Yesu wakwenera kuti wakaŵa ku Kaperenaumu apo wakasuskanga Ŵafarisi. Zuŵa lenelira, wakafumako ku nyumba kura, wakenda m’paka kufupi na Nyanja ya Galileya. Nyanja iyi yikaŵa pafupi waka, ndipo mizinda yikawungana kwenekura. Yesu wakakwera mu boti na kulitutuzgira mu maji pachoko, ndipo wakamba kusambizga ŵanthu vya Ufumu wakuchanya. Pakusambizga ŵanthu, wakayowoyanga viyelezgero panji kuti ntharika. Awo ŵakamupulikizganga ŵakamanyanga malo panji vinthu ivyo Yesu wakazunuranga. Ntheura chikaŵa chipusu kwa iwo kupulikiska vya Ufumu.

Pakwamba, Yesu wakayowoya ntharika ya mumiji uyo wakaseŵa mbuto yake. Mbuto yinyake yikawira mumphepete mwa nthowa ndipo viyuni vikarya. Yinyake yikawa pa malibwe apo pakaŵavya dongo lakukwana. Misisi yikamera kweni yikanjira pasi yayi. Ntheura mbuto zira zikaŵawuka na muhanya na kufota. Mbuto zinyake zikawira pakati pa minga. Mbuto izi zikati zamera, minga yikazifyolonganiska. Paumaliro, mbuto zinyake zikawa pa dongo liwemi. Mbuto izi zikapambika “iyi vipambi 100, iyi vipambi 60, ndipo yinyake vipambi 30.”—Mateyu 13:8.

Mu ntharika yinyake, Yesu wakayaniska Ufumu na nyengo iyo munthu wakuseŵera mbuto. Mu ntharika iyi, mbuto zikukura, kwali munthu wakugona panji wali maso. Kweni umo vikuchitikira iyo “wakumanya chara.” (Mariko 4:27) Zikukura zekha na kupambika, ndipo iyo wakuvuna waka.

Kufuma apo, Yesu wakayowoya ntharika yachitatu pa nkhani ya kuseŵa mbuto. Munthu wakaseŵa mbuto yiwemi, kweni “apo ŵanthu ŵakaŵa mu tulo,” mulwani wakaseŵamo duru mukati mwa tirigu. Ŵazga ŵa munthu yura ŵakamufumba  usange ŵangakazguramo duru. Iyo wakati: “Chara, kopera kuti pakuchesa duru mungakazgulira lumoza na tirigu. Vilekani vyose vikulire lumoza m’paka pa nyengo ya vuna. Mu nyengo ya vuna, nizamuphalira ŵakuvuna kuti: Chakwamba, torani duru na kukaka zimphundwe kuti muliwotche. Kufuma apo, mukalonge tirigu mu nthamba yane.”—Mateyu 13:24-30.

Ŵanandi awo ŵakapulikizganga ŵakamanyanga vya ulimi. Yesu wakayowoyaso chinthu chinyake icho ŵanthu ŵakachimanyanga chomene. Njere ya sinapi. Njere iyi njichoko chomene kweni yikukura mwakuti viyuni vikukhala mu minthavi yake. Yesu wakati: “Ufumu wakuchanya ukuyana na njere ya sinapi, iyo munthu wakatora na kupanda mu munda wake.” (Mateyu 13:31) Kweni apa Yesu wakasambizganga vya kupanda mphangwe yayi. Wakalongosoranga vya kakuliro ka chinthu, kuti kanthu kachoko chomene kakukura na kuzgoka chinthu chikuru.

Kufuma apo, Yesu wakayowoya chinthu icho ŵanandi mwa awo ŵakamupulikizganga ŵakachimanyanga makora. Wakayaniska Ufumu wakuchanya na “nthukumusi iyo mwanakazi wakatora na kusazga na ufu wakukwana vipimo vitatu vikuru.” (Mateyu 13:33) Nangauli nthukumusi panji kuti yisiti yikuwoneka yayi, kweni yikunjilirana na ufu wose na kuwutukumuska. Yikutukumuska na kusintha nthimphwa yose, kweni munthu wakumanya yayi umo vikutukumukira.

