1, 2. (a) Ñanyi lukatazho lwapichilemo bena Kilishitu ba mu Yudea? (b) Ñanyi byubilo bya butemwe byo bebobijile bena Kilishitu ba mu Yudea?

MWAJINGA mu mwaka wa 46 C.E., kabiji mu Yudea muji kipowe kya nzala. Na mambo a kuba kajo kakepele, kapotwanga na mali avula bingi kabiji baana ba bwanga kechi baji na mali a kupotamo kajo ne. Baji na nzala ya mama nafwa. Bino nangwa byonkabyo, Yehoba usa kwibakwasha mu jishinda ja kukumya jikyangye kumwekapo kala ku baana ba bwanga ba kwa Kilishitu. Ñanyi kintu kisakumweka?

² Na mambo a kumvwa lusa na makatazho abena kupitamo bena Kilishitu Bayudea baji mu Yelusalema ne mu Yudea, bena Kilishitu Bangetila ne Bayudea baji mu Antioka, Silya, babingula mali a kukwasha balongo babo ba mu lwitabilo. Batongola balongo babiji, Banabasa ne Saulo, kutwala ano mali ku bakulumpe ba mu bipwilo biji mu Yelusalema. (Tangai Byubilo 11:27-30; 12:25.) Akifwanyikizhai balongo bajinga na makatazho mu Yudea byo beumvwine pa byo bebobijile ku balongo babo ba mu Antioka.

3. (a) Bantu ba Lesa ba mu ano moba balondela byepi byaubile bena Kilishitu batanshi ba mu Antioka? Ambai kyakumwenako. (Monai ne kakitenguluzha ka kuba’mba “ Mwingilo Mutanshi Mukatampe wa Kukwasha Waubiwe mu ano Moba.”) (b) Ñanyi mepuzho o tusakwisambapo mu kino kitango?

³ Kino kyamwekele mu kitota kya myaka kitanshi C.E., kyo kintu kitanshi kyanembelwe pa bena Kilishitu baikalanga mu kyalo kimo batumijile bena Kilishitu bakwabo bukwasho mu kyalo kingi. Lelo jino, tuba byonka byaubile balongo betu ba mu Antioka. Umvwe twayuka kuba’mba bena Kilishitu bakwetu ku mpunzha imo baponenwa na bya malwa, twibakwasha. * Pa kuba’mba tumvwishe mwingilo wetu wa kukwasha bantu byo akwatankana na mingilo ikwabo yo twingila, twayai twisambe pa mepuzho asatu aamba pa mwingilo wa kukwasha bantu: Mambo ka mwingilo wa kukwasha bantu kyo aikela ke mwingilo wa kusapwila? Ñanyi nkebelo ya mwingilo wetu wa kukwasha bantu? Tumwenamo byepi mu mwingilo wa kukwasha bantu?

4. Ñanyi bintu Paulo byo abujile bena Kolinda pa mwingilo wa bwina Kilishitu?

⁴ Mu nkalata yanji ya bubiji ku bena Kolinda, Paulo walumbulwile kuba’mba bena Kilishitu baji na mingilo ibiji. Nangwa kya kuba Paulo wanembejile ino nkalata bashingwa, bino byambo bingila ne ku “mikooko ikwabo” ya kwa  Kilishitu. (Yoa. 10:16) Mwingilo wetu umo ke “wa kupwainyamo bantu” ko kuba’mba mwingilo wa kusapwila ne kufunjisha. (2 Ko. 5:18-20; 1 Timo. 2:3-6) Mwingilo mukwabo ke wa kukwasha bakwetu ba mu lwitabilo. Kikatakata Paulo waambilenga pa “mwingilo wa kukwasha” bantu. (2 Ko. 8:4) Byambo bya kuba’mba “mwingilo wa kupwainyamo bantu” ne “mwingilo wa kukwasha,” byatuntululwa kufuma ku kyambo kya Kingiliki kya di·a·ko·niʹa. Mambo ka o kyanemena?

