Ilole a mpohol baôma 12, Yésu a ntégbaha u wonsôna masoohe. Jon, a nlama ba nwaak. Nano kel i nye, ndi a nginda gwé makénd ni ngôñ i hôla bôt. A mboñ hala i hikôa hiada i Galiléa, bebek bebee ni Kapernaum, homa wé bôlô.

Mamut ma ma nlôl haa ma nlo inyu tehe nye. Bahogi ba nlôl i Yérusalem, i nwelmbok, ni mabôga ma Yudéa. Bape ba nlôl bitison bi Tir ni Sidôn bi bi yé i ngwañ lép, i ñombok. Inyuki ba nlo i tehe Yésu? ‘Ba nlo inyu emble nye ni inyu boñ le a mélés makon map.’ Yésu a mboñ ki hala, a ‘mélés makon ma bôt bobasôna.’ Hoñol le! Ba bobasôna ba nkon ba mbôôp. Yésu a nhôla “yak i bôt mimbuu mimbe mi bé tééñga.” Hala wee i bôt bibéba bi biañgel bi Satan bi nyumus.​—Lukas 6:17-19.

I mbus, Yésu a nyén homa wada mu hikôa, limut li nyén kayéle li nkéña nye. Banigil bé, téntén baôma 12 ba yé nye bebee. Bobasôna ba gwé ngôñ i emble malét, nu a mboñ mam ma hélha. Yésu a nti nkwel u u nlôôha tihba baemble bé. Ibôdôl ha, ngandak ipe i bi ôt nseñ mu nkwel u. Yak bés di nla ôt nseñ mu inyule biniigana bipubi bi yé mu, bi ntomb i nok. Yésu a ngwélél dihéga di hiki kel, ni mam bôt ba nyi. Hala a mboñ le biniigana bi, bi ntomb i nok inyu bet ba nsômbôl niñ inoñnaga ni matiñ ma Djob. Mambe matode ma tôbôtôbô ma mboñ le nkwel u Yésu u ba mahee?

Hiki mut a gwé ngôñ i ba maséé. Kiki a nyi hala, Yésu a mbôdôl pôdôl inyu bet ba yé toi maséé. Hala a nlama tihba mahoñol map. Ndi ngim mam i nlama hélés bo.

Yésu a nkal le: “Maséé ma yé ni bôt ba nyi le mam ma mbuu ma yé bo nseñ, inyule Ane i ngii i yé yap. Maséé ma yé ni bôt ba modop, inyule b’a kôhna hogbe. . . . Maséé ma yé ni bôt njal ni nyus bi gwé inyu telepsép, inyule ngôñ yap y’a yon. . . . Maséé ma yé ni bôt ba bi kôhna ndééñga inyu telepsép, inyule Ane i ngii i yé yap. Maséé ma yé ni bé ngéda bôt ba nyahal bé ni tééñga bé . . . inyule ni yé banigil bem. Kona maséé, ni hak ki iloo héga.”​—Matéô 5:3-12.

Ngéda Yésu a nkal le “maséé” kii a nsômbôl kal? A nsômbôl ndik bé pôdôl libak li maséé tole li mut a nwemla, kiki bo mut a ntégbaha loñge ngéda. Bañga maséé i nlel ha. I yé libak li mut a nhak toi ni mam a gwé, libak li mut a nôgda le yom to yada i nhañ bé nye, le a gwé mam momasôna ma mbéda inyu niñ.

Yésu a nkal le i bet ba nyi ngôñ yap i pes mbuu, ba libak jap li kwéha li nkônha bé maséé, ba boñok biliya i yi ni i gwélél Djob, ba yé toi maséé. To ibale bôt ba ñoo bo tole ba ntééñga bo inyule ba mboñ sômbôl i Djob, ba yé maséé inyule ba nyi le ba nlémél Djob ni le a ga ti bo niñ boga.

