I nun nga Zezi íjɔ Farizifuɛ mun’n, nn atrɛkpa ɔ te o Kapɛɛnaɔmun lɛ. Cɛn kunngba sɔ’n nun’n, ɔ jasoli lɛ ɔli Galile Jenvie’n i nuan lɔ. Jenvie sɔ’n nin i awlo’n nunman mmua. Sran kpanngban be ɔli lɔ wie. Zezi fuli alie kun nun ɔli nzue’n su lɔ kan. Kpɛkun ɔ kannin ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn diwlɛ’n i ndɛ ɲanndra kpanngban nun kleli be. Be nga be o i wun lɛ’n be si ninnge ng’ɔ kannin be ndɛ’n be nun sunman. I sɔ’n ti’n, be wunnin ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn diwlɛ sɔ’n i su ndɛ’n i wlɛ weiin kpa.

Kɛ Zezi bó ndɛ’n i kanlɛ bo’n, ɔ buli fie difuɛ kun i wun ɲanndra. Fie difuɛ sɔ’n sanndili like kun mma. Wie’m be tɔli akpɔ’n i nuan, yɛ anunman’m be wa dili. Wie’m be kusu be tɔli kpangba’n su, lika mɔ asiɛ nunman lɛ kpa’n nun. Be ɲinnin sɔ, sanngɛ be olui’n kwlá kɔman mmua, ɔ maan be wuli kee. Yɛ kɛ wia’n boli be su’n, be yrali. Wie mun ekun be tɔli owieowie’m be nun. Owieowie’m be fuli, kpɛkun be katali be su. Yɛ wie’m be kusu’n, be tɔli asiɛ kpa’n su, kpɛkun be suli. Kun i mma ng’ɔ suli’n, “ɔ tra nga be luali’n kpɛ ya (100), kun kusu i liɛ’n trɛ i kpɛ ablesiɛn (60), kun ekun i liɛ’n trɛ i kpɛ ablasan (30).”​—Matie 13:8.

Ɲanndra uflɛ nun’n, Zezi fali Ɲanmiɛn i Famiɛn diwlɛ’n sunnzunnin sran kun m’ɔ luali like kun mma’n ekun. Sɛ ɔ́ láfi-o, sɛ ɔ lafiman-o, like ng’ɔ luali’n fifi, kpɛkun ɔ ɲin kpa. Sanngɛ “wafa nga like sɔ’n fifi m’ɔ ɲin’n, ɔ wunmɛn i wlɛ.” (Marki 4:27) Afin like sɔ’n bɔbɔ fifi, ɔ wlɔ, ɔ tin, kpɛkun ɔ blo yɛ ɔ ju i kpɛlɛ.

Ɲanndra nsan su’n nun’n, Zezi kannin like mma lualɛ’n i ndɛ ekun. I waan sran kun luali ble mma i fie’n su’n. Sanngɛ “kɛ sran’m bé láfi’n,” i kpɔfuɛ’n bali, ɔ wa luali ijre tɛ wie ble’n i afiɛn naan w’a wɔ. Fie’n i fuɛ’n i kanga’m be bali be wa usɛli i sɛ ɔ kunndɛ kɛ be ko tutu ijre tɛ mun-o. Sanngɛ ɔ seli be kɛ: “Cɛcɛ, ɔ cɛman naan kɛ amún tútú ijre tɛ’m be bo’n, amun  a tutu ble’n i bo wie. Amun yaci be nɲɔn’n be lɛ, maan be ɲin likawlɛ lele ninnge’m be kpɛlɛ blɛ’n ju. Ninnge’m be kpɛlɛ blɛ’n nun’n, ń sé ninnge kpɛfuɛ’m be kɛ: Amun dun mmua tutu ijre tɛ mun yɛ amun cici be sɔlɛsɔlɛ naan amun wɔ nun, kpɛkun amun isa ble’n be tiɛntiɛn i nuan be guɛ i min tanngannin’n nun lɔ.”​—Matie 13:24-30.

