1, 2. (a) Ang’o momiyo seche moko nyalo bedo matek keto pachwa kuom gueth ma wabiro yudo e Paradiso? (b) Ang’o ma nyalo konyowa ng’eyo ni paradiso nobed gadier?

 PAR ane ni owadwa moro momakore ahinya gi Jehova ochopo e chokruok ka ool kendo chunye pek nikech odiechieng’no ok odhine maber. Ng’at mondike tich chande, onyagore gi parruok mar rito joode, kendo chiege bende tuore. Sama thum miwerogo wer mokwongo chakore, owinjo ka chunye oduogo, kendo omor ahinya bedo gi owete gi nyimine e Od Romo. Wer mokwongono wuoyo e wi Paradiso kendo weche mag wendno nyise ni otemie paro kinde mobiro dak e Paradiso. Osebedo kohero wendno ahinya, kendo sama owere kanyo kanyachiel gi joode, wendno hoyo chunye.

² Be isewinjoga kamano e chunyi? Nyaka bedi. Kata kamano, piny marachni seche moko nyaloga diyowa ma wawe keto pachwa kuom gueth ma wabiro yudo e Paradiso. Ndalo ma wadakiegi gin “ndalo mag giko,” kendo onge gimoro amora sani ma chalo gi paradiso. (2 Tim. 3:1) Ang’o ma nyalo konyowa ng’eyo ni paradiso nobed gadier? Ber mondo wapar gik momiyo wang’eyo ni Pinyruodh Nyasaye biro locho e wi dhano machiegnini. We wanon ane moko kuom weche ma ne Jehova okoro ma ne ochopo e kinde machon. Bang’e, wabiro neno kaka wechego kaachiel gi mamoko chopo e kindewagi, kod kaka gimiyo wabedo gi yie. Kae to wabiro nono kaka gik ma Nyasaye osingogo biro timore e piny manyien.

3. En geno mane ma nojiwo chuny Jo-Yahudi ma ne ni Babilon?

³ Par ane kaka ngima Jo-Yahudi ne chalo ka ne gin e piny Babilon (607-537 Ka Kristo Podi). Ng’enygi nopon kuno mana kaka jonyuolgi moko bende, kendo ngima ne tek. Jo-Babilon ne jarogi nikech yie ma ne gin-go kuom Jehova. (Zab. 137:1-3) Kuom higni mang’eny, Jo-Yahudi nonano ka gin gi geno ni Jehova ne dhi dwokogi thurgi kaka nosingonegi. Jehova nowacho ni weche ne dhi bedo mabeyo ka gidok. Kendo nowacho ni ka Jo-Yahudigo osedok thurgi, piny Juda  ne dhi chalo gi puodho mar Eden, tiende ni nopimo pinyno gi paradiso! (Som Isaiah 51:3.) Singogo ne ochiw mondo ojiw jo Nyasaye mondo kik gibed gi kiawa moro amora e chunygi. E yo mane? We wanon ane weche adek kuom weche ma ne osinggo.

4. Ere kaka Jehova nomiyo Jo-Yahudi obedo gadier ni onge gima ne dhi hinyogi sama gidok thurgi?

⁴ Dak gi kue ma onge gima kelo luoro. Jo-Israelgo ne ok dhi dok e paradiso masie, kar mano, ne gidhi dok e piny ma ne ni mabor ma ne osejwang’ kuom higni 70, kendo ng’enygi ne pok oneno pinyno. Sibuoche, ondiegi, kwach kod le mamoko ma chamo ring’o ne ng’eny e kindeno. Chwo ma nigi joot ne nyalo parore kama: ‘Ere kaka abiro rito jaoda gi nyithinda mondo kik gimoro amora hinygi? To ere kaka abiro rito jamba?’ Mago parruok ma ng’ato ang’ata ne nyalo bedogo e kinde kaka mago. Nyaka bed ni gima Jehova nosingo e Isaiah 11:6-9 nohoyo chunygi ahinya, donge? (Som.) Jehova notiyo gi weche mamitgo e miyo Jo-Yahudi ma ne dhi dok thurgi obed gadier ni onge gima ne dhi monjogi kaachiel gi jambgi. Kuom wacho ni sibuor nocham lum, Jehova ne nyiso Jo-Yahudigo ni sibuoche ok ne dhi chamo jambgi. Joma omakore gi Jehova ne ok onego oluor le magergo. Jehova nosingo ni onge gima ne dhi hinyo joge e piny Juda kata mana e thim gi bunge.—Eze. 34:25.

