1, 2. (a) Kumbi Akhristu a ku Yuda angukumana ndi suzgu wuli? (b) Kumbi Akhristu a ku Yuda angulonde chovyu wuli?

TIYERUZGIYI kuti mwe m’chaka cha 46 C.E., ndipu ku Yuda kwe nja yikulu ukongwa. Akusambira aku Yesu achiyuda wo aja kwenuku alivi ndalama zakuti aguliyi chakurya cho nchakukwera ukongwa. Nja yaŵapweteka ukongwa ndipu ŵepafupi kuzinduka nayu. Kweni kwaja kamanavi kuti awoni chanju chikulu chaku Yehova, ndipu vo viŵachitikiyengi palivi wakusambira munyaki yo vikumuchitikiyapu. Kumbi nchinthu wuli cho chichitikengi?

² Chifukwa chakukwaskika ndi masuzgu ngo abali ŵawu ku Yerusalemu ndi ku Yuda akumananga nangu, Akhristu a ku Antioke, ku Siriya angusonkha ndalama kuti zikaŵawovyi. Pavuli paki, angusankha abali ŵaŵi amaudindu, Barnaba ndi Saulo, kuti akapereki chovyu chenichi ku ŵara a mpingu ku Yerusalemu. (Ŵerengani Machitidu 11:27-30; 12:25.) Ŵanaŵaniyani mo abali wo akumananga ndi masuzgu ku Yuda angukwaskikiya ndi chanju cho abali ŵaŵu aku Antioke angulongo!

3. (a) Kumbi ŵanthu aku Chiuta mazuŵa nganu alondo wuli chakuwoniyapu cha Akhristu a ku Antioke? Konkhoskani chakuwoniyapu. (Wonani so bokosi lakuti, “ Nchitu Yikulu Ukongwa Yakwamba Yakovya Abali M’nyengu Yidu.”) (b) Kumbi tikambiskanengi mafumbu nanga m’mutu uwu?

³ Nkhani iyi yo yinguchitika m’nyengu ya akutumika njakwamba kulembeka m’Bayibolo yo yilongo kuti Akhristu a kucharu chinyaki atumizga chovyu kwa Akhristu a kucharu chinyaki. Mazuŵa nganu tilondo chakuwoniyapu cha abali ŵidu a ku Antioke. Asani tavwa kuti Akhristu anyidu kuchigaŵa chinyaki akumana ndi suzgu pamwenga soka la mtundu wewosi titiŵawovya. * Tiyeni tikambiskani mafumbu ngatatu kuti tivwisi mo nchitu yakupereka chovyu yikoliyana ndi mauteŵeti ngidu nganyaki. Nchifukwa wuli tiwona kuti kovya abali ŵidu pa nyengu ya masuzgu mbuteŵeti? Kumbi nchifukwa wuli tipereka chovyu pa nyengu ya masuzgu? Kumbi tiyanduwa wuli asani titovya abali ŵidu?

4. Kumbi Paulo wanguŵakambiyanji Ŵakorinte vakukwaskana ndi uteŵeti wachikhristu?

⁴ M’kalata yaki yachiŵi yakuluta ku Ŵakorinte, Paulo wangukonkhoska kuti uteŵeti wachikhristu we ndi vigaŵa viŵi. Chinanga kuti kalata iyi walembiyanga Akhristu akusankhika, kweni mazuŵa nganu yikwaska so “mbereri zinyaki” zaku Khristu. (Yoh. 10:16) Chigaŵa chimoza cha uteŵeti widu ndi ‘uteŵeti wachanjanisku’ wo ung’anamuwa nchitu yidu yakupharazga ndi kusambiza. (2 Ŵakor. 5:18-20; 1 Tim. 2:3-6) Chigaŵa chinyaki cha uteŵeti  widu, nkhuwovya abali ndi azichi ŵidu m’chivwanu. Yapa Paulo wakambanga ‘uteŵeti wakovya.’ (2 Ŵakor. 8:4) Pa mauteŵeti ngosi ngaŵi, ‘uteŵeti wachanjanisku’ ndipuso ‘uteŵeti wakovya,’ mazu ngakuti “uteŵeti” ngakufwatulikiya kutuliya ku mazu nga Chigiriki ngakuti di·a·ko·niʹa. Kumbi nchifukwa wuli fundu iyi njakukhumbika?