5. Mambo ka o kyanemena kuba’mba Paulo watelele mwingilo wa kukwasha bantu amba mwingilo wa Lesa?

⁵ Byo aingijishe kyambo kya Kingiliki kimotu kyalumbulula mingilo yonse ibiji, Paulo wavwangile mwingilo wa kukwasha na mingilo ikwabo yaubiwanga mu kipwilo kya bena Kilishitu. Patanshitu, waambile’mba: “Kuji mingilo yapusana pusana, bino kujitu Nkambo umo , . . . Bino bintu byonse bebingila na mupashi umotu.” (1 Ko. 12:4-6, 11) Paulo wakwatankenye mingilo yonse ya mu kipwilo kwikala “mwingilo wazhila.” * (Loma 12:1, 6-8) O ene mambo o aingijishanga kimye kyanji “kwingijila bazhijikwa”!—Loma 15:25, 26.

6. (a) Byonka byalumbulwiletu Paulo, mambo ka mwingilo wa kukwasha bantu o aikela lubaji lwa kupopwela kwetu? (b) Lumbululai mwingilo wa kukwasha bantu byo abena kwingijiwa mwaya ntanda yonse lelo jino (Monai kakitenguluzha ka kuba’mba “ Inge Kwamweka bya Malwa!” jipa 214.)

⁶ Paulo wakwashishe bena Kolinda kumona mwingilo wa kukwasha bantu kwikala lubaji lwa mwingilo wabo ne kupopwela Yehoba. Akimonai byo aambile: Bena Kilishitu bakwasha bakwabo mambo ‘banekenena mambo awama aamba pe Kilishitu.’ (2 Ko. 9:13) Na mambo a kukeba kulondela mafunjisho a Kilishitu, bena Kilishitu bakwasha bakwabo ba mu lwitabilo. Paulo waambile’mba bintu byawama byo bobila balongo babo ke “na mambo a lusa lukatampe lwa Lesa.” (2 Ko. 9:14; 1 Pe. 4:10) Kyamba kya Usopa kya December 1, 1975 byo kyaambilenga pa kukwasha balongo betu bakajilwa amo mwavwangwa ne mwingilo wa kukwasha bantu, kyaambile’mba: “Kechi twafwainwa kuzhinauka kuba’mba Yehoba Lesa ne Mwananji Yesu Kilishitu banemeka uno mwingilo ne.” Mwingilo wa kukwasha bantu ke mwingilo wazhila.—Loma 12:1, 7; 2 Ko. 8:7; Hebe. 13:16.

7, 8. Ñanyi nkebelo itanshi ya mwingilo wetu wa kukwasha bantu? Lumbululai.

⁷ Ñanyi nkebelo ya mwingilo wetu wa kukwasha bantu? Paulo wakumbwile buno bwipuzho mu nkalata yanji ya bubiji ku bena Kolinda.(Tangai 2 Kolinda 9:11-15.) Mu bino byepelo, Paulo waamba pa bintu bisatu byo twikala nabyo kupichila mu “kwingila uno mwingilo” wa kukwasha bakajilwa. Twayai twisambe pa kimo kimo.

⁸ Kitanshi, mwingilo wetu wa kukwasha bantu uleta munema kwi Yehoba. Monai kuba’mba mu byepelo bitanu byatongolwa mu kinembelo, Paulo wabuula balongo banji kunemeka Yehoba Lesa. Mutumwa wibavululamo byambo bya kuba’mba “kusanchila Lesa” ne bya kuba’mba “bantu bavula bakamusanchilanga Lesa.” (Byepelo 11, 12) Waamba pa mwingilo wa kukwasha bantu byo alengela bena Kilishitu  ‘kumutumbijika Lesa’ ne kumutakaika na mambo a “lusa lukatampe lwa Lesa.” (Byepelo 13, 14) Paulo wapezhako pa kwamba pa mwingilo wa kukwasha bantu na byambo bya kuba’mba: “Sante ekale kwi Lesa.”—Kyepelo 15; 1 Pe. 4:11.