Ndi ngandak bôt i nhoñol le lingwañ, ni mane ma nkoñ isi gwon bi nlona maséé. Hala bé nyen Yésu a nkal. A ngwélél mam ma yé maselna inyu boñ le i bet ba ñemble nye ba  ôt mahoñol, a nkal le: “Ndi ngoo ni bé ba ni yé mingwañ, inyule ni mal kôhna hogbe nan yosôna. Ngoo ni bé ba ni yé nuak nano, inyule njal y’a gwel bé. Ngoo ni bé ba ni nol hiol nano, inyule n’a modop ni ee ki. Ngoo ni bé hiki ngéda bôt bobasôna ba mpot loñge inyu nan, inyule hala nyen basôgôlsôgôl bap ba bi pot inyu bapôdôl ba bitembee.”​—Lukas 6:24-26.

Inyuki i bana lingwañ, i nol hiol, ni i ba maséé ngéda bôt ba mbégés bés bi nlona bikuu? Inyule ngéda mut a gwé gwom bi, a diihege ki gwo, a yé le a yan nson u Djob, a nimis ki bañga maséé. Yésu a nsômbôl bé kal le liyep tole njal bi nlona maséé. Ndi, libim li ngéda, diyeyeba tjon di yé di leege biniigana bi Yésu, di kôhna ki bañga maséé.

Yésu a mpôdôl banigil bé, a nkal le: “Ni yé bas i nkoñ isi.” (Matéô 5:13) I pot maliga, ba ta bé bas yomede. Mangéda mahogi, bas i nhôla i tééda ngim gwom. Ba mbii ngandak bas bebee ni juu li bisesema i témpel Djob, inyu ha yo bisesema. Bas i yé ki yimbne i yom i gwé bé béba, tole li yom i nla bé ôbi. (Lôk Lévi 2:13; Ézékiel 43:23, 24) Banigil ba Yésu ba yé “bas i nkoñ isi” inyule ba nhôla bôt i boñ le ba kwo bañ i béba i pes mbuu ni i pes minsôn. Nwin wap u nla tééda biniñ bi ba bobasôna ba nleege wo.

Yésu a nkal ki banigil bé le: “Ni yé mapubi ma nkoñ isi.” Ba nha bé lambe ikété sel ndi, ba mbii yo i ngii tégne lambe, i het i nla bai. Jon, Yésu a nsoohe le: “Boña le mapubi manan ma bai i bisu bi bôt, kayéle ba tehe minson minan minlam, ni le ba ti Isoñ nan nu a yé i ngii lipém.”​—Matéô 5:14-16.

Baéga bibase bi Lôk Yuda ba ntehe Yésu kiki mut a mbôk Mbén Djob. Hala a yé ndék ngéda le ba bi yéñ nol nye. Jon Yésu a nkal i mbamba le: “Ni hoñol bañ le me bi lo inyu tjé mbén Môsi tole Bapôdôl. Me bi lo, ha bé inyu tjé, ndi inyu yônôs.”​—Matéô 5:17.

Ni maliga, Yésu a nlôôha diihe Mbén Djob, a nti yak bape makénd i boñ hala. A nkal le: “Jon nu ni nu a mbôk mbén to yada munu  mambén ma nlôôha matitigi mana, a niigaga ki bôt bape i boñ nlélém, b’a sébél nye le nu a nlôôha ntitigi inyu Ane i ngii.” A nsômbôl kal le ntén mut u w’a jôp bé hies i Ane Djob. Yésu a nkônde kal le: “Ndi nu ni nu a mboñ mam mana, a niigaga ki mo, b’a sébél nye le nunkeñi inyu Ane i ngii.”​—Matéô 5:19.

