Fariseukunata piñapanqan junaqqa Capernaumchöchi Jesusqa këkarqan. Tsë junaqllam, këkanqan wayipita yarqurirnin Galilëa qochapa amänunman ëwarqan. Tsëman chäriptinqa, mëtsikaqmi jiruroqninman ëllukäriyarqan. Pëqa juk barcuman lloqarkurmi, qochaman ichik mas yëkurirqan, y tsëpita patsëmi Ciëluchö Gobiernupita yachatsikur qallëkurqan. Nunakuna entiendiyänampaqmi, reqiyanqankunatawan igualatsirnin Ciëluchö Gobiernupita rasumpa kaqkunata yachatsikurqan.

Punta kaq igualatsikïchöqa, juk murukoq nunapaqmi parlarqan. Wakin murukunam näni kinrëman shikwayarqan, y pishqukunam ushpakurkuyarqan. Wakinnam mana kaqlla allpayoq qaqa jananman shikwayarqan. Y jeqaramurqa, watsinkuna janallachö kaptinmi, inti yarqaramuptin ñukturiyarqan y tsakiriyarqan. Wakinnam kashakunayoq allpaman shikwayarqan, y kashakuna winarkamurmi nitiriyarqan. Wakinnam alli allpaman shikwayarqan, tsënöpam pachakpayan, joqta chunkapayan, y kima chunkapayan wayuyarqan (Mateu 13:8).

Jina Ciëluchö Gobiernutaqa, chakraman nuna maqtsinqan murutawanmi Jesus igualatsirqan. Muroqqa “manam musyantsu” tsë murukuna imanö winayanqantaqa (Marcus 4:27). Y winarkuyaptinnam wayuyanqanta cosëcha tiempu ëllun.

Tsëpitanam Ciëluchö Gobiernuta murukïtawan igualatsirqan. Chakranman alli muruta muroq nunapaqmi parlarqan. Peru, llapankuna punïkäyaptinmi, chikeqnin nuna shamïkur trïgu jananman mana alli qorata maqtsïkurqan. Tsënam tsë nunapa sirweqninkunaqa, “¿munankiku ëwar llupikacharkayämunäta?” nir tapuyarqan, peru pëqa kënömi nirqan: “Ama; itsapis mana alli  qorata llupiyanqëkichö, trïgutapis llupirayämunkiman. Jaqiriyë cosëcha witsanyaq ishkan winayänanta, cosëcha witsannam segaqkunata kënö nishaq: mana alli qorataraq puntata ëlluyë, y kayashqa kanampaq atska manöjukunaman watayë, y tsëpitaraq gränukunata churakuna wayïman trïguta ëlluyë” (Mateu 13:24-30).

Jesusta wiyëkaqkunaqa, cäsi llapanmi chakrachö trabajayaq. Tsëmi reqiyanqan uchukllanlla ñushta murupaq parlarqan. Winarkurqa juk jatun plantaman tikrarinqanta y pishqukunapis tsëchö arwäkuyanqantam nirqan. Tsë murupaq parlarmi Jesus kënö entienditsikurqan: “Ciëluchö Gobiernuqa imëka ñushta murunömi, tsëta tsarirkurmi juk nuna chakranman mururqan” (Mateu 13:31). Pëqa manam ñushtata murïpaqtsu parlëkarqan. Sinöqa, alläpa jatunman winëta y precisaqman tikrëta puëdinqampaqmi parlëkarqan.

Tsëpitaqa, Ciëluchö Gobiernupita entienditsikurmi levadürapaq parlarqan. Kënömi nirqan: “Ciëluchö Gobiernuqa imëka levadüranömi, tsëta tsarirkurmi juk warmi kima jatun tupï harinawan pichurqan” (Mateu 13:33). Mana rikakurpis, levadüraqa entëru masapam ramakärin y llapanta poquratsin; masata jakatsinqan y miratsinqanqa manam jinan höratsu rikakärin.

Pitsqa igualatsikïkunawan yachatsikurirmi, posadakïkanqan wayiman kutikurqan. Tsënam qateqninkunaqa, tsë igualatsikïkunawan imata yachatsikïta munanqanta tapoq ëwayarqan.