Be nga be o Zezi wun lɛ bé tíe i ndɛ’n, be nun sunman be si fie su ninnge mun. I sɔ’n ti’n, Zezi kannin mutardi mma m’ɔ ti kaan’n, i ndɛ. Mutardi mma’n ɲin dan kpa, ɔ maan anunman’m be kwla trɛn i sa mma’m be su. Zezi seli kɛ: “Ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn diwlɛ’n, ɔ fa mutadi mma kun mɔ sran kun luɛli i i fie’n nun’n.” (Matie 13:31) Nán wafa nga be di mutardi fie’n yɛ Zezi su kle sran mun-ɔn. Sanngɛ wafa nga like kaan kpa kun kwla ɲin annzɛ ɔ kwla trɛ lele ɔ kaci like dan’n yɛ Zezi su kɛn i ndɛ-ɔ.

I sin’n, Zezi kannin wafa nga kpanwun ayre’n yo maan sanmlɛn tɔlɛ wla’n, i ndɛ. I ndɛ tiefuɛ sɔ’m be si i sɔ liɛ’n kpa. Ɔ seli kɛ ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn diwlɛ’n ti kɛ ‘kpanwun ayre mɔ bla kun fa sanngannin sanmlɛn suliɛ dandan nsan nun’n’ sa. (Matie 13:33) Kannzɛ be wunman kpanwun ayre sɔ’n sanmlɛn nun’n, sanngɛ ɔ sanngan sanmlɛn tɔlɛ wunmuan’n nun, yɛ ɔ yo maan ɔ wla. Kpanwun ayre’n ɔ yo maan sanmlɛn tɔlɛ’n wla dan kpa, yɛ ɔ kaci. Sanngɛ be kwlá kaman lɛ be wunmɛn i kwlaa sɔ’n.

Kɛ Zezi wieli ɲanndra nun ndɛ sɔ’m be kan’n, ɔ seli be nga be o lɛ’n be kɛ be wɔ. Yɛ i kusu sɛli i sin i awlo lɔ-ɔ. Sanngɛ w’a cɛman, i sɔnnzɔnfuɛ’m be ko wunnin i wun. Kpɛkun be seli i kɛ ɔ yiyi ɲanndra nun ndɛ ng’ɔ kannin be’n be nun kle be.

Zezi kan ɲanndra nun ndɛ titi. Sanngɛ i sɔnnzɔnfuɛ’m be nin-a wunmɛn i le kɛ w’a kan ɲanndra nun ndɛ kpanngban kɛ ngalɛ’n sa le cɛn ba kunngba nun. I sɔ’n ti’n, be bɛli i wun lɛ naan b’a usɛ i kɛ: “?Ngue ti yɛ a kan ndɛ mun ɲanndra nun kle be-ɔ?”​—Matie 13:10.

Sa nga ti yɛ Zezi yoli sɔ’n, be nun kun yɛle kɛ ɔ yoli sɔ naan ndɛ nga Biblu’n kannin be’n, be kpɛn su. Matie fluwa’n waan: “Ɔ leman ndɛ kun sa mɔ w’a kan kleman be ɲanndra nun-ɔn, kɛ ɔ́ yó naan ndɛ nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ’n ɔ kannin’n w’a kpɛn su’n ti. Ɔ seli kɛ: ‘Kɛ ń úke min nuan’n, ɲanndra nun ndɛ yɛ ɔ́ fín min nuan fíte-ɔ. Ninnge nga kɛ ɔ fin mɛn’n i bo bolɛ nun’n be ti fiawa’n, ń bó be ndolo.’”​—Matie 13:34, 35; Jue Mun 78:2.

