Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO 43

Zikozyanyo zya Bwami

Zikozyanyo zya Bwami

MATAYO 13:1-53 MARKO 4:1-34 LUKA 8:4-18

  • JESU WAPA ZIKOZYANYO ZYA BWAMI

Kulibonya kuti Jesu uli mu Kapernauma ciindi naasinsa ba Farisi. Mpoonya mubuzuba mbubonya oobu, wazwa aŋanda akuunka ku Lwizi lwa Galilaya ilulaafwaafwi, kwalo kwabungana makamu aabantu. Jesu watanta mubwato, wabuswenezya asyoonto kuzwa kunkomwe, mpoonya watalika kuyiisya bantu kujatikizya Bwami bwakujulu. Wacita oobo kwiinda mukubelesya zikozyanyo naa zyaano zili mbozibede. Baswiilizi bakwe balibuzyi bukkale bunji alimwi azintu nzyaamba Jesu, calo capa kuti cibaubile kumvwisya makani aaindene-indene aajatikizya Bwami.

Cakusaanguna, Jesu waamba kujatikizya sikuminza uuminza mbuto. Imbuto zimwi zyawida mumbali aanzila mpoonya zyaligwa abayuni. Imbuto zimwi zyawida anyika yamabwe aatakwe bulongo bunji. Miyanda iyamena tiiyakomena kuyaansi kapati, aboobo zisyango izyamena zyapya zuba akuneta. Zimbi mbuto zyawida mumamvwa alo aazisyanikizya zisyango eezyo nozyamena. Mpoonya mbuto zimwi zyawida mubulongo bubotu. Eezyi mbuto zyazyala micelo, ‘eeyi yazyala micelo iiyungizyidwe ziindi izili 100, iilya izili 60, aimwi izili 30.’—Matayo 13:8.

Mucikozyanyo cimbi, Jesu wakozyanisya Bwami kumuntu uusyanga mbuto. Mucikozyanyo eeci, kufwumbwa naa muntu ooyu ulilede naa ulalanga, zyalo mbuto zilamena akukomena. “Pele tazyibi bwini mbozikomena.” (Marko 4:27) Zilalikomenena akuzyala maila ngatebula muntu ooyu.

Mpoonya Jesu waamba cikozyanyo catatu icijatikizya kusyanga mbuto. Muntu wasyanga mbuto mbotu pele “bantu nobakali koona,” sinkondo waboola akusyanga nsaku muwiiti. Bazike bamuntu ooyu bamubuzya kuti naa bazijwe nsaku. Pele waingula kuti: “Peepe, nkaambo ambweni nomujwa nsaku inga mwajwa wiiti antoomwe anzizyo. Amuzileke zikomenene antoomwe kusikila ciindi cakutebula, eelyo lyakutebula ndiyakwaambila batebuzi kuti: Amusaangune kubungika nsaku akuzyaanga muzilwi kuti zyuumpwe; mwamana muyobole wiiti mubutala bwangu.”—Matayo 13:24-30.

Bunji bwabaabo bamuswiilila Jesu balaazyi makani aabulimi. Alimwi waamba cintu cimwi ncobazyi kabotu, waamba nseke yamusitada. Ilamena akukomena kuba cisamu cipati cakuti bayuni balaboola akukkala mumitabi yancico. Kujatikizya nseke eeyi waamba kuti: “Bwami bwakujulu buli mbuli nseke yamusitada, eeyo muntu njaakabweza akusyanga mumuunda wakwe.” (Matayo 13:31) Pele aawa Jesu tayiisyi makani aazisyango pe. Upa cikozyanyo citondezya kukomena ikugambya, kantu kasyoonto mbokakonzya kukomena akuba cintu cipati kapati.

Mpoonya Jesu waamba cikozyanyo acimbi kubelesya cintu cimwi icicitika ncobazyi baswiilizi bakwe banji. Wakozyanisya Bwami bwakujulu ‘abumena imukaintu umwi mbwaakabweza akubusanganya afulaulu wakali muzisuwo zyotatwe zipati.’ (Matayo 13:33) Nokuba kuti bumena oobo tabulibonyi kubantu, buleenda mufulaulu woonse uukandidwe akuupa kuti ufwufwumuke. Bupa kuti fulaulu ufwute akucinca ooko ikutalibonyi mumeso aabantu.

