E bae ni mena Iesu i Kaberenaum ngke e boaiia Baritaio. Imwina riki n te bong anne, e a kitana te auti ao n nakonako i rarikin Namani Kariraia ike a ikotaki iai te koraki. E a tokara ngkai te booti ao e kararoaa teutana ma te bike ao ni moana reiakinaia aomata taekan te Tautaeka n Uea ae bwaini karawa. E karaoa aei ni kabonganai kaikonaki aika bati ke kabotau. A rangi n taneiai taan ongora ni baike e taekin Iesu, ngaia are a rangi ni kai ota ibukin te Tautaeka n Uea.

E moan taekina te tia ununiki are uniki koraa. Tabeua koraa a bwaka i rarikin te kawai ao a kanaki irouia mannikiba. Ake tabeua a bwaka i aon te riribwa ae karako iai te tano. A aki kona n ribunako wakaaia, ao a a rai aroka akana boou akanne ao ni mate n te riringa. Iai tabeua riki aika a bwaka i buakon aroka aika kateketeke ao a a karibwaaki ngkana a rikirake. Ni kabaneana, a bwaka tabeua n te tano ae raoiroi ao a karikiuaa “tabekai a karikii uaaia kaka 100 riki, ake tabekai kaka 60, ao tabekai kaka 30.”​—Mataio 13:8.

Te kaikonaki riki teuana, e kabotaua Iesu te Tautaeka n Uea ma te mwaane ae uniki koraa. E taekinaki n te kaikonaki aei bwa e ngae ngke e matu teuaei ke e uti ma a bwebwerake koraa n te aro “ae e aki ataia.” (Mareko 4:27) A rikirake i bon irouia ao a karikiuaa ma n tau nakon te taiaki.

E taekina ngkanne te katenua ni kaikonaki Iesu ibukin te ununiki. E uniki koraa aika raraoi te mwaane temanna ma “ngke e matu te aba” ao e roko te tia kairiribai n uniki koraan te titania i buakoni uita. A titirakinna ana toro bwa a na kouta te titania, ma e kaekaia ni kangai: “Kam na aki, bwa kam kaawa n taeki naba wakaan uita ngkana kam koutii titania. A aoriia ni kaai n rikirake ni karokoa tain taiakin uaa, ao ni bongin te tai N na tuangia taan ikotii uaa ni kangai: Koutii moa titania ao kabaei n te bwabwati bwa a na kabuekaki, ao imwina ikotii uita nakon au auti ni kaikobwai.”​—Mataio 13:24-30.

A bati ake a ongora iroun Iesu ae a ataa aron te ununiki. E taekina naba te bwai teuana ae kai ataaki, ae koraan te matitati ae rangi n uarereke. E ikawairake n riki bwa te aroka ae rangi ni buburakaei ike a kona ni kamanoia iai mannikiba ni mwaangana. E taku Iesu ibukin te koraa aei: “Te Tautaeka n Uea ae bwaini karawa, kaanga ai aroni koraan te matitati ae e anaia n unikia te mwaane temanna n ana tawaana.” (Mataio 13:31) Ma e aki angareirei Iesu i aon taekan te aroka. E kaikonaka iai aron te rikirake, ae aron te bwai ae uarereke ma e kona n rikirake ke n rangi ni bubura.

E a taekina ngkanne aron te bwai teuana ae a tataneiai iai taan ongora aika bati. E kabotaua te Tautaeka n Uea ae bwaini karawa ma “te iiti are e anaia te aine temanna ao e kaboboa i buakon te burawa ae mwaitina tenua te bwai ni baire ae bubura.” (Mataio 13:33) E ngae ngke e aki kona n noraki te iiti anne ma e a rotaki te bua ni burawa n te aro are e a riki. E kona n rikirake ao ni bitaki n te aro ae aki kona n ataaki.

Imwin taekinani kaikonaki aikai, e a kanakoia te koraki ao e a oki nakon te auti are e mena iai. A kawaria ngkekei naba taan rimwina bwa a kan ataia bwa tera ae e nanonna.