Sa kun ekun ti yɛ Zezi kannin ndɛ mun ɲanndra nun-ɔn. Ɔ yoli sɔ naan ɔ́ sí akunndan nga i ndɛ tiefuɛ’m be bu’n. Be nun kpanngban be su i su naan bé tí ndɛ fɛfɛ ng’ɔ kan be’n sa ngbɛn. Annzɛ bé wún abonuan sa ng’ɔ yo be’n. Sanngɛ be bumɛn i kɛ ɔ ti be Min naan ɔ fata kɛ be ɲin yi i, yɛ be tu be klun be su i su. (Liki 6:46, 47) Sran sɔ’m be kunndɛman kɛ bé káci be akunndan’n nin be ayeliɛ’n. Ndɛ’n i tilɛ ngbɛn yɛ be kunndɛ kɛ bé tí-ɔ.

Kɛ Zezi tɛ́ kosan nga i sɔnnzɔnfuɛ’m be usɛli i’n su’n, ɔ seli kɛ: “I sɔ’n ti yɛ n kan ndɛ n kle be ɲanndra nun’n niɔn. Afin be nian ninnge mun, sanngɛ be niɛn i ngbɛn, be wunman like fi, yɛ be ti ndɛ mun, sanngɛ be ti i ngbɛn, be wunman be wlɛ. Ɔ maan ndɛ nga Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Ezai kannin’n, ɔ kpɛn su be lika. Ɔ seli kɛ: ‘Nvle nga nunfuɛ’m be awlɛn’n w’a kete.’”​—Matie 13:13-15; Ezai 6:9, 10.

Sanngɛ nán be nga be tili Zezi i ndɛ’n be ngba yɛ be ti sɔ-ɔ. I sɔ’n ti’n, Zezi seli kɛ: “Amun liɛ’n, amun liɛ su ti ye, afin amun ɲinma wun ase, yɛ amun su’m be ti sa. Nanwlɛ, ń kán klé amun kɛ Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ kpanngban nin sran seinfuɛ kpanngban be kloli kɛ bé wún ninnge nga amun su wun be yɛ’n, sanngɛ b’a wunman be. Yɛ be kloli kɛ bé tí ndɛ nga amun su ti be yɛ’n, sanngɛ b’a timan.”​—Matie 13:16, 17.

 Zezi i akoto blu-nin-nɲɔn mun (12) nin i sɔnnzɔnfuɛ’m be kunndɛli kɛ bé wún i ndɛ’m be wlɛ. Ɔ maan ɔ seli be kɛ: “Amun liɛ’n, be mannin amun atin kɛ amun wun ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn dilɛ’n i su ndɛ mɔ be ti fiawa’n be wlɛ. Sanngɛ be liɛ’n, b’a manman be i sɔ’n i wun atin.” (Matie 13:11) Kɛ mɔ be kunndɛli kɛ bé wún ndɛ’m be wlɛ’n ti’n, Zezi yiyili sran m’ɔ luali like kpa’n i wun ɲanndra’n nun kleli be.

Zezi seli kɛ: “Like mma’n, yɛle Ɲanmiɛn i ndɛ’n.” (Liki 8:11) Yɛ asiɛ’n nga like mma tɔli su’n, yɛle sran’m be awlɛn’n. Ɔ maan i sɔnnzɔnfuɛ’m be kwla wunnin i ɲanndra’m be wlɛ weiin.

Kɛ Zezi yíyí like mma ng’ɔ tɔli akpɔ nuan’n i nun’n, ɔ seli kɛ: “Suɛn tɔnfuɛ’n ba, kpɛkun ɔ yi Ɲanmiɛn i ndɛ’n be awlɛn’n nun’n. Ɔ maan be kwlá faman su naan Ɲanmiɛn w’a de be.” (Liki 8:12) Zezi seli ekun kɛ kpangba’n nga like mma tɔli su’n, ɔ ti sran wie’m be awlɛn’n i nzɔliɛ. Sran sɔ’m be sɔ Ɲanmiɛn ndɛ’n nun aklunjuɛ su, sanngɛ ɔ wluwluman be wun kpa. Ɔ maan kɛ “ɲrɛnnɛn’n annzɛ yalɛ klelɛ’n ko bo i bo’n,” be lafiman Ɲanmiɛn su kun. Yɛle kɛ, ‘kɛ yalɛ klelɛ blɛ’n ba’n,’ be suman Ɲanmiɛn kun. Wie liɛ’n, yalɛ klelɛ sɔ’n fin be osufuɛ mun annzɛ sran uflɛ.​—Matie 13:21; Liki 8:13.

