1, 2. (a) Muxankiho xeeni waakhumelenle maKristau a oYudeya? (b) Niphento xeeni yooniheriwe aya maKristau a oYudeya?

WAARI mwaakha wa 46 EC, vaavo elapo ya oYudeya yaarina aya etala yuulupale. Awiixutti a Yesu, oYudeya khiyaarina musurukhu wira athume yoolya okhala wira saavekeliwa musurukhu munceene ni soolya saanithowa. Atthu yaanitepa ovoliwa, nto erutthu aya yaanitteettheya. Masi awo yaarowa okhapeleliwa ni ntata na Yehova okhala wira awiixutti akina a Kristu yaarowa orumeela enamuna yahaatonko wooniwa wira yaakhaliherye. Nto etthu xeeni yaarowa wiiraneya?

² Nuumala wiiwa wira ehasara yahaphwanya annaya aYud yaakhala oYerusalemu ni oYudeya; aYuda ni ale yahaakhanle aYuda yaakhala wAntiyokiya ni oSiria yaahithukumanya musurukhu wira yaavahe annaya ale. Nuumala-vo yaahaathanla anna oororomeleya mmulokoni, Baarnaba ni Saulo, wira arowe yaavahererye nikhaliheryo wa axitokweene a muloko wa oYerusalemu. (Mmusome Miteko 11:​27-​30; 12:​25.) Nkahaya mmananihe wuupuwela moota anna ale oothoiwa oYudeya yaatteeliwe aya murima mwaha wa ophentiwa waya ni annaya a wAntiyokiya!

3. (a) Moota xeeni atthu a Muluku a mahiku ala akhanle aya ootthara ntakiheryo na maKristau a wAntiyokiya? Nvahe ntakiheryo. (Nwehe-tho ekaaxa eni “ Muteko Muulupale Woopacerya Wowaakhaliherya Atthu Aphwanyiwe Ehasara”.) (b) Makoho xeeni anirowa ahu otthokorerya muru ola?

³ Yowiiraneya ele yaakhumelenle eseekulu yoopacerya EC, eri etthu yoopacerya enihimya sa maKristau anikhala opuro mukina, oroiha nikhaliheryo wa maKristau anikhala opuro mukina. Olelo-va, hiyo ninnitthara ntakiheryo na anna a wAntiyokiya. Vaavo vaniiwa ahu wira annihu a mapuro makina ehaakhumelela ehasara wala muxankiho mukina, hiyo ninnaakuvela orowa waakhaliherya. * Wira noone ovarihana waya muteko wowaakhaliherya akina ni muteko woolaleerya, nrowe nithokorerye makoho mararu voohimya sa muteko wowaakhaliherya akina. Xeeni vanoona ahu muteko wowaakhaliherya akina okhala muteko wa Muluku? Yoolakela ahu tiivi navaraka muteko wowaakhaliherya akina? Mureerelo xeeni oniphwanya ahu vaavo vanaakhaliherya ahu akina.

4. Etthu xeeni Paulo aaleelale awe aKorinto voohimya sa orummwa wa eKristau?

⁴ Mwa epaphelo awe ya nenli Paulo aalepenle awe aKorinto, aahitthokiherya wira muteko wa maKristau onnivariwa mwa inamuna piili. Nnaamwi epaphelo ele Paulo aalepela maKristau oowoottihiwa, masu awe annivareleya muteko wa maKristau ari “ipwittipwitthi  sikina”. (Yoh. 10:​16) Enamuna yoopacerya ya orummwa ahu, ti “muteko w’owatàniha atthu akina”, eyo piiyo, muteko woolaleerya ni wiixuttiha. (2 aKor. 5:​18-​20; 1 Tim. 2:​3-⁠6) Epantte ekina ya orummwa ahu tuule onivara ahu mmureerelo wa annihu. Tthiri Paulo aahimya ‘muteko wawakhaliherya atthu’ anixankha. (2 aKor. 8:⁠4) Mwa ifrase piili soowi “muteko [orumwa] w’owatàniha atthu akina” ni “muteko [orummwa] wo wakhaliherya atthu” anixanka, sookhalana nuulumo noowi “muteko [orummwa]”, nuulumo nlo nikumihiwe nttaava na eGriki noowi di·a·ko·niʹa. Nto nulumo nla nintaphuela exeeni?

