1, 2. (a) Ndi vhuleme vhufhio he Vhakriste vha Yudea vha sedzana naho? (b) Vhakriste vha Yudea vho sumbedzwa hani lufuno?

 NDI nga ṅwaha wa 46 C.E., nahone Yudea ho wa nḓala khulu. Zwiḽiwa zwo vha zwi tshi ḓura nga nṱhani ha uri zwo vha zwi zwiṱuku nahone vhafunziwa vha Kristo vha Vhayuda vho vha vha sa koni u zwi renga. Vho vha vhe na nḓala nahone muḓini hu tshi pala khwali. Naho zwo ralo, Yehova o vha a tshi ḓo vha tsireledza nga nḓila i sa athu vhuya ya tshenzhelwa nga vhaṅwe vhatevheli vha Kristo vha nga phanḓa ha tshenetsho tshifhinga. Ho vha hu tshi khou ḓo itea mini?

² Nge vha kwamiwa nga u shengela ha Vhakriste vha Vhayuda ngei Yerusalema na Yudea, Vhakriste vha Vhayuda na vha Vhannḓa vha ngei Antiokia na Siria, vho kuvhanganya masheleni a u thusa vhatendi ngavho. Vha khetha vhanna vhavhili vha re na vhuḓifhinduleli vhukati havho, Baranaba na Saulo, uri vha ise thuso kha vhahulwane vha tshivhidzo tsha Yerusalema. (Vhalani Mishumo 11:27-30; 12:25.) Edzani u humbula nḓila ye vhahashu vha tshinnani na vha tshisadzini vha shayaho vha ngei Yudea vha nga vha vho kwamea ngayo nga nṱhani ha musumbedzo wa lufuno wa vhahavho vha ngei Antiokia!

3. (a) Vhathu vha Mudzimu vha musalauno vha kha ḓi tevhela hani tsumbo yo vhewaho nga Vhakriste vha u thoma vha ngei Antiokia? Ṋeani tsumbo. (Sedzani na bogisi “ Fulo Ḽashu Ḽihulwane ḽa u Thoma ḽa u Phalala Musalauno.”) (b) Ri ḓo haseledza mbudziso dzifhio kha ino ndima?

³ Tshenetsho tshiitea tsha ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha C.E., ndi tshiitea tsha u thoma tshe khatsho Vhakriste vhane vha dzula kha ḽiṅwe shango vha rumela thuso ya zwithu zwi vhonalaho kha Vhakriste vhane vha dzula kha ḽiṅwe shango. Ṋamusi ri tevhela tsumbo ye ya vhewa nga vhahashu vha ngei Antiokia. Musi ri tshi pfa uri vhatendi nga riṋe huṅwe fhethu vho welwa nga khombo kana mulingo, ri ita mutingati ra vha thusa. a U itela u pfesesa nḓila ine u phalala musi wa khombo zwa tshimbidzana ngayo na miṅwe mishumo yashu ya vhuḓinḓa, kha ri ṱhogomele mbudziso tharu dza malugana na vhuḓinḓa hashu ha u phalala: Ndi ngani ri tshi dzhia mushumo wa u phalala sa vhuḓinḓa? Ndi zwifhio zwipikwa zwa mushumo wa u phalala? Ri vhuyelwa nga mini kha vhuḓinḓa ha u phalala?

4. Ndi mini zwe Paulo a zwi vhudza Vhakorinta nga ha vhuḓinḓa ha Vhukriste?

⁴ Kha vhurifhi hawe ha vhuvhili he a vhu ṅwalela Vhakorinta, Paulo o ṱalutshedza uri vhuḓinḓa ha Vhakriste vhu kavhili. Naho vhurifhi ha Paulo ho vha ho livhiswa kha Vhakriste vho ḓodzwaho, maipfi awe a shuma na kha vha “dziṅwe nngu” dza Kristo ṋamusi. (Yoh. 10:16) Tshiṅwe tshipiḓa tsha mushumo washu ndi “vhuḓinḓa ha u  pfumedzanya,” vhune ha vha mushumo washu wa u huwelela na u funza. (2 Vhakor. 5:18-20; 1 Tim. 2:3-6) Tshiṅwe tshipiḓa tshi katela vhuḓinḓa vhune ra vhu itea vhatendi nga riṋe. Paulo o vha a tshi khou ambela nga ho livhaho kha u “ṱanganela kha u thusa.” (2 Vhakor. 8:4) Malugana na maipfi “vhuḓinḓa ha u pfumedzanya” na u “ṱanganela kha u thusa,” kha zwiitea zwoṱhe ipfi “thusa” kana “vhuḓinḓa” ḽi ṱalutshedzelwa nga ipfi ḽa Lugerika ḽine ḽa vha di·a·ko·niʹa. Ndi ngani zwenezwo zwi zwa ndeme?

