1, 2. (a) I mwanda’ka mukomo wātene bene Kidishitu ba mu Yudea? (b) Le i kilongwa’ka kya buswe kyēmwenine bene Kidishitu ba mu Yudea?

 TUDI mu 46 K.K., Bayuda i baponenwe na kipupo kya nzala. Bana ba bwanga ba Kidishitu Bayuda kebadipo na muswelo wa kupota bidibwa bikandile lupoto. Badi mu nzala basakilwa bukwashi. Ino, basa kwimwena bukwashi bwa Yehova mu muswelo kewemwenine bana ba bwanga bakwabo ba Kidishitu. Le i bika bisa kulongeka?

² Pa kutenekwa na masusu a bene Kidishitu Bayuda ba mu Yelusalema ne mu Yudea, bene Kidishitu Bayuda ne Bajentaila ba mu Antyioka, Shidea, abakongakanya bya bukwashi bya banababo betabije. Kupwa abatonge batutu babidi umbukata bwabo ba kwimanina’byo, Banabasa ne Solo, mwanda wa kupāna bino bya bukwashi ku bakulumpe ba mu kipwilo kya mu Yelusalema. (Tanga Bilongwa 11:27-30; 12:25.) Fwatakanya’po mwātengelwe banabetu ba mu Yudea bādi mu makambakano na kino kilongwa kya buswe kya banababo ba mu Antyioka!

3. (a) Bantu ba Leza ba mu ano mafuku balondanga namani kimfwa kyāshile bene Kidishitu babajinji ba mu Antyioka? Leta kimfwa. (Tala ne kapango “ Bukomo Bubajinji bwa Kuleta Bukwashi mu Ano Mafuku.”) (b) I bipangujo’ka byotusa kubandaula mu uno, Shapita?

³ Uno mwanda wālongekele mu myaka katwa kabajinji K.K., o umbajinji kulembwa ulombola bene Kidishitu ba mu kifuko kimo kya ntanda batuma bukwashi ku bene Kidishitu ba mu kifuko kikwabo kya ntanda. Dyalelo netu tulondanga kimfwa kishīle banabetu ba mu Antyioka. Shi tubaivwana’mba banabetu betabije ba mu kibundi kampanda abafikilwa na kimpengele nansha na bikoleja, twibakwashanga. a Pa kwivwanija senene mukwatañenine bukwashi bwetu na mwingilo wetu, tubandaulei bipangujo bisatu bitala myanda ya bukwashi: Mwanda waka tumonanga amba kuleta bukwashi kubadilwa mu mingilo yetu? Le mwingilo wa kuleta bukwashi udi na kitungo’ka? Le netu tumwenanga namani mu mwingilo wa kuleta bukwashi?

4. Le Polo wālombwele bene Kodinda bika bitala pa mwingilo wa bene Kidishitu?

⁴ Polo wālombwele mu mukanda wandi wa bubidi ku bene Kodinda amba mwingilo wa bene Kidishitu udi pabidi. Nansha mukanda wa Polo byowātuminwe ku bene Kidishitu bashingwe mani, dyalelo binenwa byandi bitalanga ne “mikōko  mikwabo” ya Kidishitu. (Yoa. 10:16) Kipindi kibajinji kya mwingilo wetu i “mwingilo wa kupwanya,” ko kunena’mba, kusapula ne kufundija. (2 Ko. 5:18-20; 1 Tm. 2:3-6) Kipindi kikwabo kitala mwingilo otwingila ku banabetu mu lwitabijo. Polo wādi wisambila nakampata ku “mwingilo wa kukwasha.” (2 Ko. 8:4) Bishima “mwingilo wa kupwanya” ne “mwingilo wa kukwasha,” bilungilwe byonso ku kishima “mwingilo” kyalamwinwe ku kishima kya Kingidiki di·a·ko·niʹa. Mwanda waka kidi na mvubu?

