kwoou, Yeova amwĩa Mose akũlye andũ maumye mĩvothi kwondũ wa ũndũ ũsu. Ameie, ‘O ũla wĩ na ngoo ya kwenda naete mũvothi’ kwondũ wa Yeova. (Kuma 35:5) Mo Aisilaeli meekie ata na nĩtwĩsĩ kana no ĩndĩ maĩ manauma Misili, na kũu ‘mathũkũmĩthawʼa na vinya mũno’? (Kuma 1:14) Makwatie mbau wĩa ũsu meyumĩtye vyũ, na kwa ngoo yonthe maumya thaavu, vetha, na syĩndũ ingĩ sya thooa mũnene. Na nĩvatonyeka makethĩwa makwatĩte syĩndũ isu kuma kwa Amisili, ala maĩ mavwana moo mbeenĩ. (Kuma 12:35, 36) Aisilaeli maumisye syĩndũ mbingĩ mũno nginya “masiĩĩwa matikaete” kĩndũ.—Kuma 36:4-7.

5. Aisilaeli meekie ata ĩla Ndaviti wamakũlilye maumye mĩvothi kwondũ wa kwaka ĩkalũ?

⁵ Myaka ta 475 ĩtina wa vau, Ndaviti nĩwaumisye mũvothi kuma ‘ũthwiinĩ wake mwene’ kwondũ wa kwakwa kwa ĩkalũ. Ũsu nĩwʼo waĩ mwako wa mbee mũlũmu wa ũthaithi. Na ĩndĩ amanenga Aisilaeli mwanya wa kumya mĩvothi kwa kũmakũlya atĩĩ: “Nũũ . . . ũla ũkumĩsya [Yeova] Ngai nthembo na ngoo ya kwenda?” Na ĩndĩ Aisilaeli mamumĩsya “Yeova makyenda na ngoo mbĩanĩu.” (1 Mav. 29:3-9, The Holy Bible in Current Kikamba Language) Ndaviti nĩweesĩ nesa vala mĩvothi ĩsu yaumaa, na kwoou amũvoya Yeova ayasya, “Nũndũ syĩndũ syonthe syumaa kwaku, na kuma syĩndũnĩ syaku mwene nĩtũkũnengete.”—1 Mav. 29:14.

6. Nĩkĩ vendekaa mbesa sya kũendeesya wĩa ũkonetye Ũsumbĩ, na nĩ makũlyo meva tũtonya kwĩkũlya?

⁶ Mose na Ndaviti mayaalasimĩthya andũ maumye mĩvothi. Vandũ va ũu Aisilaeli maumisye na ngoo ya kwenda. Nao nata ũmũnthĩ? Vate nzika, ũmũnthĩ ve maũndũ maingĩ makonetye Ũsumbĩ wa Ngai ala mendaa mbesa. Kwa ngelekanyʼo, nĩvendekaa mbesa mbingĩ kũtumbĩthya na kũnyaĩĩkya Mbivilia na mavuku ala maeleetye ĩũlũ wa Mbivilia. O na nĩvendekaa mbesa sya kwaka na kũsũvĩa nyũmba sya kũmbanĩa na ovisi sya ũvonge. O na ĩngĩ, nĩvendekaa mbesa nĩ kana ana-a-asa ala makwatwa nĩ mũisyo matonye kũtetheewʼa. Kwoou, makũlyo aa ma vata nĩmatonya kumĩla: Mbesa isu ikwatĩkanaa ata? Mo aatĩĩi ma Mũsumbĩ nĩmaĩle kũsukumwa kumya mĩvothi?

7, 8. Nĩkĩ andũ ma Yeova matasangĩthasya mbesa kana kũvoya andũ maumye mbesa??

