1, 2. (a) Etɛwu é ka sixu vɛwǔ hweɖelɛnu bɔ è na mɔ Palaɖisi ɔ dó mɔ nùjɔnǔ? (b) Etɛ ka sixu d’alɔ mǐ bɔ nùɖiɖi e mǐ ɖó nú akpá Mawu tɔn lɛ é na syɛn d’eji?

 NƆVÍ gbejinɔtɔ́ ɖé wá kplé bɔ nǔ cikɔ n’i tawun, ɖó nǔ e mɛ é gbɔn dín ɖò kéze ɔ mɛ lɛ é wu. Gǎn tɔn e nɔ byɔ nǔ gègě ɖò así tɔn é wà nǔ xá ɛ ɖò ali ɖagbe nu ǎ; nukún kpíkpé dó xwédo tɔn wu nyí linkpɔ́n n’i lobɔ azɔn e ɖò ya dó nú asì tɔn wɛ é lɔ ɖò adohu adohu ɖó n’i wɛ. Hwenu e han bǐbɛ̌mɛ tɔn ɔ bɛ́ é ɔ, é gbɔ́ dó xlɛ́ ɖɔ agbɔ̌n emitɔn jɛ dò ɖokpo, ɖó xomɛ hun i ɖɔ é ɖò nɔví sunnu tɔn lɛ kpo nɔví nyɔnu tɔn lɛ kpo tɛntin ɖò Kpléxɔ Axɔsuɖuto ɔ Tɔn mɛ wu. Han ɔ ɖɔ xó dó nukúnɖiɖo bo na nɔ gbɛ̀ ɖò Palaɖisi mɛ wu, bɔ xógbe han ɔ tɔn lɛ byɔ ɛ ɖɔ é ni dó nukún nukúnɖiɖo enɛ mɛ kpɔ́n bo sɔ́ éɖée yì ɖó fí enɛ. É yí wǎn nú han enɛ hwebǐnu, bɔ enyi é ɖò jiji xá xwédo tɔn wɛ ɔ, nukúnɖiɖo enɛ nɔ dó gbɔ n’i.

² Nǔ ko cí mɔ̌ nú we kpɔ́n à? É ko cí mɔ̌ nú gègě mǐtɔn. Amɔ̌, é ɖó wɛn ɖɔ gbɛ̀ e mɛ mǐ ɖè ɖò gbɛ̀ xóxó elɔ mɛ é sixu zɔ́n bɔ mǐ na mɔ ɖɔ Palaɖisi ɔ kún na nyɔ́ bló ó. “Hwenu vɛwǔ lɛ” tíìn ɖò gbɛ̀ elɔ mɛ, bɔ nǔ ɖebǔ ɖ’emɛ bo ɖó kancica xá palaɖisi ɔ ǎ. (2 Tim. 3:1) Etɛ ka sixu d’alɔ mǐ bɔ mǐ na kpɔ́n nukúnɖiɖo mǐtɔn dó mɔ nǔ e na jɛ gbè ɖokpo é? Nɛ̌ mǐ ka wà gbɔn bo tuùn ɖɔ Axɔsuɖuto Mawu Tɔn na kpa acɛ nú gbɛtɔ́ lɛ bǐ zaanɖé? Mi nú mǐ ni ɖɔ xó dó nǔɖɔɖ’ayǐ Jehovah tɔn ɖěɖee togun tɔn mɔ bɔ ye jɛ ɖò hwexónu lɛ é ɖé lɛ jí. Enɛ gudo ɔ, mǐ na ɖɔ xó dó lee nǔɖɔɖ’ayǐ enɛ lɛ kpo mɔhun ɖevo lɛ kpo ɖò jijɛ wɛ ɖò fí e mǐ ɖè dìn é gbɔn é jí. Ðò gudo mɛ ɔ, ɖó nǔɖɔɖ’ayǐ enɛ lɛ hɛn nùɖiɖi mǐtɔn lidǒ wutu ɔ, mǐ na sɔ́ ayi mǐtɔn bǐ ɖó ɖagbe e ye na hɛn wá nú mǐ ɖò sɔgudo lɛ é jí.

3. Akpá tɛ ka dó gbɔ nú Jwifu e ɖò kannumɔgbenu ɖò Babilɔnu lɛ é?

³ Dǒ nukún mɛ bo kpɔ́n lee Jwifu e nɔ kannumɔgbenu ɖò Babilɔnu ɖò xwè kanweko ayizɛngɔ J.H.M. lɛ é sín gbɛ̀ na ko cí é. Ye mɛ gègě sù ɖò kannumɔgbenu lee tɔ́ yetɔn lɛ lɔ sù ɖò dɔ̌n gbɔn é bɔ gbɛ̀ vɛwǔ. Babilɔnunu lɛ nɔ ko ye ɖó nùɖiɖi e ye ɖó nú Jehovah é wutu. (Ðɛh. 137:1-3) Xwè mɔkpan ko wá yì có, Jwifu gbejinɔtɔ́ lɛ ka tɛ́ dó nukúnɖiɖo ɖokpo elɔ e zawě é wu:  Jehovah d’akpá bo na xò togun tɔn kplé dó jɔtɛn yetɔn. Jehovah ɖɔ ɖɔ ninɔmɛ yetɔn na nyɔ́ tawun ɖò dɔ̌n. É tlɛ sɔ́ ayikúngban Judáa tɔn e è na vɔ́ blóɖó é jlɛ́ dó jikpá Edɛni tɔn alǒ palaɖisi ɖé wu! (Xà Ezayíi 51:3.) Mawu dó akpá mɔhun ɖěɖee zawě lɛ é bo na dó na jiɖe togun tɔn bonu é na ɖè nǔxokpɔ́n e sixu wlú ayi tɔn lɛ é síìn. Gbɔn nɛ̌ é? Mǐ ni kpɔ́n nǔɖɔɖ’ayǐ tawun tawun ɖé lɛ.

