1, 2. (a) Rĩrĩa mũtungatĩri ũmwe oririe kũrĩa mbeca cia gũteithĩrĩria wĩra wa Arutwo a Bibilia ciumaga-rĩ, Mũrũ wa Ithe Witũ Russell aamũcokeirie atĩa? (b) Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

 HĨNDĨ ĩmwe Mũrũ wa Ithe Witũ Charles T. Russell nĩ oririo nĩ mũtungatĩri wa Kanitha wa Reformed kũrĩa mbeca cia gũteithĩrĩria wĩra wa Arutwo a Bibilia ciumaga.

Mũrũ wa Ithe Witũ Russell aamwĩrire ũũ: “Ithuĩ tũtiũnganagia mĩhothi.”

Nake mũtungatĩri ũcio akĩmũũria, “Na mũrutaga kũ mbeca?”

Russell akĩmwĩra, “O na ndakwĩra ũrĩa kũrĩ, no wage gwĩtĩkia. Rĩrĩa andũ moka mĩcemanio-inĩ itũ, mationaga tũkĩhĩtũkia ciondo cia mĩhothi. No nĩ mamenyaga atĩ nĩ tũbataraga mbeca. Makoiga atĩrĩ, ‘Nyũmba ĩno nĩ ĩbataraga mbeca . . . Na githĩ to ndute mũhothi wa gũteithĩrĩria?’”

Mũtungatĩri ũcio akĩrora Mũrũ wa Ithe Witũ Russell amakĩte mũno.

Russell akĩmwĩra, “Ndĩrakwĩra ũrĩa kũrĩ. Manjũragia kĩũria gĩkĩ, ‘Hihi no ndute tũbeca tũnini gũteithĩrĩria wĩra ũyũ?’ Rĩrĩa mũndũ arathimwo na agakorũo e na mbeca, nĩ eriragĩria gũcihũthĩra wĩra-inĩ wa Mwathani. No angĩkorũo ndarĩ na ũhoti-rĩ, tũngĩkĩmũringĩrĩria arute nĩkĩ?” a

² Hatarĩ nganja, Mũrũ wa Ithe Witũ Russell aaragia “ũrĩa kũrĩ.” Andũ a Ngai kuuma tene makoretwo makĩruta mĩhothi ya kwĩyendera nĩguo mateithĩrĩrie ũthathaiya wa ma. Gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ, nĩ tũkwarĩrĩria cionereria imwe irĩ thĩinĩ wa Bibilia, o hamwe na cia mahinda maya. Tũgĩthuthuria ũrĩa wĩra wa Ũthamaki ũteithagĩrĩrio kĩĩmbeca ũmũthĩ, nĩ wega o ũmwe witũ eyũrie atĩrĩ, ‘Ingĩnyita Ũthamaki mbaru na njĩra ĩrĩkũ?’

3, 4. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ Jehova oĩ wĩgiĩ athathaiya ake? (b) Aisiraeli maateithĩrĩirie atĩa wĩra wa gwaka hema ya gũtũnganwo?

³ Jehova nĩ ehokete athathaiya ake a ma. Nĩ oĩ atĩ mangĩheo mweke, no monanie wĩyamũrĩri wao na njĩra ya kũruta mĩhothi  ya kwĩyendera. Reke twarĩrĩrie cionereria igĩrĩ cia hĩndĩ ya Aisiraeli.

⁴ Thutha wa gũtongoria Aisiraeli kuuma Misiri, Jehova nĩ aameerire make hema ya gũtũnganwo nĩ ũndũ wa ũthathaiya. Hema ĩyo na indo iria ciarĩ thĩinĩ wayo nĩ ingĩabatarire indo nyingĩ cia gũcithondeka. Jehova nĩ eerire Musa ahe andũ mweke wa gũteithĩrĩria wĩra ũcio rĩrĩa oigire ũũ: “Mũndũ o wothe ũrĩa ũkũigua ngoro yake ĩkĩenda-rĩ, nĩarehage kĩndũ gĩa kũrutĩrũo Jehova.” (Tham. 35:5) Hihi andũ acio arĩa maakoretwo ‘makĩrutithio mawĩra makĩhinyagĩrĩrio mũno’ meekire atĩa? (Tham. 1:14) Maateithĩrĩirie wĩra ũcio mũno, makĩheana thahabu, betha, na indo ingĩ cia bata meyendeire, iria nyingĩ cia cio maahetwo nĩ andũ a Misiri. (Tham. 12:35, 36) Aisiraeli maaheanire o na makĩria ma iria ciabataranagia nginya “magĩkĩgirio gũtwara indo ingĩ.”​—Tham. 36:4-7.