⁷ Mwana-a-asa Russell na ala watetheanĩasya namo nĩmaleile kũtũmĩa nzĩa sya kũsangĩthya mbesa ila syatũmĩawa nĩ Ndĩni Ila Syĩyĩtaa sya Kĩklĩsto. Nthĩnĩ wa ĩkaseti ya kelĩ ya Mũsyaĩĩsya, yĩla yaĩ na kĩlungu kyaĩ na kyongo, “Nĩmũkwenda ‘Ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya’?” (Do You Want “Zion’s Watch Tower”?) Russell aisye atĩĩ: “‘Twĩ na mũĩkĩĩo kana YEOVA nĩwe ũkwataa mbau wĩa wa kũtumbĩthya ‘Ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya,’ na nũndũ wa ũu,  ĩkaseti yĩu yĩikavoya mbesa kana kũkũlya andũ mayĩtetheesye. We ũla waĩtye, ‘Vetha nĩ wakwa, na thaavu nĩ wakwa,’ akethĩwa atatonya kũtũtetheesya kũkwata mbesa ila syĩkwendeka kũendeea kũyĩtumbĩthya, no tũmanye kana yĩu nĩ yo ĩvinda ya kũeka kũyĩtumbĩthya.” (Akai 2:7-9) Ũmũnthĩ myaka mbee wa 130 nĩ mĩvĩtu, na ĩkaseti yĩu no yĩendeee na kũtumbĩthwʼa, na ala mayĩtumbĩthasya no maendeee na wĩa woo nesa!

⁸ Andũ ma Yeova maivoyaa andũ mbesa. O na maikũlasya andũ maumye nthembo kana kũtũmĩa valũa masangĩthye mbesa. O na ĩngĩ, maivangĩthasya alambĩ kana kũtumbĩthya kaati sya kũsangĩthya mbesa. Andũ ma Yeova nĩmaatĩĩaa kĩla kyawetiwe tene nĩ ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya. Yaisye atĩĩ: “Nĩtwĩsĩ kana kũtũmĩa ĩsyĩtwa ya Mwĩaĩi kwondũ wa kũsangĩthya mbesa nĩ ũndũ we wonaa wĩ mũthũku, na ũtesa kũwĩtĩkĩla, o na ndesa kũathima ala maumya mbesa isu kana wĩa ũla watethwʼa nasyo.” b

9, 10. Nĩ kwa kĩtumi kĩva tumasya mĩvothi ya ngoo ya kwenda?

⁹ Ithyĩ ala tũkwataa mbau Ũsumbĩ ũmũnthĩ tũilasimĩthawʼa kumya mĩvothi. Vandũ va ũu, nĩtumasya kwa ngenda mbesa sitũ na syĩndũ ingĩ ila twĩ nasyo nĩ kana tũkwate mbau wĩa wa Ũsumbĩ. Nĩkĩ twĩthĩawa twĩyũmbanĩtye kumya? Ekai twone itumi itatũ.

¹⁰ Kĩtumi kya mbee: Tumasya mĩvothi na ngoo ya kwenda nũndũ nĩtũmwendete Yeova, na nĩtwendaa ‘kwĩka maũndũ ala mamwendeeasya.’ (1 Yoa. 3:22) Vate nzika, Yeova nĩwendeeawʼa nĩ mũthũkũmi wake ũla ũnenganae na ngoo ya kwenda. Ekai tũkunĩkĩle ndeto sya Vaulo ĩũlũ wa kumya mĩvothi nthĩnĩ wa kĩkundi kya Kĩklĩsto. (Soma 2 Akolintho 9:7.) Mũklĩsto wa wʼo ndewʼaa ne ũndũ wĩ vinya kumya mĩvothi, o na ndathingʼĩĩawʼa kwĩka ũu. Vandũ va ũu, aumasya nũndũ ‘nũtwʼĩte ngoonĩ yake’ kwĩka ũu. c Ũu nĩ kwasya kana anenganae ĩtina wa kũsũanĩa ĩũlũ wa vata ũla wĩ vo, na ũndũ ũtonya kũtetheesya. Ũla wĩkaa ũu nĩwendetwe nĩ Yeova, nũndũ “Ngai endete mũndũ ũnenganae na ũtanu.”