4. Nɛ̌ Jehovah ka na jiɖe Jwifu lɛ ɖɔ ye na nɔ ayijayǐ mɛ ɖò jɔtɛn yetɔn gbɔn?

⁴ Ayijayǐ. É nyí palaɖisi jɔnwun ɖé mɛ wɛ mɛ enɛ lɛ e gosin kannumɔgbenu lɛ é lɛkɔ xwè ǎ, loɔ, ye xwè ayikúngban línlín e ko nɔ vɔ̌ kaka nú xwè 70 é ɖé jí, gègě ɖò ye mɛ tlɛ mɔ ayikúngban enɛ ɖó nukún wu kpɔ́n ǎ. Kinnikinni lɛ nɔ yawu nɔ ayikúngban hwenɛnu tɔn lɛ jí, gɔ́ nú hla lɛ, kpɔ lɛ kpo nǔwlí-kanlin ɖevo lɛ kpo. Sunnu e ɖó xwédo é ɖé sixu kanbyɔ éɖée ɖɔ: ‘Nɛ̌ un ka na nya xɛ ɖò asì ce kpo vǐ ce lɛ kpo jí gbɔn? Lɛngbɔ̌ ce lɛ kpo nyibu ce lɛ kpo ka ló?’ Jɔwamɔnú wɛ é nyí ɖɔ è ni lin nǔ mɔhun lɛ kpɔ́n. Enɛ wu ɔ, flín akpá e Mawu dó ɖò Ezayíi 11:6-9 mɛ é kpo lee é ɖó na ko dó gbɔ nú mɛ lɛ gbɔn é kpo. (Xà.) Kpo xógbe wanyiyi tɔn ɖagbeɖagbe enɛ lɛ kpo ɔ, Jehovah na jiɖe ye mɛ e gosin kannumɔgbenu lɛ é ɖɔ emi na nya xɛ ɖò ye kpo kanlinkpó yetɔn lɛ kpo jí. Nǔ e ɖɔ wɛ è ɖè bo ɖɔ kinnikinni na ɖu gbehan é wɛ nyí ɖɔ é kún na tlɛ́n Jwifu lɛ sín kanlin ɖě ɖu ó. Gbejinɔtɔ́ lɛ na ɖi xɛsi nú nǔwlí-kanlin mɔhun lɛ ɖě ǎ. Jehovah d’akpá ɖɔ emi na cyɔn alɔ togun emitɔn jí ɖò ayikúngban Judáa tɔn e è na vɔ́ jlaɖó é jí, bo tlɛ na wà mɔ̌ ɖò gbetótló lɛ kpo zunkan lɛ kpo mɛ.​—Ezek. 34:25.

5. Akpá tɛ lɛ ka d’alɔ mɛ e lɛkɔ sín kannumɔgbenu lɛ é bɔ ye ɖ’eji ɖɔ Jehovah na na nùɖuɖu emi bɔ é na túnflá?

⁵ Nùɖuɖu na túnflá. Linkpɔ́n ɖevo sixu lɛ́ xwetɔ́n. ‘Un ka na sixu kpéwú bo na nùɖuɖu xwédo ce ɖò jɔtɛn ce e è vɔ́ blóɖó é à? Fitɛ mǐ ka na nɔ? Un ka na mɔ azɔ̌ ɖé bo wà b’ɛ na nyɔ́ hú azɔ̌syɛnsyɛn e mɛ e wlí kannumɔ mǐtɔn lɛ é nɔ ɖó kɔ jí nú mǐ é à?’ Ðò nǔɖɔɖ’ayǐ e Jehovah sɔ́ d’ayi mɛ nú Ezayíi b’ɛ wlan é mɛ ɔ, é na xósin nú nùkanbyɔ enɛ lɛ lɔ bǐ ganji. Jehovah d’akpá ɖɔ togun emitɔn tónúsétɔ́ ɔ na mɔ jǐ dó ganmɛ; enɛ na zɔ́n bɔ jinukún e ayikúngban ɔ na na ɔ “na nyɔ́ bo na sukpɔ́ ɖesu.” (Eza. 30:23) Nú nǔ e kàn xɔ kpo azɔ̌ ɖagbe kpo é ɔ, Jehovah d’akpá nú togun tɔn ɖɔ: “Ye na sá xwé bo nɔ ɛ mɛ. Ye na tun vǐwun bo na ɖu sínsɛ́n tɔn. Ye sɔ́ na sá xwé ɖě, bɔ mɛ ɖevo na nɔ mɛ ǎ; ye ka sɔ́ na tun vǐwun ɖě, bɔ mɛ ɖevo na ɖu sínsɛ́n tɔn ǎ.” (Eza. 65:21, 22) Nugbǒ ɔ, ɖò ali gègě nu ɔ, gbɛ̀ yetɔn na nyɔ́ tawun enyi è sɔ́ jlɛ́ dó hwenu e ye ɖò kannumɔgbenu ɖò Babilɔnu é wu ɔ nɛ. Bɔ nǔ taji hugǎn e zɔ́n bɔ ye wá yì tɔ́n ɖò kannumɔgbenu é ka ló?