5. Xeeni vari aya vookhalela wira Paulo aahihimya muteko wowaakhaliherya atthu aaphwanyiwe ehasara okhala muteko wa Muluku?

⁵ Mwaha woorumeela nuulumo nimosaru na eGriki ohimyaka miteko iyo milii, Paulo onnipweha opuro omosa miteko sa waakhaliherya atthu ni inamuna sikina sa orummwa saavariwa mmulokoni wa eKristau. Ohinatthi ohimya masu ala, owo iira olavunle ene masu ala: ‘Orumela khunlikana, masi Pwiya ori mmosaru. Miteko khasinlikana, . . . Itthu iya sothene sinìriwa n’iroho [munepa mmosaru]”. (1 aKor. 12:​4-6, 11) Tthiri Paulo aanihimya miteko sotheene saavariwa mmulokoni okhala “miteko sa Muluku”. * (aRom. 12:​1, 6-⁠8) Tivonto Paulo oonale awe okhala vooreerela ovarela muteko okathi awe, wira ‘àrumele atthu òwamini’!​—aRom. 15:​25, 26.

6. (a) Ntoko Paulo saahimmye awe xeeni muteko ahu wowaakhaliherya akina oniirela awe mpantta wa okokhorela wahu? (b) Mutthokiherye moota muteko ahu wowaakhaliherya akina onivariwa awe olumwenku wotheene olelo-va? (Nwehe ekaaxa eni “ Yakhumelela Ehasara!”.)

⁶ Paulo aahakhaliherya atthu oKorinto woona wira muteko woowaakhaliherya atthu anixanka waaniirela mpantta omurumeela ni omukokhorela waya Yehova. Nkawehani masu aalavunle awe moottharelana oriki: maKristau anakhaliherya akhwaaya anipaka eyo mwaha wa ‘wiwelela waya ni wettela waya ehapari yorera ya Kristu’. (2 aKor. 9:​13) Ophavela waya ovarihela muteko ele Kristu eniixuttiha awe, ti etthu yaawiiriha maKristau ale waakhaliherya anna aya. Tivonto Paulo aahimya awe wira miteko saya sa oreera murima saapanke aya wa annaya, ti sooyeva mwa ‘eparakha yulupalexa Muluku avahalyawe’. (2 aKor. 9:​14; 1 Ped. 4:​10) Ehimyaka sa waakhaliherya annihu oothoiwa, ohela mpuwa waakhaliherya aphwanyiwe ni ihasara, erevista A Sentinela 1 ya Março 1976, yaahimya so: “Hiyo khanikhanle oohoveryaka akhala wira Yehova Muluku ni Mwanawe, Yesu Kristu, annivaha efaita miteko moota owo”. Aayo miteko soowaakhaliherya anna akina sookhalana efaita yuulupale mmuteko wa Muluku.​—aRom. 12:1, 7; 2 aKor. 8:⁠7; aHéb. 13:⁠16.

7, 8. Yoolakela xeeni yuulupale orina awe muteko ahu wowaakhaliherya atthu aphwanyiwe ehasara? Mutthokiherye.

⁷ Yoolakela xeeni orina awe orummwa ahu wa waakhaliherya atthu? Murummwa Paulo aahaakhula nikoho nla okathi aalepela awe aKorinto epaphelo ya nenli. (Mmusome 2 aKorinto 9:11-​15.) Iversu iya Paulo aahittittimiherya soolakela tthaaru sinaakhwaniherya ahu okathi onivara ahu muteko wa orummwa mmureerelo wa atthu ootheene, niire so, waakhaliherya atthu anixanka. Nrowe nithokorerye emosa-emosa mwa soolakela iyo tthaaru.