11. Nĩ kyaũ kĩtũsukumaa kũmumĩsya Yeova kĩla kĩseo vyũ?

¹¹ Kĩtumi kya kelĩ: Tumasya mĩvothi nũndũ kwĩka ũu nĩ nzĩa ĩmwe ya kũmũtũngĩa Yeova mũvea kwondũ wa moathimo maingĩ ala tũkwatĩte. Kwasũanĩa ĩũlũ wa mwolooto wa kwĩthiana ũla wonanĩtwʼe Mĩaonĩ ya Mose. (Soma Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 16:16, 17.) Ĩla Aisilaeli maendaa ila mbokanĩ itatũ, kĩla mũndũũme aaĩlĩte kumya mũvothi “kwĩanana na ũathimo” ũla wakwatĩte kuma kwa Yeova. Kwoou mbee wa atanathi mbokanĩ, kĩla mũndũũme nĩwaaĩlĩte kũsisya ũndũ Yeova wamũathimĩte, na ayĩyĩosya ngoonĩ yake, na ĩndĩ aitwʼa nĩ mũvothi wĩva ũla mũseo vyũ ũtonya kumya. O ta ũu, ĩla twasũanĩa ĩũlũ wa ũndũ Yeova ũtũathimĩte kwa nzĩa mbingĩ, ũu nũtwĩkĩaa vinya  tumye mũvothi ũla tũkwona waĩle vyũ. Mũvothi ũsu wa ngoo ya kwenda, ũla nĩ vamwe na kumya syĩndũ, wonanasya kana nĩtũtũngaa mũvea kwondũ wa moathimo maingĩ ala tũkwatĩte kuma kwa Yeova.—2 Ako. 8:12-15.

12, 13. Kumya mĩvothi na ngoo ya kwenda kwonanasya ata kana nĩtũmwendete Mũsumbĩ, na nĩ mbesa siana ata kĩla ũmwe waitũ waĩle kumya?

¹² Kĩtumi kya katatũ: Ĩla twaumya mĩvothi na ngoo ya kwenda, twĩthĩawa tũyonanyʼa kana nĩtũmwendete Mũsumbĩ waitũ Yesũ Klĩsto. Ata? Kwasisya ũndũ Yesũ wameie amanyĩwʼa make ũtukũ wake wa mũthya kũũ nthĩ. (Soma Yoana 14:23.) Yesũ aisye ũũ: “Ethĩwa mũndũ nũmbendaa, akakwataa ndeto yakwa.” “Ndeto” ĩsu Yesũ wawetie nĩ vamwe na mwĩao wa kũtavanyʼa ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ nthĩ yonthe. (Mt. 24:14; 28:19, 20) Tũkwataa “ndeto” ĩsu kwa kwĩka wʼonthe ũla tũtonya, ta kũtũmĩa ĩvinda yitũ, vinya witũ, na syĩndũ sitũ, nĩ kenda tũkwate mbau wĩa wa Ũsumbĩ. Tweeka ũu, twonanasya nĩtũmwendete Mũsumbĩ wa Kĩ-masia.

¹³ Ithyĩ ala aĩkĩĩku kwa Ũsumbĩ, nĩtwaĩle kũtwʼa na ngoo yonthe kũkwata mbau Ũsumbĩ kwa kumya mĩvothi ya mbesa.  Kĩla ũmwe waitũ aĩle kumya mbesa siana ata? Ũsu nĩ ũtwi wa mũndũ mwene. Kĩla mũndũ aumasya kwĩanana na ũtonyi wake. O na ũu wĩ o vo, amwe ma ana-a-asa maitũ mai na ũkwati mwingĩ. (Mt. 19:23, 24; Yak. 2:5) Ĩndĩ nĩmaĩlĩte kwĩwʼa me eanĩe maimanya kana Yeova na Mwana wake nĩmonaa kĩla maumya na ngoo ya kwenda kĩ kya vata, o na ethĩwa kĩninĩvĩte ata.—Mko. 12:41-44.