6. Azɔn tɛ lɛ ka ko doya nú togun Mawu tɔn nú hwenu línlín? Nɛ̌ Jehovah ka na jiɖe mɛ e lɛkɔ sín kannumɔgbenu lɛ é gbɔn?

⁶ Ganjininɔ ɖò gbigbɔ lixo. Hwenu línlín jɛ nukɔn nú kannumɔgbenu yiyi togun Mawu tɔn tɔn ɔ, ye j’azɔn tawun ɖò gbigbɔ lixo. Gbɔn gbeyiɖɔ Ezayíi jí ɔ, Jehovah ɖɔ nú togun tɔn ɖɔ: “Ta mitɔn bǐ wɛ ko nyí akpà, bɔ ayi mitɔn lɔ ko xò akpà.” (Eza. 1:5) Ðò gbigbɔ lixo ɔ, ye tɔ́n nukún bo lɛ́ kú tó, ɖó ye sɔ́  nɔ ɖótó wěɖexámɛ Jehovah tɔn lɛ ǎ, bo lɛ́ myɔ nukún bo gbɛ́ ɖɔ emi kún na kpɔ́n nukúnnúmɔjɛnǔmɛ e é nɔ na lɛ é ó. (Eza. 6:10; Jel. 5:21; Ezek. 12:2) Enyi nǔ ɖokpo ɔ na lɛ́ jɛ hwenu e ye na lɛkɔ yì jɔtɛn yetɔn é ɔ, ayijayǐ tɛ ye ka sixu mɔ? Ye ma na lɛ́ ba nyɔna Jehovah tɔn kpò vlafo nɛ? Kpɔ́n lee akpá Jehovah tɔn na jiɖe ye sɔ́ é: “Gbè nɛ gbè ɔ, mɛ e kú tó lɛ na sè nǔ e è wlan dó wema ɔ mɛ é, bɔ mɛ e tɔ́n nukún lɛ na tɔ́n sín zinflu mɛ, bo na jɛ nǔ mɔ jí.” (Eza. 29:18) É ɖò wɛn ɖɔ Jehovah na gbɔ azɔn nú togun tɔn e lɛkɔ sín hwɛ tɔn lɛ gudo é ɖò gbigbɔ lixo. Enyi ye kpó ɖò tónú sè nú Jehovah wɛ jɛn wɛ ɔ, é na nɔ xlɛ́ gbɛ̀ li ɔ ye bo na nɔ lɛ́ na ye nukúnnúmɔjɛnǔmɛ.

7. Nɛ̌ akpá ɖěɖee Mawu dó nú togun tɔn e ɖò kannumɔgbenu é ka jɛnu gbɔn? Etɛwu akpá enɛ lɛ e jɛnu é ka ɖó na bló bɔ nùɖiɖi mǐtɔn na lidǒ?

⁷ Jehovah ka ɖè akpá tɔn lɛ à? Nǔ e jɛ lɛ é na xósin nú nùkanbyɔ enɛ. Jwifu ɖěɖee lɛkɔ yì jɔtɛn yetɔn lɛ é mɔ ayijayǐ, nùɖuɖu gègě bo lɛ́ nɔ ganji ɖò gbigbɔ lixo. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, Jehovah nya xɛ ɖò ye jí sín togun ɖěɖee lɛlɛ̌ dó ye bo syɛn hú ye lobo lɛ́ sukpɔ́ hú ye lɛ é sín alɔ mɛ. Nǔwlí-kanlin lɛ sú kún dó nú kanlinkpó Jwifu lɛ tɔn lɛ ǎ. Nugbǒ ɔ, nǔɖɔɖ’ayǐ ɖěɖee kúnkplá palaɖisi ɔ bɔ gbeyiɖɔ lɛ ɖi Ezayíi, Jelemíi kpo Ezekiyɛli kpo wlan lɛ é sín akpá bǔ jɛn jɛnu bɔ Jwifu enɛ lɛ mɔ, loɔ, nǔɖɔɖ’ayǐ enɛ lɛ e jɛnu bɔ togun ɔ mɔ é sɔ́ akpàkpà ye bo lɛ́ nyí nǔ ɖěɖee sín hudo ye ɖó ɖò hwe ɔ nu lɛ é. Enyi mǐ ɖò tamɛ lin dó nǔ e Jehovah ko wà nú togun tɔn wá yì lɛ é jí wɛ ɔ, nùɖiɖi mǐtɔn na lɛ́ lidǒ d’eji. Enyi nǔɖɔɖ’ayǐ enɛ lɛ e jɛnu akpá bǔ é sɔ́ akpàkpà mɛ mɔ̌ ɔ, nɛ̌ gbɛ̀ ka na cí hwenu e ye na jɛnu bǐ mlɛ́mlɛ́ é lo? Mǐ ni kpɔ́n nǔ e Jehovah ko wà nú mǐ égbé é.

8. Égbé ɔ, “tò” alɔkpa tɛ sín vivǐ ɖu wɛ togun Mawu tɔn ka ɖè?

⁸ Égbé ɔ, togun Jehovah tɔn sɔ́ nyí akɔta ɖé tlɔlɔ lě ǎ, mɔ̌ jɛn ye bǐ ma ka nɔ nɔ tò ɖokpo ɔ mɛ ǎ é nɛ. É nyɔ́ wà ɔ, Klisanwun yí ami dó ɖè lɛ kplé bo nyí akɔta ɖé ɖò gbigbɔ lixo, é wɛ nyí “Izlayɛli Mawu tɔn” ɔ. (Gal. 6:16, NWT) Hagbɛ̌ yetɔn ɖěɖee nyí “lɛngbɔ̌ ɖevo lɛ” é nɔ xò kpóɖó nú ye ɖò “tò” gbigbɔ tɔn ɖé mɛ, finɛ wɛ ye bǐ nɔ nɔ bǔ bo nɔ sɛ̀n Jehovah ɖè. Sinsɛn-biblo enɛ wɛ nyí lee ye nɔ zán gbɛ̀ gbɔn é. (Jaan 10:16; Eza. 66:8) “Tò” alɔkpa tɛ Jehovah ka na mǐ? É wɛ nyí palaɖisi gbigbɔ tɔn ɖé. Finɛ ɔ, lee Jehovah d’akpá ɖɔ ninɔmɛ Edɛni tɔn na cí é ko ɖò mɔ̌ cí wɛ ɖò ali jiwǔ ɖé nu. Mǐ ni kpɔ́n kpɔ́ndéwú ɖé lɛ.

9, 10. (a) Nɛ̌ nǔɖɔɖ’ayǐ e ɖò Ezayíi 11:6-9 mɛ é ka jɛnu gbɔn ɖò égbé? (b) Kúnnuɖenú fífá tɔn tɛ mǐ ka mɔ ɖò togun Mawu tɔn tɛntin?