Yesu wakati wayowoya ntharika izi, wakawezga mizinda, ndipo wakawelera ku nyumba iyo wakakhalangako. Nyengo yeneyiyo, ŵasambiri ŵake ŵakiza kwa iyo, ŵakakhumbanga kuti waŵalongosolere ntharika zira.

Ŵasambiri ŵakamupulikapo kale Yesu wakuyowoya ntharika, kweni zikaŵanga zinandi yayi. Ntheura ŵakamufumba kuti: “Chifukwa wuli mukuyowoya nawo mu ntharika?”—Mateyu 13:10.

Chifukwa chimoza icho Yesu wakayowoyeranga ntharika chikaŵa chakuti wafiske ivyo Baibolo likayowoyerathu. Mateyu wakalemba kuti: “Kwambura ntharika wakayowoyanga nawo chara, kuti ghafiskike mazgu agho ntchimi yikayowoya, ghakuti: ‘Nijurenge mulomo wane mu ntharika, nipharazgenge vinthu ivyo vyabisika kufuma pakwamba.’”—Mateyu 13:34, 35; Salimo 78:2.

Kweni pakaŵa chifukwa chinyake icho Yesu wakayowoyeranga ntharika. Vikamovwira kuwona mitima ya ŵanthu. Ŵanandi ŵakizanga kwa Yesu chifukwa chakuti wakayowoyanga nkhani mwaluso kweniso wakachitanga minthondwe. Kweni ŵakamutoranga kuti ni Fumu yakuti ŵayipulikirenge na kuyilondezga yayi. (Luka 6:46, 47) Ŵakakhumbanga yayi kusintha maghanoghano panji machitiro ghawo. Ŵakakhumbanga yayi kuti uthenga wake uŵanjire na kuŵawovwira.

Pakuzgora fumbo la ŵasambiri, Yesu wakati: “Lekani nkhuyowoya nawo mu ntharika. Chifukwa maso ŵali nagho kweni ŵakuwona chara, makutu ŵali nagho kweni ŵakupulika chara nesi kumanya ng’anamuro lake. Ndipo uchimi wa Yesaya ukufiskika pa iwo. Ukuti: ‘ . . . Mtima wa ŵanthu aŵa wakulungara.’”—Mateyu 13:13-15; Yesaya 6:9, 10.

Kweni ni wose yayi awo ŵakaŵa ŵakukulungara. Yesu wakati: “Imwe muli ŵakukondwa chifukwa maso ghinu ghakuwona, ndipo makutu ghinu ghakupulika. Pakuti nadi nkhumuphalirani, ntchimi zinandi na ŵanthu ŵarunji ŵakakhumbanga kuwona vinthu ivyo imwe mukuwona kweni ŵakaviwona chara, na kupulika vinthu ivyo imwe mukupulika kweni ŵakavipulika chara.”—Mateyu 13:16, 17.

Nadi, ŵapositole 12 na ŵasambiri ŵanyake ŵakugomezgeka ŵakaŵa ŵakupulikira. Ntheura Yesu wakati: “Imwe mwapika mwaŵi wa kupulikiska  chisisi chakupatulika cha Ufumu wakuchanya, kweni iwo ŵandapike.” (Mateyu 13:11) Chifukwa chakuti ŵasambiri ŵakaŵa ŵakukhumbisiska kuti ŵapulikiske, Yesu wakaŵalongosolera ntharika ya mumiji.

Yesu wakati: “Mbuto ni mazgu gha Chiuta.” (Luka 8:11) Dongo ni mtima. Iyi ndiyo yikaŵa nthowa yiwemi yakumanyira ng’anamuro la ntharika yake.

Pakuyowoya vya mbuto izo zikawira mumphepete mwa nthowa, iyo wakati: “Dyabulosi wakwiza na kupoka mazgu mu mitima yawo mwakuti ŵaleke kugomezga na kuponoskeka.” (Luka 8:12) Pakuyowoya vya mbuto izo zikaseŵeka pa malibwe, Yesu wakayowoyanga vya mitima ya ŵanthu awo ŵakukondwa kupokera mazgu kweni ghakujintha misisi yayi mu mitima yawo. “Para suzgo panji nthambuzgo yawuka chifukwa cha mazgu,” wakukhuŵara. Enya, ŵakuwa para “nyengo ya kuyezgeka” yafika, panyake chifukwa chakuti ŵabali panji ŵanyawo ŵakuŵasuska.—Mateyu 13:21; Luka 8:13.