14. Kwa myaka mingĩ, Ngũsĩ sya Yeova syĩthĩĩtwe iinengane mavuku kwa mũsingi wĩva?

¹⁴ Kwa myaka mingĩ, andũ nĩmakũlawʼa maĩvĩe mavuku ala manengwa nĩ Ngũsĩ sya Yeova. Ĩndĩ mbesa ila makũlawʼa maĩve syaĩ nini ũkethĩa o na mũndũ ũla wĩ na ũkwati mũnini nũtonya kũkwata mavuku asu. O na ũu wĩ o vo, ethĩwa mũndũ nĩwendeewʼa nĩ mavuku maitũ, atavanyʼa ma Ũsumbĩ nĩmamũnengae o na ethĩwa nde na mbesa. Kĩeleelo kyoo kĩnene kyaĩ kũmanenga mavuku andũ ala mekwendeewʼa nĩ kũmasoma, na matonya kũtetheka kumana namo.

15, 16. (a) Mwaka wa 1990, Nzama Ĩla Ĩtongoesye yambĩĩisye mũvango wĩva mweũ wa kũnengane mavuku? (b) Mĩvothi ya ngoo ya kwenda yumawʼa ata? (Ĩngĩ sisya ĩsandũkũ yĩ na kyongo, “Mĩvothi Yitũ Ĩtũmĩawa Ata?”)

¹⁵ Mwakanĩ wa 1990, Nzama Ĩla Ĩtongoesye nĩyambĩĩie mũvango mweũ wa kũnengane mavuku. Kwambĩĩa mwaka ũsu, mavuku onthe nĩmambĩĩie kũnenganwe kwa mũvothi wa ngoo ya kwenda nthĩ ya Amelika. Ikundi syonthe sya nthĩ ĩsu nĩsyaandĩkĩiwe valũa ũla waĩtye ũũ: “Makaseti na mavuku ala angĩ makanengawe atavanyʼa na andũ ala mekwendeewʼa mateũkũlwʼa maĩvĩe kĩasi kĩna kya mbesa ethĩwa nĩmekwenda mavuku asu. . . . Mũndũ ũla ũkwenda kumya mũvothi kwondũ wa kũĩvĩa ngalama sya wĩa witũ wa kũmanyĩsya andũ Mbivilia nũtonya kwĩka ũu, ĩndĩ ũu ti kwasya kana ndatonya kũnengwa mavuku ethĩwa nde na mũvothi.” Mũvango ũsu nĩwatetheeisye andũ kũelewa nesa kana wĩa witũ ũkonanĩtye na ũthaithi, na mĩvothi yumawʼa kwa ngoo ya kwenda. O na ĩngĩ, mũvango ũsu nĩwoonanisye kana ithyĩ ‘tũithũkasya ndeto ya Ngai’ kwa kũmĩtandĩthya. (2 Ako. 2:17) Ĩtina wa ĩvinda, mũvango ũsu mweũ wa kumya mĩvothi na ngoo ya kwenda nĩwambĩlĩĩilwʼe ovisinĩ sya ũvonge nthĩ yonthe.

¹⁶ Mĩvothi ya ngoo ya kwenda yumawʼa ata? Nthĩnĩ wa Nyũmba sya Ũsumbĩ sya Ngũsĩ sya Yeova, nĩvethĩawa na masandũkũ ma kwĩkĩa mĩvothi. Andũ nĩmatonya kwĩkĩa mĩvothi yoo masandũkũnĩ asu, kana makamĩtũma ovisinĩ wa ũvonge wa Ngũsĩ sya Yeova. Kĩla mwaka nĩvethĩawa na kĩlungu nthĩnĩ wa ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya kĩla kĩeleasya ũndũ mĩvothi ĩsu ya ngoo ya kwenda ĩtonya kumwʼa.