Naamana kwaamba zikozyanyo eezyi, Jesu wamwaya makamu aabantu mpoonya wajokela kuŋanda ooko nkwakkala. Kalitanalampa basikwiiya bakwe baboola kulinguwe, kabayanda kumvwisya ncaali kwaamba.

IKUGWASYIGWA AZIKOZYANYO ZYA JESU

Basikwiiya bali kumumvwa Jesu kabelesya zikozyanyo, pele tabanamumvwide kabelesya zikozyanyo zinji boobu aciindi comwe. Aboobo bamubuzya kuti: “Ino nkaambo nzi ncobaambila muzikozyanyo?”—Matayo 13:10.

Kaambo kamwi ncacitila boobu nkuti azuzikizye businsimi bwamu Bbaibbele. Cibalo ncaakalemba Matayo caamba kuti: “Taakwe naakali kwaambaula ambabo kakunyina kubelesya cikozyanyo, ikutegwa azuzikizyigwe majwi aakaambwa kwiinda mumusinsimi iwakati: ‘Ndilajalula mulomo wangu akwaambaula muzikozyanyo; ndilaambilizya zintu zisisidwe kuzwa kumatalikilo.’”—Matayo 13:34, 35; Intembauzyo 78:2.

Pele kuli kaambo akambi Jesu ncabelesyela zikozyanyo. Zigwasya kuyubununa nzyobayeeya bantu mumyoyo yabo. Bunji bwabantu aaba balaboola kuli Jesu akaambo buyo kakuti bamubona kuti ngusitwaano uucibwene kapati alimwi uucita maleele. Tabamuboni kuti muntu ngobeelede kumvwida kali Mwami alimwi akumutobela camoyo woonse. (Luka 6:46, 47) Tabayandi kucinca mbobazibona zintu naa nzyobacita mubuumi bwabo. Inzya, tabayandi kuti mulumbe ubanjile mumyoyo akubasandula.

Mukuvwiila mubuzyo ngobamubuzya basikwiiya, Jesu wati: “Ncencico ncendibaambila muzikozyanyo; nkaambo kulanga balalanga pele tababoni, akumvwa balamvwa pele tabaswiilili nokuba kumvwisya caambwa. Alimwi businsimi bwa Isaya bulazuzikizyigwa kujatikizya mbabo. Bwaamba kuti: ‘. . . Myoyo yabantu aaba yayuma.’”—Matayo 13:13-15; Isaya 6:9, 10.

Pele oobo tabusyi mbocibede kubantu boonse bamuswiilila Jesu. Wapandulula kuti: “Nywebo mulikkomene nkaambo meso aanu alabona, alimwi amatwi aanu alamvwa. Nkaambo ncobeni ndimwaambila kuti, bunji bwabasinsimi abantu baluleme bakali kuyandisisya kubona zintu nzyomubona, pele tiibakazibona, alimwi bakali kuyandisisya kumvwa zintu nzyomumvwa, pele tiibakazimvwa pe.”—Matayo 13:16, 17.

Inzya, baapostolo bali 12 alimwi abasikwiiya bambi ibasyomeka balaamyoyo mitete. Aboobo Jesu waamba kuti: “Nywebo mwazumizyigwa kumvwisya maseseke aa Leza aa Bwami bwakujulu, pele balo tabazumizyidwe pe.” (Matayo 13:11) Akaambo kakuti ncobeni bayanda kumvwisya, Jesu wapanduluda basikwiiya bakwe ncocaamba cikozyanyo casikuminza.

Jesu wati: “Imbuto ndijwi lya Leza.” (Luka 8:11) Eelyo bulongo moyo. Eeci nceciyandika kutegwa muntu amvwisye cikozyanyo ca Jesu.

Kujatikizya mbuto zyakaminzwa mubulongo busindaidwe ibuli mumbali aanzila, Jesu wapandulula kuti: “Diabolosi ulaboola akuligusya ijwi ilili mumyoyo yabo kutegwa batasyomi akufwutulwa.” (Luka 8:12) Eelyo naamba kujatikizya mbuto iyakaminzwa anyika yamabwe, Jesu waamba myoyo yabantu ibatambula jwi calukkomano pele ijwi talibanjili mumyoyo yabo. “Kwaboola makatazyo naa kupenzyegwa akaambo kajwi,” balatyompwa. Inzya, “ciindi nobasunkwa,” ambweni nobakazyigwa abamukwasyi naa bantu bambi buyo, balawa.—Matayo 13:21; Luka 8:13.