?Yɛ owieowie nga like mma tɔli be nun’n, be ti ngue nzɔliɛ? Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ yɛle be nga be tili Ɲanmiɛn ndɛ’n. Sanngɛ “mɛn nga nun ngokɔɛ’n, ɔ nin aɲanbeun ninnge mɔ be laka sran’n” be kata Ɲanmiɛn ndɛ nga be tili’n su. (Matie 13:22) Ɲanmiɛn ndɛ’n wo be awlɛn’n nun sɔ, sanngɛ ɔ yoman kpa.

Asiɛ kasiɛn nga Zezi kɛnnin i ndɛ’n yɛle asiɛ ng’ɔ ti kpa’n. Asiɛ sɔ’n yɛle be nga kɛ be ti Ɲanmiɛn ndɛ’n be fa sie be klun kpa kpɛkun be wun i wlɛ’n. ?Ɔ maan ngue yɛ be yo-ɔ? Sɛ é kwlá sé’n, “be su mma.” Wafa nga sran kun i su sa’n fa ti’n, yɛ ɔ fa su mma-ɔ. Wie’m b’a yo kpɛnngbɛn. Yɛ wie’m be kpinndinman. I sɔ’n ti’n, wie’m be mma liɛ nga be su’n tra nga be luali’n  kpɛ ya (100). Wie’m be kusu be liɛ’n trɛ i kpɛ ablesiɛn (60), yɛ wie’m be liɛ’n trɛ i kpɛ ablasan (30). Nanwlɛ, be “nga be awlɛn ti kpa mɔ kɛ be ti Ɲanmiɛn i ndɛ’n, be fa sie be klun kpa, kpɛkun be tra be awlɛn be su mma’n,” Ɲanmiɛn yra be su.​—Liki 8:15.

Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be seli i kɛ ɔ yiyi ɲanndra nun ndɛ sɔ’m be nun kle be. Wafa nga Zezi yiyili nun’n, ɔ yoli be fɛ kpa! Ɔ maan siɛn’n, be wun ndɛ sɔ’m be wlɛ weiin. I sɔ’n kusu yɛ Zezi kunndɛli-ɔ. I liɛ’n bé kwlá yíyí be nun bé klé sran uflɛ. I sɔ’n ti’n, Zezi usali be kɛ: “Be faman kannin be wlɛmɛn i gbogbo bo annzɛ tabli bo. Sanngɛ be fa sie i kannin siewlɛ’n su. ?Nɛ́n i-ɔ?” I sin’n, ɔ mannin be afɔtuɛ kun. Ɔ seli be kɛ: “Sran ng’ɔ si fa sie’n, maan ɔ fa sie.”​—Marki 4:21-23.

Kɛ Zezi yiyili fie difuɛ’n i wun ɲanndra nun kleli i sɔnnzɔnfuɛ mun wieli’n, be kunndɛli kɛ ɔ yiyi ɲanndra sɔ’n i nun kpa ekun kle be. I sɔ’n ti’n, be seli i kɛ: “Tu fie nun ijre tɛ’n i su ɲanndra’n i bo kle e.”​—Matie 13:36.

Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be ndɛ sɔ’n kle kɛ be timan kɛ Galile Jenvie’n nuan lɔ sran ng’ɔ kannin ndɛ kleli be’n sa. Afin sran sɔ’m be tili Zezi i ndɛ mun sɔ. Sanngɛ b’a kunndɛman kɛ bé wún be wlɛ, annzɛ bé sí wafa nga bé nánti be su’n. Ndɛ nga be tili’n, ɔ juli be. I sɔ’n ti’n, Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ:

“Amun bu ndɛ nga amun su ti i yɛ’n, i akunndan kpa. Afin wafa nga amun sunnzun like man sran’n, i wafa kunngba’n yɛ bé súnnzun like mán amun-ɔn. Yɛ amún ɲán ninnge kpanngban úka laa liɛ’n su ekun.” (Marki 4:24) Zezi i sɔnnzɔnfuɛ’m be sieli be su kpa be tili ndɛ ng’ɔ kan kleli be’n. I sɔ’n ti’n, Zezi ukali be maan be sili ninnge kpanngban kpa ekun. Yɛ ɔ yoli maan be wunnin ninnge uflɛ’m be wlɛ ekun. Kɛ ɔ́ tɛ́ i sɔnnzɔnfuɛ’m be su’n, ɔ seli kɛ:

“Sran ng’ɔ luali like kpa’n yɛle Sran wa’n. Fie’n yɛle mɛn’n. Like kpa nga be luali’n, yɛle be ng’ɔ fata kɛ be wlu Ɲanmiɛn i Famiɛn diwlɛ’n nun’n. Sanngɛ ijre tɛ’n yɛle klunwifuɛ’n i mma mun. Fie’n i fuɛ’n i kpɔfuɛ ng’ɔ luali ijre tɛ’n, yɛle Suɛn tɔnfuɛ’n. Ninnge’m be kpɛlɛ blɛ’n yɛle mɛn’n i awieliɛ blɛ’n. Yɛ ninnge kpɛfuɛ mun yɛle anzi mun.”​—Matie 13:37-39.

Zezi yiyili ɲanndra nun ndɛ’n nun weiin. I sin’n, ɔ kannin wafa nga ndɛ sɔ’n i bo’n gúa’n i ndɛ. Ɔ seli kɛ mɛn’n i awieliɛ blɛ’n nun’n, ninnge kpɛfuɛ mɔ be yɛle anzi mun’n, bé fá ijre tɛ’n mɔ yɛle be nga be tɔn be wun suɛn kɛ be ti Klisifuɛ’n, bé síe be bue kun. Kpɛkun “be ng’ɔ fata kɛ be wlu Ɲanmiɛn i Famiɛn diwlɛ’n nun’n” bé síe be bue kun. “Sran seinfuɛ’m” be liɛ’n, bé yía be nuan. Yɛ i sin’n, bé kpája kpa kɛ wia’n sa “be Si i Famiɛn diwlɛ’n nun.” ?Yɛ “klunwifuɛ’n i mma mun” be li? ?Sa benin yɛ ɔ́ jú be su-ɔ? Bé núnnún be. I ti yɛ ‘bé sún, bé dí be je’n’ niɔn.​—Matie 13:41-43.

Zezi kannin ɲanndra nun ndɛ nsan ekun be ndɛ kleli i sɔnnzɔnfuɛ mun. Klikli’n yɛ: “Ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn diwlɛ’n ɔ ti kɛ aɲanbeun like kpa kun m’ɔ ti fiawa fie kun nun, mɔ bian kun wunnin i m’ɔ fa fiali’n  sa. Yɛ i klun m’ɔ ti jɔwa dan’n ti’n, ɔ ko yoli like kwlaa ng’ɔ le i’n i atɛ naan w’a to fie sɔ’n.”​—Matie 13:44.

Ɔ kɛnnin i ekun kɛ: “Ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn diwlɛ’n ti kɛ aata difuɛ m’ɔ wlanwlan kunndɛ nɛnnglɛnman kpakpa mun’n sa. Kɛ ɔ wunnin nɛnnglɛnman kun m’ɔ ti kpa dan’n, ɔ ɔli ko yoli like kwlaa ng’ɔ le i’n i atɛ ndɛndɛ, kpɛkun ɔ wa toli.”​—Matie 13:45, 46.

