1, 2. (a) Ekuma ezak’e ntangwa dilenda kadila diampasi mu badikila e Paradiso vo yakieleka? (b) Adieyi dilenda kutusadisa mu kumika lukwikilu lweto muna nsilu mia Nzambi?

MPANGI una vo nkwa kwikizi olweke muna lukutakanu, wayoya kikilu kena mu kuma kia salu. Onwananga ye mpasi za sala ye mfumu una vo nkwa ntim’ambadi, mpasi za lunga-lunga esi nzo andi ye otokananga mu kuma kia kimbevo kia nkaz’andi. Ekolo e miziki mia nkung’antete misikanga, o mpangi ovumukini, oyangalele mu kala muna Seka dia Kintinu kumosi ye mpangi zandi. O nkunga uyikanga e vuvu kia zingila muna Paradiso, e mvovo mia nkunga wau miyikanga vo kayindula e vuvu kiaki yo kuyibadikila vo muna paradiso kena. Otoma yangalelanga nkunga wau. Ekolo keyimbilanga wo ye esi nzo andi, e vuvu kia kusentu kimfiaulwisi.

² Nga diadi dialwakila kala? Ndonga mu yeto diabalwakila kala. Kana una vo iwau, e zingu mu nza yayi kilenda dio kitula se diampasi mu badikila e Paradiso vo yaludi. Mu “ntangwa zampasi” kikilu tuzingilanga, e nza yayi ke ilendi tezaneswa nkutu ko ye paradiso. (2 Tim. 3:1) Nki kilenda kutusadisa mu badikila e vuvu kieto vo kialudi? Aweyi tuzayidi wo vo ke kolo ko Kintinu kia Nzambi kiyala nza yawonso? Yambula twabadika waka ungunza wa Yave una nkangu andi bamona walungana kuna nz’ankulu. I bosi, tufimpa una ungunza wau ye wankaka ulunganenanga o wau. Ediadi dikumika lukwikilu lweto. Kuna mfoko tubadika dina ungunza wau usonganga mu kuma kia zingu kieto kia kusentu.

3. Nkia nsilu wafiaulwisa Ayuda ana bakala muna kinkole kuna Babele?

³ Yindula una wakala e zingu kia Ayuda bakala muna kinkole kuna Babele muna tandu kia sambanu Vitila Tandu Kieto. Nze mase mau, ndonga bakolela muna kinkole, e zingu kiampasi kiakala. Esi Babele babavezanga mu kuma kia lukwikilu lwau muna Yave. (Nku. 137:1-3) Mu mvu miayingi, Ayuda akwa kwikizi babundanga e vuvu muna nsilu  Yave kasia wa vutula nkangu andi kuna nsi au. Yave wavova vo e zingu kiambote kikala kwakuna. Watezanesa nkutu e nsi a Yuda ina ivutulwiswa ye mpatu a Edene, i sia vo, paradiso. (Tanga Yesaya 51:3.) O nsilu wau wasiwa mu fiaulwisa nkangu a Nzambi yo katula lukatikisu lulenda tokanesa ntima miau. Mu nkia mpila? Yambula twabadika waka ungunza wasikididi.

4. Nkia nsilu Yave kasila Ayuda mu kuma kia luvuvamu kuna nsi au?

⁴ Luvuvamu. O nkangu wakala kuna kinkole ke wadi vutuka ku paradiso yakieleka ko, kansi kuna nsi yandá ina yabembolwa mu 70 lwa mvu, akete kaka muna yau bazaya e nsi yayina. Kuna nz’ankulu, e bulu nze nkosi, mevwa, ngo ye bulu yankaka yansisi yatoma monekanga. O se nanga wakiyuvulanga: ‘Aweyi ndenda tanina o nkaz’ame yo wana? Adieyi ivanga muna tanina mameme ye ngombe?’ Ke diambi ko mu tokanena mambu mama. Kansi, yindula nsilu a Nzambi wasonama muna Yesaya 11:6-9 ye mpila winina wa lufiaulwisu. (Tanga.) Muna mvovo miami, Yave wasonga kwa nkangu wakala kuna kinkole vo yau kumosi ye twelezi yau betaninwa. E nkosi idia titi disongele vo kadi dia ngombe za Ayuda ko. Akwa kwikizi ke badi mona wonga wa bulu yayi ko. Yave wasia nsilu vo nkangu andi mu luvuvamu ukala muna nsi a Yuda, kana nkutu muna makanga yovo muna mfinda.—Yez. 34:25.