5. Aisiraeli meekire atĩa rĩrĩa Daudi aamaheire mweke wa kũhotha nĩ ũndũ wa wĩra wa gwaka hekarũ?

⁵ Mĩaka 475 thutha ũcio, Daudi nĩ aahothire kuuma ‘mũthithũ-inĩ wake kĩũmbe’ nĩguo ateithĩrĩrie wĩra wa gwaka hekarũ, ĩrĩa yarĩ nyũmba ya mbere gwakwo nĩ ũndũ wa ũthathaiya wa ma gũkũ thĩ. Agĩcoka akĩhe Aisiraeli arĩa angĩ mweke wa kũheana, akĩmoria ũũ: “Nũ ũgũkĩĩamũra mũthenya ũyũ wa ũmũthĩ, harĩ Jehova arute indo na ũndũ wa kwĩendera na ngoro yake?” Nĩ ũndũ ũcio, andũ makĩruta “indo icio ciao na ngoro yao yothe nĩ ũndũ wa kwĩendera.” (1 Maũ. 29:3-9) Nĩ ũndũ wa kũmenya kũrĩa mĩhothi ĩyo yoimĩte, Daudi eerire Jehova ũũ mahoya-inĩ: “Indo ciothe ciumaga harĩ wee, nacio indo ciothe tũkũheete-rĩ, ciuma o ciaku wee mwene.”​—1 Maũ. 29:14.

6. Nĩkĩ mbeca nĩ ibataranagia nĩguo wĩra wa Ũthamaki ũthiĩ na mbere ũmũthĩ, na nĩ ciũria irĩkũ ciĩyumĩragia?

⁶ Musa na Daudi matiaringĩrĩirie andũ a Ngai kũruta mĩhothi. Ngũrani na ũguo, andũ maarutire mĩhothi meyendeire. Ĩ naguo ũmũthĩ? Nĩ tũĩ wega atĩ wĩra ũrĩa Ũthamaki wa Ngai ũrutaga nĩ ũbataraga mbeca. Indo nyingĩ nĩ ibataranagia nĩguo Bibilia na mabuku mangĩ macabwo na matwarĩrũo andũ, nyũmba cia wabici cia honge na iria tũcemanagĩria ciakwo na ciigwo irĩ njega, na kũhe aarĩ na ariũ a Ithe witũ ũteithio rĩrĩa magũmĩrũo nĩ icanjama. Nĩ ũndũ ũcio, ciũria ici cia bata nĩ ciĩyumĩragia: Mbeca iria irabatarania ciumaga kũ? Hihi arũmĩrĩri a Mũthamaki nĩ matindĩkagĩrĩrio nĩguo marute?

7, 8. Andũ a Jehova magaga kũhoya kana gũthaitha andũ mamahe mbeca nĩkĩ?

⁷ Mũrũ wa Ithe Witũ Russell na arĩa manyitanagĩra nake nĩ maaregire kũhũthĩra njĩra cia gwetha mbeca iria ciahũthagĩrũo nĩ ndini iria ciĩĩtaga cia Gĩkristiano. Thĩinĩ wa riuma rĩa kerĩ rĩa ngathĩti ya Mũrangĩri, rungu rwa kĩongo “Wee nĩ Ũkwenda ‘Zion’s Watch Tower’?” Russell oigire ũũ: “Twĩtĩkĩtie atĩ ngathĩti ĩno ya ‘Zion’s Watch Tower’ ĩkoretwo ĩkĩnyitwo mbaru nĩ JEHOVA, nĩ ũndũ ũcio, gũtirĩ hĩndĩ ĩkaahoya kana ĩthaithe andũ  mamĩteithie. Rĩrĩa Ũrĩa ugaga, ‘betha o na thahabu nĩ ciakwa,’ akaaremwo kũheana mbeca iria ibataranagia, nĩ tũkamenya atĩ ihinda nĩ ikinyu rĩa gũtiga kũmĩcabithia.” (Hag. 2:7-9) Makĩria ma mĩaka 130 thutha ũcio, ngathĩti ya Mũrangĩri hamwe na ithondeka rĩrĩa rĩmĩcabithagia no irathiĩ na mbere.

