1, 2. (a) Tera te bwai ni kakoaua ae kaotaki iai bwa e kairiri ara Uea ni moa man 1914? (b) Baikara bwaai aika ti na rinanoi n te mwakoro aei?

E KAKORAKORAA te onimaki rinanoani baike e kakororaoi ana Tautaeka n Uea te Atua i buakoia taani kairiribai nakoina. (TaiAre. 110:2) E a tia ara Uea ni kateirakea te koraki ae bati ae kaainaki irouia taan uarongorongo aika kukurei n anga ngaiia. E a tia ni kaitiakiia ao ni katamaroaia taan rimwina, ni kaineti ma te onimaki ao te aroaro ni maiu ae riai. Ao ti bon teimatoa naba ni katiteuanaaki ngkai ni katobibia te aonnaba, n aki ongei aia kakorakora ni kamaenakoira taani kairiribai nakon te Tautaeka n Uea. Mani baika e kakororaoi te Tautaeka n Uea aikai ao aika bati riki aika ti a tia n rinanoi, a a riki bwa te bwai ni kakoaua ae kamimi ae ni moa man 1914 ao e a tia ara Uea ni kairiri i buakoia taani kairiribai nakon te Tautaeka n Uea.

² Iai riki baika kamimi aika e na karaoi te Tautaeka n Uea n te tai ae e a kaan roko. E na “roko” n ‘uruia ao ni kamaunaia’ taani kairiribai nakoina. (Mat. 6:10; Tan. 2:44) Ma imwain rokon te tai anne, iai baika kakawaki aika a na riki. Baikara baikanne? E kaekaaki te titiraki anne n taetae ni burabeti tabeua n te Baibara. Ti na rinanoi ngkai tabeua mai buakon taetae ni burabeti akanne, n noria bwa baikara bwaai aika a na riki n taai aika imwaira.

3. Tera te bwai ae e na moan riki ae ti kantaningaia?

³ Katanoataan te rau. Ngke e kororeta te abotoro Bauro nakoia I-Tetaronike ao e kabwarabwaraa iai taekan te bwai ae e na moan riki ae ti kantaningaia. (Wareka 1 I-Tetaronike 5:2, 3.) N te reta aei ao Bauro e mwanewea “ana bong Iehova,” are e na moanaki ni buakanakini “Baburon ae Kakannato.” (TeKao. 17:5) Ma imwain raoi moanakin ana bong Iehova, ao a na kangai natannaomata, “Iai te rau ao iai te mweraoi!” E bae ni kaineti te kibuntaeka aei nakon te motikitaeka teuana ke taeka aika rereitaki aika kakawaki. A irekereke n aei mataniwin Aaro? Kioina ngkai a irekereke ma te waaki ae ngkai, tao a na bon raonia naba natannaomata n taekina ae kangai, “Iai te rau!” (Ier. 6:14; 23:16, 17; TeKao. 17:1, 2) E na kanikinaeaki ae e nang moanaki ana bong Iehova ni katanoataan te rau ao te mweraoi aei.  E na bon “aki reke birinakoia” taani kaitaraa ana Tautaeka n Uea te Atua.

4. Ti kangaa ni kakabwaiaaki man otara ni kakawakin ana taetae ni burabeti Bauro ae taekani katanoataan te rau ao te mweraoi?

⁴ Ti kangaa ni kakabwaiaaki man otara ni kakawakin te taetae ni burabeti aei? E taku Bauro: “Kam aki mena n te rotongitong, n te aro are kam na kauiaaki n te bong arei n aroia taan iraa.” (1Tet. 5:3, 4) Ti kaokoro ma kaain te aonnaba, bwa ngaira ti atai bukini baika riki ni boong aikai. N te aro raa ae e na kakororaoaki raoi iai nanon te taetae ni burabeti ibukin te rau ao te mweraoi? Ti riai n tataninga ao ni matakuakini baika a na riki n te aonnaba aei. Ai ngaia are “ti na taratara ao ni kawanawanaira.”—1Tet. 5:6; Teb. 3:8.