Yésu a nkéés yak libak li mut li li ntinde nye i bôk Mbén Djob. I mbus le a nhôñlaha Mbén i i nkal le: “U nlama bé nol mut,” Yésu a nkônde kal le: “Nu ni nu a nke ni bisu i unbene maasañ, a’ timbhe i ndap bikééhene.” (Matéô 5:21, 22) I ke ni bisu i unbene manyuñ i yé béba, bebek i nlona ki manola. Jon Yésu a ntoñol ipam hee di nlama ke inyu yéñ nsañ, a nkal le: “Jon ibale u yé lona likébla joñ i juu li bisesema, ndi ha, u hoñol le maasoñ a gwé jam ikolba we, nwas likébla joñ ha i bisu bi juu li bisesema. Ke kôp ndugi nsañ ni maasoñ, i mbus, témb u ti likébla joñ.”​—Matéô 5:23, 24.

Mbén ipe i nsôñga ndéñg. Yésu nkal le: “Ni bi nok kiki i kéla le: ‘U nlama bé ke i ndéñg. Ndi me me nkal bé le nu ni nu a nke ni bisu i nun muda kayéle a bana ngôñ i lalna nye, wee a mal ke i ndéñg ni nye mu ñem wé.” (Matéô 5:27, 28) Yésu a mpôdôl ndik bé gwañga bi mahoñol ma ndéñg mut a nla bana; ndi a yé kal le i ke ni bisu i nun muda tole munlôm lôñni mahoñol ma ndéñg i yé jam li nlôôha libe. I ke ni bisu i nun i ntôdôl ngôñ be. I mbus, ibale pôla i nene, hala a nla kena i ndéñg. Lelaa mut a nla keñgle jam li? Makidik ma ngui ma yé nseñ. Yésu a nkal le: “Jon ibale jis joñ li walôm li mboñ le u baage, sodol jo, u lep jo haa ni we. . . . Ibale woo woñ walôm u mboñ le u baage, kit wo, u leñ wo haa ni we.”​—Matéô 5:29, 30.

Inyu péyés biniñ gwap, ngim bôt i neebe nimis ngim jô yap i nyuu i i nkon ngandak. Di nla ni nok inyuki Yésu a nkal le i nlôôha ba nseñ i ‘lep haa’ ni bés yom yosôna i yé bés nseñ, kiki bo jis tole woo, inyu keñgle mahoñol mabe ma ma nla kwéha bés. Yésu a ntoñol le: “I yé we nseñ le u nimis jô yoñ yada iloole nyuu yoñ yosôna i léña ikété Géhéna” (homa wada bebee ni Yérusalem het ba bé ligis binan), hala wee tjiba i boga ni boga.

Yésu a nti yak maéba inyu yom di nlama boñ ngéda mut a mbabaa bés ni bibuk. A nkal le: “Ni kolba bañ béba mut, ndi nu ni nu a mbép we libai i limañ li walôm, unda yak nye lii limañ lipe.” (Matéô 5:39) Hala a nkobla bé le mut a nla bé sôñ nyemede tole lihaa jé ngéda ba nsuu nye. Yésu a mpôdôl libai, li li mbabaa bé mut, tole li li nol bé nye; ndi li li nwéha nyuu. Yésu a nsômbôl kal le ibale mut a ñôm bés buk be, tole a mbép bés libai  inyu tinde bés bisañ tole i jomol, di timbhe bañ nye.

Maéba mana, ma nkiha ni litiñ li Djob li li mbat le di gwés mut wés libôk. Jon Yésu a mbéhe baemble nye le: “Kena ni bisu i gwés baoo banan, ni soohege ki inyu ba ba ntééñga bé.” A nti njom i kôli inyu boñ hala: “Inyu unda le ni yé bon ba Isoñ nan nu a yé ngii, inyule a mboñ le hiañgaa hié hi pam i ngii bibéba bi bôt ni biloñge bi bôt.”​—Matéô 5:44, 45.

I sem kwep, inyu mélés pes i nkwel unu, Yésu a nkal le: “Jon ni nlama ba peles, nlélém kiki Isoñ nan nu ngii a yé peles.” (Matéô 5:48) I pot maliga, Yésu a nsômbôl bé kal le bôt ba nla ba peles. Ndi, i ngéda di nkôna Djob, di nla hôlôs gwéha yés, di pam ki i gwés baoo bés. I yé wengoñle a yé kal le: “Kena ni bisu i ba bôt ba konangoo, ndik kiki Tata nan a yé konangoo.”​—Lukas 6:36.