⁸ Andũ a Jehova matihoyaga mbeca. Matihĩtũkagia ciondo cia mĩhothi kana kũheana mbahaca cia gũikia mĩhothi. Ningĩ matiĩkaga harambee kana magakorũo na thoko cia gũcaria mbeca. Marũmagĩrĩra o ũrĩa ngathĩti ĩmwe ya Mũrangĩri ya tene yoigire atĩ, “Tũtionaga ũrĩ mũtugo mwega kũhoya mbeca nĩ ũndũ wa wĩra wa Mwathani ta ũrĩa ndini ingĩ ciĩkaga . . . Tuonaga kũhoya mbeca na njĩra o yothe atĩ nĩ ũndũ wa Mwathani arĩ ũndũ mũũru, ũtangĩtĩkĩrĩka harĩ we, na ũtangĩrehe irathimo harĩ arĩa maraheana kana wĩra ũrĩa ũrahingio.” b

9, 10. Ũndũ ũmwe ũtũmaga tũrute mĩhothi ya kwĩyendera nĩ ũrĩkũ?

⁹ Tũrĩ raiya a Ũthamaki ũmũthĩ, tũtibataraga gũtinda tũkĩringĩrĩrio kũheana. Ngũrani na ũguo, nĩ tũkenagĩra kũhũthĩra mbeca citũ na indo ingĩ gũteithia wĩra wa Ũthamaki. Nĩ kĩĩ gĩtũmaga tũheane twĩyendeire? Reke tuone itũmi ithatũ.

¹⁰ Kĩa mbere, tũrutaga mĩhothi ya kwĩyendera tondũ nĩ twendete Jehova na nĩ twendaga gwĩka “maũndũ marĩa onaga me mega.” (1 Joh. 3:22) Hatarĩ nganja Jehova nĩ akenagio nĩ mũndũ ũrĩa ũheanaga eyendeire. Reke tũthuthurie ciugo cia mũtũmwo Paulo ciĩgiĩ ũrĩa Akristiano mabatiĩ kũheana. (Thoma 2 Akorintho 9:7.) Mũkristiano wa ma ndaheanaga atekwenda kana nĩ ũndũ wa kũringĩrĩrio. No aheanaga tondũ nĩguo “acirĩire gwĩka na ngoro yake.” c Ũguo nĩ kuuga atĩ, aheanaga thutha wa kuona bata mũna na ageciria ũrĩa angĩũhingia. Mũheani ta ũcio nĩ endetwo nĩ Jehova nĩ gũkorũo “Ngai endaga mũndũ ũrĩa ũkũheana akenete.”

11. Nĩ kĩĩ gĩtũmaga twende kũhe Jehova kĩheo kĩrĩa kĩega biũ?

¹¹ Gĩa kerĩ, tũrutaga mĩhothi nĩguo tuonanie ngatho citũ harĩ Jehova nĩ ũndũ wa irathimo nyingĩ iria atũheete. Ta rora ũtaaro ũmwe ũrĩ thĩinĩ wa Watho wa Musa ũngĩtũteithia gwĩthuthuria. (Thoma Gũcokerithia Maathani 16:16, 17.) Hĩndĩ ya ciathĩ ithatũ cia o mwaka, mũndũrũme wothe Mũisiraeli aagĩrĩirũo kũruta kĩheo “o ta ũrĩa kũrathimwo kũrĩa arathimĩtwo nĩ Jehova” gwatariĩ. Nĩ ũndũ ũcio, mũndũrũme o wothe atanathiĩ gĩathĩ-inĩ, aabatiĩ kwamba gũtara irathimo iria arĩ nacio acoke ethuthurie nĩguo amenye kĩheo kĩrĩa kĩega biũ angĩtwara. O na ithuĩ, rĩrĩa twecũrania ũhoro wa irathimo nyingĩ iria Jehova atũheete, nĩ tũiguaga tũkĩenda kũmũhe kĩheo kĩrĩa kĩega biũ. Kĩheo gitũ gĩa kuuma ngoro kĩrĩa kĩngĩkorũo kĩrĩ mĩhothi ya indo cia kĩĩmwĩrĩ, kĩonanagia ngatho  citũ nĩ ũndũ wa irathimo nyingĩ iria Jehova atũheete.​—2 Kor. 8:12-15.

12, 13. Mĩhothi itũ ya kwĩyendera yonanagia atĩa wendo witũ harĩ Mũthamaki, na o mũndũ arutaga mũhothi ũigana atĩa?