9. Mwingilo wa kukwasha bantu wakonsha kupimpula byepi bilanguluka bantu? Ambai kyakumwenako.

⁹ Byonka byajinga Paulo, bantu ba Lesa lelo jino, bamona mwingilo wa kukwasha bantu amba ke kintu kitumbijika Yehoba ne mafunjisho anji. (1 Ko. 10:31; Titu. 2:10) Mwingilo wa kukwasha bantu ulengela bantu kuleka kulanguluka byatama pe Yehoba ne Bakamonyi banji. Kyakumwenako: Mwanamukazhi wikala mu mpunzha mwapichile kinkunkwila wanembele byambo pa kibelo amba: “Kechi Nkeba Bakamonyi ba kwa Yehoba Pano Ne.” Juba jimo wamwene baingijilenga mwingilo wa kukwasha bantu saka bawamisha nzubo yaonaikile bushiya bwa mukwakwa. Pa moba avula, wamwene byo baingijilenga na lusekelo kabiji wayileko pa kuba’mba ayuke bano bantu. Byo ayukile kuba’mba bajinga ba mingilo bepana ba Bakamonyi ba kwa Yehoba, wakuminye bingi ne kwamba amba, “Nalangulukanga byatama pe anweba.” Ki ka kyafuminemo? Wafumishepo byambo byajinga pa kibelo.

10, 11. (a) Ñanyi byakumwenako bimwesha kuba’mba twafika pa nkebelo ya bubiji ya mwingilo wetu wa kukwasha bantu? (b) Ñanyi buloshuwa ukwasha bamwingilo bakwasha bantu? (Monai kakitenguluzha ka kuba’mba “ Buloshuwa Mukwabo wa Kwingijisha Bamingilo Bakwasha Bantu.”)

¹⁰ Kya bubiji, ke “kukwasha bakajilwa” ba mu lwitabilo. (2 Ko. 9:12a) Tukebesha bingi kukwasha balongo ne banyenga yetu mu byo bakajilwa umvwe baponenwa na bya malwa. Mambo ka? Mambo bantu baji mu kipwilo kya bena Kilishitu ke ‘mubiji umotu’ kabiji “umvwe kinungwa kimo kyamanama, ne binungwa byonse bimanamina nakyo pamo.” (1 Ko. 12:20, 26) Butemwe bwa kufuma panshi ya muchima bulengela balongo ne banyenga kuleka mingilo yabo ne kunengezha bya kwingijisha kuya kwamweka bya malwa na kukwasha balongo ba mu lwitabilo. (Yako. 2:15, 16) Kyakumwenako, panyuma ya kinkunkwila kyamwekele mu Japan mu 2011, Musampi wa mu United States watumine nkalata ku Tuvoto twa Bantungi ba Mpunzha twa mu United States kukebako “balongo bayuka nkito” inge bakonsha kuya na kushimukulula Mazubo a Bufumu. Baubilepo byepi? Mu milungutu icheche, bamwingilo bepana pepi 600 baswile kuya ku Japan kwingijisha mali abo. Ofweshi wa musampi wa United States waambile’mba: “Twaumvwa bingi bulongo pa bantu bepana.” Mulongo mu Japan byo aipwizhe wajinga mu uno mwingilo wipana kyalengejile kwiya na kukwasha, bamukumbwile amba: “Balongo betu ba mu Japan twi ‘mubiji umotu.’ Tubena kumvwatu nobe byamwekela atweba.” Na mambo a kwipana ne butemwe, bamwingilo wa kukwasha babika bumi bwabo mu kizumba na mambo a kukebatu kukwasha balongo babo ba mu lwitabilo. *—1 Yoa. 3:16.

¹¹ Bantu babula Bakamonyi nabo basanta pa mwingilo wetu wa kukwasha bantu. Kyakumwenako, panyuma ya kinkunkwila kyamwekele mu muzhi wa Arkansas, U.S.A., mu 2013, pepala wa byambo waambile pa bipaine Bakamonyi bamwingilo  bepana amba: “Bakamonyi ba kwa Yehoba banengezha bamwingilo babo bepana pa kuba’mba bakwashe bulongo mu bya malwa.” Byonka byaambiletu mutumwa Paulo, ‘tukwasha’ balongo betu bakajilwa.

12-14. (a) Mambo ka kufikizha nkebelo ya busatu ya mwingilo wa kukwasha bantu kyo kwanemena? (b) Ñanyi byambo bimwesha byo kyanemena kutwajijila kwingila mingilo ya ku mupashi?