5. Mwanda waka kyādi kyendele’mo Polo atele kilongwa kya kuleta bukwashi bu mwingilo?

⁵ Polo pa kwingidija kishima kimo kyonka kya Kingidiki ku ino mingilo yonso ibidi, watyanga mwingilo wa kuleta bukwashi ku mingilo mikwabo yādi ingilwa na kipwilo kya bene Kidishitu. Wādi ke munene kala amba: “Kudi miswelo palapala ya mingilo, ino kudi Mfumwetu umo enka; kadi kudi miswelo palapala ya bilongwa, . . . Inoko bino bilongwa byonso’bi biloñwanga’nka na mushipiditu umo onka’wa.” (1 Ko. 12:4-6, 11) Na bubine, Polo watela mingilo palapala ya mu kipwilo bu “mingilo ikola.” b (Loma 12:1, 6-8) Ke kya kutulumukapo shi wāmwene amba i kyendele’mo kupityija kitatyi kyandi kimo mwanda wa “kukengidila bajila”!—Loma 15:25, 26.

6. (a) Enka na mwānenene Polo, mwanda waka mwingilo wa kuleta bukwashi ubadilwa mu butōtyi bwetu? (b) Shintulula muswelo wingilwa dyalelo mwingilo wa kuleta bukwashi ntanda yonso. (Tala ne kapango “ Shi Kimpengele Kibapone!” paje 214.)

⁶ Polo wākweshe bene Kodinda bayuke amba kuleta bukwashi kubadilwa mu mingilo yabo ne mu butōtyi bwabo kudi Yehova. Tala uno mulangilo: Bene Kidishitu baleta bukwashi, bebuletanga mwanda “[bakōkelele] ku myanda miyampe ya Kidishitu.” (2 Ko. 9:13) Nanshi, bene Kidishitu bakwashanga banababo mu lwitabijo, mwanda basakanga kulonda mu būmi bwabo bufundiji bwa Kidishitu. Polo wānene amba, bilongwa biyampe byobalongela banababo, i kilomboji bine kya “kanye kakatampe kene ka Leza.” (2 Ko. 9:14; 1 Pe. 4:10) Kiteba kya Mulami kya difuku 1 Kweji 12, 1975, pokyesambīle pa kwingidila banabetu basakilwa bukwashi, mwine mubadilwa ne mwingilo wa kuleta bukwashi, kyanena amba: “Ketufwaninwepo kutatana nansha dimo na kulanga’mba, Yehova Leza ne wandi Mwana Yesu Kidishitu kebamwenepo na mvubu uno mwingilo muyampe.” Bine, kuleta bukwashi i mwingilo muyampe ubadilwa mu mingilo ikola.—Loma 12:1, 7; 2 Ko. 8:7; Bah. 13:16.

7, 8. Mwingilo wa kuleta bukwashi udi na kitungo’ka kibajinji? Shintulula.

⁷ Le mwingilo wa kuleta bukwashi udi na kitungo’ka? Polo wālondolwele kino kipangujo mu mukanda wandi wa bubidi ku bene Kodinda. (Tanga 2 Kodinda 9:11-15.) Mu ano mavese, Polo wātelele’mo bitungo bisatu bikatampe byotufikilanga’po potwingila ‘mwingilo wa kukwashañana,’ ke wa kuleta bukwashi kadi. Tutalei kitungo kimokimo.

⁸ Kibajinji, mwingilo wetu wa kuleta bukwashi utumbijanga Yehova. Tala mwakokela Polo milangwe ya banababo kudi Yehova Leza mu mavese atano atelwa’a. Mutumibwa  webavuluja “bafwije’ko Leza” ne “kufwija’ko Leza divule dine.” (Vese 11, 12) Walombola’mba bukomo bwetu bwa kukwashañana bulengejanga bene Kidishitu ‘batumbije Leza’ ne kutendela “kanye kakatampe kene ka Leza.” (Vese 13, 14) Kadi Polo walombola mwatelele mutyima ku mwingilo wa bukwashi na kunena ku mfulo amba: “Leza afwijibwe’ko.”—Vese 15; 1 Pe. 4:11.