5. Nkia ungunza wasadisa ana batuka muna kinkole mu kala ye vuvu vo Yave olungisa nsatu zau?

⁵ Ulolo wa madia. Nanga vakala ye mambu mankaka mabatokanesanga: ‘Nga ilenda dikila esi nzo ame kuna nsi yayina? Nkia fulu tuzingila? Nga kukala ye salu kiambote nswaswani ye salu yampasi tusadiswanga kw’abangiki eto?’ Muna ungunza kavumunwina, Yave wavovela mpe mambu mama muna kubavuvika ntima. Wasia nsilu vo ovana mvula zayingi kwa nkangu andi kimana ntoto wayima madia mayingi ye mambote. (Yes. 30:23) Mu kuma kia nzo ye salu kiambote, Yave wasia nsilu mu kuma kia nkangu andi vo: “Betunga nzo yo kala mo; bekuna mpatu za vinyo, yo dia bundu yau. Ke betunga ko, wakaka kakala mo; ke bekuna ko wakaka kadia;” (Yes. 65:21, 22) Kieleka, muna mambu mayingi e zingu kiambote kiadi kala avo kitezaneso ye kina bakala kiau muna kinkole kuna Babele. Kansi, adieyi tuvova mu kuma kia diambu disundidi o mfunu, edi diabafila muna kinkole?

6. Nkia kimbevo bayelanga nkangu a Nzambi tuka mvu miayingi? Nkia nsilu Yave kabasia?

⁶ Vimpi wa mwanda. Mvu miayingi vitila benda muna kinkole, nkangu a Nzambi wabakama kimbevo kia mwanda. Muna Yesaya wa ngunza, Yave wavovesa nkangu andi vo: ‘O ntu mvimba wayela, o ntima mvimba watovoka.’ (Yes. 1:5) Muna kimwanda, mpofo ye fwa matu bakala, kadi bakaka  matu mau mu lembi wá luludiku lwa Yave yo zima meso mau mu lembi mona o ntemo kabavananga. (Yes. 6:10; Yer. 5:21; Yez. 12:2) Kele vo e fu kiaki kiakwamanana kw’awana batuka muna kinkole, nkia luvuvamu badi kala lwau? Nga ke badi vidisa diaka dienga dia Yave ko? O nsilu a Yave walufiaulwisu kikilu wakala: “E lumbu kina, afwa matu bewa mambu ma nkanda, o meso ma mpofo memona muna tombe yo muna tombe kin’e bu.” (Yes. 29:18) Yave wadi twasa vimpi wa mwanda kwa nkangu andi una katumba kansi waviluka ntima. Kele vo basongele lemvo, Yave okubavana luludiku yo ntemo uvananga moyo.

7. Aweyi nsilu mia Nzambi mialunganena kwa nkangu wakala muna kinkole? Ekuma e ndungana nsilu miami ikumikinanga lukwikilu lweto?

⁷ Nga Yave walungisa nsilu miandi? E mvutu za kiuvu kiaki zina muna lusansu lwasonama. Ayuda ana bavutuka kuna nsi au basambulwa yo luvuvamu, ulolo wa madia yo vimpi wa mwanda. Yave wabatanina mu kuma kia zula ya bazunga, eyi yakala vo yangolo ye yabavioka muna lutangu. E bulu yambi ke yavanga diambu ko kwa twelezi ya Ayuda. Dialudi vo Ayuda awaya ndambu kaka a ndungan’a ungunza uyikanga e paradiso bamona una Yesaya, Yeremiya yo Yezekele basoneka. Kansi, e ndungana ina nkangu a Nzambi bamona yakiese kikilu yakala ye mambu mamana i mau bavwanga o mfunu muna ntangwa yayina. E kolo tubadika mana Yave kavanga mu kuma kia nkangu andi muna ntangwa yayina, lukwikilu lweto lukumama. Avo kuna lubantiku e ndungana ya ndambu a ungunza wau yakiese yakala, adieyi tuvova vava ulungana emvimba? Yambula twabadika dina Yave kevanganga mu kuma kieto o unu.