5. Ndi ngani zwi zwa ndeme uri Paulo a ambe uri mushumo wa u phalala ndi vhuḓinḓa?

⁵ A tshi shumisa ipfi ḽithihi ḽa Lugerika kha yeneyi mishumo yoṱhe, Paulo o ṱanganya mushumo wa u phalala na miṅwe mifuda ya vhuḓinḓa ye ya vha i tshi itwa tshivhidzoni tsha Vhukriste. U thomani o vha o amba uri: “Hu na mishumo yo fhambanaho ya u thusa, naho zwo ralo, hu na Murena muthihi; hu na mishumo yo fhambanaho, . . . Fhedzi yeneyo mishumo yoṱhe i itwa nga wonoyo muya muthihi.” (1 Vhakor. 12:4-6, 11) Ngoho ndi ya uri Paulo o ṱumanya mishumo yo fhamba-fhambanaho ine ya itwa tshivhidzoni na “tshumelo khethwa.” b (Vharoma 12:1, 6-8) Ndi ngazwo o vhona zwo tea u ṋekedza tshifhinga tshawe “u itela u shumela vhakhethwa”!—Vharoma 15:25, 26.

6. (a) Ndi ngani mushumo wa u phalala u tshipiḓa tsha vhurabeli hashu, samusi Paulo o zwi ṱalutshedza? (b) Ṱalutshedzani nḓila ine mushumo wa u phalala wa itwa ngayo shangoni ḽoṱhe ṋamusi. (Sedzani bogisi “ Musi Wa Khombo!” siaṱari 214.)

⁶ Paulo o thusa Vhakorinta u vhona uri ndi ngani mushumo wa u phalala wo vha u tshipiḓa tsha vhuḓinḓa na vhurabeli havho kha Yehova. Ṱhogomelani zwe a zwi bula: Vhakriste vhane vha phalala vha zwi ita nga nṱhani ha uri vha ‘a ḓiṱukufhadza kha mafhungo maḓifha ane vha a ḓivhadza nga ha Kristo.’ (2 Vhakor. 9:13) Nga zwenezwo, Vhakriste vha thusa vhatendi ngavho vha tshi sudzuluswa nga lutamo lwavho lwa u shumisa zwe Kristo a zwi funza. Paulo o amba uri mishumo mivhuya ine vha i itela vhahavho i sumbedza “vhuthu vhuhulu he Mudzimu a ni sumbedza hone.” (2 Vhakor. 9:14; 1 Pet. 4:10) Nga zwenezwo, musi magazini une wa pfi The Watchtower wa ḽa 1 December, 1975 u tshi amba nga ha u thusa vhahashu, zwine zwa katela mushumo wa u phalala wo ri: “Ri songo vhuya ra timatima uri Yehova Mudzimu na Murwa wawe Yesu Kristo vha dzhia yeneyi tshumelo i ya ndeme vhukuma.” Ndi ngoho uri mushumo wa u phalala ndi mufuda wa ndeme wa tshumelo khethwa.—Vharoma 12:1, 7; 2 Vhakor. 8:7; Vhaheb. 13:16.

7, 8. Ndi tshifhio tshipikwa tshihulwane tsha vhuḓinḓa hashu ha u phalala? Ṱalutshedzani.

⁷ Ndi zwifhio zwipikwa zwa vhuḓinḓa hashu ha u phalala? Paulo o fhindula yeneyo mbudziso kha vhurifhi hawe ha vhuvhili he a vhu ṅwalela Vhakorinta. (Vhalani 2 Vhakorinta 9:11-15.) Kha dzenedzi ndimana, Paulo u ombedzela zwipikwa zwiraru zwa ndeme zwine ra nga zwi swikelela nga u shela mulenzhe kha “vhuḓinḓa ha yeneyi tshumelo ya khagala,” vhune ha vha mushumo wa u phalala. Kha ri ṱolisise zwenezwo zwipikwa nga tshithihi.