Kweni kasi ntchivichi icho chikuchitikira mbuto izo zawira pakati pa minga? Yesu wakaphalira ŵasambiri ŵake kuti aŵa mbanthu awo ŵakupulika mazgu. Kweni ŵakutimbanizgika na “vyenjezgo vya nyengo yino, na nkhongono yakupusika ya usambazi.” (Mateyu 13:22) Mazgu ŵakuŵa nagho mu mitima yawo kweni ghakufyolongana ndipo ghakupambika yayi.

Paumaliro Yesu wakalongosora vya dongo liwemi. Aŵa mbanthu awo ŵakupulika mazgu na kughapokelera mu mtima wawo. Kasi chikuchitika ntchivichi? ‘Ŵakupambika vipambi.’ Kweni panyake chifukwa cha uchekuru, ulwari panji vinyake, wose ŵangapambika vipambi vyakuyana yayi. Munyake wangapambika kujumpha 100, munyake kujumpha 60, ndipo munyake kujumpha 30. Nadi, awo ŵakutumbikika pakuteŵetera Chiuta  mbanthu awo para “ŵapulika mazgu na mtima uwemi chomene, ŵakughasunga ndipo ŵakuzizipizga na kupambika vipambi.”—Luka 8:15.

Mazgu agha ghakwenera kuti ghakaŵapa nkhongono ŵasambiri chifukwa chakuti Yesu wakaŵalongosolera visambizgo vyake. Sono ŵakazipulikiska makora ntharika. Yesu wakakhumbanga kuti ŵazipulikiskenge ntharika zake, mwakuti nawo ŵakasambizgenge ŵanyawo. Iyo wakati: “Kasi ŵanthu ŵakutora nyali na kuyibenekelera na chidunga panji kuyiŵika kusi ku bedi? Asi ŵakuyiŵika pa chakuŵikapo nyali?” Ntheura Yesu wakati: “Yose uyo wali na makutu ghakupulika, wapulike.”—Mariko 4:21-23.

Yesu wakati waŵalongosolera ng’anamuro la ntharika ya mumiji, ŵasambiri ŵakakhumbanga kumanya vinandi. Ŵakamupempha kuti: “Mutilongosolere ntharika ya duru mu munda.”—Mateyu 13:36.

Ŵasambiri ŵakalongora kuti ŵakaŵa ŵakupambana chomene na mzinda wose uwo ukaŵa ku nyanja kura. Ŵanthu ŵara ŵakapulikanga kweni ŵakalongora kuti ŵakakhumba yayi kuti ŵamanye ng’anamuro la ntharika kweniso ivyo ŵangasambirapo. Ŵakakondwa waka na vinthu ivyo vikayowoyekanga mu ntharika. Yesu wakapambaniska pakati pa ŵanthu awo wakayowoya nawo ku nyanja na ŵasambiri ŵake. Iyo wakati:

“Ŵikaniko mahara ku ivyo mukupulika. Mweso uwo mukupimira, ndiwo muzamupimikirapo, enya, vinandi vizamusazgikako kwa imwe.” (Mariko 4:24) Ŵasambiri ŵakaŵikangako mahara ku ivyo ŵakapulikanga kwa Yesu. Ŵakategherezganga, ntheura ŵakaŵa nga kuti ŵakumupimira vinthu. Ŵakatumbikika, chifukwa Yesu wakaŵasambizga na kuŵangweluska pa vinthu vinandi. Ntheura pakuzgora pempho la ŵasambiri ŵake lakuti waŵaphalire ng’anamuro la ntharika ya tirigu na duru, Yesu wakati:

“Wakuseŵa mbuto yiwemi ni Mwana wa munthu. Munda ni charu. Mbuto yiwemi mbana ŵa Ufumu. Kweni duru mbana ŵa muheni. Mulwani uyo wakaseŵa duru ni Dyabulosi. Vuna mbumaliro wa nyengo iyi, ndipo ŵakuvuna mbangelo.”—Mateyu 13:37-39.