5. Nchifukwa wuli Paulo wangukamba kuti nchitu yakupereka chovyu pa masuzgu mbuteŵeti?

⁵ Mwakugwiriskiya nchitu mazu ngamoza nga Chigiriki pakukonkhoska mauteŵeti ngosi ngaŵi, Paulo wanguŵika nchitu yakupereka chovyu m’gulu la mauteŵeti nganyaki ngo mpingu wachikhristu wachitanga. Yapa ndipu wakamba kali fundu yakuti: “Ngalipu mapambanu nga uteŵeti, kweni Mbuya yumoza mbwenu. Ndipu ngalipu mapambanu nga machitidu, . . . Kweni vosi ivi [‘uchita ndi mzimu weniwo umoza,’ NW].” (1 Ŵakor. 12:4-6, 11.) Paulo wanguyeruzgiya mauteŵeti ngakupambanapambana nga mpingu ndi “uteŵeti” wakupaturika. * (Ŵar. 12:1, 6-8) Mwaviyo, tingazizwa cha kuti iyu wapatuwanga nyengu yaki kuti ‘wateŵete akupaturika’!—Ŵar. 15:25, 26.

6. (a) Nge mo Paulo wangukonkhoske, nchifukwa wuli nchitu yakupereka chovyu nchigaŵa chakusopa? (b) Konkhoskani mo tigwiriya nchitu yakupereka chovyu pacharu chosi. (Wonani bokosi lakuti, “ Asani Kwachitika Soka”)

⁶ Paulo wanguwovya Ŵakorinte kuti aziŵi chifukwa cho kovya pa nyengu ya masuzgu kuŵiya chigaŵa cha uteŵeti kweniso kusopa. Wonani vo iyu wangukamba: Akhristu apereka chovyu “chifukwa cha chithera . . . ku evangeli waku Khristu.” (2 Ŵakor. 9:13.) Mwaviyo, chifukwa chakulondo vo Yesu wangusambiza, Akhristu atovya abali ŵawu m’chivwanu. Paulo wangukamba kuti vo Akhristu achitiya abali ŵawu, vilongo “wezi wakuzungura [ukulu] waku Chiuta.” (2 Ŵakor. 9:14; 1 Pet. 4:10) Chigongwi cha Alinda cha December 1, 1975, chingukambapu vakukwaskana ndi kuteŵete abali ŵidu ko kusazgapu kupereka chovyu. Magazini iyi yingukamba kuti: “Tingakayikanga cha kuti Yehova Chiuta kweniso mwana waki Yesu Khristu awona kuti uteŵeti uwu ngwakukhumbika ukongwa.” Kukamba uneneska, nchitu yakupereka chovyu nchigaŵa cha kusopa Yehova.—Ŵar. 12:1, 7; 2 Ŵakor. 8:7; Ŵah. 13:16.

7, 8. Kumbi chifukwa chakwamba cho tipereke chovyu pa nyengu ya masuzgu ndi nichi? Konkhoskani.

⁷ Nchifukwa wuli tipereka chovyu kwa abali ŵidu wo asuzgika? Paulo wangumuka fumbu ili m’kalata yaki yachiŵi yakuluta ku mpingu wa Ŵakorinte. (Ŵerengani 2 Ŵakorinte 9:11-15.) M’mavesi yanga, Paulo wangulongo vifukwa vitatu pamwenga kuti vinthu vo tifiska chifukwa chakuchita “uteŵeti” wakovya abali ŵidu. Tiyeni tikambiskani chimozachimoza.