¹² Kya busatu, tukwasha bapopomenwa kutendeka jibiji kwingila mingilo ya ku mupashi. Mambo ka kino o kyanemena? Paulo waambile kuba’mba aba babena kutambwila bukwasho “bakamusanchilanga Lesa.” (2 Ko. 9:12b) Baponenwa na bya malwa bakonsha kumwesha kuba’mba basanchila Yehoba umvwe batendeka jibiji kwingila mingilo ya ku mupashi kwa kubula kuzhinyazhinya. (Fili. 1:10) Mu 1945, Kyamba kya Usopa kyaambile’mba: “Paulo waswishishe kutambula bya bupe mambo byakwashishenga balongo bena Kilishitu bakajilwa kwikala na bya kwikwasha nabyo ne kwibalengela kwingila bingi mu mwingilo wa Yehoba wa kusapwila.” Ne atweba byobyo tuba lelo jino. Byo batendeka jibiji kwingila mwingilo wa kusapwila, balongo betu kechi bakwashatu baponenwa na bya malwa ne, bino ne abo bene bekosesha abo bene na bene.—Tangai 2 Kolinda 1:3, 4.

¹³ Umvwai byaambapo bamo bo bakwashishe mu uno mwingilo batendekele kusapwila jibiji ne kukosesha bulunda bwabo ne Lesa. Mulongo umo waambile kuba’mba: “Kyawamine bingi amiwa ne kisemi pa kuya mu mwingilo. Kitulengejile kukepeshako bijikila byo twajinga nabyo byo twatekeneshenga bantu bo twasapwijilenga.” Nyenga waambile’mba: “Kuta muchima ku mingilo ya ku mupashi kwandengejile kulubako ku bya malwa byo napichilengamo. Najinga wazhikijilwa.” Nyenga mukwabo waambile’mba: “Nangwa kya kuba nakankelwe bya kuba ku bintu byammwekejile, mwingilo wakwashishe kisemi kyami kukosa. Kwisamba na bantu pa luketekelo lwa ntanda ipya lwitukoseshe kuba’mba bintu byonse bikekala ke bipya.”

¹⁴ Kupwila ke kintu kikwabo kyafwainwa kuba balongo betu baponenwa na bya malwa kwa kubula kutaya kimye. Monai kyamwekejile nyenga Kiyoko saka aji na myaka ya mu ma 50. Kinkunkwila byo kyaonawine byonse byo ajinga nabyo kushalatu na bivwalo ne nkwabilo byo avwajile, kechi wayukile ne byo asa kwikala ne. Mukulumpe mu kipwilo wamubujile kuba’mba tusa kupwijila mu motoka wanji. Kiyoko waambile’mba: “Uno mukulumpe ne mukazhanji ne nyenga mukwabo ne amiwa twaikele mu motoka. Kupwila kwaubiwetu bulongo kabiji kwandengejile kulubako ne ku kinkunkwila. Najinga na lusekelo bingi. Kuno kupwila kwandengejile kuyuka byo kyanemena kupwañena pamo na bena Kilishitu.” Byo aambilenga pa byo ashinkilwe ku kupwila panyuma ya kinkunkwila, nyenga mukwabo waambile’mba: “Balongo bankwashishe kuchinchika!”—Loma 1:11, 12; 12:12.

15, 16. (a) Ñanyi bintu byo bamwenejilemo bena Kilishitu ba ku Kolinda ne bakwabotu na mambo a kutundaika mwingilo wa kukwasha bantu? (b) Nga lelo jino, tumwenamo byepi mu mwingilo wa kukwasha bantu?

¹⁵ Byo aambilenga pa mwingilo wa kukwasha bantu, Paulo walumbulwijile bena Kolinda bintu byo bakamwenamo abo ne bena Kilishitu bakwabo na mambo a kwingilako mu uno mwingilo. Waambile’mba: “Byo bemusashijilako, [bena Kilishitu Bayudea bo bakwashishe] bamwesha amba bemutemwa bingi na mambo a lusa lukatampe lwa Lesa luji pe anweba.” (2 Ko. 9:14) Bumpanyi bwa bena Kolinda bwalengejile bena Kilishitu Bayudea kulombelako balongo bakwabo ba mu Kolinda kuvwangakotu ne Bangetila ne kulengela butemwa kubayilako.