5. Gin weche mage ma nokor ma nomiyo Jo-Yahudi obedo gadier ni Jehova ne dhi miyogi chiemo, kuonde dak, kod tich e thurgi?

⁵ Gik mabeyo mogundho. Parruok mamoko ma ng’ato ne nyalo bedogo ne gin kaka: ‘Be abiro nyalo pidho jooda? Wabiro dak kanye? Be abiro yudo tich, to be tijno biro pogore gi tije matek ma ne watimo Babilon kisandowa?’ Jehova nokoro weche moko ma ne ohoyo chuny joma ne nigi parruok ma kamago. Jehova nosingo ni koth ne dhi chue moromo mi lowo ‘nyag cham mang’eny.’ (Isa. 30:23) Bende, nosingo ne joge kama: “Giniger udi, ginidagie; ginipidh puothe mag muzabibu, ginicham olembgi. Giniger udi, to ng’at machielo ok nodagie; ginichuo, to ng’at machielo ok nochamgo.” (Isa. 65:21, 22) Nyaka bed ni wechego nohoyo chuny joma ne parore kuom kaka ne gidhi dak kod tich ma ne gidhi timo. Kuom adier, ngima ne dhi bedonegi maber ahinya moloyo kaka ne gidak e piny Babilon. To nade tuo maduong’ ma ne gin-go ma ne omiyo otergi e tuech?

6. Higni mang’eny ka ne pok oter Jo-Yahudi e tuech, ne gin gi tuo mane maduong’?

⁶ Chang. Higni mang’eny ka ne pok oter Jo-Yahudi e tuech, ne giseketho winjruokgi gi Jehova, kendo koro ne gituo e yor ranyisi. Kokalo kuom janabi Isaya, Jehova nowacho kuom joge kama: ‘Wigi duto tuo, kendo chunygi duto osea.’ (Isa. 1:5) Kodok korka weche Nyasaye, ne gin muofni kendo itgi ne odino nimar ne gitamore winjo chik Jehova kendo ne  gidino wengegi mondo kik gine weche manyien ma ne ielonegi. (Isa. 6:10; Yer. 5:21; Eze. 12:2) Ka po ni ne ginyalo dok thurgi ka pod gin e chal ma kamano, be ne ginyalo dak gi kue adier? Donge di ne giketho winjruokgi gi Jehova kendo? Nyaka bed ni chunygi nojiwore ahinya ka ne Jehova onyisogi kama: ‘E ndalogo, joma itgi odinore nowinj weche ma ni e kitabuni, kendo wenge muofni nonen, kata ka gin kama wiriwiri kendo e mudho.’ (Isa. 29:18) Ee, Jehova ne dhi chango jotichne moloko chunygi, mondo gibed gi winjruok maber kode kendo. Teka ateka ni ne gidhi dhi nyime winjo chikene, ne odhi tayogi kendo miyogi puonj ma kelo ngima.

7. Gik ma ne Jehova osingo ne Jo-Yahudi ma ne ni Babilon nochopo e yo mane, to ere kaka mano tego yiewa?

⁷ Be Jehova notimo kaka nosingo? Gik ma notimore bang’e duoko penjono e yo maler. Jo-Yahudi ma ne odok thurgi nodak gi kue ma onge gima kelonegi luoro, ne gin gi gik mabeyo mogundho, kendo winjruokgi gi Jehova koro ne ber. Kuom ranyisi, Jehova noritogi mondo jirendegi ma ne ng’eny kendo roteke moloyogi kik monjgi. Le mag thim ne ok otieko jambgi. Kata obedo ni weche ma ne Isaya, Jeremia, kod Ezekiel okorogo nochopo mana e rang’iny matin, wechego nomoro Jo-Yahudi ahinya, kendo mano e jip ma ne gidwaro e kindeno. Wan be sama waparo gik ma Jehova notimo ne joge e kinde mokalo, yiewa medo bedo motegno. Ka gik ma ne okor ma notimore e rang’iny matin-go e ma nomoro jo Nyasaye kamano, to nade ka gichopo e rang’iny mamalo? Ne ane gik ma Jehova osetimonwa e kindegi.