⁸ Yoopacerya: muteko ahu woowaakhaliherya atthu onninvuwiha Yehova. Moone wira muhina mwa iversiikulu thanu siromoliwe, Paulo onnaathonyiherya annawe, Yehova Muluku.  Murummwa Paulo onniwuupuxerya annawe, sa “omuxukhuru Muluku” nto wira “[anamunceene] emuxukhuruku Muluku”. (Iversu 11, 12) Owo aahihimya wira wiimananiha wa maKristau ale wira yaakhaliherye anna aya ‘wahinvuwiha Muluku’ mwaha ‘w’eparakha yulupalexa Muluku yavahalyawe’. (Iversu 13, 14) Nto Paulo aamalihenrye otthokiherya wawe muteko wa waakhaliherya akina oriki: “Nimuxukhuruku Muluku”.​—Eversu 15; 1 Ped. 4:11.

9. Moota xeeni muteko wowaakhaliherya atthu anixanka onirukunuxa aya muupuwelo woohiloka? Nvahe ntakiheryo.

⁹ Voolikana ni Paulo, atthu a Muluku olelo-va annoona muteko wa waakhaliherya atthu anixanka, okhala eparakha yuulupale ya onvuwiha Yehova ni ottittimiha ehapari yooreera ya Muluku. (1 aKor. 10:​31; Tito 2:​10) Tthiri muteko ahu wowaakhaliherya atthu anixanka onnimala-maliha muupuwelo wootakhala atthu anceene aarina aya voohimya sa Yehova ni Anamoona awe. Mwa ntakiheryo: Muthiyana mmosa yoowo aakhala muttetthe waavinre munamukhaya aahilepa vamukhora vawe wira “Kihixukuriwe ni Anamoona a Yehova”. Nuumala-vo nihiku nimosa aahiwoona atthu yaalokiherya enupa mpantta mukina wa ephiro ya owannyawe. Mahiku manceene owo aaniwoona atthu ale avaraka muteko moophentana, nto khuphavela waasuwela atthu ene. Nuumala oleeliwa wira atthu ale yaari Anamoona a Yehova, eyo yaahinvara murima khuhimya so: “Kuupuwela wira nyuwo mwa atthu oohifai”. Nto exeeni yaakhumelenle? Owo aahikumiha masu ale vamukhora vawe.

10, 11. (a) Ntakiheryo xeeni nnooniherya wira hiyo ninaakhwaniherya yoolakela ahu ya nenli ya muteko ahu wowaakhaliherya akina? (b) Eliivuru xeeni enaakhaliherya ale anivara muteko wowaakhaliherya atthu? (Nwehe ekaaxa eni “ Ekaruma Ekina wa Ale Anivara Muteko Wowaakhaliherya Atthu Anixanka”.)