Igualatsikïkunawan Jesus yachatsikunqantaqa wiyashqanam kayarqan, peru tsë kutiqa mas igualatsikïkunawanmi yachatsikurqan. Tsëmi kënö tapuyarqan: “¿Imanirtaq igualatsikïkunawan nunakunata yachatsinki?” (Mateu 13:10).

Tsënöqa yachatsikurqan Diospa musyatsikïnin cumplikänampaqmi. Tsëmi Mateupis kënö qellqarqan: “Mana igualatsikïkunawanqa manam yachatsikoqtsu, tsënöpa Diospa willakoqnin kënö ninqan cumplikänampaq: ‘Igualatsikïkunawan parlanäpaqmi shimïta kichashaq; qallanampita patsë pakarëkaqkunatam musyatsikushaq’” (Mateu 13:34, 35; Salmus 78:2).

Jesusqa nunakunapa shonqunchö ima kanqanta rikätsikïta munarmi igualatsikïkunawan yachatsikurqan. Mëtsikaqmi igualatsikïninkunata wiyëta munar y milagrunkunata rikëta munarlla ëwayaq, peru rasumpa kaqchöqa manam Señorninkunatanötsu rikäyaq, jina imankunapis mana qoykaptinqa pëta wiyakuyänan y qatiyänan mana precisanqantam creiyaq (Lücas 6:46, 47). Manam ni imachöpis cambiëta munayarqantsu. Tsënömi cläru rikätsikuyarqan Jesus yachatsikunqankuna shonqunkunaman chänanta mana permitiyanqanta.

Igualatsikïkunawan imanir yachatsikunqanta qateqninkuna tapuyaptinmi, Jesusqa kënö nirqan: “Pëkunataqa igualatsikïkunawan yachatsï; porqui rikarpis, envänullam rikäyan, y wiyarpis, envänullam wiyayan; ima ninan kanqantaqa manam käyiyantsu. Y pëkunachömi Isaïas kënö nir musyatsikunqan cumplikan: ‘[...] Kë nunakunapa shonqunkunaqa chukruyashqa[m]’” (Mateu 13:13-15; Isaïas 6:9, 10).

Peru manam llapankunatsu tsënöqa kayarqan. Qateqninkunatam kënö nirqan: “Qamkunaqa kushishqam kayanki, porqui nawikikuna rikanmi, y rinrikikunapis wiyanmi. Porqui rasuntam niyaq, Diospa mëtsikaq willakoqninkuna y alli kaqta ruraq nunakunam qamkuna rikäyanqëkikunata rikëta munayarqan, peru manam rikäyarqantsu, y wiyayanqëkikunatam wiyëta munayarqan, peru manam wiyayarqantsu” (Mateu 13:16, 17).

Awmi, 12 apostolninkuna y wakin qateqninkunaqa, Jesus yachatsikunqampitaqa rasumpam yachakïta munayarqan. Tsëmi pëkunata kënö  nirqan: “Qamkunataqa Diosmi permitiyäshunki ciëluchö Gobiernupita pakarëkaq sagrädu willakïkunata käyiyänëkipaq, peru pëkunataqa manam” (Mateu 13:11). Churanqan igualatsikïkunata rasumpa entiendita munayaptinmi, Jesusqa murukoq nunapaq churanqan igualatsikïpita pëkunata entienditsirqan.

Kënömi entienditsirqan: “Muruqa Diospa willakïninmi” (Lücas 8:11). Y allpanam nunakunapa shonqun. Tsëkunata musyayänanqa alläpam precisarqan tsë igualatsikïta entiendiyänampaq.

Chakra kuchunman shikwaq murukunaqa wiyakoq kaqkuna kayanqantam Jesusqa nirqan, “peru Diablu shamurmi shonqunkunachö këkaq Diospa willakïninta jorqarin, tsënöpa mana creikuyänampaq y mana salvakuyänampaq” (Lücas 8:12). Mana kaqlla allpayoq qaqa jananman shikwaq murupaq parlarqa, Diospa willakïninta kushishqa chaskikoq kaqkuna kayanqantam nikarqan, peru manam shonqunkunaman alleqllaqa yëkuntsu. Tsëmi “sufritsir, chikir y imëkata rurar qallëkuyaptin[qa]”, qelanarnin Diosta sirwita jaqiriyan. Y “pruëbakuna chämunqan tiempuchöqa”, itsa kastankuna o juk nunakuna michäyaptin Diosta jaqiriyan (Mateu 13:21; Lücas 8:13).