8. En ‘piny’ mane ma Jehova omiyo jotichne ma kindegi mondo gidagie?

⁸ Jotich Jehova tinde ok gin jo oganda achiel kende, to bende ok gidak e piny achiel. Kar mano, Jokristo mowal loso oganda mar ranyisi, miluongo ni “Israel mar Nyasaye.” (Gal. 6:16) Chalo mana ka gima Jehova omiyogi pinygi ma gilamee. “Rombe mamoko” bende lamo Jehova kanyachiel kodgi e ‘pinyno.’ Mano e gima duong’ ma gidichgo. (Joh. 10:16; Isa. 66:8) Gidak mana ka gima gin e paradiso. Gik ma ne Nyasaye osingo ne Jo-Yahudi-ka timore sani bende e yor ranyisi. Ne ane moko kuomgi.

9, 10. (a) Weche ma ne okor e Isaiah 11:6-9 chopo nade e kindewagi? (b) Ang’o ma nyiso ni jo Nyasaye nigi kue e kindgi?

⁹ Dak gi kue ma onge gima kelo luoro. Weche ma ne okor e Isaiah 11:6-9 nyiso ni kue ne dhi bedo e kind le gi le, kod e kind dhano gi le. Be wechego chopo e kindewagi bende? Ee! Wes mar 9 lero gimomiyo kue ma kamano ne dhi betie, kowacho kama: “Ni mar ng’eyo Jehova nopong’ piny, kaka pige opong’o nam.” Be le nyalo “ng’eyo Jehova” ma gilok timbegi? Ooyo, dhano e ma nyalo ng’eyo Jehova mi gilok  timbegi kendo giluw yorene ma kelo kue. Mano e momiyo sani waneno kue makende e kind jo Jehova. E bwo Pinyruoth, jolup Kristo puonjore kaka ginyalo weyo bedo mager ka le, kendo koro gibedo gi kue kod winjruok e kindgi gi Jokristo wetegi.

¹⁰ Kuom ranyisi, e bugni wasenono puonj mag Muma ma miyo Jokristo ok donjre e weche siasa kata ywaruok mag pinyni, kod sand ma giseyudo nikech tamruok timo kamano. Donge wamor ahinya ng’eyo ni e piny ma ji gerieni pod nitie joma ok yie donjo e timbe gero kata mana sama obwog ngimagi? Mano nyiso gadier ni raia mag Ruoth Mesia odak gi kue mana kaka Isaiah nokoro! Yesu nowacho ni ne idhi fweny jolupne gi hera ma gin-go e kindgi giwegi. (Joh. 13:34, 35) E i kanyakla, Kristo tiyo gi “jatich mogen kendo mariek” e puonjo Jokristo duto madier mondo gibed joma ohero kue, joma ohero jowetegi, kendo joma muol.—Mat. 24:45-47.

11, 12. En kech kod riyo mane momako pinyni, to ere kaka Jehova miyo jotichne gik mabeyo mogundho?

¹¹ Gik mabeyo mogundho. Dhano nigi kech kod riyo mar chiemb chuny e pinyni. Muma nokoro chon niya: “Neuru, ndalo biro, Ruoth Nyasaye owacho, ma anami mondo kech omak piny, ok kech mar kuon, kata rich pi, to mana  mar winjo weche mag Jehova.” (Amos 8:11) To nade raia mag Pinyruoth? Be gin bende gin gi kech kod riyo ma kamano? Ooyo. Jehova nowacho kama e wi pogruok ma ne dhi betie e kind jotichne kod jowasike: “Neuru, jotichna nochiem, to un kech nokau; neuru, jotichna nometh, to un riyo nolou; neuru, jotichna nomor, to un wiu nokuodi.” (Isa. 65:13) Be iseneno kaka wechego chopo e kindewagi?