⁹ Ayijayǐ. Ðò nǔɖɔɖ’ayǐ e ɖò Ezayíi 11:6-9 mɛ é mɛ ɔ, mǐ mɔ nǔwaɖókpɔ́ kpo fífá kpo sín nùjlɛdonǔwu ɖagbeɖagbe ɖé. Nukɔntɔn ɔ, mǐ mɔ fífá ɖò adǎnkanlin lɛ tɛntin; wegɔ ɔ, fífá ɖò gbɛtɔ́ lɛ kpo xwégbe-kanlin yetɔn lɛ kpo tɛntin. Nùjlɛdonǔwu enɛ ka jɛnu ɖò gbigbɔ lixo égbé à? Ganji! Ðò wemafɔ 9gɔ́ ɔ mɛ ɔ, mǐ xà nǔ e wu nùɖíɖó enɛ lɛ ma sɔ́ na wà nǔ nyanya ɖě nú mɛ alǒ hɛn nǔ ɖebǔ gblé dó mɛ wu ǎ é: “Ðó Mawu Mavɔmavɔ tuùntuùn na gɔ́ tò ɔ, lee sìn gɔ́ xuzan jí é ɖɔhun.” “Mawu Mavɔmavɔ tuùntuùn” wɛ ka huzu jujɔ kanlin lɛ tɔn à? Eǒ, gbɛtɔ́ lɛ wɛ huzu  gbɔn Mawu Ajalɔnlɔn tuùntuùn kpo tintɛnkpɔn bo na xwedó fífá sín kpɔ́ndéwú tɔn kpo gblamɛ. Enɛ wɛ zɔ́n bɔ égbé ɔ, mǐ nɔ mɔ nǔɖɔɖ’ayǐ enɛ sín jijɛ ɖò palaɖisi gbigbɔ tɔn mǐtɔn mɛ b’ɛ nɔ dó wusyɛn lanmɛ nú mǐ. Ðò Axɔsuɖuto e ko ɖò acɛ kpa wɛ é glɔ ɔ, ahwanvu Klisu tɔn lɛ ɖò tintɛnkpɔn wɛ bo na ɖè dakaxixo kpo kanlin jijɔ lɛ kpo nyì gbě, lobo na nɔ fífá mɛ xá nɔví sunnu kpo nɔví nyɔnu gbigbɔ tɔn yetɔn lɛ kpo bɔ ye na wà nǔ ɖó kpɔ́.

¹⁰ Ði kpɔ́ndéwú ɔ, ɖò wema elɔ mɛ ɔ, mǐ ɖɔ xó dó lee Klisanwun lɛ nɔ ɖó wǔ zɔ́ gbɔn é jí; mǐ ɖɔ xó dó lee wǔ ɖiɖó zɔ ɔ junjɔn Biblu jí gbɔn é kpo lee é zɔ́n bɔ togun Mawu tɔn ɖí xwi xá yadonumɛ gbɔn é kpo jí. Dakaxixo gɔ́ gbɛ̀ elɔ mɛ có, togun ɖaxó ɖé ka ɖ’emɛ bo nɔ keya nú kúdángblɔ́nnúmɛ ǎ lobo nɔ gbɛ́ ɖɔ emi kún na ɖ’alɔ ɖò hunnyahunnya alɔkpa ɖebǔ mɛ ó; é jiwǔ à cé? Kúnnuɖenú jiwǔ ɖé wɛ enɛ nyí ɖɔ Axɔsu Mɛsiya ɔ sín toví lɛ ɖò vivǐ fífá e sín xó Ezayíi ɖɔ é tɔn ɖu wɛ nugbǒ! Jezu ɖɔ ɖɔ wanyiyi e na ɖò ahwanvu emitɔn lɛ tɛntin é wɛ è na dó tuùn ye na. (Jaan 13:34, 35) Ðò agun ɔ mɛ ɔ, Klisu nɔ gbɔn “[deví] gbejinɔtɔ́, ayiɖotenanɔ” ɔ jí bo nɔ kplɔ́n Klisanwun nugbǒ lɛ bǐ kpo suúlu kpo bonu ye na nɔ xò fífá, wanyiyi, kpo xomɛnyínyɔ́ kpo sín kàn.​—Mat. 24:45-47.

11, 12. Adɔ alɔkpa tɛ ka ɖò gbɛ̀ ɔ doya na wɛ égbé? Amɔ̌, nɛ̌ Jehovah ka nɔ na nùɖuɖu togun tɔn b’ɛ nɔ túnflá gbɔn?

¹¹ Nùɖuɖu na túnflá. Adɔ ɖò ya dó nú gbɛ̀ ɔ wɛ ɖò gbigbɔ lixo. Biblu gb’akpá nú mɛ ɖɔ: “Azǎn ɖé na wá bɔ un na sɛ́ adɔ  dó tò ɔ mɛ. Xovɛ na nɔ sìn mɛ lɛ, é ka na nyí nùɖuɖu sín xovɛ ǎ. Kɔ na xú ye, é ka na nyí sìn sín kɔ wɛ na xú ye ǎ; loɔ, xó e ɖɔ wɛ un ɖè ɔ sín xovɛ wɛ na sìn ye, bɔ kɔ tɔn na xú ye.” (Amɔ. 8:11) Adɔ na doya nú toví Axɔsuɖuto Mawu Tɔn tɔn lɛ lɔ wɛ à? Jehovah ɖɔ ɖ’ayǐ ɖɔ vogbingbɔn elɔ na tíìn ɖò togun emitɔn kpo kɛntɔ́ emitɔn lɛ kpo tɛntin: “Mɛsɛntɔ́ ce lɛ na mɔ nǔ e ye na ɖu é, bɔ midɛɛ lɛ ka na nɔ xovɛ. Mɛsɛntɔ́ ce lɛ na mɔ sìn bo nu, midɛɛ lɛ ka na nɔ nugblá. Mɛsɛntɔ́ ce lɛ na ɖò awǎjijɛ mɛ, midɛɛ lɛ ka na ɖu winnya.” (Eza. 65:13) A ka mɔ bɔ xó enɛ lɛ ɖò jijɛnu wɛ nugbǒ à?