A a kaman ongongo mai mwaina taan rimwina ngkana e kabonganai kaikonaki, ma tiaki n ae e rangi ni mwaiti taekinana n tii teuana te tai. Ngaia are a titirakinna ni kangai: “E aera ngkai ko taetae nakoia n taian taetae ni kaikonaki?”​—Mataio 13:10.

Bukina teuana, bwa e na kakoroa bukin te taetae ni burabeti. E korea taekan aei Mataio ni kangai: “E bon aki kona n taetae nakoia n aki taetae ni kaikonaki, bwa e na kakororaoaki iai are e taekinaki rinanon te burabeti ni kangai: ‘N na kaurea wiu n taetae ni kaikonaki, ao N na taekini baika raba mangkoangkoa.’”​—Mataio 13:34, 35; Taian Areru 78:2.

Ma a bati riki bukina ae e kamanenai iai taetae ni kaikonaki Iesu. E karaoa aei ibukini kaotiotan aroaroia aomata. A bati aomata ake a anaaki nanoia ni mwaataina ni karaki ao ni karao kakai. Ao a aki taraia bwa temanna ae a na ongeaba irouna n aron te Uea ao n iriria. (Ruka 6:46, 47) A aki kani katabeaiangaaki n aroia n iaiangoi bwaai ke n aroaroni maiuia ao a aki naba kani kariaia bwa a na rangi n rotaki n te rongorongo.

E taku Iesu ngke e kaekaia taan rimwina: “Aio bukina ae I taetae nakoia n taetae ni kaikonaki, bwa a bon taratara ma a aki noraaba, ao a ongora ma a aki ota, ao a aki ataa nanona. E kakororaoaki irouia nanon ana taetae ni burabeti Itaia are kangai: ‘. . . A rikirake n aki muti nanoia aomata aikai.’”​—Mataio 13:13-15; Itaia 6:9, 10.

Ma e aki kaineti anne nakoia naake a ongora ni kabane iroun Iesu. E kabwarabwaraa ni kangai: “A kukurei matami bwa a noraaba, ao taningami bwa a ongo. I tuangingkami te koaua, bwa a mwaiti burabeti ao aomata aika raoiroi ake a kan nori baika kam nori ngkai ma a aki nori, ao a kan ongo baika kam ongora ngkai ma a aki ongo.”​—Mataio 13:16, 17.

Eng, a raraoi nanoia abotoro ake 12 ao taan rimwina ake tabeman aika kakaonimaki. Mangaia are e taku Iesu: “Kam anganaki ngkami te mataata ni baika raba aika tabu aika ana bwai te Tautaeka n Uea ae bwaini karawa, ma a aki anganaki aomata akekei.” (Mataio 13:11) Ibukina bwa a kabanei nanoia ni kan ota, e a katauraoiia ngkai taan  rimwina ao ni kabwarabwaraa nanon te kaikonaki nakoia ae taekan te tia ununiki.

E taku nakoia: “Te koraa bon ana taeka te Atua.” (Ruka 8:11) Ao te tano bon nanoia aomata. Anne kiingini karekean te atatai i aon ana kaikonaki.

E kabwarabwaraa te koraa are unikaki n te tano ae totouaki are i rarikin te kawai ni kangai: “Ake a bwaka i rarikin te kawai bon te koraki ake a ongo, ma e roko te Riaboro n anaa te taeka mai nanoia bwa a aonga n aki kakoauaa ma ni kamaiuaki.” (Ruka 8:12) N taekinan te koraa are unikaki n te riribwa e nanona iai nanoia aomata are a ongora n te taeka ma te kimwareirei ma e aki nene wakaana i nanoia. “Ao ngkana e roko te karawawataaki ke te bwainikirinaki ibukin te taeka” ao a kai bwaka. Eng, ngkana e a roko “te tai ni kataaki” tao ni kaitaraakia mairouia kaain aia utu ke mairouia tabeman riki, ao a na boni bwaka.​—Mataio 13:21; Ruka 8:13.

Tera ngkanne te koraa are bwaka i buakon aroka aika kateketeke? E tuangia taan rimwina bwa bon taekaia aomata aika ongo te taeka. Ma te koraki aei, bon ake a taonakinako “n raraomaeakinan te maiu n te waaki ae ngkai i aon te aba ma te kaubwai ae kona ni mwamwanaa te aba.” (Mataio 13:22) A karina te taeka i nanoia, ma e a karibwaaki ao e aki uaa.