8. Nkia mpil’a “nsi” bezingilanga nkangu a Nzambi o unu?

⁸ O unu, nkangu a Yave ke bena mu zula kimosi ko ngatu zingila mu nsi imosi. Kansi, Akristu akuswa bena muna zula kia mwanda, i sia vo, “Isaele a Nzambi.” (Ngal. 6:16) Akw’au “mameme makaka” bekubayikamanga muna “nsi” a mwanda muna besambidilanga Yave wa Nzambi entwadi. E nsambila yayi i mpil’a zingu kiau. (Yoa. 10:16; Yes. 66:8) Nkia mpila “nsi” Yave kekutuvananga? I paradiso ya mwanda. Muna nsi yayi, e nsilu mia Nzambi mu kuma kia vutulwisa e zingu nze kuna Edene milungananga kikilu mu mpila y’esivi. Yambula twabadika yaka nona.

9, 10. (a) O ungunza una muna Yesaya 11:6-9 aweyi ulunganenanga mu lumbu yeto? (b) Nkia mpila luvuvamu tumonanga vana vena nkangu a Nzambi?

⁹ Luvuvamu. O ungunza wasonama muna Yesaya 11: 6-9, uyikanga e ngwizani yo luvuvamu vana vena bulu ya futa ye vana vena wantu ye twelezi yau. Nga o unu ungunza wau ulungananga muna mwanda? Elo! Muna tini kia 9, tubakwidi e kuma e bulu yayi ke ivangila mbi ko yovo  fwantakesa: “Kadi e nza izala yo zayi wa Yave, una mefuka kalunga o maza.” Nga o “zayi wa Yave” usobanga e kadilu kia bulu? Ve, wantu besobanga vava bezayanga Nzambi Ampungu yo tanginina e nkal’andi a luvuvamu. Ekiaki, i kuma tumwenanga e kiese kia ndungan’a ungunza wau o unu muna paradiso eto a mwanda. Muna luyalu lwa Kintinu, alandi a Kristu beyambula e fu yau ya nsoki ye ya kibulu yo zingila muna luvuvamu ye ngwizani ye mpangi zau za mwanda.

¹⁰ Kasikilowu, mu nkanda wau tubadikidi e Sono ya Nkand’a Nzambi ikutusadisanga mu bakula e kuma Akristu ke bekuyisilanga mu mambu ma nza ko ye mpila nkangu a Nzambi bebangikilwanga mu kuma kia nzengo zazi. Nga ke diasivi ko mu zaya vo mu nza yayi ya nsoki muna ye “zula” ke kikuyivananga mu mambu ma nsoki ko, kana nkutu bavumisu vo vondwa bevondwa? Ekiaki i ziku kisonganga vo awana beyalwanga kwa Kintinu kia Masia bena muna luvuvamu nze una uyikwanga muna Yesaya. Yesu wavova vo alandi andi bezayakena muna zola bekala kwau muntu yo nkw’andi. (Yoa. 13:34, 35) Muna nkutakani, Kristu osadilanga ‘ntaudi andi akwikizi yo lulungalalu’ mu longa  Akristu awonso akieleka bakala akwa luvuvamu, zola ye ngemba.—Mat. 24:45-47.

11, 12. Nkia mpil’a nzala o wantu befwanga o unu mu nza? Aweyi Yave kevaninanga ulolo wa madia kwa nkangu andi?

¹¹ Ulolo wa madia. E nza yayi nzal’a mwanda ifwanga. Nkand’a Nzambi ulukisanga vo: “E lumbu ikwiza, i kavovele o Mfumu Yave, ina ntwika mvengele muna nsi, ke mvengele a madia ko, ngatu evwina dia maza, kansi nzal’a wa mambu ma Yave.” (Am. 8:11) Nga o nkangu a Kintinu kia Nzambi nzala mpe befwanga? Yave wasakula e nswaswani ikala vana vena nkangu andi ye mbeni zandi vo: “E ntaudi zame bedia, oyeno nufwa nzala: e ntaudi zame benua, oyeno nufw’evwina: e ntaudi zame bemona kiese, oyeno nufusuka nsoni.” (Yes. 65:13) Nga omonanga e ndungan’a mvovo miami?