¹² Nùɖuɖu gbigbɔ tɔn lɛ nɔ sà tɔ̀ wá mǐ gɔ́n tɔsisa e gbló ada bo lɛ́ gɔ́ngɔ́n é ɖɔhun. Wema junjɔn Biblu jí lɛ kaka jɛ xóyidókanji lɛ kpo video lɛ kpo, kplé mǐtɔn lɛ kpo kpléɖókpɔ́ ɖaxó lɛ kpo, kpodo nǔ ɖěɖee nɔ tɔ́n ɖò Tɛn Ɛntɛnɛti Tɔn mǐtɔn jí lɛ é kpo jí nyí tɔsisa ɖaxó gbigbɔ tɔn ɖé bo ɖò sisa wá mǐ gɔ́n wɛ ɖò gbɛ̀ e adɔ ɖò ya dó na wɛ é ɖé mɛ. (Ezek. 47:1-12; Jowɛ. 4:18) Enyi a ɖò mimɔ wɛ bɔ akpá e Jehovah dó ɖɔ nùɖuɖu na túnflá é ɖò jijɛnu wɛ ɖò gbɛzán towe mɛ ɔ, é nɔ sɔ́ akpàkpà we à cé? A ka kudeji ɖɔ emi ɖò nǔ ɖu wɛ ɖò tavo Jehovah tɔn jí ɖò gbesisɔmɛ à?

13. Nɛ̌ a ka mɔ bɔ akpá Jehovah tɔn e ɖɔ ɖɔ nukúntíntɔ́nnɔ lɛ sín nukún na hun bɔ tókúnɔ lɛ na sè nǔ é ka ɖò jijɛnu wɛ gbɔn?

¹³ Ganjininɔ ɖò gbigbɔ lixo. Nukún tíntɔ́n kpo tó kúkú kpo ɖò gbigbɔ lixo nyí jɛmɛji ɖé ɖò égbé. (2 Kɔ. 4:4) Amɔ̌, Klisu ɖò wɔ̌nzɔn lɛ kpo azɔn ɖevo lɛ kpo gbɔ wɛ gbɔn gbɛ̀ ɔ bǐ mɛ. A ko mɔ bɔ nukún lɛ kpo tó lɛ kpo ɖò hunhun wɛ à? Enyi a mɔ bɔ mɛ lɛ wá ɖó nukúnnúmɔjɛnǔmɛ nugbǒ Xó Mawu Tɔn tɔn bo jó adingban sinsɛn tɔn ɖěɖee ko tɔ́n nukún ye bo lɛ́ hu tó nú ye lɛ é dó bo wá nugbǒ ɔ kɔn hǔn, a ko mɔ nǔɖɔɖ’ayǐ elɔ sín jijɛ jɛn ko nɛ: “Gbè nɛ gbè ɔ, mɛ e kú tó lɛ na sè nǔ e è wlan dó wema ɔ mɛ é, bɔ mɛ e tɔ́n nukún lɛ na tɔ́n sín zinflu mɛ, bo na jɛ nǔ mɔ jí.” (Eza. 29:18) Gbɔn gbɛ̀ ɔ bǐ mɛ ɔ, è nɔ gbɔ azɔn nú gbɛtɔ́ afatɔ́n mɔkpan ɖò gbigbɔ lixo ɖò xwè ɖokpo ɖokpo mɛ. Mɛ e nɔ tɔ́n sín Babilɔnu Ðaxó ɔ mɛ bo nɔ xò kpóɖó nú mǐ ɖò palaɖisi gbigbɔ tɔn mǐtɔn ɔ mɛ lɛ é bǐ nyí kúnnuɖenú e ɖò gbɛ̀ é ɖé ɖɔ akpá Jehovah tɔn lɛ jɛnu nugbǒ!

14. Kúnnuɖenú tɛ jí mǐ ka ɖò tamɛ lin dó wɛ ɔ, nùɖiɖi mǐtɔn na lidǒ?

¹⁴ Wemata wema elɔ tɔn lɛ ɖokpo ɖokpo na kúnnuɖenú ɖaxó ɖěɖee xlɛ́ ɖɔ Klisu dɔn ahwanvu tɔn lɛ wá palaɖisi gbigbɔ tɔn nùjɔnǔ tɔn ɖé mɛ ɖò azǎn gudogudo tɔn elɔ lɛ mɛ é. Mi nú mǐ ni kpó ɖò tamɛ lin dó ali tobutobu e nu mǐ ɖò nyɔna Mawu tɔn mɔ ɖè wɛ ɖò palaɖisi enɛ mɛ ɖò égbé é jí. Enyi mǐ ɖò mɔ̌ wà wɛ ɔ, nùɖiɖi e mǐ ɖó nú akpá Jehovah tɔn sɔgudo tɔn lɛ é na ɖò syɛnsyɛn d’eji wɛ.