Yésu a nkena nkwel wé ni bisu, a nkal baemble le: “Yoña yihe le ni bana bañ lem i boñ mam ma téé sép i bisu bi bôt le ndi ba yimbe bé.” Yésu a nkéés ba ba mboñ wengoñle ba ngwés Djob, a nkal le: “Ngéda u nti makébla ma konangoo, u bôk ndugi bañ hem sép kiki bôt ba bihéñba ba mboñ.” (Matéô 6:1, 2) I yé loñge le u ti makébla ma njômbi ñem ibabé le mut a tehe we.

Yésu a nke ni bisu i kal le: “Ngéda ni nsoohe, ni boñ bañ kiki bôt ba bihéñba, inyule ba ngwés ba nsoohe bitétéé i mandap ma bibégés ni i makanda ma minloñ minkeñi le bôt ba tehe bo.” Maselna ni hala, a nkal yom di nlama boñ: “Ibale u nsoohe, jôp ikété tuñ yoñ. I ngéda u mal kwés likôga joñ, soohe Isoñ nu u ntehe bé.” (Matéô 6:5, 6) Yésu a nsômbôl bé kal le di nlama bé soohe i mbamba, inyule nyemede a mboñ hala. Ndi a yé kal le di nlama bé soohe inyu hélés bôt kayéle ba bégés bés.

A nti limut maéba mana: “I ngéda ni nsoohe, ni tiimba bañ pot minlélém mi mam, tiimba ni tiimba, kiki bôt ba matén ba mboñ.” (Matéô 6:7) Yésu a ta bé kal le i soohe ngandak ngélé inyu nlélém jam i yé béba. Ndi a yé kal le i gwélél minlélém mi bibuk, “tiimba ni tiimba” gwo, i ta bé loñge. I mbus a nti ndémbél i masoohe i i gwé minyemhe minsaambok. Minyemhe maa mi bisu, mi mpôdôl kunde Djob a gwé i énél, ni sômbôl yé, hala wee: jôl jé li nlama tééba lipubi, Ane yé i nlama lo, sômbôl yé i nlama bôña. Ndik i mbus le di nsoohe inyu mam mana nyen di nla soohe inyu mam més bésbomede kiki bo bijek bi kel, nwéhél i bibéba gwés. Di nla ki soohe le di tohlana i moo ma mut mbe, ni le di kôhna bañ mandutu ma ma nloo ngui yés.

 Umbe nseñ bigwel moo bi nlama bana inyu yés? Yésu a nkal limut le: “Ni waa téédana bébomede nkus hana isi, i homa masek ni mañglét bi nje, yak homa bôt ba wip ba mbôk inyu nip.” Kinje bibuk bi pék! Nkus mut a yé le a bana u nla mal kel yada, i bana ki wo i mboñ bé le di ba nseñ i mis ma Djob. Jon Yésu a nkal le: “Téédana bébomede nkus i ngii.” Di nla boñ hala ibale nson Djob u yé jam li bisu i niñ yés. Mut nye ki nye a ta bé le a héya bés maada més malam ni Djob to niñ boga maada ma ma nlona bés. Inyu hala nyen bibuk bi Yésu bi yé maliga: “I homa nkus woñ u yé, nyoo nyen yak ñem woñ w’a ba.”​—Matéô 6:19-21.

Inyu yigye jam li, Yésu a nti hihéga: “Jis li yé lambe i nyuu. Jon ibale jis joñ li mbéñge ndigi loñge jam, nyuu yoñ yosôna y’a bai. Ndi ibale jis joñ li mbéñge béba jam, nyuu yoñ yosôna y’a ba jiibe.” (Matéô 6:22, 23) Ngéda jis jés li mbuu li yé mbôô, li yé kiki bo lambe inyu nyuu yés. Ndi inyu ba hala, jis jés li nlama ndik béñge jam jada; ibale hala bé, di ga bôdôl bana béba litehge li niñ. I bok jis jés i ngii bigwel moo gwés iloole di gwélél Djob, i ga boñ le ‘nyuu yés yosôna i ba jiibe,’ bebek di bôdôl ki boñ mam ma téé bé sép.