¹² Tuvwanga ulolo wa madia ma mwanda nze nkoko uzalanga ye maza mansini. E nkanda mieto kumosi ye malongi mebandulwanga ye vídeo, tukutakanu tweto twakete ye twampwena ye malongi mesiwanga muna nzil’eto ya Internete, e nkubika zazi zikutuvananga luludiku lwa mwanda e kolo wantu mu nza bakondelo luludiku lwakieleka. (Yez. 47:1-12; Yoe. 3:18) Nga kuyangalalanga ko mu mona e ndungan’a nsilu mia Yave muna ulolo wa madia otambulanga lumbu yawonso? Nga odilanga vana meza ma Yave ntangwa zawonso?

13. Aweyi ozayidi wo vo ungunza mu kuma kia meso ma mpofo metemoka ye afwa matu bewa mu lungana wina?

¹³ Vimpi wa mwanda. O unu, wantu ayingi bafwa matu yo meso muna mwanda. (2 Kor. 4:4) Kansi, Kristu osasulanga yimbevo mu nza yawonso. Nga omonanga e meso ma mpofo metemokanga yo matu ma fwa matu mewanga? Avo omonanga wantu bevwanga zayi wa ludi mu kuma kia Diambu dia Nzambi, beyambulanga nsambila zaluvunu ezi zabakitula se mpofo ye fwa matu, zaya dio vo ungunza wau ulungananga: “E lumbu kina, afwa matu bewa mambu ma nkanda, o meso ma mpofo memona muna tombe yo muna tombe kin’e bu.” (Yes. 29:18) Konso mvu, ulolo wa wantu betambulwilanga wukwa muna mwanda mu nza yawonso. Konso muntu ovaikanga muna Babele Anene yo kutuyikama mu sambila muna paradiso eto ya kimwanda, i ziku kisonganga vo ungunza wa Yave mu lungana wina.

14. Nkia ziku tufwete badikanga kilenda siamisa lukwikilu lweto?

¹⁴ Konso kapu kia nkanda wau kisonganga e ziku vo mu lumbu yayi yambaninu, o Kristu ofilanga alandi andi muna paradiso a mwanda. Yambula twakwamanana badika e mpila zawonso tusambulwilwanga o unu mu paradiso yayi ya mwanda. Avo tuvangidi wo, lukwikilu lweto muna nsilu mia Yave mu kuma kia kusentu lukwamanana kumama.

15. Ekuma tulenda kadila ye ziku vo ntoto usinga kituka se paradise?

 ¹⁵ Tuka kolo, e kani dia Yave i kitula o ntoto se paradiso. Wasia Adami yo Eva muna mpatu a Edene ye wabavovesa vo bazadisa e nza ye mbongo au yo lunga-lunga e vangwa yawonso ina mo. (Etu. 1:28) Kansi, Adami yo Eva balanda Satana muna ukolami yo twasila mbongo au yawonso usumuki ye lufwa. Kana una vo i wau, e kani dia Nzambi ke diasoba ko. Mawonso kevovanga lungana melungananga. (Tanga Yesaya 55:10, 11.) Tulenda kala ye ziku vo e mbongo ya Adami yo Eva bezadisa e nza yayi, beyala yo, belunga-lunga e vangwa ya Yave muna paradiso. Muna ntangwa yayina, o ungunza wavewa kwa Ayuda bakala muna kinkole mu kuma kia zingu muna paradiso, usinga lungana emvimba. Badika e nona ilende.

16. Aweyi Nkand’a Nzambi uyikilanga luvuvamu tukala lwau muna Paradiso?

¹⁶ Luvuvamu. Kuna kulanda, e mvovo mia lukasakeso mina muna Yesaya 11:6-9 milungana emvimba. Akala, akento yo wana mu luvuvamu bekala konso fulu bezingila ova ntoto. Ke vena vangwa ko kivumisa nkw’andi, kiakala muntu yovo bulu. Yindula vava obadikila e nza yawonso nze nzo aku, olenda siensia muna nkoko, mayanga ye muna mbu, osauka e miongo yo kangala muna nzanza kuna luvuvamu lwawonso. Kana nkutu okuma kufwidi, kumona wonga ko. E mvovo mina muna Yezekele 34:25 milungana. Muna kuma kiaki, o nkangu a Nzambi ‘uzingila muna luvuvamu muna makanga yo leka muna mfinda.’