15. Etɛwu mǐ ka sixu kanɖeji ɖɔ ayikúngban ɔ bǐ na wá huzu palaɖisi ɖé?

¹⁵ Linlin e Jehovah ɖó sín hwenu línlín ɖíe é wɛ nyí ɖɔ ayikúngban ɔ bǐ ni nyí palaɖisi. É sɔ́ Adamu kpo Ɛvu kpo ɖó jikpá e nyí palaɖisi é ɖé mɛ, bo ɖegbe nú ye ɖɔ ye ni bló bonu  kúnkan yetɔn ni kpé ayikúngban ɔ jí, lobo lɛ́ kpé nukún dó nùɖíɖó lɛ bǐ wu. (Bǐb. 1:28) Amɔ̌, Adamu kpo Ɛvu kpo xò kpóɖó nú Satáan ɖò gǔfínfɔ́n tɔn mɛ, bo dɔn kúnkan yetɔn bǐ dó hwɛhuhu kpo kú mɛ. É ɖò mɔ̌ có, linlin Mawu tɔn ko ɖyɔ gbeɖé ǎ. Xó ɖé vɛ́ ko tɔ́n sín nu tɔn mɛ ɔ, é nɔ jɛnu mlɛ́mlɛ́ hwebǐnu. (Xà Ezayíi 55:10, 11.) É wɛ zɔ́n bɔ mǐ sixu kudeji ɖɔ vivǔ Adamu kpo Ɛvu kpo tɔn lɛ na gɔ́ ayikúngban ɔ jí, bo na sɔ́ ɛ ɖó acɛ yetɔn glɔ, lobo na kpé nukún dó nùɖíɖó Jehovah tɔn e na ɖò palaɖisi ɔ mɛ lɛ é bǐ wu kpo wanyiyi kpo. Ðò hwe enɛ nu ɔ, gbɛ̀ ninɔ ɖò fí e ninɔmɛ tɔn na cí palaɖisi ɖɔhun, bɔ Jehovah ko ɖɔ ɖ’ayǐ nú Jwifu e ɖò kannumɔgbenu lɛ é na jɛnu bǐ mlɛ́mlɛ́! Mǐ ni kpɔ́n kpɔ́ndéwú e bɔ d’ewu lɛ é.

16. Nɛ̌ Biblu ka tinmɛ ayijayǐ e sín vivǐ mǐ na ɖu ɖò Palaɖisi mɛ é gbɔn?

¹⁶ Ayijayǐ. Ðò gudo mɛ ɔ, nùjlɛdonǔwu ɖagbeɖagbe e ɖò Ezayíi 11:6-9 mɛ é na jɛnu bǐ mlɛ́mlɛ́, bo tlɛ na jɛ tlɔlɔ. Sunnu, nyɔnu kpo yɔkpɔvu lɛ kpo na nɔ ayijayǐ mɛ ɖò fí ɖebǔ e ye na yì ɖò ayikúngban ɔ jí é. Nùɖíɖó ɖě, é sixu nyí gbɛtɔ́ alǒ kanlin, sɔ́ na nyí awovinú nú mɛɖé ǎ. Dǒ nukún mɛ bo kpɔ́n! Ayikúngban ɔ bǐ na nyí xwé towe, fí e a sixu lin tɔ̀, tɔgwede kpo xù kpo ɖè é; a na gbɔn sókan lɛ mɛ; bo na ɖi sà gbɔn ayikúngban wɛnjɛ lɛ jí ɖò ayijayǐ mɛ bǐ mlɛ́mlɛ́. Enyi zǎn kú ɔ, a sɔ́ na ɖi xɛsi ɖě ǎ. Xó e ɖò Ezekiyɛli 34:25 mɛ é na jɛ, kaka bɔ togun Mawu tɔn na kpéwú bo “nɔ vivo mɛ, ɖò amagbo mɛ, bo na dɔ́ amlɔ ɖò zunkan mɛ.”

17. Etɛwu mǐ ka sixu ɖeji ɖɔ Jehovah na na nùɖuɖu mǐ bɔ é na túnflá hwenu e Axɔsuɖuto ɔ na ɖò acɛ kpa dó ayikúngban ɔ bǐ jí wɛ é?

¹⁷ Nùɖuɖu na túnflá. Dǒ nukún hwenu e yajiji, nùɖuɖu hunsin ɖagbe tɔn ma mɔ ɖu, adɔ kpo tuto alɔdómɛ tɔn lɛ kpo ma sɔ́ na tíìn ǎ é mɛ kpɔ́n. Nùɖuɖu gbigbɔ tɔn tobutobu e sín vivǐ ɖu wɛ togun Mawu tɔn ɖè égbé é nyí ganjɛwu ɖɔ Axɔsu Mɛsiya ɔ na na nùɖuɖu toví tɔn lɛ ɖò ali bǐ nu. Hwenu e Jezu ɖò ayikúngban jí é ɔ, é ɖexlɛ́ yɛ́ɛ́ ɖɔ emi kpéwú bo na ɖè akpá mɔhun lɛ, ɖó é sɔ́ wɔxúxú kwínwe kpo hweví yɔywɛ ɖé kpo dó na nùɖuɖu gbɛtɔ́ afatɔ́n mɔkpan e xovɛ sìn lɛ é. (Mat. 14:17, 18; 15:34-36; Mak. 8:19, 20) Hwenu e Axɔsuɖuto Mawu Tɔn na ɖò acɛ kpa dó ayikúngban ɔ bǐ jí wɛ é ɔ, nǔɖɔɖ’ayǐ lehǔn lɛ na jɛnu tlɔlɔ: “Mawu na na jǐ dó gle towe mɛ, bɔ jinukún e ayikúngban ɔ na na ɔ na nyɔ́ bo na sukpɔ́ ɖesu. Hwenɛnu ɔ, kanlin towe lɛ na mɔ gbehan faɖaɖa, bo na byɔ mɛ bo ɖu ama.”​—Eza. 30:23.

18, 19. (a) Nyɔna tɛ nǔɖɔɖ’ayǐ e ɖò Ezayíi 65:20-22 mɛ é ka na hɛn wá nú we? (b) Ali tɛ nu jì dɔ́ mǐtɔn ka na cí “jì e atín nɔ dɔ́ é” ɖɔhun ɖè?