¹² Gĩa gatatũ, rĩrĩa twaruta mĩhothi ya kwĩyendera, tuonanagia wendo witũ harĩ Mũthamaki Jesu Kristo. Na njĩra ĩrĩkũ? Ta rora ũrĩa Jesu eerire arutwo ake ũtukũ wa mũico arĩ gũkũ thĩ. (Thoma Johana 14:23.) Aameerire atĩrĩ, “Mũndũ aakorũo nĩanyenda, arĩmenyagĩrĩra uuge wakwa.” “Uuge” wa Jesu nĩ hamwe na watho wa kũhunjia ũhoro mwega wa Ũthamaki thĩinĩ wa thĩ yothe. (Mat. 24:14; 28:19, 20) Tũrũmagĩrĩra “uuge” ũcio rĩrĩa tweka ũrĩa wothe tũngĩhota tũkĩhũthĩra mahinda maitũ, hinya, na indo cia kĩĩmwĩrĩ gũteithĩrĩria wĩra wa kũhunjia Ũthamaki. Na njĩra ĩyo tũkonania wendo witũ harĩ Mũthamaki wa Kĩĩmesia.

¹³ Tũrĩ raiya ehokeku a Ũthamaki, twendaga kuonania na ngoro itũ yothe atĩ nĩ tũranyita mbaru Ũthamaki na njĩra ya kũruta mĩhothi twĩyendeire. Twĩkaga ũguo atĩa? Rĩu nĩ itua  rĩa o mũndũ kĩũmbe. O mũndũ aheanaga kũringana na ũhoti wake. O na kũrĩ ũguo, Akristiano aingĩ matikoragwo na indo nyingĩ cia kĩĩmwĩrĩ. (Mat. 19:23, 24; Jak. 2:5) No nĩ momagĩrĩrio nĩ kũmenya atĩ Jehova na Mũrũwe nĩ makenagĩra mĩhothi ya kwĩyendera o na ĩrĩ mĩnini.​—Mar. 12:41-44.

14. Kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ, mabuku ma Aira a Jehova maaheanagwo na njĩra ĩrĩkũ?

¹⁴ Kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ, mabuku ma Aira a Jehova nĩ maarutagĩrũo mũigana mũna wa mbeca. No mbeca icio ciakoragwo irĩ nini nĩguo o na andũ arĩa matarĩ na ũhoti mũnene mahote kuoya mabuku macio. O na kũrĩ ũguo, mũndũ angĩonanirie wendi wa gũthoma na akorũo ndarĩ na mbeca, ahunjia a Ũthamaki nĩ maamũtigagĩra ibuku rĩu. Wendi wao mũnene warĩ kũhe andũ arĩa me na ngoro njega mabuku nĩguo mathome na magunĩke.

15, 16. (a) Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia gĩekire ũgarũrũku ũrĩkũ harĩ njĩra itũ ya kũheana mabuku mwaka-inĩ wa 1990? (b) Mĩhothi ya kwĩyendera ĩrutagwo atĩa? (Rora nginya ithandũkũ rĩrĩ na kĩongo “ Mĩhothi Itũ Ĩhũthagĩrũo Atĩa?”)

¹⁵ Mwaka-inĩ wa 1990, Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia nĩ kĩambĩrĩirie kwagagĩria njĩra itũ ya kũheana mabuku. Kuuma mwaka ũcio thĩinĩ wa Amerika (U.S.), mabuku mothe makĩambĩrĩria kũheanwo kũgerera mĩhothi ya kwĩyendera. Marũa marĩa maatũmĩirũo ciũngano ciothe bũrũri-inĩ ũcio moigire ũũ: “Ahunjia na andũ angĩ arĩa mangĩenda marĩheanagwo ngathĩti na mabuku mategwĩtio kana kũgweterũo atĩ nĩ marabatara kwamba kũruta mũigana mũna wa mbeca. . . . Mũndũ o wothe ũngĩenda kũruta mũhothi nĩguo ateithĩrĩrie wĩra wa kũhunjia na kũrutana no eke ũguo, ĩndĩ no aheo ibuku o na angĩkorũo ndanahotha.” Mũbango ũcio nĩ wonanagia wega atĩ wĩra witũ wa kĩĩndini nĩ wa kwĩyendera na atĩ ‘tũtitukanagia uuge wa Ngai’ na njĩra ya kũwendia. (2 Kor. 2:17) Thutha wa ihinda, mũbango ũcio wa kũruta mĩhothi ya kwĩyendera nĩ wambĩrĩirie kũhũthĩrũo kũndũ kũngĩ thĩinĩ wa thĩ.