17. Ekuma tulenda kadila ye ziku vo Yave ovana ulolo wa madia mu lungisa nsatu zeto vava Kintinu kiyala nza yawonso?

¹⁷ Ulolo wa madia. Yindula vava ozingila muna nsi yakondwa usukami, mvengele yovo nkubika mu vana lusadisu. O ulolo wa madia ma mwanda nkangu a Nzambi betambulanga o unu, i ziku kisonganga vo e Kintinu kia Masia kidikila nkangu andi una ufwene. Vava Yesu kakala ova ntoto, wasonga vo olenda lungisa nsilu wau, kadi wadikila mafunda ma wantu bakala ye nzala muna mbolo ye nzonzi zakete. (Mat. 14:17, 18; 15:34-36; Maku 8:19, 20) Vava Kintinu kia Nzambi kiyala nza yawonso, ungunza wau ulungana: “Ovana mvula za mbongo aku in’okuna muna ntoto; yo madia ma wokela kwa ntoto anene yo vwila: e lumbu kina, ngombe zaku zidila muna madilu masanzuka.”—Yes. 30:23.

18, 19. (a) O ungunza wasonama muna Yesaya 29:18, nkia nsasa wina kwa ngeye? (b) Mu nkia mpila e lumbu yeto ikadila “nze lumbu ya nti”?

¹⁸ O unu, dilenda kala diampasi kwa wantu ayingi mu kala ye nzo zambote yovo tambula nsendo ye kiese muna salu besalanga. O mu nza yayi yayiva, ayingi bemonanga vo ola zayingi besalanga salu yampasi, kansi nluta miakete kaka bebakanga mu kuma kiau y’esi nzo au, e kolo amvwama ye akwa loko bebakanga nluta miawonso. Yindula una omona vava ungunza wau ulungana mu nza yawonso: “Betunga nzo yo kala mo; bekuna mpatu za vinyo, yo dia bundu yau. Ke betunga ko, wakaka kakala mo; ke bekuna ko wakaka  kadia; nze lumbu ya nti ikala lumbu ya nkangu ame, ana nsolele bekwaminin’o mona wete wa salu ya moko mau.”—Yes. 65:20-22.

¹⁹ E mvovo lumbu yeto ikala “nze lumbu ya nti” aweyi misongele? Avo otelamene vana sina dia nti anene, nanga osivika ulolo wa mvu o nti wau una va fulu kiaki, nanga mvu miayingi vitila nkaka zaku bawutuka. Olenda yindula vo avo okala kaka muntu alembi lunga, o nti wau ukwamanana zinga mvu miayingi kana nkutu yakuna nim’a lufwa lwaku. Kansi wau vo Yave nkwa zola, okutuvovesanga vo zingu kiakwele mvu ye kia luvuvamu tukala kiau muna Paradiso. (Nku. 37:11, 29) E lumbu ikwiza, kana nkutu e nti mizinganga kwayingi tubadikila mio nze titi imenanga yo yuma ekolo tukwamanana zinga yakwele mvu.

20. Awana besonganga e kwikizi muna Kintinu aweyi bevwila vimpi wambote?

²⁰ Vimpi wambote. O unu, wantu awonso bemonanga mpasi mu kuma kia mayela yo lufwa. Muna mvovo miakaka, yeto awonso tu ambevo, kimbevo kilembi sasukanga tuna kiau kiyikilwanga vo sumu. Kimenga kia lukûlu kia Kristu kaka kilenda kutusasula. (Roma 3:23; 6:23) Muna Luyalu lwa Funda dia Mvu, o Yesu ye awana keyala yau besadisa o nkangu mu vwa e nluta mia kimenga ye malembe-malembe bekatula usumuki wawonso kwa akwa kwikizi. Ungunza wa Yesaya ulungana emvimba: “O ntungi kevova ko vo, yela nyela; ankangu ana bekala mo beyambulwilw’o bi.” (Yes. 33:24) Se yindula e ntangwa ina ke vekala diaka mpofo ko yovo fwa matu ngatu mvanguki! (Tanga Yesaya 35:5, 6.) Ke vena kimbevo ko kisunda o nkum’a Yesu wa wuka, kiakala kimbevo kia nitu yovo kia ngindu. Akwa kwikizi ana beyalwa kwa Kintinu bekala yo vimpi wambote.