Zezi kannin ndɛ nɲɔn sɔ mun naan ɔ́ fá e ɲin síe i wafa nga sran’m be mian be ɲin naan b’a ɲan aɲanbeun like kpa kun’n, i su. Aata difuɛ’n i liɛ’n, ɔ “ko yoli like kwlaa ng’ɔ le i’n i atɛ” naan w’a kwla to nɛnnglɛnman ng’ɔ ti kpa dan’n. Nanwlɛ, nɛnnglɛnman m’ɔ ti kpa dan’n, i su ndɛ nga Zezi kannin’n, i wlɛ wunlɛ’n timan kekle manman i sɔnnzɔnfuɛ mun. Bian ng’ɔ wunnin aɲanbeun like kpa kun m’ɔ ti fiawa fie kun nun’n i liɛ’n, ɔ “yoli like kwlaa ng’ɔ le i’n i atɛ” naan w’a kwla to aɲanbeun like sɔ’n. Sran nɲɔn sɔ’m be yoli be ninnge’m be atɛ naan b’a kwla ɲan aɲanbeun like kpa kun. Ajalɛ kunngba’n yɛ sran ng’ɔ klo kɛ ɔ́ fɛ́ i wun mántan Ɲanmiɛn kpa trá laa’n, ɔ fa-ɔ. (Matie 5:3) Be nga be su tie ɲanndra nun ndɛ nga Zezi su kan’n, be nun wie’m be fɛli i sɔ ajalɛ’n wie. Yɛle kɛ be miannin be ɲin kpa naan be nin Ɲanmiɛn be afiɛn w’a mantan kpa w’a tra laa’n, naan b’a kwla kaci Zezi i sɔnnzɔnfuɛ kpa.​—Matie 4:19, 20; 19:27.

Ɲanndra nun ndɛ kasiɛn nga Zezi kannin’n, yɛle kɛ ɲanmiɛn su lɔ Famiɛn diwlɛ’n ti kɛ lala m’ɔ trali jue wafawafa kwlaa’n sa. (Matie 13:47) Be kpali jue nga be ti kpa’n be guali be gbogbo nun. Sanngɛ nga be timan kpa’n, be guali be blo. Zezi waan sa kunngba’n yɛ ɔ́ wá jú mɛn’n i awieliɛ blɛ’n nun-ɔn. Yɛle kɛ anzi’m bé yí klunwifuɛ mun sran seiinfuɛ’m be afiɛn.

I nun nga Zezi sé i sɔnnzɔnfuɛ klikli’m be kɛ be kaci ‘sran trafuɛ’ kɛ be fa tra jue’n sa’n, nn i bɔbɔ di i sɔ junman wafa kunngba’n wie.” (Marki 1:17) Sanngɛ ɔ seli kɛ ‘mɛn’n i awieliɛ blɛ’n nun’ yɛ ndɛ sɔ’n i nuan’n yía-ɔ. (Matie 13:49) Ɔ maan Zezi i akoto nin i sɔnnzɔnfuɛ nga be tili ndɛ sɔ’n, be wunnin i wlɛ kɛ sa cinnjin kpa wie’m bé wá jú be ɲrun lɔ.

Be nga be tili ɲanndra nun ndɛ nga Zezi kannin’n, ɔ yoli be ye kpa. Sanngɛ Zezi kleli kɛ ɔ kunndɛ kpa kɛ ‘ɔ́ yíyí ndɛ kwlaa nun klé i sɔnnzɔnfuɛ mun aamiɛn.’ (Marki 4:34) Zezi ti “kɛ bian kun m’ɔ ti awlobo kpɛn m’ɔ yi ninnge uflɛuflɛ nin ninnge nvuɛnnvuɛn i ninnge kpakpa’m be siewlɛ’n nun fite’n sa.” (Matie 13:52) Zezi w’a kanman ndɛ sɔ mun naan sran’m be se kɛ ɔ si like kle. Sanngɛ ɔ kunndɛli kɛ ɔ́ bó ndɛ cinnjin kpa wie’m be su klé i sɔnnzɔnfuɛ mun. I lɛ nun’n, ɔ kleli kɛ ɔ ti “nzra nun like klefuɛ” m’ɔ leman wunsu-ɔ.