⁸ Chakwamba, nchitu yidu yakovya abali pa masuzgu yitumbika Yehova. Wonani mo Paulo wangukumbuskiya abali ŵaki mwakuwerezgawerezga mo angatumbikiya kweniso angawonge Yehova Chiuta. Iyu wanguŵakumbuska vakukwaskana ndi kupereka “viwongu kwaku Chiuta” kweniso “kumuwonga [ukongwa, NW] Chiuta.” (Vesi 11, 12) Wangulongo mo nchitu yakupereka chovyu yo Akhristu agwira, ‘yikankhuskiya Chiuta’ kweniso mo yitumbikiya “wezi wakuzungura waku Chiuta.” (Vesi 13, 14) Ndipu Paulo  wangumaliza nkhani yakupereka chovyu pa nyengu ya masuzgu mwakukamba kuti: “Wawongeki Chiuta.”—Vesi 15; 1 Pet. 4:11.

9. Kumbi nchitu yakupereka chovyu yisintha wuli maŵanaŵanu nga ŵanthu? Konkhoskani chakuyeruzgiyapu.

⁹ Nge Paulo, ateŵeti aku Yehova mazuŵa nganu, nawu awona kuti nchitu yakupereka chovyu yitiŵapaska mwaŵi wakukankhuska Yehova kweniso wakutowesa mazu ngaki. (1 Ŵakor. 10:31; Tito 2:10) Kukamba uneneska, nchitu yakupereka chovyu yitovya kungweruska maŵanaŵanu ngaheni ngo ŵanthu anyaki atuŵa nangu ngakukwaskana ndi Yehova kweniso Akaboni ŵaki. Mwakuyeruzgiyapu: Munthukazi munyaki yo wajanga kuchigaŵa cho kunguchitika chimphunga wangulemba pachisasa cha nyumba yaki kuti: “Panu Pangafikanga Akaboni aku Yehova Cha.” Kweni zuŵa linyaki wanguwona ŵanthu wo anozganga nyumba yo yinguwa chifukwa cha chimphepu chenichi pafupi ndi nyumba yaki. Kwa mazuŵa nganandi wawonanga mo ŵanthu yaŵa agwiriyanga nchitu mwachanju, ndipu wanguluta pafupi kuti wakafumbi kuti mbayani. Wati waziŵa kuti ŵanthu wo ŵenga Akaboni aku Yehova, wanguzizwa ukongwa ndipu wangukamba kuti, “Ndaziŵanga cha kuti mwaŵanthu imwi mwe ndi mtima wamampha viyo.” Kumbi wanguchitanji? Wangutuzgapu mazu ngo wangulemba pachisasa chaki.

10, 11. (a) Kumbi ndi vakuwoniyapu nivi vo vilongo kuti tifiska chilatu chachiŵi cha nchitu yidu yakupereka chovyu? (b) Kumbi nkhabuku wuli ko katovya wo apereka chovyu? (Wonani bokosi lakuti, “ Kabuku Kakovya Ŵanthu wo Atovya pa Nyengu ya Masoka.”)