¹⁰ Yanenli: hiyo nimphavela “wakhaliherya” annihu. (2 aKor. 9:​12a) Hiyo nimphavela waakhaliherya annihu otheene ari maKristau masi anihaawa. Nthowa xeeni? Okhala wira atthu a mmulokoni aniirela mpantta “erutthu” emosa ni “siso, emosá ya erutthu yahawaka, sothene sinnihawa vamosá ni yeyo”. (1 aKor. 12:​20, 26) Tivonto, mwaha wa niphento nlo ni othunku, onniwiiriha anna anceene olokiherya makhalelo aya okuxa iferemento saya sa muteko khiyarowa mapuro yaale yiiwale aya wira aakhala anna anitthuneya okhaliheriwa. (Yak. 2:​15, 16) Mwa ntakiheryo, nuumala okhumelela tsunami oJapão mwaakha wa 2011, efiliyaali ya wEstados Unidos yaahilepa epaphelo eroihaka Ekomisau ya Oteka Ipa sa Omwene ya wEstados Unidos evekaka wira “avahiwe anna oophwanelela” yaawo yaawerya orowa mapuro ale olokiherya Ipa sa Omwene. Nto yaakhuliwe sai? Muhina mwa isumana vakhaani anna owiiraka 600 owiivahererya yaahiilepiha ni yaheemya oliva ni musurukhu aya wira arowe oJapão! Efiliyaali ya wEstados Unidos yaahimyale so: “Hiyo khinaasuwela wira yaamukhumelela atthu anceene owiivahererya siisa”. Okathi munna mmosa oJapão, aamukonhe awe munna mukina etthu yaamwiirinhe okhuma elapo awe wira akhaliherye, owo aakhunle so: “Annihu a oJapão aniirela mpantta ‘erutthu ahu’. Muxankiho waaphwannye nihiyo wooniphwanya”. Mwaha wa waaphenta waya anna, ale anivara muteko woowaakhaliherya akhwaaya okathi mukina annileva okumi aya wira awerye waakhaliherya annaya. *​—1 Yoh. 3:16.

¹¹ Hata ale ahikhanle Anamoona annisiveliwa muteko ahu woowaakhaliherya atthu. Mwa ntakiheryo, nuumala okhumelela ehasa ra ya ephattu muttetthe wa Arkansas, EUA, mwaakha wa 2013, ejornaale emosa yaahilavula sa wiixaakuviha wa Anamoona a Yehova orowa okhaliherya mapuro ale eriki: “Anamoona a Yehova anikhala oowiilokiherya ene wira yiivahererye ovara muteko wowaakhaliherya atthu okathi wa ihasara”. Tthiri ntoko siisaale murummwa Paulo aahimmye awe, hiyo nimphavela “waakhaliherya” annihu anixanka.

12-14. (a) Xeeni varya aya vootthuneya waakhwaniherya yoolakela ahu ya neeraru mmuteko ahu wowaakhaliherya atthu anixanka? (b) Masu xeeni anooniherya otthuneya waya ovikaniha ovara miteko sikina somunepani?

¹² Yaneeraru: hiyo ninnaakhaliherya ale axankale wira yaakuve otthikela miteko sininvarela aya Muluku. Xeeni eyo eryaaya yootthuneya? Murummwa Paulo aahihimya wira ale anikhaliheriwa anirowa ‘omuxukhuru Muluku’ vanceene. (2 aKor. 9:​12b) Niireke ehaavo enamuna ekina wa ale yaaxankale, ohikhanle wooniherya oxukhurela waya mwaha wa woona okhweya otthikela ovara miteko saya sa Muluku? (aFil. 1:​10) Erevista Owehaweha ya 1945 yaahimya wira: “Paulo aaheemya wira . . . sithukumanyiwe misonkheryo okhala wira saarowa . . . waakhaliherya maKristau oothoiwa wira akhalane itthu saathowa nto atthikele moohipisa okhalela nthiti muteko wa omukhalela onamoona Yehova”. Nlelo yoolakela ahu emosaru. Okathi anitthikela aya muteko woolaleerya, annihu awo khahiyo anaalipiha paahi atthu axankale mmuttettheni mwaya, masi awo aneene anniphwanya-tho olipa.​—Mmusome 2 aKorinto 1:​3, 4.