Wakati wayowoya chigaŵa chilichose cha ntharika yira, Yesu wakalongosora ivyo vichitikenge. Wakati paumaliro wa zinyengo, ŵakuvuna panji kuti ŵangelo, ŵazamuwuskako Ŵakhristu zina pera awo ŵali nga ni duru ku “ŵana ŵa Ufumu.” “Ŵarunji” ŵazamuwunjikika, ndipo ŵazamuŵala ngwee “mu Ufumu wa Awiskewo.” Kweni “ŵana ŵa muheni” ke? Iwo ŵazamuparanyika, ndipo ‘ŵazamulira na kuska mino.’—Mateyu 13:41-43.

Kufuma apo, Yesu wakaphalira ŵasambiri ŵake ntharika zinyakeso zitatu. Yakwamba, wakati: “Ufumu wakuchanya uli nga mbusambazi wakubisika mu munda, uwo munthu wakawusanga na  kubisa. Ndipo chifukwa cha chimwemwe icho wakaŵa nacho, wakaluta na kuguliska vinthu ivyo wakaŵa navyo na kugura munda wura.”—Mateyu 13:44.

Wakalutilira kuti: “Ufumu wakuchanya uli nga ngwamalonda wakwendakwenda uyo wakupenja ngale ziwemi. Wakati wasanga ngale yimoza ya mtengo wapatali, wakaluta, ndipo mwaluŵiro wakaguliska vinthu vyose ivyo wakaŵa navyo na kuyigura.”—Mateyu 13:45, 46.

Mu ntharika zose ziŵiri, Yesu wakalongosoranga fundo yakuti munthu wakulolera kutaya chilichose kuti wasange chinthu icho ntchakuzirwa nadi. Wamalonda wakaguliska luŵiro “vinthu vyose ivyo wakaŵa navyo” kuti wasange ngale yamtengo wapatali. Ŵasambiri ŵa Yesu ŵakachipulikiska chiyelezgero cha ngale yamtengo wapatali. Munthu uyo wakasanga usambazi wakubisika mu munda “wakaguliska vinthu vyose” kuti wawusange. Mu viyelezgero vyose viŵiri, ŵanthu ŵakasanga chinthu chakuzirwa, icho ŵakakhumbanga kuti chiŵe chawo. Ivi vikuyana waka na ivyo munthu wakwenera kuchita kuti waŵe mubwezi wa Chiuta. (Mateyu 5:3) Ŵanyake awo ŵakategherezganga Yesu apo wakayowoyanga ntharika zira ŵakalongora kale kuti ŵakukhumba kuŵa ŵabwezi ŵa Chiuta na kulondezga Yesu.—Mateyu 4:19, 20; 19:27.

Paumaliro, Yesu wakayaniska Ufumu wakuchanya na mukwawu uwo ukuyora somba zamtundu uliwose. (Mateyu 13:47) Pakusora somba, ziwemi ŵakuziŵika mu chidunga kweni ziheni ŵakuzitaya. Yesu wakayowoya kuti ndimo vizamuŵira paumaliro wa zinyengo. Ŵangelo ŵazamuwuskako ŵaheni ku ŵarunji.

Yesu wakaloŵanga ŵanthu kuti ŵaye kwa Chiuta. Ndipo wakaphalira ŵasambiri ŵake kuti ŵaŵe “ŵalovi ŵa ŵanthu.” (Mariko 1:17) Kweni mu ntharika ya mukwawu wakayowoya kuti ivi vizamuchitika kunthazi, “paumaliro wa nyengo.” (Mateyu 13:49) Ntheura ŵapositole na ŵasambiri ŵanyake awo ŵakapulikizganga, ŵakamanya kuti pachali vinthu vinyake vyakuti vichitike.

Awo ŵakapulika ntharika izo wakayowoya apo wakaŵa mu boti ŵakatumbikikaso munthowa yinyake. Yesu wakalongora kuti ngwakukhumbisiska ‘kuŵalongosolera ŵasambiri ŵake vinthu vyose.’ (Mariko 4:34) Wakaŵa “nga ni mwenecho wa nyumba, munthu uyo wakufumiska vinthu viphya na vyakale kufuma umo wakusunga usambazi wake.” (Mateyu 13:52) Pakuyowoya ntharika izi, Yesu wakajilongoranga waka kuti wakumanya kusambizga yayi. Kweni wakaphalirangako ŵasambiri ŵake vinthu ivyo vili nga mbusambazi wamtengo wapatali. Iyo wakaŵa “msambizgi” nadi, palije uyo wangafolako.