¹² Mana kaka aora ma mol ma siko ka yarore kendo tutne bende medore ameda, e kaka Jehova bende miyowa chiemb chuny mogundho ma mol ka biro irwa. Chiemb chuny mogundho ma wayudo e piny ma riyo kod kech negoe jini oriwo bugewa ma lero Muma, vidio, chokruogewa, kod websaitwa. (Eze. 47:1-12; Joel 3:18) Donge imor ahinya sama ineno kaka gik mabeyo mogundho ma ne Jehova osingogi timore? Be ichiemo e mesa mar Jehova pile ka pile?

13. Be iseneno ka wenge muofni yawore kendo joma itgi odino chako winjo wach kaka Jehova nosingo? Ler ane.

¹³ Chang. Kodok korka Wach Nyasaye, dhano mang’eny gin muofni kendo momni. (2 Kor. 4:4) Kata kamano Kristo chango tuoche ma kamago e piny ngima. Be iseneno ka wenge muofu yepo kendo joma itgi odino chako winjo wach? Ka iseneno ka ji rwako adiera mar Wach Nyasaye kendo giweyo dinde mag miriambo ma ne odino itgi kod wengegi, to kare iseneno adiera mar weche ma ne Isaya okoro kowacho kama: ‘E ndalogo, joma itgi odinore nowinj weche ma ni e kitabuni, kendo wenge muofni nonen.’ (Isa. 29:18) E piny ngima, ji tara gi tara dhi nyime yudo chang ma kamago. Sama ng’ato oweyo Babilon Maduong’ mi odonjo e lamo madier, mano nyiso ayanga ni gik ma Jehova nosingo timore!

14. Mondo yie ma wan-go omed bedo motegno, en ang’o monego wadhi nyime paro matut?

¹⁴ Sula ka sula e bugni nyiso ma onge kiawa kata matin ni Kristo osekonyo jolupne mondo gibed gi kue kod winjruok maber mana ka gima gin e paradiso e ndalo mag gikogi. Wadhiuru nyime paro matut kuom gueth mang’eny ma wayudo sani. Sama watimo kamano, yie ma wan-go ni Jehova chiegni kelo gueth mochwere biro medo bedo motegno.

15. Ang’o momiyo wan gadier chuth ni pinywani chieng’ nobed paradiso?

¹⁵ Nyaka a chon, dwach Jehova osebedo loso pinyni obed paradiso. Ne oketo Adam gi Hawa e paradiso e piny ka, mi nochikogi ni ginyuolre gipong’ piny kendo girit chuech mamoko duto. (Cha. 1:28) Kar timo kamano, Adam gi Hawa nobaro gi mekgi mi giriwore gi Satan e ng’anjo ne Jehova. Mano nokelonegi richo kod tho kaachiel gi kothgi bende. Kata kamano, dwach Nyasaye to ne ok olokore. Weche moa e dhoge ok dhiga nono mak otimore. (Som Isaiah 55:10, 11.)  Kuom mano, wanyalo bedo gadier chuth ni nyikwa Adam gi Hawa chieng’ nodag e paradiso e pinyni kendo rito chuech ma ni e iye nyaka chieng’. E kindeno, weche duto ma ne Jehova okoro motudore gi Jo-Yahudi ma ne dok thurgi biro timorenwa e yo ma kare chuth! Wane ane.

16. Muma nyiso nade ni e Paradiso wabiro dak gi kue ma onge gima kelonwa luoro?

¹⁶ Dak gi kue ma onge gima kelo luoro. Gikone, weche ma nokor e Isaiah 11:6-9 biro chopo kaka ginno, ok mana e yor ranyisi kende. Chwo, mon, kod nyithindo biro dak gi kue ma onge gima kelonegi luoro kamoro amora e piny ngima. Onge chuech moro amora—obed dhano kata le—ma biro hinyo ng’ato ang’ata. Parie kaka ngima biro chalo ka koro pinyni duto en gweng’u, kendo inyalo goyo abal e aore kod nembe, inyalo idho wi gode ma onge gima hinyi, kendo inyalo yoro lum ka in gadier ni onge gima nyalo kayi. Ok ibi luor kata sama mudho olil. Weche ma nokor e Ezekiel 34:25 biro timore, kendo koro biro nyalore chuth mondo ng’at mohero ‘odag e thim kendo onind e bunge’ ma onge gima miye luoro kata matin.