I mbus, Yésu a nti hihéga hi ngui: “Mut nye ki nye a nla bé ba nkol u bet iba; inyule a’ oo ndigi wada, a gwés nuu numpe; tole a’ adbe wada, a yan nuu numpe. Ni nla bé ba minkol mi Nyambe ni mi Lingwañ.”​—Matéô 6:24.

Bebek ngim bôt i i ñemble Yésu i mbadba le limbe litehge ba nlama bana inyu bigwel moo gwap. Inyu hala nyen a nkal bo le ba nlama bé bana nduña ibale ba mbii nson Djob kiki jam li bisu i niñ yap: “Tiblana béñge dinuni di ngii,  di nwes bé mbôô to bumbul, to kot bijek ikété mandugi, ndi Isoñ nan nu ngii a njés tjo.”​—Matéô 6:26.

Ndi kii di yé le di kal inyu mbônji i bikai? Yésu a ñunda le: “To Salômô ikété lipém jé jolisôna, a bi haba bé loñge kiki mbônji yada mu.” Kii hala a nkobla? “Ibale hala nyen Nyambe a nlémés mbônji i bikai, i i yé ha len, ndi yani i léña ikété juu, baa a ga eñg bé bé iloo hala?” (Matéô 6:29, 30) Yésu a nti mana maéba ma pék: “Kekikel ni tôñ bañ, to kal le: ‘D’a je kii?’ tole ‘d’a nyo kii?’ tole ‘d’a haba kii?” . . . Isoñ nan nu ngii a nyi le ni gwé ngôñ ni mam mana momasôna. Jon kena ni bisu i yéñ ndugi Ane ni telepsép i Nyambe, ndi b’a kônde bé mana mam mape momasôna.”​—Matéô 6:31-33.

Baôma ni bôt ba maliga bape ba gwé ngôñ i niñ i nya i nlémél Djob, ndi ngim mam i ntômbôl bé bo. Kiki hihéga, Farisai i gwé lem i ôm bôt nsohi, i kééhak bo ni nledek ñem. Yésu a nkal baemble bé le: “Ni waa kéés bape inyu boñ le ba kéés bañ bé; inyule kiki ni nkéés bape, hala nyen b’a kéés yak bé.”​—Matéô 7:1, 2.

Kiki Yésu a nkal, i ta bé loñge i boñ mam kiki Farisai i i gwé lem i kéés bôt i nya i nlôôha. Yésu a nkal le: “Mut ndim a nla bé éga mut ndim, hala bé? Ki bo iba ba ga kwo ikété bee, hala bé?” Ndi lelaa baemble Yésu ba nlama tehe bôt bape? Ba nlama bé kéés bo, inyule hala a yé béba ngandak. Yésu a mbat le: “Lelaa u nla kal maasoñ le: ‘A mankéé, nwas le me héya hikaha hi yé we i jis,’ ki le wemede u ntehe bé mbiñ i yé wemede i jis? A mut bihéñba! Bôk ndugi héya mbiñ i yé we i jis, ndi w’a tehna loñge inyu héya hikaha hi yé i jis li maasoñ.”​—Lukas 6:39-42.

Hala a nsômbôl bé kal le banigil ba nlama bé kéés jam jo ki jo. Yésu a nkal bo le: “Ni ti bañ ngwo yom ipubi, to perl nan ni leñ bañ yo ngôi.” (Matéô 7:6) Kiki perl i yé tik jam, hala nyen maliga ma nlôl i Bañga i Djob ma yé tik. Ibale bahogi ba gwé maboñok ma binuga, ba undga le ba ndiihe bé maliga, banigil ba bé lama nwas bo inyu ke yéñ bôt ba ba ñemble bo.