Te kabanea n tano are e taekinna Iesu bon taekan te tano ae raoiroi. E kaineti aei nakoia ake a ongo te taeka ao ni butimwaeia ao n ataa ae nanonaki iai. Tera mwina? A “karikiuaa.” Ma ibukini baika riiriki, n aron aia ririki ni maiu ao marurungia, a aikoa kona ni karaoa ae titeboo bwa temanna e karekea 100, are temanna 60, ao are temanna 30. Eng, te kakabwaia n te beku ibukin te Atua e na reke nakoia “te koraki ake a ongo te taeka ma nanoia ae raoiroi, a taua i nanoia ao a karikiuaa ma te nanomwaaka.”​—Ruka 8:15.

 Ai kakawakira taeka aikai irouia taan rimwina ake a ukoukora Iesu ibukini kabwarabwaraan ana reirei! A a rangi ni mataata ngkai n ana kaikonaki. E tangiriia Iesu bwa a na ota n ana kaikonaki n te aro are a na manga kona n tibwaa te koaua nakoia tabemwaang. E titiraki ni kangai: “Te koaua bwa e anaaki te taura bwa e na kamenaaki i aan te bwaene ke te kainiwene? Tiaki e anaaki bwa e na katokaaki i aon te kaintaura?” Mangaia are e tuangia ni kangai: “Ane iai taningana n ongo ao ke e ongo.”​—Mareko 4:21-23.

A kan reiakina ae bati riki taan rimwina imwini kabwarabwaraan te kaikonaki ibukin te tia ununiki iroun Iesu, ao a bubutiia ni kangai: “Kabwarabwaraa nakoira te taetae ni kaikonaki are taekan te titania n te tawaana.”​—Mataio 13:36.

E a oti iai kaokoron aroaroia taan rimwina ma aomata aika bati ake i aon te bike n te baere a titiraki iai. E mataata bwa a ongo aomata akekei ma akea nanoia ni kan atai nanoni kaikonaki ao aroni maiuakinaia, ma a a tii rauaki naba n te baere e taekinaki n te kaikonaki. E kabotauia taan ongora ake i aon te bike ma taan rimwina ake a kawaria bwa a kan reireinaki riki ao e kangai:

“Iangoa raoi taekan te bwai ae kam ongora ngkai. Bwa te baire are kam baireia nakoia aomata, e na manga baireaki naba nakoimi, eng, ao e na raonaki riki nakoimi.” (Mareko 4:24) A iangoa raoi te baere a ongora iai taan rimwina. A babaire nakon Iesu n aroia ni kaingaingai nanoia nakon ana taeka, ao a kakabwaiaaki iai n reireinaki riki ao n ota riki. Mangaia are ni kaekaan aia titiraki taan rimwina ibukin te kaikonaki i aon te uita ao te titania, e a kabwarabwaraa ni kangai:

“Te tia uniki koraa aika raraoi bon Natin te aomata. Te tawaana boni botannaomatan te aonnaba. Te koraa ae raoiroi, bon taekaia natin te Tautaeka n Uea, ma titania bon natin nako teuare buakaka. Te tia kairiribai are uniki titania bon te Riaboro. Tain taiakin uaa bon tain tokin te waaki ae ngkai i aon te aba, ao taan ikotii uaa bon anera.”​—Mataio 13:37-39.

E kabwarabwaraa Iesu te bwai ae e na riki imwina, imwini kamatataan nanoni bwaai nako ake n ana kaikonaki. E taku bwa n tain tokin te waaki ae ngkai i aon te aba ao taan tai ke anera, a na kaokoroia Kristian ni kewe ake a kaikonakaki bwa titania mai buakoia “natin te Tautaeka n Uea.” Ma a na ikotaki “aomata aika raoiroi” ao n raneanea “n ana Tautaeka n Uea Tamaia.” Ma tera aroia ngkanne “natin nako teuare buakaka”? A na kamaunaaki, ao anne bukina ngkai “a na tang ma n tenai bukini mwangaia.”​—Mataio 13:41-43.