Ino mbuti kujatikizya mbuto izyakawida mumamvwa? Jesu waambila basikwiiya bakwe kuti eeci caamba bantu ibamvwa jwi. Pele aaba balazundwa ‘akulibilika kwamubweende bwazintu obuno akoongelezya kwalubono.’ (Matayo 13:22) Ijwi bakalilijisi buya mumyoyo yabo, pele lino lyasyaanikizyigwa, aboobo talizyali micelo.

Bulongo bwamamanino mbwaamba Jesu mbulongo bubotu. Eeco caamba baabo bamvwa jwi akulitambula mumyoyo yabo, ibamvwisya cini ncolyaamba. Mpoonya bacita buti? ‘Balazyala micelo.’ Akaambo kabukkale bwiindene-indene mbobajisi, mbuli myaka yakuzyalwa njobajisi, nseba naa buzumi, tabaciti zintu zyeelene boonse; umwi uzyala micelo iiyungizyidwe ziindi zili 100, umbi ziindi zili 60, kumane aumwi ziindi zili 30. Masimpe, zileleko izijanwa mukubelekela Leza ziboola kuli baabo ‘bajisi myoyo iiluleme alimwi mibotu ibalijatisya jwi ndibamvwa akuzyala micelo cakuliyumya.’—Luka 8:15.

Majwi aaya ayelede kuti abanjila mumoyo basikwiiya aabo ibaboola kuli Jesu kuti abapandulude ncozyaamba nzyaali kuyiisya! Lino bazimvwisya ncobeni zikozyanyo zyakwe, ikutali buyo caatala-tala. Jesu uyanda kuti bazimvwisye zikozyanyo zyakwe kutegwa abalo bakacikonzye kuyiisya bamwi kasimpe. Wabuzya kuti: “Sena lambe noliyasyigwa lilavwumbwa cisuwo naa kubikkwa mujungusi lyabulo? Sena talibikkwi acibikkilo calambe?” Aboobo, Jesu waamba kuti: “Kufwumbwa uujisi matwi aamvwa, aamvwe.”—Marko 4:21-23.

BALELEKWA KWIINDA MUKUPEGWA MALAILILE AAMBI

Jesu naamana kubapanduluda ncocaamba cikozyanyo casikuminza, basikwiiya bayanda kuzyiba azimbi. Balomba kuti: “Kotupandulwida cikozyanyo cansaku mumuunda.”—Matayo 13:36.

Mukucita boobo, batondezya kuti balaamizeezo yiindene ayankamu yabantu mbobali limwi kunkomwe yalwizi. Cilisalede kuti bantu aabo balamvwa pele tabayandi kwiiya ncozyaamba zikozyano eezyi alimwi ambozyeelede kubelesyegwa. Bayanda buyo kutuzyiba caatala-tala twaambo tuli muzikozyanyo. Jesu waamba kwiindana kuliko akati kankamu yabantu ibali kumuswiilila kumbali aalwizi alimwi abasikwiiya bakwe ibaboola kulinguwe kutegwa bazyibe zinji, wati:

“Amubikkile maano kuli zyeezyo nzyomutiimvwe. Cipimyo ncimupimya, andinywe ncomuyoopimizyigwa, inzya muyooyungizyilwa.” (Marko 4:24) Basikwiiya balibikkilide maano kumakani ngobali mukumvwa kulinguwe. Bamupimina cipimyo cibotu Jesu kwiinda mukumuswiililisya akumubikkila maano, eelyo balelekwa kwiinda mukupegwa malailile aambi, naa luzyibo luyungizyidwe. Aboobo mukwiingula mubuzyo wabasikwiiya bakwe kujatikizya cikozyanyo cawiiti ansaku, Jesu wapandulula kuti:

“Sikuminza mbuto mbotu Mwanaamuntu; muunda ninyika. Imbuto mbotu mbana ba Bwami, pele nsaku mbana bamubi, alimwi sinkondo iwakaziminza ngu Diabolosi. Butebuzi mamanino aabweende bwazintu, mpoonya basikutebula mbangelo.”—Matayo 13:37-39.