Yésu a ntémb a pôdôl jam li masoohe, inyu yigye nseñ i bana ndéñbe. “Ni bat ibabé waa, ndi n’a kôhna.” Djob a yé bebee i timbhe masoohe, kiki Yésu a ntoñol hana: “Njee ikété nan, ibale man wé munlôm a mbat nye bret, a’ ti nye ngok? . . . Jon, ibale bé ni nyi ti bon banan makébla malam to hala kiki ni yé baboñbéba, bôô ni ngélé yañen ni Isoñ nan nu a yé i ngii, ngo i bôt ba mbat nye mam malam, yak nye a’ ti bo mo!”​—Matéô 7:7-11.

I mbus, Yésu a mpahal bibañga bi nlôôha yiba i len ini kiki loñge litiñ: “Jon, i mam momasôna ni ngwés le bôt ba bôñôl bé, yak bé ni nlama boñ nlélém inyu yap.” Baa bés bobasôna di nlama bé tééda litiñ lini, di bii ki  jo bisélél mu maada més ni bôt bape? Ntiik. Ndi i boñ hala i ntomb bé, Yésu a nkal le: “Ni jubul i nwemel ntitigi, inyule nwemel u nkena i tjiba u yé nkeñi, njel yé ki i néhi, yak ngandak bôt i ntagbene mu; ndi nwemel u nkena i niñ u yé ntitigi, njel yé ki i yé hipogdo, ndék bôt yon i nléba yo.”​—Matéô 7:12-14.

Yésu a nkal banigil bé le ba yoñ yihe ni bôt ba ba ga noode boñ le ba kee haa ni njel i nkena i niñ boga, a mbéhe bo le: “Yoña yihe ni bapôdôl ba bitembee, ba ba nlo i bééni ba nen-ge kiki mintômba, ki le ikété ba yé ngwo njéé i i nyéñ je bé.” (Matéô 7:15) Kiki Yésu a ñunda, ba nyimbe bie bilam ni bie bibe matam map. Hala a yé nlélém jam ni bôt ba binam. Di nla yimbe bapôdôl ba bitembee ni njel biniigana gwap ni maboñok map. Jon Yésu a ntoñol le i ta ndik bé ni bipôdôl gwé nyen mut a nyila nnigil wé, ndi yak ni maboñok mé. Ngim bôt i nkal le Yésu a yé Nwet wap, ndi baa hala a yé maliga ibale ba mboñ bé sômbôl i Djob? Yésu a nkal le: “M’a timbhe bo le: ‘Me ma yi bé me bé! Nyodna me ha, a bé ba ni gwé lem i bôk mbén!’”​—Matéô 7:23.

Yésu a mélés nkwel wé ni bini bibuk le: “Nu ni nu a ñemble bibuk gwem bini, ndi a nôglak ki gwo, a yé kiki mut pék nu a bi oñ ndap yé i ngii liaa. Ndi nop a bi no ni ngui, malép ma bet, yak mbuk mbebi a hôñôk; bi kumul ndap i, ndi i nkwo bé inyule i bi ôña i ngii liaa.” (Matéô 7:24, 25) Inyuki ndap i nkwo bé? Inyule mut a bi “tém jôga ikété isi, a tek hikuu i ngii ngok.” (Lukas 6:48) Jon i emble ndik bibuk bi Yésu i kôli bé, ndi di nlama ki ‘nôgôl gwo’ hala wee, i bii gwo i bisélél.

Ndi kii i nla pémél mut nu a ‘ñemble bibuk bini, ndi a nôgôl bé gwo?’ “A yé kiki jôñ mut i i bi oñ ndap yé i ngii lisege.” (Matéô 7:26) Nop, malép ni mbebi bi ga boñ le i nya ndap i i kwo.

Limut li bôt li bé nhelek kiyaga inyu likeñge jé i niiga. A niiga kiki mut nu a gwé kunde, ha kiki baéga bibase bé. Ibabé pééna, ngandak i i ñemble nye i nyila banigil bé.