Kāti ne nofo atu a Iesu i Kapanaumi i te taimi ne ‵liko ei ne ia a te kau Falesaio. Fakamuli ifo, i te aso eiloa tenā, ne tiakina ne ia te fale kae sasale atu ki te Tai o Kalilaia telā ne maopoopo i ei a vaitino. Ne sopo atu ei a Iesu ki tee poti, ūsu malie atu ki tai, kae kamata o akoako atu ki tino e uiga ki te Malo o te lagi. Ne akoako atu eiloa a ia mai i te faiga o nai tala fakatusa, io me ko tala fakauiga. Ne masani ana tino fakalogo‵logo ki fakanofonofoga io me ko faifaiga kolā ne taku atu ne Iesu, telā ne faigofie ei ke malamalama latou i vaega kese‵kese o te Malo.

Muamua la, ne fai atu ne Iesu a te tala e uiga ki te tino telā ne ‵toki ne ia a saito. Ne ‵to atu a nisi fuaga i te tafā auala kae ne kai ne manu eva. Ne ‵to atu a nisi fuaga ki te koga fatufatua kolā e se uke a one i ei. Ne seki ‵mau ‵lei olotou aka, kae ne velasia a lakau ‵fou konā i te la kae ne mage‵mage atu ei. Kae ne ‵to atu eiloa a nisi fuaga i va o lakau makai‵kai kae ne ola sai‵tia aka a tamā lakau i te lotou tupuakaga. Oti aka, ne ‵to atu a nisi fuaga ki te laukele ‵lei. Ne ‵fua mai i ei a nisi fuaga, “i taki 100, taki 60, mo taki 30.”—Mataio 13:8.

I te suā tala fakatusa, ne faka‵pau ne Iesu a te Malo ki se tagata ‵toki saito. I konei, faitalia me ne moe io me ne ala te tagata tenā, ne ‵tupu aka eiloa a fuaga. “E se iloa ne ia me ne ‵tupu aka pefea.” (Maleko 4:27) Ne ‵tupu aka eiloa i a latou kae ne ‵fua mai a fuaga, telā ne mafai ei o tau ne tou tagata.

Ne taku atu ei ne Iesu a te tolu o ana tala fakatusa e uiga ki te ‵tokiga o saito. Ne ‵toki ne tagata a te vaegā fuaga tonu, kae “i te taimi ne ‵moe ei a tino i te po,” ne ‵toki ne se fili a mouku i va o saito konā. Ne fesili atu a tavini a te tagata me e ‵tau o unu keatea ne latou a mouku. Ne tali atu a ia: “Ikai, me kafai e unu ne koutou a mouku ma‵sei, ka unu  foki ne koutou a saito. Tuku ke ola fakatasi aka latou ke oko ki te taimi e ‵kati ei a saito, kae i te ‵tau e ‵kati ei a saito; ko fai atu ei au ki tino ‵kati saito: Unu muamua aka a mouku ma‵sei, saisai ki saitaga ko ‵sunu ei, ka oti ko ‵luku mai ei a saito ki loto i toku fale saito.’”—Mataio 13:24-30.

Ne iloa ne tino e tokouke kolā ne fakalogo‵logo ki a Iesu a te faiga o fatoaga. Ne taku mai foki ne ia se mea telā ne iloa ‵lei ne tino, ko te tamā fuaga o te sinapi. E tupu aka ki se matugā lakau lasi telā ne mafai o faka‵lafi atu a manu eva i ana kaula. Ne fai mai a ia e uiga ki te fuaga tenei: “A te Malo o te lagi e pelā me se fuaga o te sinapi, telā ne ‵toki ne se tagata i tena fatoaga.” (Mataio 13:31) Kae ne seki fai atu ne Iesu se akoakoga e uiga ki te ‵tokiga o lakau. Ne fakamatala mai ne ia se tupuakaga fakaofoofogia, te auala e mafai ei o tupu io me e ola aka se tamā mea foliki eiloa ki se matugā mea lasi ‵ki.