E a manga kakabwaiaia taan rimwina n ana kaikonaki riki aika tenua. E taekina te moan ni kangai: “Te Tautaeka n Uea ae bwaini karawa bon ai aron te bwai ae kakawaki ae karabaaki n te tawaana ae e kunea te aomata ao e karabaa. Ibukini kimwareireina iai, e nako ni kaboonakoi ana bwai ni kabane ao e kabooa iai te tawaana arei.”​—Mataio 13:44.

E reitia riki ni kangai: “Te Tautaeka n Uea ae bwaini karawa bon ai aron naba te tia iokinibwai ae mwamwananga ni kakaaei moomin te bwaeao aika raraoi. Ngke e kunea moomin te bwaeao teuana ae rangi ni kakawaki, ao e nako ao e waekoa ni kaboonakoi ana bwai ni kabane, ao e kabooa te moomi anne.”​—Mataio 13:45, 46.

E kabwarabwaraa Iesu ni kaikonaki aika uoua aikai aron te aomata ni kukurei n anga boni ngaia ibukin te bwai ae rangi ni kakawaki. E waekoa te tia iokinibwai ni “kaboonakoi ana bwai ni kabane,” ibukini kabooani moomin te bwaeao ane rangi ni kakawaki anne. A kona n ota taan rimwin Iesu n te katoto anne ni kaineti ma moomin te bwaeao ae kakawaki. Ao te mwaane are kunea te kaubwai ae karabaaki n te tawaana e “kaboonakoi ana bwai ni kabane” bwa e na karekea bwa ana bwai. Ni kaikonaki aika uoua aikai ao te bwai ae kakawaki ae kona n reke, e riai ni karekeaki ma ni kawakinaki. E kona ni kabotauaki anne ma te aomata ae taona nanona nakoni bwaai aika bati ibukini kani kakukureian nanon te Atua. (Mataio 5:3) Tabeman ake a ongora n ana kaikonaki Iesu a kakorakoraia ni karekei baika a kainnanoi ni kaineti ma aia onimaki ao n riki bwa taan rimwin Iesu ni koaua.​—Mataio 4:19, 20; 19:27.

Ni kabaneana ao e kabotaua te Tautaeka n Uea ae bwaini karawa ma te karaun ae botii aeka n iika nako. (Mataio 13:47) Ngkana a kaokoroaki iika ao a na kawakinaki ake a raraoi i nanoni nnen iika ma a na karenakoaki ake a aki tau. E taekinna Iesu bwa ai bon tii te arona naba ma ae e na karaoaki n tain tokin te waaki ae ngkai i aon te aba. A na kaokoroia aika a buakaka ma aika a raoiroi anera.

Ma e taekina taekan te akawa ni kaineti ma te onimaki are e tuangia ngkoa taan rimwina bwa a na riki ‘bwa taan akawa aika konaia aomata.’ (Mareko 1:17) Ma e taku bwa e kaineti ana kaikonaki ae taekan te karaun ma te tai ae e na roko, ae “tain tokin te waaki ae ngkai i aon te aba.” (Mataio 13:49) Ngaia are a ataia abotoro ma taan rimwina ake tabeman ake a ongo ana taeka Iesu bwa iai riki bwaai aika kakaongora ake a na riki.

A a kakabwaiaaki riki te koraki ake a ongora n ana kaikonaki ake e taekin man te booti. E kaota tauraoina Iesu ni “kakabwarabwarai nanoni baikanne ni kabane nakoia taan rimwina ngkana ai tii ngaiia.” (Mareko 4:34) Kaanga “ai aron teuare tokan te auti, are e kaotinakoi baika boou ma bwaai nikawai mai nanoni nnen ana bwai aika kakawaki.” (Mataio 13:52) E aki kainikatonga Iesu ni konabwaina n angareirei ngke e taekini kaikonaki aikai. Ma e tibwai ma taan rimwina koaua ake ai aron te kaubwai ae moanibaan te kakawaki. E kakoauaaki bwa bon te tia “angareirei” ae akea kabotauana.