⁸ Tsha u thoma, vhuḓinḓa hashu ha u phalala vhu ḓisela Yehova vhugala. Kha ndimana ṱhanu dzo ṅwalwaho afho nṱha, sedzani uri Paulo o amba lungana uri vhahawe vha livhise ṱhogomelo yavho kha Yehova Mudzimu. Onoyo muapostola u vha humbudza nga ha uri vha “livhuhe Mudzimu” na nga “ndivhuho nnzhi kha Mudzimu.”  (Dzindimana 11, 12) Ú amba nḓila ine u phalala zwa ita ngayo uri Vhakriste “rende Mudzimu” nahone vha rendise ‘vhuthu vhuhulu hawe.’ (Dzindimana  13, 14) Paulo u phetha khaseledzo yawe ya vhuḓinḓa ha u phalala nga u ḓivhadza uri: “Nga ri livhuhe Mudzimu.”—Ndimana 15; 1 Pet. 4:11.

9. U phalala zwi nga shandula hani mavhonele a vhathu? Ṋeani tsumbo.

⁹ U fana na Paulo, vhashumeli vha Mudzimu ṋamusi vha dzhia u phalala sa zwibuli zwa u ḓisela Yehova vhugala na u nakisa pfunzo dzawe. (1 Vhakor. 10:31; Tito 2:10) Zwi re zwone ndi uri kanzhi mushumo wa u phalala u shandula mavhonele o khakheaho ane vhaṅwe vhathu vha vha nao nga ha Yehova na Ṱhanzi dzawe. Sa tsumbo: Muṅwe mufumakadzi a dzulaho shangoni ḽo tshinyadzwaho nga ḓumbumazwikule o vha o vhea luswayo lu re na maipfi a tevhelaho vothini ḽawe: “Ṱhanzi dza Yehova—Ni Songo Dzhena.” Ḽiṅwe ḓuvha a vhona vhaphalali vha tshi khou vusulusa nnḓu yo fuḓuluwaho tsini na hune a dzula hone. O lavhelesa vhenevho vhashumi vha re na vhukonani lwa maḓuvha o vhalaho, nahone nga murahu a ya khavho a tshi ṱoḓa u ḓivha uri ndi vhonnyi. Musi a tshi pfa uri vhenevho vhomaḓilonga ndi Ṱhanzi dza Yehova, zwa mu takadza lwe a ri: “Ndo vha ndi tshi ni dzhia nga nḓila i si yone.” Ha itea mini? O mbo ḓi kwatula luswayo vothini ḽa nnḓu yawe.

10, 11. (a) Ndi tsumbo dzifhio dzine dza sumbedza uri ri khou swikelela tshipikwa tsha vhuvhili tsha mushumo washu wa u phalala? (b) Ndi khandiso ifhio ine ya thusa vhaphalali? (Sedzani bogisi “ Bugwana Ya Vhaphalali”)

¹⁰ Tsha vhuvhili, ri “fusha zwishaiwa” zwa vhatendi nga riṋe. (2 Vhakor. 9:12a) Ro ḓiimisela u thusa vhahashu vha tshinnani na vha tshisadzini vho welwaho nga khombo nga u vha ṋea zwine vha zwi shaya hu u itela uri vha si shengele. Ndi ngani? Ngauri miraḓo ya tshivhidzo tsha Vhukriste ndi ‘muvhili muthihi,’ nahone “arali muraḓo muthihi u tshi pfa vhuṱungu, na miṅwe miraḓo yoṱhe i ḓo pfa vhuṱungu.” (1 Vhakor. 12:20, 26) Nga zwenezwo, u funa vhahavho na u vha pfela vhuṱungu zwi sudzulusela vhunzhi ha vhahashu vha tshinnani na vha tshisadzini ṋamusi uri vha shandule mbekanyo yavho nga u ṱavhanya, vha kuvhanganye zwishumiswa zwavho, nahone vha ye fhethu hu re na tshiwo u thusa vhatendi ngavho. (Yak. 2:15, 16) Sa tsumbo, nga murahu ha u vutshelwa nga tsunami ngei Dzhapani nga 2011, ofisi ya davhi ya United States yo rumela vhurifhi kha Komiti ya Dzingu ya U Fhaṱa ya United States, ya humbela arali “vhahashu vha si gathi vha re na vhukoni ha u fhaṱa” vha tshi nga ya u thusa u fhaṱulula Holo dza Muvhuso kha ḽeneḽo shango. Vho aravha hani? Nga murahu ha vhege dzi si gathi, vhomaḓilonga vha ṱoḓaho u vha 600 vho ṅwalisela u thusa—nahone vha shumisa masheleni avho u ya ngei Dzhapani nga bufho! Ofisi ya davhi ya ngei United States yo ri: “Ro pfa ro kwamea vhukuma nga nḓila ye vhahashu vha aravha ngayo.” Musi muṅwe wahashu wa ngei Dzhapani a tshi vhudzisa muphalali uri ndi ngani o ḓa u thusa, onoyo mushumi o mu fhindula a ri: “Vhahashu vha fhano Dzhapani ndi tshipiḓa tsha ‘muvhili washu.’ Na riṋe ri a pfa vhuṱungu na tshengelo zwine vha ṱangana nazwo.” Nga zwiṅwe zwifhinga vhaphalali vha vhea vhutshilo havho khomboni uri vha thuse vhatendi ngavho vha tshi sudzuluswa nga lufuno lu si lwa tseḓa c—1 Yoh. 3:16.