¹⁶ Kulondela byambo bya kwa Paulo byaamba pa bintu byawama bifuma mu mwingilo wa kukwasha bantu lelo jino, Kyamba kya Usopa kya December 1, 1945, kyaambile’mba: “Umvwe kya kuba bantu ba Lesa bepana bakwasha bakwabo bakajilwa, kino kilengela kukwatankana!” Bino byo biumvwa bantu baji mu mwingilo wa kukwasha lelo jino. Mukulumpe umo wakwashishe bantu bayujilwemo waambile’mba: “Kuba bino kwandengela kukwatankana na balongo kukila kala.” Nyenga umo ye bakwashishe waambile’mba, “Paladisa ye tuji nanji pano pa ntanda ke bulongo bwa ntanda yonsetu.”—Tangai Byambo bya Mana 17:17.

17. (a) Nga byambo bitanwa mu Isaya 41:13 byakwatankana byepi na mwingilo wa kukwasha bantu? (b) Ambai byakumwenako bimo bya mwingilo wa kukwasha bantu byo binemeka Yehoba ne kulengela kukwatankana. (Monai ne kakitenguluzha ka kuba’mba “ Bamwingilo Bepana mu Ntanda Yonse Baleta Bukwasho.”)

¹⁷ Umvwe baji mu mwingilo wa kukwasha bafika pa mpunzha pamweka bya malwa, balongo betu baponenwa na bya  malwa bemwena bukine bwa mulaye wa Lesa wa kuba’mba: “Mambo amiwa Yehoba Lesa wobe nakukwata ku kuboko kobe kwa kilujo, Yami mbena kukwambila namba, ‘Kuchina ne, amiwa nkakukwasha.’” (Isa. 41:13) Panyuma ya kuponenwa na bya malwa, nyenga umo waambile’mba: “Nangwa kya kuba napelejilwe panyuma ya kumona nzubo yaonaikile, Yehoba wankwashishe bingi kupichila mu balongo.” Panyuma ya bya malwa, bakulumpe babiji banembele nkalata kwimenako bipwilo mo bajinga banembele amba: “Kitentanshi kyaonawine bintu byavula bingi kabiji kitulengejile kwikala na bulanda. Pano bino, Yehoba witukwashishe kupichila mu balongo betu. Twatangangatu pa bya mwingilo wa kukwasha bantu, bino twimwena atweba bene byo betukwasha.”

18. Mwakonsha kuba byepi inge mubena kukeba kwingilako uno mwingilo wa kukwasha bantu? (Monai ne kakitenguluzha ka kuba’mba “ Wapimpwile Bwikalo Bwanji.”)

¹⁸ Nanchi mukeba kwimwena mwingilo wa kukwasha bantu byo awama nyi? Inge byobyo kiji, yukai kuba’mba bengila mu uno mwingilo bebasala pa boba bengila mwingilo wa kushimika Mazubo a Bufumu. Bulai bakulumpe mu kipwilo kyenu kuba’mba mubena kukeba kunembeshako mu uno mwingilo. Mukulumpe waingila mu uno mwingilo pa myaka yavula waamba amba: “Mwafwainwa kuyatu na kukwasha kwapona bya malwa umvwe bemwita ku Kavoto Kakwasha Baponenwa na bya Malwa.” Inge mwauba bino, mwingilo wetu wa kukwasha bantu ukenda bulongo.

19. Nga bamwingilo ba kukwasha bantu bamwesha byepi kuba’mba twi baana ba bwanga ba kwa Kilishitu?

¹⁹ Mwingilo wa kukwasha bantu ke jishinda jo tumwesheshamo kuba’mba tukokela mukambizho wa kwa Kilishitu wa ‘kwitemwa anwe bene na bene.’ Inge twamwesha buno butemwe, ko kuba’mba twi baana ba bwanga ba kwa Kilishitu. (Yoa. 13:34, 35) Byo kyawamapo pa kwikala na bamwingilo bepana bavula lelo jino batumbijika Yehoba kupichila mu mwingilo wa kukwasha boba batundaika Bufumu bwa Lesa mu bukishinka!