17. Ang’o momiyo wanyalo bedo gadier ni Jehova biro miyowa gik mang’eny mogundho e kinde ma Pinyruoth ochako locho e wi piny?

¹⁷ Gik mabeyo mogundho. Par ane kaka piny biro chalo ka koro dhier onge, chiemo thoth, oro onge, kendo riwruoge ma chiwo kony bende onge. Chiemb chuny mogundho ma jotich Nyasaye yudo sani nyiso ayanga ni Ruoth ma Mesia biro pidho raia mage e yore te. E kinde ma Yesu ne ni e piny ka, ne onyiso maler ni mano nyalore ka ne opidho ji gana gi gana ma ne kech kayo, kotiyo mana gi makate gi rech manok. (Mat. 14:17, 18; 15:34-36; Mar. 8:19, 20) Kinde ma Pinyruoth biro locho e wi piny, weche mang’eny ma nokor biro chopo, kuom ranyisi, ma ne Isaya okoro niya: “Ruoth Nyasaye nokel koth ne chambu, kendo nomi puotheu chieg cham mogundho. Jambu bende nokwa e lege madongodongo.”—Isa. 30:23, The Bible in Luo, 1976.

18, 19. (a) Weche ma nokor e Isaiah 65:20-22 jiwi nade? (b) Ndalo mag ngimawa biro chalo “kaka ndalo mag yath” e yo mane?

¹⁸ E kindewagi, ji mang’eny ok nyal kata paro ni chieng’ moro ginibed gi udi moromogi maber gi joodgi, kod tije mabeyo. E piny mopong’ gi mibadhini, ji mang’eny tiyo matek ne joma omewo kod joma igi lach, to chudo ma giyudo thwis ma ok nyal romogi gi joodgi. Joma gitiyonegigo e ma neno ber. Parie kaka ji biro winjo maber ka weche ma ne Isaya okorogi ochopo: “Giniger udi, ginidagie; ginipidh puothe mag muzabibu, ginicham olembgi. Giniger udi, to ng’at machielo ok nodagie; ginichuo, to ng’at machielo ok nochamgo; ni mar kaka ndalo mag yath obet e kaka ndalo mag joga nobedi, kendo jogo mayiedho nomor gi tich luetegi ndalo mang’eny.”—Isa. 65:20-22.

 ¹⁹ Ndalo mag ngimawa biro chalo “kaka ndalo mag yath” e yo mane? Par ane: Sama ichung’ e tiend yien ma radhai, donge seche moko ihumga kitemo paro kaka yienno osedak higni mang’eny kata ka ne pok onyuol kwereni? E seche kaka mago, inyalo kata paro e chunyi ni ka piny odhi nyime kaka en sani, ibiro tho ma wich wil kodi ka yienno to pod ngima angima kendo okue mos. Donge wamor ahinya ni Jehova tiyo gi ranyisi mar yath e konyowa bedo gadier ni e Paradiso, wabiro dak gi kue kuom higni mang’eny! (Zab. 37:11, 29) Ee, ndalo biro ma kata mana yiende madongo ma dak aming’a biro chalonwa mana ka lum ma twi to ner, ka wan to pod wadong’ adong’a ka wangima nyaka chieng’!

20. Ere kaka raia mag Pinyruoth biro bedo gi ngima ma kare chuth?

²⁰ Chang. E kindewagi, tuoche kod tho omako dhano duto e piny ka. Kiwacho adier, waduto wan gi tuo maduong’ miluongo ni richo. Yadhe en mana misango ma Kristo nochiwo. (Rumi 3:23; 6:23) E kinde loch Yesu mar higni gana achiel ka en kanyachiel gi joma olochogo, obiro tiyo gi misango ma nochiwo e golo richo te kuom dhano momakore gi Nyasaye. Weche ma ne Isaya okorogi biro chopo achiel kachiel: “Onge ng’ama odak e piny ma nowach ni, ‘Atuo.’ Joma odak e pinyno nobed joma osewenegi richogi.” (Isa. 33:24, NW) Parie kaka ngima biro chalo ka koro onge muofni, momni, kata rong’onde. (Som Isaiah 35:5, 6.) Onge tuo ma biro tamo Yesu tieko, obed tuo ma chamo ringruok, ma mbacho obwongo, kata ma chando chuny. Raia mag Pinyruoth biro bedo gi ngima ma kare chuth!