¹⁶ Mĩhothi ya kwĩyendera ĩrutagwo atĩa? Thĩinĩ wa Nyũmba cia Ũthamaki cia Aira a Jehova, nĩ gũkoragwo na mathandũkũ ma mĩhothi maigĩtwo handũ hana. Mũndũ no aikie mũhothi wake ho kana atũme ĩmwe kwa ĩmwe kũrĩ rũhonge rũmwe rwĩtĩkĩrĩku kĩĩwatho rũhũthagĩrũo nĩ Aira a Jehova. O mwaka, ngathĩti ya Mũrangĩri nĩ ĩkoragwo na gĩcunjĩ kĩronania njĩra cia kũruta mĩhothi.

17-19. Taarĩria ũrĩa mĩhothi ĩhũthĩkaga nĩ ũndũ wa (a) wĩra wa thĩ yothe, (b) gwaka Nyũmba cia Ũthamaki thĩ yothe, na (c) mahũthĩro ma kĩũngano.

¹⁷ Wĩra wa thĩ yothe. Mbeca nĩ ihũthĩkaga kũrũgamĩrĩra mahũthĩro ma wĩra wa kũhunjia thĩinĩ wa thĩ yothe. Mahũthĩro macio nĩ hamwe na mbeca cia gũcaba mabuku ma kũhũthĩrũo thĩ yothe, gwaka na kũmenyerera wabici cia honge, na gũteithĩrĩria cukuru itiganĩte cia gĩtheokrasi. Hamwe na ũguo, mbeca nĩ ihũthĩkaga kũhingia mabataro ma amishonarĩ, arori  arĩa magendaga, na mapainia a mwanya. Ningĩ mĩhothi itũ nĩ ĩhũthĩkaga gũteithia aarĩ na ariũ a Ithe witũ rĩrĩa magũmĩrũo nĩ icanjama. d

¹⁸ Gwaka Nyũmba cia Ũthamaki thĩ yothe. Mbeca nĩ ihũthagĩrũo gũteithia ciũngano gwaka na kwagagĩria Nyũmba cia Ũthamaki. O ũrĩa mĩhothi ĩrarutwo, noguo gũkoragwo na mbeca nyingĩ cia gũteithĩrĩria ciũngano ingĩ. e

¹⁹ Mahũthĩro ma kĩũngano. Mbeca nĩ ihũthagĩrũo kũramata na kũrĩhĩra maũndũ ma Nyũmba ya Ũthamaki. Athuri a kĩũngano no matue itua rĩa gũtũma mbeca imwe kũrĩ wabici ya rũhonge ya kwao nĩguo ihũthĩke gũteithĩrĩria wĩra wa kũhunjia thĩ yothe. Hĩndĩ ta ĩyo, athuri nĩ moragia kĩũngano gĩtue mbeca iria kĩrĩtũmaga. Kĩũngano gĩetĩkanĩria, mbeca icio igatũmwo. O mweri, mũrũ wa Ithe witũ ũrĩa ũrũmbũyagia mathabu ma kĩũngano nĩ ahaaragĩria riboti ĩrĩa ĩcokaga ĩgathomerũo kĩũngano.

20. Ũngĩtĩithia Jehova atĩa na “indo” iria ũrĩ nacio?

²⁰ Rĩrĩa twecũrania maũndũ marĩa mabataranagia wĩra-inĩ wa kũhunjia Ũthamaki na gũtua andũ arutwo thĩinĩ wa thĩ yothe, nĩ tũiguaga tũkĩenda ‘gũtĩithia Jehova na indo iria tũrĩ nacio.’ (Thim. 3:9, 10) Indo citũ nĩ hamwe na ũhoti wa kĩĩmwĩrĩ, kĩĩmeciria, na kĩĩroho. Hatarĩ nganja no twende kũhũthĩra ũhoti ũcio biũ wĩra-inĩ wa Ũthamaki. No ningĩ ririkana atĩ indo citũ nĩ hamwe na indo cia kĩĩmwĩrĩ. Rekei tũtue itua rĩa kũheana kĩrĩa tũngĩhota rĩrĩa twahota gwĩka ũguo. Mĩhothi itũ ya kwĩyendera nĩ ĩtĩithagia Jehova na ĩkonania atĩ nĩ tũranyita mbaru Ũthamaki wa Kĩĩmesia.