9. Mwingilo wa kuleta bukwashi ubwanya kushinta namani milangwe ya muntu? Leta kimfwa.

⁹ Pamo bwa Polo, bengidi ba Leza dyalelo bamonanga bukomo bwa kuleta bukwashi bu muswelo wa kutumbija Yehova ne kunengeja bufundiji bwandi. (1 Ko. 10:31; Tet. 2:10) Bine, mwingilo wa kuleta bukwashi ukwashanga bininge mu kutalula milangwe imbi idi na bantu bamo padi Yehova ne pa Batumoni bandi. Tulete kimfwa: Mwana-mukaji umo ushikatanga mu mwaba waponenwe na kimpumpu wadi mulembe pa kibelo kyandi amba: “Banwe Batumoni ba Yehova—Kemwakitwelai Kuno.” Ino difuku dimo wamwene bengidi balongolola njibo ya mu kipita kyabo idi kubwipi na kwandi. Mafuku pa kupita, wadi umona bano bantu bengila bya bulunda, ko kwenda’ko kukayuka shi i bāni. Pa kuyuka’mba nanshi i Batumoni ba Yehova bengila ku kwiswila kwabo, watulumuka kanena’mba, “Nadi nemumonanga bibi.” Byaikala namani? Wakatalula byaadi ulembele pa kibelo kyandi.

10, 11. (a) I bimfwa’ka bilombola’mba tufikidijanga kitungo kya bubidi kya mwingilo wa kuleta bukwashi? (b) Le i kingidilwa’ka kyakweshe bengidi baleta bukwashi? (Tala kapango “ Kingidilwa Kikwabo ku Bengidi Baleta Bukwashi.”)

¹⁰ Kya bubidi, ‘tukwashanga’ banabetu mu lwitabijo. (2 Ko. 9:12a) Tudi na mutyima wa kuvuija bisakibwa ne kutyepeja’ko masusu a batutu ne bakaka. Mwanda waka? Mwanda bantu ba mu kipwilo kya bwine Kidishitu i babunde “umbidi umo,” ne kadi “shi kya ku ngitu kimo kisusuka, bya ku ngitu byonso bisusukanga pamo nakyo.” (1 Ko. 12:20, 26) Kisanso kya bu bana na bana ne lusa lwa batutu ne bakaka bavule dyalelo, bibatononanga bashiye bidi byobadi balonga kitatyi kyobaimvwana mwanda, basele bingidilwa, ne kwenda mu bifuko biponenwe na bimpengele mwanda wa kukakwasha’ko banababo mu lwitabijo. (Yak. 2:15, 16) Kimfwa, paponene kimpengele tsunami mu Jampani mu 2011, musambo wa mu États-Unis watumine mukanda ku Makomite a Lūbako lwa mu Mwaba mu États-Unis, wa kwibalomba shi kudi “batutu batyetye bayukile busendwe” babwanya kukakwasha kwine’kwa kukōbaka Mobo a Bulopwe. Le balondolwele namani? Mu mayenga matyetye kete, kintu kya bengidi ba kwituma 600 balombele kukakwasha—kadi baitabija kwifutyila abo bene amviyo mwanda wa kwenda mu Jampani! Bilo ya musambo wa mu États-Unis inena’mba: “Mikanda ya ba kukakwasha yadi ituponena’nka bwa mvula.” Tutu umo wa mu Jampani pa kwipangula mwingidi umo kyaidile kukwasha’ko, wamulondolwele amba: “Banabetu ba mu Jampani i kipindi kya ku ‘umbidi wetu.’ Twimvwene misanshi ne masusu ebatene.” Pa kutononwa na buswe bwa kwipāna, bengidi baile kukwasha batūdile kyaba kimo būmi bwabo mu kyaka, mwanda wa kukwasha banababo mu lwitabijo. c—1 Yo. 3:16.

 ¹¹ Bantu bamo ke Batumonipo nabo bafwijije’ko pa mwingilo wetu wa kuleta bukwashi. Kimfwa, kimpengele po kyaponene mu ntanda ya Arkansas, mu États-Unis mu 2013, julunale umo wasapwile kampeja-bukidi ka Batumoni ba kwituma, amba: “Mwingidilo mulongololwe wa Batumoni ba Yehova ubaendeleja kumeso mwingilo wa kwituma ne kwiulengeja wikale mufike’po.” Bine, monka mwānene’kyo mutumibwa Polo, ‘tukwashanga’ banabetu basakilwa bukwashi.

12-14. (a) Mwanda waka kitungo kya busatu kya mwingilo wetu wa kuleta bukwashi kidi na mvubu? (b) Le i binenwa’ka bilombola mvubu ya kwendelela na mingilo ya ku mushipiditu?