Ne fakasino atu ei a Iesu ki se mea telā ne masani ‵lei ki ei ana tino fakalogo‵logo e tokouke. Ne faka‵pau ne ia te Malo o te lagi ki “se mea faka‵fete telā ne puke ne se fafine kae palu fakatasi ne ia mo palugā falaoa ‵lasi e tolu ke oko ki te taimi ne ‵fete ei a te paluga kātoa.” (Mataio 13:33) E tiga eiloa e se lavea a te vaegā mea faka‵fete penā, e ‵fete i ei a te paluga kātoa kae fai ei ke ‵fete ki luga. E māfua mai i ei a te tupuakaga mo ‵fuliga kolā e se laveagofie.

Ko oti ne taku atu ne Iesu a tala fakatusa konei, ne fai atu ei a ia ki te vaitino ke olo, kae toe foki atu ei ki te fale telā ne nofo ei a ia. E seki leva, kae ne olo atu ana soko, me ne fia maina latou i mea ne fakauiga a ia ki ei.

Ne lagona ne soko me ne fakaaoga muamua ne Iesu a tala fakatusa, kae e se uke katoa e pelā mo te taimi tenei. Telā ne fesili atu ei latou penei: “Kaia e faipati ei koe ki a latou e auala i tala fakatusa?”—Mataio 13:10.

E tasi te pogai e fai ei a ia penā, ko te mea ke fakataunu ei a te valoaga i te Tusi Tapu. Ne fai mai penei te tala a Mataio: “E tonu, e se mafai o faipati atu a ia ki a latou e aunoa mo se tala fakatusa, ko te mea ke fakataunu a pati konei a te pelofeta: ‘Ka faipati atu au e auala i tala fakatusa. Ka fakasalalau ne au a mea kolā ne ‵funa talu mai te kamataga.’”—Mataio 13:34, 35; Salamo 78:2.

Kae e uke atu foki a mea e aofia i te fakaaogaga ne Iesu o tala fakatusa. E fesoasoani atu ke fakaasi ‵tonu mai a kilokiloga a tino. Ne fia‵fia fua a tino e tokouke ki a Iesu e pelā me se tino e apo i te faiga o tala mo se tino fai vavega. Ne seki ‵kilo atu latou ki a ia e pelā me ko te Aliki kae e ‵tau o tau‵tali atu ki ei mo te alofa sē fakapito. (Luka 6:46, 47) E se ma‵nako latou ke ‵fuli olotou kilokiloga mo olotou vaegā olaga. E se ma‵nako foki latou ke ‵loto ‵ki a te fekau tenā.

I te tali atu ki te fesili a soko, ne fai atu a Iesu: “Tenā te pogai e faipati ei au ki a latou e auala i tala fakatusa, me e kilo‵kilo fua, kae e se lavea ne latou, e fakalogo‵logo kae e se lagona ne latou, io me malamalama i te uiga o mea konā. Kae ka fakataunu eiloa te valoaga a Isaia e auala i a latou, penei: ‘. . . Me ko oti ne gasolo o ma‵keke a loto o tino konei.’”—Mataio 13:13-15; Isaia 6:9, 10.

Kae ne seki fakauiga a te mea tenā ki tino katoa kolā ne fakalogo‵logo atu ki a Iesu. Ne fakamatala mai tou tagata: “Ke fia‵fia otou mata me e lavea ne latou mo otou taliga me e lagona ne latou. Me e fai tonu atu au ki a koutou, e tokouke a pelofeta mo tino amio‵tonu ne ma‵nako o ‵kilo ki mea ko lavea ne koutou, kae seki lavea ne latou, kae fia faka‵logo ki mea ko lagona ne koutou, kae seki lagona ne latou.”—Mataio 13:16, 17.

E tonu, ne ‵lei eiloa a loto o apositolo e toko 12  mo nisi soko a‵lofa fakamaoni. Ne fai atu eiloa a Iesu e uiga ki a latou: “Ko oti ne talia ke malamalama koutou i mea ‵funa kae tapu o te Malo o te lagi, kae e se ko tino konā.” (Mataio 13:11) Ona ko te lotou fia malamalama tonu, ne tuku atu ei ne Iesu se fakamatalaga ki ana soko e uiga ki te tala fakatusa o te tino ‵toki saito.