¹¹ Na vhathu vha si Dziṱhanzi vha dzhiela nṱha mushumo washu wa u phalala. Sa tsumbo, nga murahu ha khombo ngei Arkansas,  U.S.A., nga 2013, gurannda ya henengei yo vhiga nga ha vhomaḓilonga vha Dziṱhanzi vhe vha aravha nga u ṱavhanya, ya ri: “Ṱhanzi dza Yehova vho dzudzanya vhomaḓilonga vhavho nga nḓila yavhuḓi lune vha kona u thusa nga vhutsila na nga vhuṱali musi wa khombo.” Vhukuma, samusi muapostola Paulo o ṅwala, ri “fusha” zwavhuḓi vhahashu vha shayaho.

12-14. (a) Ndi ngani u swikelela tshipikwa tsha vhuraru tsha mushumo washu wa u phalala zwi zwa ndeme nga u rali? (b) Ndi mini zwe vhaṅwe vha zwi amba zwine zwa ombedzela ndeme ya u bvela phanḓa u tshi ita mishumo ya lwa muya?

¹² Tsha vhuraru, ri thusa vho welwaho nga khombo uri vha vhuyelele kha mbekanyo yavho ya zwithu zwa lwa muya. Ndi ngani zwenezwi zwi zwa ndeme? Paulo o amba uri vhane vha khou thuswa vha ḓo sudzulusea u “ḓisa ndivhuho nnzhi kha Mudzimu.” (2 Vhakor. 9:12b) A hu na nḓila ya khwine ine vho welwaho nga khombo vha nga livhuha ngayo Yehova nga nnḓa ha u vhuyelela kha mbekanyo yavho ya zwithu zwa lwa muya nga u ṱavhanya nga hune zwa konadzea ngaho. (Vhafil. 1:10) Nga 1945, magazini une wa pfi The Watchtower wo amba uri: “Paulo o tenda . . . uri hu kuvhanganywe miṋeelo ngauri yo vha i tshi thusa . . . vhahavho vha shayaho vha Vhakriste uri vha wane thuso ya zwithu zwi vhonalaho nahone vha kone u shela mulenzhe vho vhofholowa na nga u fhisea mushumoni wa Yehova wa u ṱanziela.” Tshenetsho tshi kha ḓi vha tshipikwa tshashu ṋamusi. Musi vhahashu vha tshi dovha vha farakanea nga mushumo wa u huwelela, vha a ḓikhwaṱhisa kathihi na u khwaṱhisa vho tsikeledzeaho.—Vhalani 2 Vhakorinta 1:3, 4.