¹⁰ Chachiŵi, ‘tigutiska usauchi’ wa Akhristu Anyidu. (2 Ŵakor. 9:12a) Tikhumbisiska kupaska abali ndi azichi ŵidu vinthu vo akhumbika ndipuso kuŵapepusiyaku masuzgu ngawu. Chifukwa wuli? Chifukwa ŵanthu wosi m’mpingu wachikhristu apanga “liŵavu limoza,” “ndipu asani chiŵaru chimoza chikomwa, viŵaru vosi vikomwe pamoza nachu.” (1 Ŵakor. 12:20, 26) Mwaviyo, chifukwa cha chanju, abali ndi azichi anandi mazuŵa nganu, alekezga nchitu zawu ndipu ato vidya vakugwiriya nchitu kuti akawovyi abali ŵawu wo akumana ndi masoka. (Yak. 2:15, 16) Mwakuyeruzgiyapu, ku Japan kwati kwachitika tsunami mu 2011, ofesi ya nthambi ku United States yingulembe makalata Makomiti Ngakuwonere Nchitu Zakuzenga, ndipu yapemphanga asani “pangasanirika abali amanavi akwenere” kuti akawovyi pa nchitu yakunozga so Nyumba za Ufumu. Kumbi angumukika wuli? M’masabata ngamanavi, ateŵeti pafufupi 600, angujipereka kuti angaluta ku Japan mwakugwiriskiya nchitu ndalama zawu! Ofesi ya nthambi ya ku United States yingukamba kuti: “Tinguzizwa ukongwa ndi mo abali angujipereke.” M’bali wa ku Japan wati wafumba m’bali wakutuliya kucharu chinyaki chifukwa cho wangujipereke kuti wakawovyi, wangumukika kuti: “Abali ŵidu kunu ku Japan titiŵawona nge nchiŵaru cha ‘liŵavu lidu.’ Asani yiwu asuzgika nasi tisuzgikiya nawu limoza.” Chifukwa cha chanju kweniso kujipereka, ateŵeti wo atovya pa nyengu ya masoka aŵika umoyu wawu pangozi kuti awovyi abali ŵawu m’chivwanu. *—1 Yoh. 3:16.

¹¹ Ŵanthu wo Mbakaboni cha, nawu awonga vo tichita pa nchitu yidu yakupereka chovyu pa nyengu ya masuzgu. Mwakuyeruzgiyapu, ku Arkansas, U.S.A., kwati kwachitika soka linyaki mu 2013, nyuzipepala yinyaki yingulemba vakukwaskana ndi mo Akaboni akujipereka anguchitiya vinthu pa nchitu yakupereka  chovyu, yingukamba kuti: “Akaboni aku Yehova asambiza ŵanthu ŵawu wo atijipereka kuti apereki chovyu ndi chilatu chakuti achitengi vinthu mwandondomeku, venivi vichitiska kuti afiskengi nchitu iyi mwalusu.” Nge mo wakutumika Paulo wangukambiya, mbuneneska kuti ‘tigutiska usauchi’ wa abali ŵidu wo ŵe pamasuzgu.

12-14. (a) Nchifukwa wuli kufiska chilatu chidu chachitatu pakovya ŵanthu wo akumana ndi masuzgu nkhwakukhumbika ukongwa? (b) Kumbi ŵanthu anyaki angukamba kuti kulutirizga kuchita vinthu vauzimu nkhwakukhumbika wuli?

¹² Chachitatu, titovya ŵanthu wo akumana ndi masoka kuti angalekanga cha kwanja Yehova. Nchifukwa wuli fundu iyi njakukhumbika? Paulo wangukamba kuti wo alonde chovyu angachiskika “kumuwonga [ukongwa, NW] Chiuta.” (2 Ŵakor. 9:12b) Kumbi pe so nthowa yinyaki yamampha ukongwa yo ŵanthu wo akumana ndi masuzgu angawonge Yehova kuluska kuti ayambi so liŵi kuteŵete Yehova mwaphamphu? (Ŵaf. 1:10) Mu 1945, Chigongwi cha Alinda chingukamba kuti: “Paulo wanguzomerezga . . . kusonkha vawanangwa chifukwa vawovyanga . . . Akhristu akusoŵa kuti asaniyi chovyu ndipu venivi vachitiskanga kuti agwirengi umampha ndipuso mwanthazi nchitu yakuchitiya ukaboni Yehova.” Nasi mazuŵa nganu chilatu chidu nchenichi. Asani abali ŵidu wo akumana ndi masuzgu ayamba so kupharazga, achiskika ndipu nawu achiska so anyawu wo akumana ndi masuzgu.—Ŵerengani 2 Ŵakorinte 1:3, 4.