¹³ Vano nwiriyane masu alavuliwe ni ale yaavahiwe nikhaliheryo nlo nootthuneya; nto naananoru khupacerya ovara muteko woolaleerya khuphwanya olipa mwaha waivaavo. Munna mmosa onihimya so: “Tthiri yaari mareeliho maalupale miyo ni emusi aka orowa muteko woolaleerya. Eyo yaahinikhaliherya oliyala mixankiho sahu vaavo vamananiha ahu waamaaliha atthu akina”. Murokora onihimya so: “Okhalela nthiti miteko sa Muluku wahikiiriha oliyala itthu sotheene saakumiheriwe ni ehasara. Eyo yaahikiiriha okhala oomaaleleya”. Murokora mukina onihimya so: “Okathi yoole nahaasuwela ahu yoowiira, muteko woolaleerya waahikhaliherya emusi aka osuwela etthu yoopaka. Olavula ni atthu akina voohimya sa nlipelelo nahu na elapo esya, wanilipiha nroromelo nahu wira tthiri itthu sotheene sinrowa okhala isya”.

¹⁴ Orowa omuthukumanoni muteko mukina wa Muluku oniwerya waakhaliherya annihu axankale waakuva otthikela miteko sa Muluku. Muthokorerye ele yaamukhumelenle Kiyoko, murokora mmosa yoowo orina iyaakha sinivikana 50. Nuumala oyeleela mireerelo sawe sotheene okathi wa tsunami, khuhalana paahi ikuwo ni esandalya aawanre awe, owo khaasuwela moota aarowa awe ovikaniha okhala mukumi. Nto mutokweene mmosa a mmulokoni aahimuleela wira saarowa opakiwaka mithukumano sa khula esumana mukaaroni mwawe. Kiyoko onihimya so: “Mutokweene mmosa ni amwaarawe, murokora mmosa ni miyo naahikilaathi mukaaroni mme. Muthukumano ole waari wa atthu vakhaani, masi etthu yiren’ye yaakhala mwa mutikiniho, okathi ole kahiliyala ohaawa wotheene waakumiheriwe ni tsunami. Muupuwelelo aka waari woomaaleleya. Muthukumano ole waahikooniherya otthuneya waya othukumana ni maKristau makhwiihu”. Olavulaka sa muthukumano aaronwe awe nuumala okhumelela ehasara ya ephattu, murokora mukina onihimya so: “Mithukumano iye sahikithoonyerya ephiro yoorowa!”​—aRom. 1:​11, 12; 12:⁠12.

15, 16. (a) Mireerelo xeeni yaarowa aya ophwanya maKristau a oKorinto ni ale a mapuro makina, akhala wira yaamukhaliherya muteko wowaathokorerya ale yaxanka? (b) Nto hiyo nimphwanya sai mireerelo simosaru mwaha wowaathokorerya ale anixanka?

¹⁵ Okathi aalavula awe voohimya sa muteko wa waakhaliherya atthu anixanka, murummwa Paulo aahaatthokiherya aKorinto mireerelo yaarowa aya ophwanya ale yaarowa ovara muteko owo. Owo aahimmye so: “Awo [maKristau aYuda yaakhala oYerusalemu, yaarowa waakhela nikhaliheryo nle] animolompelani, animophentani vanjene mwaha w’eparakha yulupalexa Muluku yovahalyaweni”. (2 aKor. 9:​14) Aayo, oreera murima wa aKorinto waarowa owiiriha maKristau aYuda waalompela annaya oKorinto waahela muhina ale yahaakhanle aYuda nto yaarowa waaphentaka vanceene annaya ale.

¹⁶ Evarihelaka muteko masu a Paulo voohimya sa mireerelo sa muteko woowaakhaliherya atthu mahiku ala, erevista The Watchtower ya 1 a Dezembro, 1945, yaahimyale so: “Vaavo mpantta mmosa wa atthu a Muluku onipaka awe misonkheryo wira akhaliherye mpantta mukina eyo ennikumiherya wataana!” Nto eyo ti etthu eniiraneya olelo-va okathi onikhaliheriwa aya atthu anixanka. Mutokweene mmosa yoowo aatonko ovara muteko wowaakhaliherya atthu okathi wa osarya-sarya wa maasi onihimya so: “Ovara muteko wowaakhaliherya anna ale waahikiiriha wataana vanceene ni anna ale ovikana khalai”. Murokora mmosa yoowo onixukhurela mwaha wa okhaliheriwa okathi wa ihasara onihimya so: “Emusi ahu yoowiiraana ti etthu erina ahu enilikana ni eParayiisu valaponi”.​—Mmusome Miruku 17:⁠17.