¹⁸ Égbé ɔ, mɛ gègě tlɛ sixu kú dlɔ̌ ɖɔ emi na ɖó xwé ɖagbeɖagbe alǒ ɖó azɔ̌ e ye na wà bo na ɖu lè tɔn b’ɛ na lɛ́ jɛmɛ nú ye é ǎ. Ðò gbɛ̀ gblégblé elɔ mɛ ɔ, mɛ gègě nɔ w’azɔ̌ syɛnsyɛn nú hwenu gègě bɔ akwɛ kpɛɖé jɛn ye ka nɔ mɔ bo na dó kpé nukún dó yeɖée alǒ xwédo yetɔn wu, bɔ hwe ɖokpo ɔ nu ɔ, dɔkunnɔ lɛ kpo nukúnkɛ́nnɔ lɛ kpo ka nɔ wló lè lɛ bǐ ɖu. Dǒ nukún lee nǔ na cí gbɔn hwenu e nǔɖɔɖ’ayǐ elɔ lɛ na jɛnu gbɔn gbɛ̀ ɔ bǐ mɛ é mɛ kpɔ́n: “Ye na sá xwé bo nɔ ɛ mɛ. Ye na tun vǐwun bo na ɖu sínsɛ́n tɔn. Ye sɔ́ na sá xwé ɖě, bɔ mɛ ɖevo na nɔ mɛ ǎ; ye ka sɔ́ na tun vǐwun ɖě, bɔ mɛ ɖevo na ɖu sínsɛ́n tɔn ǎ. Jì e atín nɔ dɔ́ é wɛ togun  ce na dɔ́. Mɛ e un sɔ́ lɛ ɔ, nǔ e ye sɔ́ alɔ yetɔn dó bló lɛ ɔ, ye na ɖu lè tɔn.”​—Eza. 65:20-22.

¹⁹ Etɛ ɖɔ wɛ è ka ɖè bo ɖɔ jì dɔ́ mǐtɔn na cí “jì e atín nɔ dɔ́ é” ɖɔhun? Mǐ ni ɖɔ ɖɔ a ɖò atín ɖaxó ɖé sá bo ɖò lee é ko dɔ́ji sɔ́ é mɛ dó nukún kpɔ́n wɛ, bɔ vlafo ɔ, é ko ɖò finɛ xóxó cobɔ è jì daagbo daagbo towe lɛ. Enyi a ɖò nukún d’emɛ kpɔ́n wɛ ɔ, é nɔ jiwǔ nú we à cé? A sixu mɔ ɖɔ enyi emi kpó ɖò gbɛtɔ́ hwɛhutɔ́ nyí wɛ jɛn wɛ ɔ, atín enɛ na lɛ́ dɔ́ji hú emi bo na lɛ́ kpó ɖò finɛ bo na ɖò ganji kaka bɔ emi na ko huzu kɔgudu. Jehovah nyí xomɛnyɔtɔ́ tawun bo na jiɖe mǐ ɖɔ ɖò Palaɖisi e ja é mɛ ɔ, mǐ na dɔ́ji bo na lɛ́ ɖò ganji. (Ðɛh. 37:11, 29) Hwe ɔ nu ja bɔ atín e tlɛ nɔ dɔ́ji tawun lɛ é sín jì dɔ́ na cí gbehan sín jì dɔ́ ɖɔhun ɖò nukún mǐtɔn mɛ, ye na nɔ wú bo na nɔ wá yì, bɔ mǐdɛɛ lɛ ka na kpó ɖò gbɛ̀ kaka sɔyi!

20. Nɛ̌ toví Axɔsuɖuto ɔ tɔn gbejinɔtɔ́ lɛ ka na ɖu vivǐ lanmɛ syɛn hunsin ɖagbe tɔn gbɔn?

²⁰ Lanmɛ syɛn hunsin ɖagbe. Égbé ɔ, azɔn kpo kú kpo nɔ hɛn nǔ gblé dó mɛ bǐ wu. Ðò ali ɖé nu ɔ, mǐ mɛ bǐ wɛ nyí azinzɔnnɔ. Azɔn ɔ wɛ ka nyí kúzɔn baɖabaɖa e è nɔ ylɔ ɖɔ hwɛhuhu é. Amasin ɖokpo e tíìn na é jɛn nyí vɔsisa gbɛxɔnumɛ tɔn Klisu tɔn. (Hlɔ. 3:23; 6:23) Ðò Axɔsuɖuɖu Xwè Afatɔ́n Tɔn ɔ hwenu ɔ, Jezu kpo mɛ ɖěɖee na ɖu gǎn xá ɛ lɛ é kpo na d’alɔ gbɛtɔ́ lɛ bɔ ye na ɖu vɔsisa enɛ sín lè bǐ dégbédégbé; bɔ kpɛɖé kpɛɖé ɔ, ye na súnsún hwɛhuhu sín wuntun e ɖò gbɛtɔ́ gbejinɔtɔ́ lɛ wu lɛ é bǐ síìn. Nǔɖɔɖ’ayǐ Ezayíi tɔn elɔ na jɛnu bǐ mlɛ́mlɛ́: “Toví ɖé sɔ́ na ɖɔ: ‘Un ɖò azɔn jɛ wɛ’ ǎ. Togun Jeluzalɛmu tɔn ɔ, Mawu na sɔ́ hwɛ tɔn kɛ ɛ.” (Eza. 33:24) Dǒ nukún hwenu e nukúntíntɔ́nnɔ ɖé, tókúnɔ ɖé alǒ sékúnɔ ɖé ma sɔ́ na ɖè ǎ é mɛ kpɔ́n. (Xà Ezayíi 35:5, 6.) Azɔn ɖě gbìgbɔ́ na gló Jezu ǎ, é na bo nyí lanmɛzɔn, taglomɛzɔn alǒ linkpɔ́nzɔn wɛ ɔ nɛ. Toví gbejinɔtɔ́ Axɔsuɖuto ɔ tɔn lɛ na ɖu vivǐ lanmɛ syɛn hunsin ɖagbe tɔn!