21. Adieyi dibwila lufwa? Ekuma nsilu wau winina wa lufiaulwisu?

²¹ Adieyi tuvova mu kuma kia lufwa olu lwatuka muna kimbevo kia sumu? I ‘ntantu eto a nsuka,’ mbeni ndioyo osundanga wantu awonso asumuka. (1 Kor. 15:26) Nga o lufwa ntantu ampasi kwa Yave? Tala dina Yesaya kasakula: “Osinkisi fwa yakwele mvu; o Mfumu Yave okunguna mansanga muna ndose zawonso.” (Yes. 25:8) Nga olenda yindula e ntangwa yayi? Ke vekala diaka mafwa ko, ziami ngatu dila mu kuma kia ntantu. Kansi, wantu bedila mu kuma kia kiese vava Yave kelungisa nsilu andi wa fula awana bafwa. (Tanga Yesaya 26:19.) I bosi, e mputa zawonso mu kuma kia lufwa ziwukwa.

22. Adieyi divangama vava Kintinu kia Masia kilungisa luzolo lwa Nzambi ova ntoto?

²² Kuna mfoko a funda dia mvu, e Kintinu kilungisa luzolo lwa Nzambi ova ntoto, o Kristu ovutula luyalu kuna kwa Se diandi. (1 Kor. 15:25-28) Wau vo wantu bekala balunga, bekala bakubama muna ntonta zansuka vava Satana kevaikiswa muna mbilu. I bosi, Kristu obosola  emvimba nioka ye awonso bekunyikamanga. (Etu. 3:15; Lus. 20:3, 7-10) Kansi, awonso bezolanga Yave bevwa nsambu zayingi. Nanga ke vena mvovo ko milenda toma songa e nsambu zazi avo ke mina mina muna Nkand’a Nzambi ko. Yave wasia nsilu vo akwa kwikizi bevwa “vevoka kwa nkembo a wan’a Nzambi.”—Roma 8:21.

23, 24. (a) Ekuma e ndungan’a nsilu mia Nzambi inina ya ziku? (b) Nkia kani una diau?

²³ E nsilu miami ke vuvu kiankatu ko yovo ndozi. E nsilu mia Yave lungana kikilu milungana. Ekuma? Sungamena e mvovo mia Yesu twabadika muna kapu kiantete kia nkanda wau. Walonga alongoki andi basambanga kwa Yave vo: “E kintinu kiaku kiza. O luzolo luaku luavangam’ova nza nze koko’zulu.” (Mat. 6:9, 10) Kintinu kia Nzambi ke ngindu zankatu ko za muntu. Kiakieleka kikilu. Owau mu yala kina kuna zulu. Owau se mvu nkama kilungisanga e nsilu mia Yave. Tutoma monanga e mpila kilungisilanga nsilu miami vana vena nkangu a Nzambi. Muna kuma kiaki, tulenda kala ye ziku vo e nsilu miawonso mia Yave milungana vava Kintinu kia Nzambi kikwiza yala e nza.

²⁴ Tuzeye wo vo Kintinu kia Nzambi kwiza kikwiza. Tuzeye wo mpe vo e nsilu miawonso mia Yave lungana milungana. Ekuma? E kuma kadi KINTINU KIA NZAMBI MU YALA KINA!Konso muntu mu yeto diambote kakiyuvula: ‘Nga e mpil’a zingu kiame kisonganga vo Kintinu kikungyalanga?’ Tuka owau, yambula twavanga mawonso tulenda mu zingila nze nkangu akwikizi a Kintinu, kimana twazingila kuna nsi a luyalu lwansongi yakwele mvu.