5. Tera ae e na katabwenaa moan iteran te “rawawata ae korakora”?

⁵ Buakanaia Aaro. Uringa are e korea ae kangai Bauro: “N te tai are a kangai iai, ‘Iai te rau ao iai te mweraoi!’ ao e na rina ni bwakariia te kamaunanakoaki.” N aron te itirua ae waekoa n taorimwiaki n rebwetauan te baa, ao ai aron naba te tai are a na kangai iai, “Iai te rau ao iai te mweraoi!” bwa e na waekoa n taorimwiaki n ‘te kamaunanakoaki ae karina.’ Baikara baika a na kamaunaaki? Te moan, boni “Baburon ae Kakannato” ae te botaki n Aro ae kewe ae katobibia te aonnaba, ae e ataaki naba bwa “te kabekaau.” (TeKao. 17:5, 6, 15) Kamaunaakia Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia n ikotaki ma botaki n Aro aika kewe, e a katabwenaa moan iteran te “rawawata ae korakora.” (Mat. 24:21; 2Tet. 2:8) A na bati aika a na kubanako n rikin aei. Bukin tera? Ibukina bwa mangkai ni karokoa te tai anne, ao e na teimatoa te kabekaau n iangoia i bon irouna bwa te “ueannaine” ae e na bon ‘aki kona n rawawata nanona.’ Ma e na rina n noria ae e kairua aki bwerengakina aei. E na boni waekoa ni kamaunanakoaki neiei kaanga n “tii tebongina.”—TeKao. 18:7, 8.

6. Antai ke tera ae e na buakana “Baburon ae Kakannato”?

⁶ Antai ke tera ae e na buakana “Baburon ae Kakannato”? Te “man ae tiritiri” ma “kooro ake tengaun.” E katerea te boki ae Te Kaotioti bwa te man ae tiritiri aei e kaineti nakon Aia Botaki te Botannaomata (UN). Ao a tei kooro ake tengaun ibukia tautaeka ni kabane ni boong aikai aika boutokaa “te man ae tiritiri ae uraroo” aei. (TeKao. 17:3, 5, 11, 12) Kakaiakira te buaka aei? A na kuribwaia kaubwain te kabekaau aei natannaomata ake a mena i aan te UN, a na kabwautia, ao a na “kabuekia ni kabanea n te ai.”—Wareka Te Kaotioti 17:16. *

7. A kangaa ni kakoroaki nanon ana taeka Iesu ake ni Mataio 24:21, 22 n te moan tienture C.E., ao tera kakoroani bukia n taai aika imwaira?

⁷ A kakimototoaki boong. E kaotia ara Uea bwa tera ae e na riki ngkana e riki aei n tain te rawawata ae korakora. E taku Iesu: “A na kakimototoaki boong akanne ibukia te koraki ake a rineaki.” (Wareka Mataio 24:21, 22.) E kakoroaki teutana nanon ana taeka Iesu aikai n 66 C.E. ngke e “kakimototoi” Iehova bongini buakanakin Ierutarem iroun ana taanga ni buaka Rom. (Mareko 13:20) Anne are e a reke iai kamaiuaia Kristian ake i Ierutarem ao i Iutaia. Tera ngkanne ae e na riki ni kabutaa te aonnaba n tain te rawawata ae korakora ae imwaira? E na  “kakimototoi” Iehova rinanon ara Uea bongini buakanaia Aaro iroun Aia Botaki te Botannaomata, bwa e aonga n aki maunanako te Aro ae koaua n iriia Aaro aika kewe. Mangaia are e na tii tiku te Aro ae koaua ngkana a a bane n urubekeaki botaki n Aro aika kewe. (TaiAre. 96:5) Ti na noria ngkai bwa baikara baika a na riki imwin rikin iteran te rawawata ae korakora aei.

8, 9. Tera ae e bae n nanonna Iesu ni baika kamimi, ao tera aroia aomata n te bwai are a noria?

⁸ E katereaki n ana taetae ni burabeti Iesu ibukini kabaneani boong bwa iai baika kakawaki aika a na riki imwain raoi Aremaketon. Baika uoua aika a na riki moa aika ti na rinanoi ngkai, a uaia n taekinaki n Euangkerio ake Mataio, Mareko, ao Ruka.—Wareka Mataio 24:29-31; Mareko 13:23-27; Ruka 21:25-28.