¹³ Wonani vo anyaki angukamba pavuli pakuti achiskika kuti ayambi so kupharazga chifukwa cha chovyu chakukhumbika ukongwa cho angulonde pa nyengu ya masuzgu. M’bali munyaki wangukamba kuti: “Banja lidu lingukondwa chifukwa chakuluta mu uteŵeti. Kupembuzga anyidu kungutiwovya kuti tiluweku masuzgu ngidu.” Mzichi munyaki wangukamba kuti: “Kuŵika maŵanaŵanu pa nchitu ya kupharazga kungundiwovya kuti ndiluweku masuzgu ngo ndakumananga nangu. Ndajivwanga kuti nde wakuvikilirika.” Mzichi munyaki so wangukamba kuti: “Chinanga kuti tengavi pakuko, uteŵeti unguwovya banja lidu kuti liziŵi vakwenere kuchita. Kukambiyaku anyidu chilindizga chidu cha charu chifya, kunguchitiska kuti chigomezgu chidu chakuti vinthu vosi vazamuja vifya chije chakukho.”

¹⁴ Kuluta ku maunganu kutovya abali ŵidu wo akumana ndi masuzgu kuti aleki kuwere vuli mwauzimu. Ŵanaŵaniyani vo vinguchitikiya Kiyoko, mzichi yo wenga ndi vyaka va m’ma 50 pa nyengu yo wangukumana ndi suzgu. Iyu wangusuzgika maŵanaŵanu kuti wajengi wuli chifukwa tsunami wangunanga katundu waki yosi kupatuwaku sapatu zo wanguvwara kweniso malaya ngo ngenga muliŵavu. M’bali munyaki yo wenga mura wa mpingu wangumukambiya kuti achitiyengi maunganu m’galimotu ya m’bali yo. Kiyoko wangukamba kuti: “Mura wa mpingu, muwolu waki, mzichi munyaki ndi ini, tinguja m’galimotu. Unganu waki wenga wakudumuwa, kweni chakukondweska nchakuti ndinguluwaku masuzgu ngo tingukumana nangu. Ndingupepukaku maŵanaŵanu. Pa unganu uwu ndinguwona kuti kuwungana ndi abali nchinthu chakovya ukongwa.” Mzichi munyaki wangukambapu  vakukwaskana ndi maunganu ngo wangusanirikapu kwati kwachitika soka. Iyu wanguti: “ Ngangundiwovya ukongwa kuti ndikunthiyepu!”—Ŵar. 1:11, 12; 12:12.

15, 16. (a) Kumbi Akhristu a ku Korinte angulonde vitumbiku wuli chifukwa chakovya anyawu pa nyengu ya masuzgu? (b) Kumbi mazuŵa nganu tiyanduwa wuli ndi nchitu yakupereka chovyu pa nyengu ya masuzgu?

¹⁵ Paulo wachikamba nkhani yakukwaskana ndi kovya pa nyengu ya masuzgu wangukonkhoska so vitumbiku vo Ŵakorinte ndi Akhristu anyaki atingi asaniyengi chifukwa chakovya anyawu. Iyu wangukamba kuti: ‘Mu niniziku lawu [Akhristu achiyuda wo anguwovyeka ku Yerusalemu] lapachifukwa chinu, ŵanweke [‘atikuyanjani,’ NW] imwi chifukwa cha wezi wakuzungura waku Chiuta wa paku imwi.’ (2 Ŵakor. 9:14) Mtima wakupaska wo Ŵakorinte ŵenga nawu unguchitiska kuti Akhristu achiyuda arombe abali ŵawu a ku Korinte kusazgapu wo angusere Chiyuda ndipuso kuti aŵayanji ukongwa.

¹⁶ Chigongwi cha Alinda cha December 1, 1945, chingukambapu vakukwaskana ndi mazu ngaku Paulo pa nkhani ya vitumbiku vo tisaniya pa nchitu yakoyva pa nyengu ya masuzgu. Magazini iyi yingukamba kuti: “Ŵanaŵaniyani mo paŵiya kukoliyana asani abali akutuliya kunyaki atovya abali ŵawu a kuchigaŵa chinyaki!” Venivi ndivu vichitikiya abali ndi azichi wo atovya anyawu pa masuzgu. Mura munyaki yo wangugwiraku nchitu yakovya abali pa nyengu yo kungunya vuwa yo yinguchitiska kuti maji ngasapaliyi wangukamba kuti: “Kugwira nchitu yakovya ŵanthu pa nyengu ya masuzgu kungundiwovya kuti ndiyanjani ukongwa ndi abali ŵangu auzimu.” Mzichi munyaki yo wanguwovyeka pa nyengu ya  suzgu wangukamba kuti, “Ubali widu pe panu pacharu ndiwu uyananaku ndi Paradayisu.”—Ŵerengani Nthanthi 17:17.