¿Imataq pasan kashakuna rurinman shikwaq murukunataqa? Diospa willakïninta wiyakoqkuna kayanqantam Jesusqa nirqan, “peru kanan witsanchö tukïpaq yarpachakïkuna y engañakoq imëkayoq këta munëmi, wiyakunqanta nitirin” (Mateu 13:22). Qallananllachö Diospa willakïninta chaskikurpis, yarpachakïkuna nitiptinmi wayuntsu.

Tsëpitanam Jesusqa alli kaq allpapaq parlarqan. Pëkunaqa Diospa willakïninta chaskikoq y ima ninan kanqanta entiendeqkunam kayan. Tsëmi ‘wayoq’ cuenta kayan. Peru wakinqa alläpa edäna karnin o qeshyapäkurninmi igualpaqa Diosta sirwita puëdiyantsu. Tsëmi pachakpayan, joqta chunkapayan, y kima chunkapayan wayuyan.  “Alläpa alli shonqunkunawan Diospa willakïninta wiyakurir, mana qonqaq, y alli tsarakur wayoqkuna[tam]” Diosqa bendicin (Lücas 8:15).

Churanqan igualatsikïkuna ima ninan kanqanta qateqninkuna entiendirirqa, alläpachi espantakuyarqan. Jesusqa, yachatsikïkanqankunata qateqninkuna alli entiendiyänantam munarqan, tsënöpa rasumpa kaqta wakinkunata yachatsiyänampaq. Tsëmi kënö nirqan: “Chiwchitaqa manam canastawantsu tsaparkuyan o cäma jawanmantsu churayan, ¿aw? ¿Manaku chiwchi churakunaman churayan?”. Y tsëpitanam pëkunata kënö consejarqan: “Wiyanampaq rinriyoq kaqqa, wiyakutsun” (Marcus 4:21-23).

Murukoq nunapaq igualatsikïta wiyarirninmi, qateqninkunaqa masta yachakïta munayarqan. Tsëmi Jesusta kënö niyarqan: “Chakrachö mana alli qorapaq parlanqëki igualatsikïta käyïkatsilläyämë” (Mateu 13:36).

Tsënö nirqa, qocha kuchunchö këkaqkunapita jukläya kayanqantam rikätsikuyarqan. Jesus yachatsikunqanta wiyaq nunakunaqa, tsë igualatsikïninkuna ima ninan kanqanta o tsëwan imata yachatsikïta munanqantaqa manam maslla musyëta munayarqantsu. Wakinta entiendiyanqanllawanmi kushikuyarqan. Peru maslla musyëta munaq qateqninkuna alläpa jukläya kayanqantam Jesusqa rikätsikurqan. Tsëmi pëkunata kënö nirqan:

“Wiyëkäyanqëkita shumaq wiyakuyë. Tupuyanqëki tupuwanmi kikikikunapaqpis tupuyämunqa, awmi, hasta mastapis” (Marcus 4:24). Yachatsikunqanta qateqninkuna wiyakuyanqanta y masta yachakïta munayanqanta cuentata qokurninmi, Jesusqa mastaraq yachatsirqan. Trïgupaq y mana alli qorapaq igualatsikïpita maslla entienditsiyänampaq mañayaptin, Jesusqa kënö nirqan:

“Alli muruta muroqqa nunapa Tsurinmi, chakranam, nunakuna. Alli murunam, Gobiernupa tsurinkuna; peru mana alli qoraqa, Satanaspa tsurinkunam kayan, y tsëta muroq chikikoqqa, Diablum. Cosëchanam, imëkapis imanö këkanqampa ushënin, y segaqkunanam, angelkuna kayan” (Mateu 13:37-39).