⁹ Baika kamimi i karawa. E a kamani kangai Iesu: “E na karooaki taai, ao e nang aki maama namwakaina, ao a na bwaka itoi mai karawa.” A na bon aki manga kawaraki mataniwin Aaro ibukini karekean te oota, ae nanona bwa a nang aki manga kawaraki irouia aomata ibukin te kairiri. Ma irarikin aei, e nanonna naba Iesu bwa iai baika kamimi aika noraki ake a na riki i karawa? Tao eng. (Ita. 13:9-11; Ioera 2:1, 30, 31) Tera aroia aomata n te bwai are a noria? A na taonaki n “te rawawatannano ae korakora” ngkai a “aki ataa te bwai ae a na karaoia.” (Ruka 21:25; Teb. 1:17) Eng, a na ‘tong ibukini kororakeni maakuia ma kantaningaani baika a na riki’ taani kairiribai nakon ana Tautaeka n Uea te Atua, ae taekaia ‘ueea ni karokoa tooro,’ ao a na birinako ni karabaia. Ma bon akea te tabo ni karaba ae a na mano raoi iai man unin ara Uea.—Ruka 21:26; 23:30; TeKao. 6:15-17.

10. Tera te motikitaeka ae e na karaoia Iesu, ao tera aroia iai taani boutokaa ao ni kakaitaraa ana Tautaeka n Uea te Atua?

¹⁰ Karaoan te motikitaeka. N te tai aei a nang kairoroaki taani kairiribai ni kabane nakon ana Tautaeka n Uea te Atua, bwa a na kakoauaa te bwai ae e na riki are e na kakorakoraa riki rawawataia. E taku Iesu: “A na nora Natin te aomata n roko n te nang ma te mwaaka ae korakora ao te mimitong.” (Mareko 13:26) E na kaotaki n te mwaaka ae riaon aia ataibwai aomata aei, bwa e a tia n roko Iesu ni karaoa ana motikitaeka. E kabwarabwaraa riki Iesu taekan te motikitaeka are e na karaoaki n te tai anne, ni kaineti ma iteran riki te taetae ni burabeti aei ibukini kabaneani boong. Ti kunea te kabwarabwara anne n te kaikonaki are tiibu ao kooti. (Wareka Mataio 25:31-33, 46.) A na motikaki taekaia bwa “tiibu” naake a kakaonimaki ni koaua ni boutokaa ana Tautaeka n Uea te Atua, ao a na ‘euti atuia’ bwa a ataia ae e a ‘kaan roko kamaiuaia.’ (Ruka 21:28) Ma a na motikaki taekaia bwa “kooti” naake a kakaitaraa te Tautaeka n Uea, ao a na “ororei bwanibwania n rawawata” bwa a ataia ae e mena imwaia “te mate ae akea tokina.”—Mat. 24:30; TeKao. 1:7.

11. Tera ae ti riai n uringnga ngkai ti a rinanoni baika a nang riki?

¹¹ Imwin taekinan ana motikitaeka Iesu i aoia ‘natannaomata ni kabane’ ao iai riki bwaai tabeua aika kakawaki aika a na  riki imwaini moanakin te buaka ae Aremaketon. (Mat. 25:32) Ti na rinanon uoua mai buakoni bwaai aika a na riki aikai, ae taekan ana buaka Koka ao ikotakia taani kabiraki. Ngkana ti rinanoni baika uoua aikai ao ti riai n uringnga are e aki kaotaki n ana Taeka te Atua bwa n ningai raoi ae a na riki iai baikai. E taraa n ae e riki teuana ao e tuai n toki ao e a manga riki naba are teuana.

12. Tera ana buaka ae rangi ni korakora Tatan ae e na kaitaraa iai te Tautaeka n Uea?

¹² Te buaka ae rangi ni korakora. E na buakania nikiraia taani kabiraki ao raoia ake tiibu tabemwaang, Koka mai Makoka. (Wareka Etekiera 38:2, 11.) Buakanakin ana kairiri te Tautaeka n Uea aei iroun Tatan, ai bon ana kabanea naba ni buaka are e na karaoia ni kaaitaraia nikiraia taani kabiraki man te tai are e tewenakoaki iai mai karawa. (TeKao. 12:7-9, 17) Man te tai raoi are a a ikotaki iai taani kabiraki nakon te ekaretia ni Kristian ae e a manga kateaki, ao Tatan e a kataia naba n uruana toronibwaia ni bwaai n taamnei naakai, ma e na bon aki tokanikai. (Mat. 13:30) Ma n te tai are a bane iai ni maunanako botaki n Aro aika kewe ao a a taraa ni maeka ana aomata te Atua n taabo aika “akea kamanoaia ae taian oo, kaai ni kamatoa, ke mataroan taian oo,” ao ngkanne e nang noria Tatan bwa e a reke ana tai ae angaraoi. E nang kaungaia ana aomata aika buakaka bwa a na kateirakea te buaka ae rangi ni korakora ni kaaitaraia taani boutokaa te Tautaeka n Uea.