21. Ang’o mibiro tim ne tho, to ang’o momiyo mano hoyo chunywa?

²¹ To nade tho? En e gima ji te oluoro, kendo onyalo kadho gi ng’ato ang’ata sa asaya. En e jasikwa marach mogik. (1 Kor. 15:26) To be tieko tho en gima ohingo Jehova? Ne ane weche ma ne Isaya okoro: ‘Obiro golo tho nyaka chieng’, kendo Ruoth Nyasaye noywe pi wang’ kuom wenge duto.’ (Isa. 25:8) Parie apara kaka kindeno biro chalo ka koro onge liete, onge mochari, kendo onge pi wang’ ma chuer nikech lit ma tho kelo! Pi wang’ ma biro betie en mana mar mor lilo sama waneno ka Jehova chopo singone mar chiero jomotho! (Som Isaiah 26:19.) Ee, adhonde duto ma tho osekelo e chunywa biro chango chuth!

22. Ang’o ma biro timore ka Pinyruoth osetieko timo dwach Nyasaye e piny ka?

²² E giko loch Yesu mar higni gana achiel ka koro Pinyruoth osetieko timo dwach Nyasaye e piny, Kristo biro dwoko ne Wuon-gi loch. (1 Kor. 15:25-28) Dhano ma onge richo koro biro bedo moikore ne tem mogik ma Satan biro kelonegi bang’ kosegole e abiso. Mapiyo bang’ mano, Kristo biro ketho Satan chuth kaachiel gi lange. (Cha. 3:15; Fwe. 20:3, 7-10)  Jogo duto mohero Jehova koro biro bedo gi thuolo moro makende ahinya. Samoro onge weche mabeyo minyalo lergo thuolono ma loyo weche motigo e ndiko mar Jo-Rumi 8:12. Ndikono wacho ni joma omakore gi Nyasaye biro yudo “thuolo ma nigi duong’ mar bedo nyithind Nyasaye.”

23, 24. (a) Ang’o momiyo wan gadier ni gik moko duto ma Jehova osingo nyaka bi timre? (b) Ang’o ming’ado e chunyi ni ibiro dhi nyime timo?

²³ Gik ma Jehova osingonwago ok gin mana lek kata gik mochuog achuoga. Gigo biro timore te! Ang’o momiyo wan gadier kamano? En nikech gima Yesu nowacho ma ne wawuoye e sula mokwongo e bugni. Nopuonjo jolupne mondo olem ka gikwayo Jehova kama: “Pinyruodhi mondo obi. Dwaroni mondo otimre bende e piny, kaka e polo.” (Mat. 6:9, 10) Pinyruodh Nyasaye ok en gima iparo apara. En gima nitie adier! Sani Pinyruodhno locho ka en e polo. Kuom higni 100 mokalo, osebedo ka ochopo singo mag Jehova e yo ma nenore maler e kanyakla mag Jokristo. Omiyo, wanyalo bedo gadier ni gik moko duto ma Jehova osesingo biro timore te ka Pinyruodhe ochako locho e wi piny!

²⁴ Wan gadier chuth ni Pinyruodh Nyasaye nobi. Wan gadier ni gik moko duto ma Jehova osingo nyaka bi timre. Nikech ang’o? En nikech PINYRUODH NYASAYE LOCHO! Ee, Pinyruoth osechako locho. Penjo ma koro ng’ato ka ng’ato kuomwa onego openjre en ma: ‘Be Pinyruoth locho e wiya?’ Koro, wadhiuru nyime timo duto ma wanyalo mondo wasik ka wamakore gi Pinyruoth, mondo gikone wacham ngima e bwo loch makare mar Pinyruodhno nyaka chieng’!