¹³ Ṱhogomelani zwo bulwaho nga vhathu vhe vha ṋewa thuso ye vha vha vha tshi i ṱoḓa nga maṱo matswuku, vha dovha vha farakanea nga mushumo wa u huwelela, nahone vha khwaṱhiswa nge vha ita zwenezwo. Wahashu wa tshinnani o ri: “U ya vhuḓinḓani ha tsimu zwo vhuyedza vhukuma muṱa washu. Musi ri tshi khou lingedza u khuthadza vhaṅwe vhathu zwo ri thusa uri ri hangwenyana nga mbilaelo dzashu.” Wahashu wa tshisadzini o ri: “U livhisa ṱhogomelo kha zwithu zwa muya zwo ita uri ndi hangwe nga ha zwithu zwi ṱungufhadzaho zwe nda vha ndi tshi khou zwi vhona. Zwo ita uri ndi ḓipfe ndo tsireledzea.” Muṅwe wahashu wa tshisadzini o ri: “Musi ro hanganea, hu si na zwine ra nga ita, vhuḓinḓa ho ita uri vhutshilo ha muṱa wanga vhu vhe na ndivho. U amba na vhaṅwe vhathu nga ha fulufhelo ḽa shango ḽiswa zwo khwaṱhisa fulufhelo ḽa uri zwithu zwoṱhe zwi ḓo itwa zwiswa.”

¹⁴ U vha hone miṱanganoni ndi maṅwe maitele a lwa muya ane vhatendi nga riṋe vho welwaho nga khombo vha tea u dovha u bvela phanḓa nao nga u ṱavhanya u ya nga hune zwa konadzea ngaho. Ṱhogomelani zwo iteaho kha wahashu wa tshisadzini ane a pfi Kiyoko, we nga tshenetsho tshifhinga a vha e magumoni a miṅwaha ya vhu-50. Nga murahu ha u xelelwa nga zwithu zwoṱhe nga nṱhani ha tsunami ye ya mu sia a tshi tou vha na zwiambaro na zwienda zwe a vha o ambara, o vha o hanganea vhukuma, a sa ḓivhi uri u ḓo tou tshila hani. Muṅwe muhulwane a mu vhudza uri vha ḓo farela miṱangano yavho yo ḓoweleaho ya Vhukriste goloini yawe. Kiyoko u ri: “Nṋe na muṅwe wahashu wa tshisadzini ra dzula goloini na onoyo muhulwane na mufumakadzi wawe. Muṱangano wo fariwa zwavhuḓi, nahone zwa sokou itea nda hangwa nga ha tsunami. Nda ḓipfa ndi  na mulalo wa muhumbulo. Wonoyo muṱangano wo ita uri ndi ṱhogomele ndeme ya u kuvhangana na vhahashu vha Vhakriste.” Muṅwe wahashu wa tshisadzini o bula zwi tevhelaho malugana na miṱangano ye a ya khayo musi khombo yo no fhira, o ri: “Yo nthusa uri ndi konḓelele!”—Vharoma 1:11, 12; 12:12.

15, 16. (a) Vhakriste vha ngei Korinta na huṅwe fhethu vho vha vha tshi ḓo vhuyelwa hani nga u tikedza vhuḓidini ha mushumo wa u phalala? (b) Ri vhuyelwa hani nga mushumo wa u phalala ṋamusi?

¹⁵ Musi a tshi haseledza nga ha vhuḓinḓa ha u phalala, Paulo o ṱalutshedza Vhakorinta mbuyelo dzine vhone na vhaṅwe Vhakriste vha ḓo dzi wana nga u vha na mukovhe kha wonoyu mushumo. O ri: “Vha a ni rabelela ha Mudzimu, [Vhakriste vha Vhayuda vha Yerusalema vhe vha wana thuso] vha a ni funa nga nṱhani ha vhuthu vhuhulu he Mudzimu a ni sumbedza hone.” (2 Vhakor. 9:14) Vhukuma, mafunda a Vhakorinta o vha a tshi ḓo sudzulusela Vhakriste vha Vhayuda uri vha rabelele vhahavho vha Korinta, u katela na Vhannḓa, nahone zwenezwo zwo vha zwi tshi ḓo ita uri vha vha fune nga ho khwaṱhaho.

¹⁶ Musi magazini une wa pfi The Watchtower wa ḽa 1 December, 1945 u tshi amba nga ha mbuyelo dza mushumo wa phalala ṋamusi, wo ri: “Edzanu humbula nga ha vhuthihi vhune ha vha hone musi vhathu vhakhethwa vha Mudzimu vha tshi ṋea vhaṅwe zwine vha zwi shaya!” Zwenezwo ndi zwine vhaphalali vha zwi tshenzhela ṋamusi. Muṅwe muhulwane we a thusa musi hu na miḓalo, u ri: “U ita mushumo wa phalala zwo ita uri ndi ḓipfe ndi tsini vhukuma na vhahashu u fhira naho hu lini.” Muṅwe wahashu wa tshisadzini we a livhuha nḓila ye a thuswa ngayo o zwi vhea nga heyi nḓila: “Vhushaka hashu sa vharathu na vhakomana vhu ita uri ri ḓipfe u nga ri Paradisoni kha ḽifhasi.”—Vhalani Mirero 17:17.