13. E na kangaa ni buaka Iehova ibukia ana aomata?

¹³ E kabwarabwaraa te bwai ae e na riki Etekiera. E kangai te taetae ni burabeti ibukini Koka: “Ko na roko man am tabo, man taabo aika taiani kabanea n raroanako mai meang, ngkoe ma botannaomata aika bati ake raom, aika bane n toka i aoia aoti, ae te botaki n aomata ae korakora, ae te taanga ni buaka ae rangi ni bati. Ko na roko n ekiianako au aomata . . . n ai aron te nang ae rabunaanako te aba.” (Etek. 38:15, 16) E na tera aron Iehova n niniakia ana aomata ae taraa n aki kona ni katokaki aei? E taku Iehova: “E na urarake uniu ae rangi ni korakora . . . N na wewetea te kabaang.” (Etek. 38:18, 21; wareka Tekaria 2:8.) E na buaka Iehova ibukia ana toro aika i aon te aba. Te buaka aei bon te buaka ae Aremaketon.

14, 15. Tera riki te bwai teuana ae e na riki teutana te tai imwini moanakin ana buaka ae rangi ni korakora Tatan?

¹⁴ Imwain ae ti biririmoa n iangoia bwa e na kangaa Iehova ni kamanoia ana aomata n tain te buaka ae Aremaketon, ti a tei moa teutana ao n nenera te bwai riki teuana ae kakawaki. E na riki te baei teutana te tai imwini moanakin ana buaka Tatan ae rangi ni korakora ao n te tai are e a moanaki iai ana buaka Iehova ibukia ana aomata n Aremaketon. N aron ae ti noria ni barakirabe 11, te kauoua ni bwai ae e na riki aei bon taekan ikotakia nikiraia taani kabiraki.

¹⁵ Ikotakia taani kabiraki. A koreaki ni booki aika Mataio ao Mareko ana taeka Iesu ibukia “naake a rineaki” ae taekaia Kristian aika kabiraki n te taamnei, bwa ngaiia naba kanoani baike a na waakinako rikia teuana imwin teuana imwain raoi Aremaketon. (Nora barakirabe 7.) Ngke e taekinna Iesu bwa  ngaia te Uea, ao e taetae ni burabetina ae kangai: “E na kanakoia ana anera ao a na ikotiia naake a rineaki ake ana aomata mai meang ao maiaki, mainiku ao maeao, mai tabon aonnaba nakon rabarabani karawa are teuana.” (Mareko 13:27; Mat. 24:31) Te mwakuri n ikoikoti raa ae e nanonna ikai Iesu? E aki nanona kabaneani kanikinaeaia nikiraia Kristian aika kabiraki, are e na riki imwain raoi moanakin te rawawata ae korakora. (TeKao. 7:1-3) Ma e nanona Iesu te bwai teuana ae e na riki n tain te rawawata ae korakora. Ngaia are n taraana, teutana te tai imwini moanakini buakanaia ae rangi ni korakora ana aomata te Atua iroun Tatan, ao a nang ikotaki n nako karawa taani kabiraki ake a teimatoa n tiku n te aonnaba.

16. Tera ae a na buoka karaoana n tain te buaka are Aremaketon, taani kabiraki ake a kautaki?

¹⁶ Tera irekereken ikotakia nikiraia taani kabiraki aei ma te bwai are e na riki imwina, ae Aremaketon? E oti man tain ikotakia taani kabiraki aei bwa a na bane ni mena i karawa, imwaini moanakin ana buaka te Atua ae Aremaketon. A nang anganaki te mwaaka i karawa raoni Kristo n tautaeka ake 144,000 bwa a na raona Iesu n taua ‘te oko ae te biti’ ni kamaunaia iai taani kairiribai ni kabane nakon ana Tautaeka n Uea te Atua. (TeKao. 2:26, 27) Ao a na raonaki taani kabiraki ake a kautaki, irouia anera aika mwaaka ao a na rimwini Kristo ae te Uea ae te tia Buaka, ngkana e a waaki ni kaitaraa te “taanga ni buaka ae rangi ni bati” ae aia taanga taani kairiribai, ake a nang kabwautiia konaia ake ana aomata Iehova. (Etek. 38:15) Ngkana e a riki te waaki ni kakaaitara ane e rangi ni korakora anne, ao ngkanne e a moanaki naba iai Aremaketon!—TeKao. 16:16.