Igualatsikïchö cada cösaskuna imawan igualanqanta entienditsikurirmi, imëkapis imanö këkanqampa ushëninchö ima pasakunampaq kaqta Jesus willakurqan. Segaqkunaqa o juk parlakïchöqa, angelkunaqa mana alli qora cuenta cristiänu tukoqkunapitam ‘Gobiernupa tsurinkunata’ rakiyanqa. Pëkunaqa ‘alli kaqta ruraqkuna’ karmi ëllushqa kayanqa, y tsëpitanam “Teytankunapa Gobiernunchö imëka intinöraq chipapäyanqa”. ¿Y imaraq pasanqa ‘Satanaspa tsurinkunataqa’? Ushakätsishqam kayanqa, tsëmi “shonqunkunachö nanatsikur waqayanqa y kirunkunatapis ruchuchütsiyanqa” (Mateu 13:41-43).

 Tsëpitanam, Jesusqa kima igualatsikïkuna masta churarqan. Jukqa këmi karqan: “Ciëluchö Gobiernuqa imëka chakrachö pakarëkaq fortünanömi, tsëta juk nuna tarïkurmi, yapë pakëkun; y alläpa kushikurmi, ëwëkur llapan kapunqankunata rantikïkur tsë chakrata rantirin” (Mateu 13:44).

Y ishkë kaq igualatsikïnam kë: “Ciëluchö Gobiernuqa imëka alli kaq perlaskunata asheq negocianti nunanömi. Alläpa chaniyoq perlasta tarïkurmi, ëwëkur llapan kapunqankunata raslla rantikïkur tsë perlasta rantirin” (Mateu 13:45, 46).

Jesusqa tsë ishkan igualatsikïta utilizarqan, imapis rasumpa alläpa väleq kaptinqa, tsërëkur imatapis jaqirinapaq listu këkänapaqmi. Negocianti nunaqa “llapan kapunqankunata” rantikïkurmi alläpa väleq perlasta rantikurkurqan. Qateqninkunaqa rasllam tsë igualatsikïta entiendiriyarqan. Jina chakrachö pakarëkaq fortünata tareq nunapis, llapan kapunqanta rantikïkurmi tsë chakrata rantikurkurqan. Tsë igualatsikïkunachöqa, tsë nunakunaqa pëkunapaq alläpa väleqta tarïkurmi, llapan kayäpunqankunata rantikïkur tsëta rantikurkuyarqan. Tsë nunakuna rurayanqanqa igualan, Dios pushamänantsikta munar imëkata ruranantsikpaq, imatapis jaqirinapaq listu këkanqantsikwanmi (Mateu 5:3). Jesus yachatsikïkanqanta wiyëkaqkunaqa, qateqninkuna kayänampaq y Diosman mas witiyänampaqmi, wakinqa imëkatana jaqishqa kayarqan (Mateu 4:19, 20; 19:27).

Tsëpitanam Diospa Gobiernunta tukï cläsi pescädukunata tsareq mällatawan Jesus igualatsirqan (Mateu 13:47). Lamar kuchunman mällata sutaramurmi, alli kaq pescädukunata canastaman winayarqan, y mana alli kaqkunata jitariyarqan. Y imëkapis imanö këkanqampa ushëninchö tsënölla angelkunapis alli kaqta ruraq nunakunapita, alläpa mana alli kaq nunakunata rakiyänampaq kaqtam Jesusqa nirqan.

‘Nunakunata pescayänampaq’ qateqninkunata invitarqa, pëqa Diospa kaqchö imëka pesquëkaq cuentanam këkarqan (Marcus 1:17). Peru pescädukunata tsareq mällapaq igualatsikïqa shamoq tiempuchöraq cumplikänampaq kaqtam nirqan (Mateu 13:49). Tsëmi apostolninkuna y qateqninkunaqa, shamoq tiempuchö alläpa precisaqkuna pasakunampaq kaqta cuentata qokuriyarqan.

Pëkunaqa, qocha kuchunchö Jesusta wiyaq nunakunapitaqa mastam yachakuyarqan, porqui ‘japallankuna këkäyaptinmi’ maslla entienditsirqan (Marcus 4:34). Jesusqa, “imëka juk nuna, wayinta rikaq nuna, kapunqan fortünankunapita makwa kaqkunata y mushoq kaqkunata jorqaqnömi” (Mateu 13:52). Tsë igualatsikïkunataqa, manam alli yachatsikoq kanqanta rikätsikunampaqtsu churarqan, sinöqa imëka fortünakunanö alläpa väleq yachatsikïkunata yachatsikunampaqmi. Clärum këkan, Jesusnöqa manam pipis yachatsikurqantsu.