17. (a) Moota xeeni masu ari va Yesaya 41:13 anivarihana aya ni muteko wowaakhaliherya atthu anixanka? (b) Muhimye matakiheryo vakhaani a moota muteko wowaakhaliherya atthu oninvuwiha aya Yehova ni owiiraaniha anna. (Nwehe-tho ekaaxa eni “ Atthu Owiivahererya Olumwenku Wotheene Anaakhaliherya Atthu Anixanka”.)

¹⁷ Okathi aniphiya aya anna anirowa okhaliherya mapuro akhumelenle ehasara, annihu ale axankale annoona wiiraneya wa masu a Muluku yaawo ani: “Tthiri miyo Apwiya, ki Muluku anyu, ti miyo kinovarelani ntata nanyu. . . ‘Muhové, ti miyo kinokhaliheryani’”. (Yes. 41:​13) Nuumala woopowa ehasara emosa murokora mmosa onihimya so: “Miyo kaari oowoova okathi waaweha aka itthu sootheene simonre ene, masi Yehova aahikivarela moono tthiri. Nkinwerya otthokiherya saana oxukhurela waka nikhaliheryo naavahiwe aka ni anna”. Nuumala okhumelela ehasara muttetthe yaakhala aya, axitokweene anli yaahilepa epaphelo yooniherya moonelo wa anna a muloko aya ariki: “Etetere ela yookumiherya maxakha maalupale, masi hiyo nihoona moota Yehova onaakhaliherya awe atthu awe mwaha wa anna ala. Naanisoma muliivuruni mwahu voohimya sa muteko wowaakhaliherya atthu aphwanyiwe ehasara, masi olelo nihoona ni maitho ahu ovariwa waya muteko owo”.

18. Etthu xeeni ekhanle anyu oopaka wira murowe ovara muteko wowaakhaliherya anixanka? (Nwehe-tho ekaaxa eni “ Waakhaliherya Akina Wahimwiiriha Ophavela Omurumeela Yehova Okathi Wotheene”.)

¹⁸ Niireke nyuwo munniphavela olawiha ohakalala oniphwanya aya ale anivara muteko wowaakhaliherya akina anixanka? Vakhala wira ti siiso, musuweleke wira ale anithanliwa orowa ovara muteko owo ti yaale anivara muteko wa oteka Ipa sa Omwene. Nto mwaaleele axitokweene a muloko anyu wira nyuwo munniphavela okela muteko owo. Mutokweene mmosa yoowo olimalenle ovara muteko woowaakhaliherya atthu okathi wa ihasara onihimya so: “Muhaana orowa opuro owo paahi akhala wira muhaakhela epaphelo enoolattulani enikhuma wa Ekomisau ya Miteko sa Waakhaliherya Atthu”. Wira siiso ononikhaliherya ovara muteko owo mwa enamuna yootthokiheya.

19. Moota xeeni muteko wowaakhaliherya atthu anixanka onooniherya aya wira hiyo na awiixutti eekeekhai a Kristu?

¹⁹ Muteko woowaakhaliherya atthu enamuna emosa yuulupale ya wiiwelela nlamulo na Kristu noowi “mphentaneke mukina ni mukwa’awe”. Vaavo vanooniherya ahu ophenta moota owo, vanisuwanyeya wira hiyo na awiixutti a Kristu eekeekhai. (Yoh. 13:​34, 35) Tthiri ti voohakalaliha olelo-va okhalana anna anceene owiivahererya yaawo anivuwiha nsina na Yehova, vaavo vanaakhaliherya aya ale anivara miteko sa Omwene wa Muluku!