17. (a) Maipfi a wanalaho kha Yesaya 41:13 a shuma hani kha mushumo wa u phalala? (b) Bulani dziṅwe tsumbo dza nḓila ine mushumo wa u phalala wa hulisa ngayo Yehova na u khwaṱhisa mbofho yashu ya vhuthihi. (Sedzani na bogisi “ Vhomaḓilonga Vha Bvaho Kha Maṅwe Mashango Vha A Phalala.”)

 ¹⁷ Musi vhaphalali vha tshi swika fhethu he ha itea khombo, vhahashu vho welwaho nga yeneyo khombo vha tshenzhela nga nḓila yo khetheaho ngoho ya fulufhedziso ḽa Mudzimu ḽine ḽa ri: “Nṋe Yehova ndi Mudzimu wau, ndi khwaṱhisa tshanḓa tshau, ndi U vhudza ndi ri: U songo ofha; a U farisaho ndi Nṋe.” (Yes. 41:13) Nga murahu ha u ponyoka khombo, muṅwe wahashu wa tshisadzini o ri: “Ndo mbo ḓi fulufhuwa musi ndi tshi vhona nḓila ye zwithu zwa tshinyala ngayo, fhedzi Yehova o mpfara nga tshanḓa tshawe. Ndi tou kundwa na maipfi a u ṱalutshedza nḓila ye nda ḓipfa ngayo musi ndi tshi vhona vhahashu vha tshi khou nthusa.” Nga murahu ha khombo ye ya tshinyadza vhupo havho, vhahulwane vhavhili vho ṅwala vha tshi imela tshivhidzo tshavho vha ri: “Mudzinginyo wo ri pfisa vhuṱungu vhukuma, fhedzi ro tshenzhela thuso ine Yehova a i ṋea a tshi shumisa vhahashu. Ro vha ri tshi sokou vhala nga ha mushumo wa phalala, fhedzi zwino ro zwi vhona nga ashu maṱo.”

18. Ni nga ita mini arali ni tshi ṱoḓa u shela mulenzhe kha mushumo wa u phalala? (Sedzani na bogisi “ Zwo Ita Uri Vhutshilo Hawe Vhu Vhe Na Ndivho.”)

¹⁸ Naa ni nga takalela u thetshela dakalo ḽi bveledzwaho nga mushumo wa u phalala? Arali zwo ralo, ni songo hangwa uri vhaphalali vha anzela u khethiwa kha vhane vha shuma kha mishumo ya u fhaṱa Holo dza Muvhuso. Nga zwenezwo, vhudzani vhahulwane vha tshivhidzoni tshaṋu uri ni ṱoḓa u ḓadza fomo ya u ḓiṅwalisa. Muṅwe muhulwane a re na tshenzhelo kha mushumo wa u phalala u ṋea khumbudzo i tevhelaho: “Ni tea u ya he ha itea khombo arali fhedzi no rambiwa nga Komiti Ya U Phalala uri ni ite nga u ralo.” Zwenezwo zwi ḓo ita uri mushumo washu wa u phalala u tshimbile nga nḓila yavhuḓi.

19. Vhaphalali vha sumbedza hani nga nḓila khulwane uri nangoho ri vhafunziwa vha Kristo?

¹⁹ Vhukuma, mushumo wa phalala ndi nḓila khulwane ya u sumbedza uri ri thetshelesa ndaela ya Kristo ya uri ri “funane.” Arali ra funana nga nḓila yo raloho, ri vha ri tshi khou sumbedza uri vhukuma ri vhafunziwa vha Kristo. (Yoh. 13:34, 35) Ndi phaṱhutshedzo yavhuḓi vhukuma kha riṋe ṋamusi u vha na vhashumi vhanzhi nga u rali vha u ḓifunela vhane vha ḓisela Yehova vhugala musi vha tshi ṋea thuso i ṱoḓeaho vhane vha tikedza Muvhuso wa Mudzimu nga u fulufhedzea!