Naamana kupandulula ncociiminina cibeela cimwi acimwi cacikozyanyo cakwe, Jesu waamba zintu mboziyakuba kumbele. Waamba kuti kumamanino aabweende bwazintu, basikutebula naa bangelo bayakwaandaanya Banakristo bakubeja ibali mbuli nsaku kuzwa ‘kubana ba Bwami’ beni-beni. “Balulami” bayakuyobololwa alimwi kumbele bayakubala mbuli zuba “mu Bwami bwa Usyi.” Pele ino mbuti kujatikizya “bana bamubi”? Balo bayakunyonyoonwa, nkakaambo kaako ‘bayakulila akuluma ntwino.’—Matayo 13:41-43.

Kumane Jesu wabaleleka basikwiiya bakwe kwiinda mukubaambila zikozyanyo azimbi zyotatwe. Cakusaanguna waamba kuti: “Bwami bwakujulu buli mbuli lubono lusisidwe mumuunda, oolo muntu ndwaakajana akulusisa; mpoonya akaambo kalukkomano ndwajisi, ulaunka akusambala zintu zyoonse nzyajisi akuula muunda ooyo.”—Matayo 13:44.

Wazumanana ategwa: “Bwami bwakujulu buli mbuli musambazi weendeenda uuyandaula ngale zibotu. Naakajana ngale yomwe iiyandika kapati, wakaunka akuyoosambala cakufwambaana zintu zyoonse nzyaakajisi akuyuula.”—Matayo 13:45, 46.

Muzikozyanyo eezyi zyobilo, Jesu ukankaizya muntu mbwakonzya kulisungula kuliimya zintu kutegwa ajane cintu ciyandika kapati. Cakutasowa ciindi, musambazi ulazisambala ‘zintu zyoonse nzyajisi’ kutegwa aule ngale iiyandika kapati. Basikwiiya ba Jesu balakonzya kucimvwisya cikozyanyo eeci cijatikizya ngale iiyandika kapati. Muntu ooyo uujana lubono lusisidwe mumuunda ulasambala “zintu zyoonse” kutegwa muunda ube wakwe. Mubukkale boonse bobilo, kuli cintu cimwi ciyandika kapati, iceelede kujanwa akuyandwa kapati. Eeci cilakonzya kukozyanisyigwa akuliimya nkwacita muntu akaambo kakuyanda kusololelwa aa Leza. (Matayo 5:3) Bamwi akati kabaabo ibamvwa Jesu kaamba zikozyanyo eezyi batondezya kale kuti balilisungwide kuliimya zintu zinji kutegwa batondezye kuti bayanda kusololelwa aa Leza alimwi akuba basikwiiya ba Jesu beni-beni.—Matayo 4:19, 20; 19:27.

Kumane Jesu wakozyanisya Bwami bwakujulu kulunsabwe iluca inswi zyamisyobo yoonse. (Matayo 13:47) Ciindi nswi nozisalwa, zibotu zilayobolwa muzibikkilo, pele zibi zilasoogwa. Jesu waamba kuti mbubonya oobo mbociyooba kumamanino aabweende bwazintu—bangelo bayakwaandaanya babi kuzwa kubaluleme.

Jesu lwakwe mwini wakali kucita mulimo wakuzuba bantu munzila yakumuuya ciindi naakaita basikwiiya bakwe bakusaanguna kuti babe “bazubi babantu.” (Marko 1:17) Nokuba boobo, waamba kuti cikozyanyo cakwe calunsabwe cijatikizya zintu iziyakucitika kumbele “kumamanino aabweende bwazintu.” (Matayo 13:49) Aboobo baapostolo alimwi abasikwiiya bambi ibamuswiilide Jesu babona kuti kuli zintu zikkomanisya kapati zilangilwa kucitika kumbele.

Aabo ibalimvwida zikozyanyo Jesu nzyaali kwaamba kali mubwato bayungizyilwa luzyibo. Jesu utondezya kuti ulilisungwide ‘kubapandulwida kumbali basikwiiya bakwe zintu zyoonse.’ (Marko 4:34) Uli “mbuli muntu mwiniŋanda uugusya muciyobwedo cakwe zintu zipya azyakaindi.” (Matayo 13:52) Kwiinda mukupa zikozyanyo eezyi, Jesu taciti mambonwa naa kulitondezya kuti ulicizyi maningi kuyiisya. Muciindi caboobo, waambila basikwiiya bakwe makani aakasimpe alo aali mbuli lubono luyandika kapati. Masimpe, walo ‘mwiiyi uuyiisya buleya’ uutakonzyi kweelanisyigwa amuntu uuli woonse.