17. Tera ae e na riki nakoia “kooti” n tain Aremaketon?

¹⁷ Te motikitaeka. E na riki te buaka ae Aremaketon bwa kabanean raoi iteran te rawawata ae korakora. N te tai anne ao e na karaoa te mwakuri riki teuana Iesu. Irarikin are e na riki bwa te tia Moti i aoia ‘natannaomata ni kabane,’ e na riki naba bwa te tia Kakoroa bukin motikan taekaia natannaomata, ae taekaia aomata nako ake e a tia ni motiki taekaia mai mwaina bwa “kooti.” (Mat. 25:32, 33) Ao e na ‘oreiia natannaomata’ ara Uea, n “te kabaang ae abwabwaki ae kakang.” Eng, a nang bane aomata ake ai aroia kooti, ni moa mairouia “ueea” ni karokoa “tooro,” n nako “nakon te mate ae akea tokina.”—TeKao. 19:15, 18; Mat. 25:46.

18. (a) Baikara bitaki aika a na riki ibukia “tiibu”? (b) E na kangaa Iesu ni katiaa ana tokanikai?

¹⁸ Ai kamimira bitaki aika a na riki ibukia naake a motikaki taekaia iroun Iesu bwa “tiibu”! A na aki toubekaaki “te koraki ae uanao” ae kangaa “tiibu” aika taraa n aki kona ni kamanoia i aani waeia ana taanga ni buaka Tatan aika rangi ni bati aika “kooti.” Ma a na boni kamaiuaki mani buakanaia irouia taani kairiribai, ao a na ‘otinako mai buakon te rawawata ae korakora.’ (TeKao. 7:9, 14) Ao ngkana e tia Iesu ni kataenikaiia ao ni kamaunaia aomata nako ake taani kairiribai nakon ana Tautaeka n Uea te Atua, ao e nang karenakoa ngkanne Tatan ma  ana taimonio i nanon te kinono. Ikanne are a nang katukaki iai n akea te bwai ae a na karaoia, kaanga maate ngaiia i nanon tenga te ririki.—Wareka Te Kaotioti 6:2; 20:1-3.

19, 20. Ti na kangaa ni maiuakina te reirei ae kuneaki n taeka aika n Itaia 26:20 ao 30:21?

¹⁹ Ti na kangaa ni katauraoira imwaini baika kamimi aika a nang riki? E taekinaki ae kangai n Te Taua-n-Tantani tabeua te ririki n nako: “E na boboto te kamaiuaki i aon te ongeaba.” Bukin tera? E kona n noraki kaekaan anne n ana kauring Iehova nakoia I-Iutaia ake taenikai ake a maeka i Baburon ngkoa. E taetae ni burabetinna Iehova bwa e na kataenikaiaki Baburon, ma tera ae a riai ni karaoia ana aomata te Atua ibukini katauraoaia imwain rikin anne? E kangai Iehova: “Naako au aomata, riin n ami ruu ake kam na mano iai, ao kaini ami mataroa imwimi. Karabaingkami i nanon te tai ae kimototo ni karokoa bunginakon te un.” (Ita. 26:20) Nori taiani weabe aika kabonganaaki n te kibu aei: “naako,” “riin,” “kaini,” ao “karabaingkami,” ao a oti n tein te taetae bwa a kaumakaki karaoaia. Boni baika riai ni karaoaki. A na bon tiku I-Iutaia ake a mutiakina te tua aei n aia auti, ni kararoaia ma tautia ake taani kataenikaia te aba ake i nanoni kawai. Ngaia are e boboto kamaiuaia i aon ongeabaia n ana kaetieti te Atua. *

²⁰ Tera reireiara? N aroia ana toro te Atua rimoa, e na boboto naba kamaiuara n tain rikini baika imwaira, i aon ongeabara n ana kaetieti Iehova. (Ita. 30:21) A roko iroura aeka ni kaetieti akanne rinanon te babaire man te ekaretia. Ngaia are ti kani karikirakea te ongeaba ni koaua n te kairiri ae ti anganaki. (1Ioa. 5:3) Ngkana ti kakaraoa anne ni boong aikai, ti na kona riki n tauraoi n ongeaba n taai aika a na roko, ao ni karekea ana kamanomano Tamara ae Iehova ao ara Uea ae Iesu. (Teb. 2:3) Ana kamanomano te Atua anne, e na karekea angara n nora aron ana Tautaeka n Uea te Atua ni kamaunaia raoi taani kairiribai nakoina. Ai boni kamimira te tai anne!