17-19. Elesya ũndũ mĩvothi ĩtũmĩawa kwondũ wa (a) wĩa wa nthĩ yonthe, (b) kwaka Nyũmba sya Ũsumbĩ nthĩ yonthe, na (c) kũĩvĩa ngalama sya kĩkundi.

¹⁷ Wĩa wa nthĩ yonthe. Mbesa nitũmĩawa kũĩvĩa ngalama ila syumanaa na wĩa wa kũtavanyʼa nthĩ yonthe. Ngalama isu  nĩ vamwe na mbesa sya kumĩthya mavuku na kũmanyaĩĩkya nthĩ yonthe, kwaka na kũsũvĩa ovisi sya ũvonge, na kũendeesya sukulu sya Mbivilia. O na mbesa nitũmĩawa kũĩvĩa ngalama sya amisonalĩ, asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko, na mavainia ma mwanya. O na ĩngĩ, nitũmĩawa kũtetheesya ana-a-asa maitũ ĩla kwaumĩla mũisyo. d

¹⁸ Kwaka Nyũmba sya Ũsumbĩ nthĩ yonthe. Mbesa nitũmĩawa kwondũ wa kũtetheesya ikundi kwaka kana kũseũvangya Nyũmba sya Ũsumbĩ. Na o ũndũ mĩvothi ĩendeee na kumwʼa, nowʼo ikundi ingĩ syĩthĩawa itonya kũtetheewʼa. e

¹⁹ Ngalama sya kĩkundi. Nĩvendekaa mbesa sya kũĩvĩa ngalama sya Nyũmba ya Ũsumbĩ na sya kũmĩsũvĩa. Atumĩa nĩmatonya kwona kana nĩvaĩle mbesa imwe itũmwe ovisinĩ wa ũvonge kwondũ wa kũendeesya wĩa wa kũtavanyʼa nthĩ yonthe. Veethĩwa vailyĩ ũu, atumĩa nĩmaeleasya kĩkundi woni woo, nakyo kĩitwʼa nĩ mbesa siana ikatũmawa. Ĩtina wa vau, kĩkundi nĩkyambĩĩaa kũtũma mbesa isu. Kĩla mwei, mwana-a-asa ũla wĩkaa ĩsavu ya mbesa sya kĩkundi nũseũvasya livoti ya ũndũ mbesa isu itũmĩkĩte, na ĩndĩ livoti ĩsu ĩisomewa kĩkundi.

20. Ũtonya kũmũtaĩa Yeova ata na “syĩndũ syaku” ila sya vata?

²⁰ Ĩla twasũanĩa ĩũlũ wa maũndũ onthe ala makonanĩtye na wĩa wa kũtavanyʼa ĩũlũ wa Ũsumbĩ na kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa nthĩ yonthe, ũndũ ũsu nũtwĩkĩaa vinya ‘kũmũtaĩa Yeova na syĩndũ sitũ’ sya vata mũno. (Nth. 3:9, 10) Imwe sya syĩndũ isu nĩ vinya witũ, kĩlĩko kitũ, na maũndũ ma kĩ-veva ala tũtonya kwĩanĩsya. Vate nzika, ve vata wa kũtũmĩa syĩndũ isu nesa ũndũ vatonyeka wĩanĩ wa Ũsumbĩ. O na ĩngĩ, manya kana syĩndũ sitũ sya kĩ-mwĩĩ no imwe katĩ wa syĩndũ isu sya vata mũno syawetwa. Ekai tũtwʼe kumya kĩla tũtonya na ĩla tũtonya, nũndũ mĩvothi yitũ ya ngoo ya kwenda nĩmũtaĩaa Yeova na ĩyonanyʼa kana nĩtũkwataa mbau Ũsumbĩ wa Masia.