21. Etɛ ka na jɛ dó kú wu? Etɛwu a ka mɔ ɖɔ akpá enɛ nɔ dó gbɔ nú mɛ?

²¹ Amɔ̌, nɛ̌ é ka na nyí gbɔn nú nǔ e mɛ azɔn lɛ bǐ nɔ tɔ́n kɔ dó, lè hwɛhuhu tɔn e nyí kú bɔ è ma sixu xò gló ǎ é? É wɛ nyí “kɛntɔ́ gudo tɔn” ee nukɔn é lín oo, é yá oo, gbɛtɔ́ hwɛhutɔ́ lɛ bǐ nɔ jó gbè ɖè é. (1 Kɔ. 15:26) Amɔ̌, kú nyí kɛntɔ́ dó xɛsi ɖé nú Jehovah wɛ à? Ðǒ ayi nǔ e Ezayíi ɖɔ ɖ’ayǐ é wu: “Mawu Mavɔmavɔ na sú kú sín kún dó kaka sɔyi; Aklunɔ Mavɔmavɔ na súnsún ɖasin sín nukún mɛ nú mɛ bǐ.” (Eza. 25:8) A sixu dó nukún hwe enɛ nu mɛ kpɔ́n à? È sɔ́ na ɖi cyɔ ɖě ǎ, kúxwé ɖě ka sɔ́ na tíìn ǎ, ɖasin wǔbla tɔn lɔ ɖě ka sɔ́ na ɖè ǎ! É nyɔ́ wà ɔ, ɖasin awǎjijɛ tɔn wɛ è na mɔ hwenu e Jehovah na ɖò akpá ɖagbeɖagbe e é dó ɖɔ emi na fɔ́n mɛkúkú lɛ é ɖè wɛ é! (Xà Ezayíi 26:19.) Gudo mɛ ɔ, è na bló nǔ e kú ko hɛn gblé lɛ é bǐ ɖó.

22. Etɛ ka na jɛ hwenu e Axɔsuɖuto Mɛsiya Tɔn ɔ na wà jlǒ Mawu tɔn yì fó ɖò ayikúngban ɔ jí é?

²² Ðò Xwè Afatɔ́n ɔ gudo ɔ, Axɔsuɖuto ɔ na ko wà jlǒ Mawu tɔn yì fó ɖò ayikúngban jí, bɔ Klisu na zé acɛkpikpa ɔ dó alɔ mɛ nú Tɔ́ tɔn. (1 Kɔ. 15:25-28) Gbɛtɔ́ lɛ na ko huzu mɛ maɖóblɔ̌ hwenɛnu bo na ɖò gbesisɔmɛ bo na ɖí xwi xá  mɛtɛnkpɔn gudogudo tɔn ɔ, hwenu e è na ɖè Satáan sín domaɖó-azan ɔ mɛ é. Enɛ gudo ɔ, Klisu na nyínyɛ́ ta nú dan nyanya enɛ kpo mɛ e nɔ gudo n’i lɛ é bǐ kpo. (Bǐb. 3:15, NWT; Nǔɖe. 20:3, 7-10) Amɔ̌, mɛ ɖěɖee yí wǎn nú Jehovah kpo gbejininɔ kpo lɛ é na ɖó nukúnɖiɖo ɖagbeɖagbe ɖé. Vlafo xógbe ɖě sɔ́ ɖè bonu è na zán dó tín sɔgudo enɛ mɛ na ganji zɛ nukɛgbe Biblu tɔn elɔ wu ǎ: “Mɛɖesíjijɛ susunɔ e Mawu ví lɛ ɖó ɔ.” Akpá ɖé wɛ bɔ gbejinɔtɔ́ lɛ na ɖu lè tɔn.​—Hlɔ. 8:21.

23, 24. (a) Etɛwu akpá Mawu tɔn lɛ ka na jɛnu dandan? (b) Etɛ a ka kanɖeji bo na wà?

²³ Akpá enɛ lɛ nyí nukúnɖiɖo vɔtɔ́, nǔjlomɛ alǒ dlɔ̌ ɖé ǎ. Akpá Jehovah tɔn lɛ nɔ jɛnu dandan! Etɛwu? Flín xógbe Jezu tɔn ɖěɖee xó mǐ ɖɔ ɖò wemata bǐbɛ̌mɛ tɔn wema elɔ tɔn mɛ é. É kplɔ́n ahwanvu tɔn lɛ ɖɔ ye ni nɔ xoɖɛ sɛ́dó Jehovah bo ɖɔ: “Axɔsuɖuɖu towe ni wá; jlǒ towe ni nyí wiwa ɖò ayikúngban jí fí, lee é nɔ nyí wiwa ɖò [jixwé] ɔ ɖɔhun.” (Mat. 6:9, 10) Axɔsuɖuto Mawu Tɔn nyí dlɔ̌ ɖé kpowun bɔ mɛɖé kú ǎ. Nùjɔnǔ ɖé wɛ é nyí! É ko ɖò acɛ kpa wɛ ɖò jixwé dìn. É ko bló xwè kanweko dìn bɔ é ɖè akpá Jehovah tɔn lɛ ɖò ali ɖé lɛ nu bɔ mǐ sixu mɔ céɖécéɖé ɖò agun Klisanwun tɔn mɛ. Enɛ wu ɔ, mǐ sixu kudeji ɖɔ akpá Jehovah tɔn lɛ bǐ na jɛnu hwenu e Axɔsuɖuto Mawu Tɔn na wá zán hlɔnhlɔn tɔn bǐ mlɛ́mlɛ́ dó ayikúngban ɔ jí é!

²⁴ Mǐ tuùn ɖɔ Axɔsuɖuto Mawu Tɔn na wá. Mǐ tuùn ɖɔ akpá Jehovah tɔn lɛ bǐ na wá jɛ jlɔ́. Aniwu? Ðó AXƆSUÐUTO MAWU TƆN KO ÐÒ ACƐ KPA WƐ DÌN! Nǔ e mǐ mɛ ɖokpo ɖokpo ɖó na kanbyɔ mǐɖée é wɛ nyí ɖɔ: ‘Axɔsuɖuto ɔ ka ɖò acɛ kpa dó jǐ ce wɛ à?’ Mi nú mǐ ni wà nǔ bǐ bá nyí toví gbejinɔtɔ́ Axɔsuɖuto enɛ tɔn lɛ dìn, bo na dó sixu ɖu acɛkpikpa tɔn ɖagbeɖagbe e nǔ bǐ vɔ ɖ’ewu é sín lè kaka sɔyi!