¹² Kya busatu, tukwashanga boba basusuka amba balonge monka byobadi balonga ku mushipiditu. Mwanda waka kidi na mvubu? Polo wānene amba boba batambula bukwashi bakafula ku “kufwija’ko Leza divule dine.” (2 Ko. 9:12b) Le kudi kadi muswelo muyampe ku boba basusuka wa kufwija’ko Yehova upityile wa kujokela bukidibukidi ku mingilo ya ku mushipiditu yobadi bengila? (Fid. 1:10) Kiteba kya Mulami kyanene mu 1945 amba: “Shi Polo wāitabije . . . bakongakanye byabuntu i pa mwanda byādi bya kukwasha . . . bene Kidishitu basusuka bamone bya kwikwasha nabyo ku ngitu kadi amba babwanye kwingila na bwanapabo ne na bukomo mwingilo wa Yehova wa kusapula.” Ne dyalelo nadyo tudi na kino kitungo. Pobajokela mu mwingilo wa busapudi, banabetu bakankamikanga bekadi-nabo basusuka ne kwikankamika abo bene.—Tanga 2 Kodinda 1:3, 4.

¹³ Tala binenwa bya boba badi basakilwa bininge bukwashi, baikele kujokela ku mwingilo wa busapudi, ne kukankamikwa na uno mwingilo. Tutu umo unena’mba: “Dyadi dyese dikatampe ku kisaka kyetu kwenda mu busapudi. Kusenga bakwetu kwadi kwitutūkija mutyima, twaleka kuta mutyima ku makambakano etu.” Kaka umo unena’mba: “Kuta mutyima ku mingilo ya ku mushipiditu kwafundwile milangwe yami ku bintu byetu byonekele. Kwampele mutyima-ntenke.” Kaka mukwabo amba: “Nansha bimyanda byobyadi bitupite kipimo, ino kusapula kwakweshe kisaka kyetu kiyuke bya kulonga. Kusapwila bakwetu lukulupilo lwetu lwa ntanda mipya kwakomeje kikulupiji kyami kya amba bintu byonso bikekala ke bipya.”

¹⁴ Kutanwa ku kupwila i mwingilo mukwabo ufwaninwe kujokela’ko bukidibukidi banabetu badi mu bikoleja. Tala byafikile kaka Kiyoko, wa myaka isenselela ku 60. Kimpengele kya tsunami kyamujimijije byonso washala enka na bisandi byaadi uvwele ne masandala, kadipo uyukile ne mwasa kwikadila. Mukulumpe umo wamunena’mba basa kushilula kupwidila mu wandi motoka. Kiyoko unena’mba: “Twashikete mu motoka, ami, mukulumpe ne wandi mukaji, pamo ne kaka mukwabo. Kupwila kwadi’tu kupēla, ino na mu kingelengele, milangwe ya kimpengele kya tsunami ne koyaya jimejime. Naimvwana ndoe mu mutyima. Kuno kupwila kwamvulwije amba kwibunga pamo na bene Kidishitu kudi na lupusa.” Kaka mukwabo nandi unena pangala pa kupwila  kwatenwe’ko kupwa kwa kimpengele amba: “Kwankweshe ñuminine!”—Loma 1:11, 12; 12:12.

15, 16. (a) I bya buyabuya’ka byādi bya kwimwena bene Kidishitu ba mu Kodinda ne ba kukwabo pa kukwatakanya mwingilo wa kuleta bukwashi? (b) Le netu tumwenanga namani mu mwingilo wa kuleta bukwashi dyalelo?

¹⁵ Polo pa kulombola mwaādi utelele mutyima ku mwingilo wa kuleta bukwashi, wālombwele bene Kodinda ne bene Kidishitu bakwabo bya buyabuya byobabwanya kumwena mu kwingila uno mwingilo. Wānene amba: “Kadi byobabija mu milombelo pa mwanda wenu balombolanga [Bayuda bene Kidishitu mu Yelusalema bātambwile bukwashi] kisanso kikatampe kyobemusenswe mwanda wa kanye kakatampe kene ka Leza komudi.” (2 Ko. 9:14) Bine, buntu bwa bene Kodinda bwādi bwa kutonona Bayuda bene Kidishitu balombele pa mwanda wa banababo ba mu Kodinda, kubadila’mo Bajentaila, ne kino kyādi kya kulengeja bebasanswe pakatampe pene.