17. (a) Kumbi mazu nga pa Yesaya 41:13, ngakoliyana wuli ndi nchitu yakupereka chovyu? (b) Konkhoskani vakuwoniyapu vo vilongo kuti nchitu yidu yakupereka chovyu yithamika Yehova kweniso yitovya kuti ubali widu wa pacharu chosi uje wakukho. (Wonani so bokosi lakuti, “ Ateŵeti Akujipereka Pacharu Chosi Apereka Chovyu.”)

¹⁷ Asani abali wo apereka chovyu afika kumalu ko kwachitika soka, abali ŵidu wo akumana ndi suzgu awona kufiskika kwa layizgu laku Chiuta lakuti: “Ini, Ambuya [Yehova] Chiuta waku, ndiko janja laku lakuryiya; ndini ndititi kwaku iwi, ‘Ungawopanga cha, ndikakovyanga.’” (Yes. 41:13) Wati wapona ku soka, mzichi munyaki wangukamba kuti: “Ndengavi chigomezgu vinthu vati vanangika, kweni Yehova wangundiwovya. Chovyu cho abali angundipaska chenga chikulu ukongwa.” Chidilirisi chati chananga vinthu kumalu nganyaki, ŵara a mpingu ŵawi angulemba m’malu mwa mpingu wosi kuti: “Chidilirisi ichi chinguchitiska kuti paje masuzgu nganandi, kweni Yehova wangutiwovya kuporote mwa abali ŵidu. Nchitu yakupereka chovyu tayiŵerenganga ŵaka m’mabuku kweni sonu tayiwona ndi masu ngidu.”

18. Kumbi mungachita wuli asani mukhumba kugwiraku nchitu yakupereka chovyu? (Wonani so bokosi lakuti, “ Kovya pa Nyengu ya Masuzgu Kungumuchitiska Kuti Waje ndi Chilatu.”)

¹⁸ Kumbi mungayanja kugwiraku nchitu yakupereka chovyu? Asani ndi viyo, ziŵani kuti kanandi ŵanthu wo agwira nchitu iyi asankhika kutuliya pa ŵanthu wo agwira nchitu yakuzenga Nyumba za Ufumu. Akambiyeni ŵara a mpingu winu kuti mukhumba fomu ya uteŵeti wenuwu. Mura munyaki yo wagwira nchitu yakupereka chovyu kwa nyengu yitali wangupereka ulongozgi wakuti: “Mulutengi kumalu ko kwachitika masoka pijapija asani mwatumika ndi Komiti Yakuwonere Nchitu Yakupereka Chovyu.” Ivi vitovya kuti nchitu yidu yakupereka chovyu yichitikengi mwandondomeku.

19. Kumbi ŵanthu wo agwira nchitu yakovya ŵanthu pa nyengu ya masuzgu alongo wuli kuti te Akhristu auneneska?

¹⁹ Nchitu yakupereka chovyu ndi nthowa yamampha ukongwa yakulongore kuti tilondo dangu laku Khristu lakuti, “mwanjani.” Asani tilongo chanju m’nthowa yeniyi, tilongo kuti te Akhristu auneneska. (Yoh. 13:34, 35) Tatumbikika ukongwa chifukwa mazuŵa nganu te ndi anchitu anandi akujipereka, wo atovya kukankhuska zina laku Yehova mwakovya ŵanthu akugomezgeka ku Ufumu waku Chiuta pa nyengu ya masuzgu!