¹⁶ Pa kulonda binenwa bya Polo bitala pa bya buyabuya bidi mu mwingilo wa kuleta bukwashi mu ano mafuku, Kiteba kya Mulami kya difuku 1 Kweji 12, 1945, kyanene amba: “Kipindi kimo kya bantu bepene kudi Leza po kikwasha kisumpi kikwabo kisakilwa bukwashi, bine kino kilongwa kekibulwepo kwibalungila umbumo!” Bino byo abyo bīmwenine boba baleta bukwashi dyalelo. Mukulumpe umo wakakweshe kokwa kwalobele mema unena’mba, “Kwingila mwingilo wa kuleta bukwashi kwanengeje mpwane na banabetu kutabuka pabajinji.” Kaka umo uyukile kufwija’ko wanene pa bukwashi bwaatambwile amba, “Bu bana na bana bwetu ne Paladisa ya pano pa ntanda, kebishidilepo.”—Tanga Nkindi 17:17.

17. (a) Lelo binenwa bidi mu Isaya 41:13 bitalanga namani mwingilo wa kuleta bukwashi? (b) Tela bimfwa bilombola’mba mwingilo wa kuleta bukwashi utumbijanga Yehova ne kukomeja kijimba kya bumo. (Tala ne kapango “ Bengidi ba Kwituma Ntanda Yonso Baletanga Bukwashi.”)

 ¹⁷ Kitatyi kifika banabetu ba kuleta bukwashi pa kifuko kiponenwe na kimpengele, banabetu baponenwe nakyo bemwenanga mu muswelo wa pa bula bubine bwa mulao wa Leza wa amba: “Amiwa Yehova Leza obe, nkakwata dikasa dyobe dya lundyo, kukunena’mba: Kokakwatwapo moyo ami nkakukwasha.” (Isa. 41:13) Kaka umo wanenene pa kupwa kupanda ku kimpengele amba: “Ñeni yamfudile pa kumona byonekele, ino Yehova waolwele kuboko kwandi. Ne bya kunena bibampumbwe pa bukwashi bwankweshe banabetu.” Pa kupwa kwa kimpengele kupona mu mwaba wabo, bakulumpe babidi bamulembēle mukanda mu dijina dya bipwilo byobadi’mo amba: “Kintenshi kyetuletēle tusuwa, ino twi bemwene bukwashi bwa Yehova kupityila ku banabetu. Twadi tutanga myanda ya bukwashi, ino pano tubemwena’bo mu meso etu.”

18. I bika byokalonga shi usaka kwingila mu mwingilo wa kuleta bukwashi? (Tala ne kapango “ Washintyile Būmi Bwandi.”)

¹⁸ Le usaka kutompa ku nsangaji itamba mu mwingilo wa kuleta bukwashi? Shi i amo, yuka’mba bengidi baleta bukwashi divule batoñwanga mu boba bengila mu mpangiko ya kūbaka Mobo a Bulopwe. Nabya lombola bakulumpe amba usaka kuyuja fomu ya kulomba kukengila’ko. Mukulumpe umo wa bwino mu mwingilo wa kuleta bukwashi uvuluja amba: “I biyampe kwenda ku kifuko kiponene’ko kimpengele enka pa kupwa kwitwa na Komite wa Bukwashi mu Bitatyi bya Bimpengele.” Nabya, mwingilo wetu wa kupāna bukwashi ukengilwa mu ndudi.

19. Le bengidi baleta bukwashi bakwashanga namani ku kulombola amba twi bana ba bwanga ba bine ba Kidishitu?

¹⁹ Mwingilo wa kuleta bukwashi i muswelo utendelwa wa kukōkela ku musoñanya wa Kidishitu wa ‘kwisanswa batwe bene na bene.’ Na buno buswe, tukelombola’mba twi bana ba bwanga ba Kidishitu. (Yoa. 13:34, 35) Bine, tudi na dyese’po kashā dyalelo, dya kwikala na bengidi bavule ba kwituma batumbija Yehova pobaleta bukwashi ku boba bakwatakanya Bulopwe bwa Leza na kikōkeji!