“A te fuaga ko te Muna a te Atua,” ko te fakamatalaga a Iesu. (Luka 8:11) Kae ko te laukele ko te loto. Tenā eiloa te auala ki te iloaga o te uiga o tena tala fakatusa.

Kae ko te fuaga telā ne ‵toki i tafa o te auala, ne fakamatala mai a ia: “Ne fanatu te Tiapolo, ave ei ne ia keatea te muna mai i olotou loto ko te mea ke se tali‵tonu latou kae ke se ‵sao foki.” (Luka 8:12) A te fuaga ne ‵toki i koga fatufatua, ne fakauiga a Iesu ki loto o tino kolā e talia mo te fiafia ne latou te muna kae ne seki mafai o ‵mau ‵lei a aka o te muna i olotou loto. “Kae i te okomaiga o fakalavelave mo fakasauaga ona ko te muna,” ne pakū latou ki lalo. Ao, kafai e oko mai a “taimi e tofotofo ei,” kāti ko ‵tekemaiga mai kāiga io me ko nisi tino, ne ‵to atu latou keatea.—Mataio 13:21; Luka 8:13

E a te fuaga telā ne to atu i va o lakau makai‵kai? Ne fai atu a Iesu ki ana soko me ne fakauiga ki tino kolā ne lagona ne latou te muna. Kae ne taka‵vale a tino konā ona ko te “manavase ki mea o te olaga tenei mo te ‵gali fakaloi‵loi o koloa.” (Mataio 13:22) Ne talia ne latou te muna ki olotou loto, kae nei la, ko ola sai‵tia kae ko se ‵fua mai foki.

A te ‵toe vaegā laukele telā ne fakamatala mai ne Iesu ko te laukele ‵lei. E fakasino atu ki tino kolā ne lagona ne latou te muna i olotou loto, kae ne maina ‵lei latou i ei. Se a te ikuga? Ne “‵fua” mai latou. Ona ko olotou fakanofonofoga, e pelā mo te matua io me ko te malosi, e se mafai o ‵pau a mea e fai ne latou katoa; e ‵fua mai i taki 100, a nisi tino i taki 60, kae ko nisi i taki 30. Ao, e maua eiloa a fakamanuiaga i te taviniga ki te Atua ne “tino kolā ne lagona ne latou te muna mo te loto ‵lei, tausi ne latou  kae ‵fua mai mo te lotomau.”—Luka 8:15.

Kāti ne ‵gali ‵ki eiloa a pati konei ki soko, kolā ne ‵sala atu ki a Iesu ke maua mai se fakamatalaga e uiga ki ana akoakoga! Ko sili atu nei te lasi o te lotou mainaga i tala fakatusa konā. Ne manako a Iesu ke maina latou i ana tala fakatusa ko te mea ke mafai ne latou o fakaoko atu te munatonu ki nisi tino. “E a, e isi se molī e tuku mai lalo i se kete io me se moega?” ko tena fesili. “E a, e se tuku atu ki luga i se tugamoli.” Ne polopoloki mai a Iesu: “So se tino telā e isi ne ana taliga, ke na fakalogo la ki ei.”—Maleko 4:21-23.

I te otiga ne fakamatala atu ne Iesu a te tala fakatusa e uiga ki te tino ‵toki saito, ne fia iloa ne soko a nisi mea. Ne fakamolemole atu latou: “Fakamatala mai ki a matou te tala fakatusa e uiga ki mouku ma‵sei i te fatoaga.”—Mataio 13:36.

I te fesiliatuga, ne fakaasi atu ne latou se kilokiloga telā ne ‵kese ‵ki mai te vaitino i te matafaga. E fakamaoni mai i ei, me i tino konā ne fakalogo‵logo fua kae e seai se manakoga ke maina tonu i uiga o tala fakatusa mo olotou aoga. Ne lotoma‵lie fua latou ki fakamatalaga faigo‵fie o tala fakatusa. Ne fakaasi atu ne Iesu te ‵kese o tino kolā ne fakalogo‵logo atu ki a ia i te matafaga mo ana soko kolā ne fia malamalama kae olo atu ke fai atu a nisi fakamatalaga, ana muna:

“‵Saga tonu ki mea kolā e lagona nei ne koutou. Ko te fua telā e fua atu ne koutou, ka toe fua mai foki ki a koutou, e tonu, ka toe fakaopoopo atu a nisi mea ki a koutou.” (Maleko 4:24) Ne ‵saga tonu atu a soko ki mea ne lagona ne latou mai i a ia. Ne gasolo aka o ‵pau latou mo Iesu i te loto fiafia mo te saga tonu atu, kae ne fakamanuiagina latou me ne maua eiloa ne latou a nisi akoakoga telā ne momea aka foki te lotou mainaga. Tela la, i te tali atu ki te fesili o ana soko ki te tala fakatusa e uiga ki saito mo mouku, ne fakamatala atu a Iesu:

“A te tino ‵toki lakau telā ne ‵toki ne ia a fuaga ‵lei ko te Tama a te tagata; a te fatoaga ko te lalolagi. Kae ko fuaga ‵lei ko fanau o te Malo; kae ko mouku ma‵sei ko fanau a te tino masei, kae ko te fili telā ne ‵toki ne ia latou ko te Tiapolo. A te ‵katiga o saito ko te vaitaimi o te gataga o te olaga tenei, kae ko tino ‵kati saito ko agelu.”—Mataio 13:37-39.

I te otiga ne fakaasi atu ne Iesu a te uiga o vaega taki tasi o tena tala fakatusa, ne fakamatala atu ne ia a te ikuga o mea konā. Ne fai atu a ia me i te vaitaimi o te gataga o te olaga masei tenei, ka ‵vae keatea ei ne tino ‵kati saito, io me ko agelu, a Kelisiano ‵loi kolā e fai pelā me ne mouku mai i tinā “fanau o te Malo.” “A tino amio‵tonu” ka fakamaopoopo kae maina fakamuli atu “i te Malo o te lotou Tamana.” Kae e a “fanau a te tino masei”? Ka iku atu latou ki te fakaseaiga, ko te pogai eiloa tenā “ka ‵tagi mautuutu kae fai olotou lili.”—Mataio 13:41-43.

Ne toe fakamanuia atu ne Iesu ana soko ki nisi tala fakatusa e tolu. Muamua la, ne fai atu a ia: “A  te Malo o te lagi e pelā me se koloa e ‵funa i te laukele kae ne maua ne se tagata, kae toe ‵funa ne ia, kae ona ko tena fiafia, fano ei o fakatau atu ana mea katoa kae ‵togi ne ia te laukele tenā.”—Mataio 13:44.

Ne toe fai atu a ia: “A te Malo o te lagi e pelā me se tino faipisinisi faimalaga telā e salasala ki penina ‵gali. I te mauaga ne ia se penina ‵togi ‵mafa, fano ei o fakatau fakavave atu ana mea katoa kae ‵togi ne ia te penina tenā.”—Mataio 13:45, 46.

A tala fakatusa e lua konā, ne fakaasi mai ei ne Iesu a te loto fiafia o se tino ke fai a mea faiga‵ta mo mea kolā e aoga tonu. Ne ‵togi fakavave atu ne te tino faipisinisi “ana mea katoa” ke maua ei a te penina tafasili i te tāua tenei. Ne mafai o malamalama a soko o Iesu i te fakaakoakoga tenā e uiga ki te penina ‵togi ‵mafa. Kae ne ‵togi atu ne te tagata ne maua ne ia te koloa e ‵funa i te laukele “ana mea katoa” ke maua ei ne ia te mea tenā. I tala fakatusa e lua konā, ne maua eiloa se mea tāua ‵ki, se mea telā e ‵tau o maua kae fakatāua malosi. E mafai o fakatusa a te mea tenei ki mea faiga‵ta kolā e fai ne se tino ke fakama‵lie aka ei ana manakoga faka-te-agaga. (Mataio 5:3) Ko oti eiloa ne fakaasi atu ne nisi tino kolā ne fakalogo‵logo ki tala fakatusa a Iesu a te loto fia‵fia ke fai a mea faiga‵ta ke fakama‵lie aka ei olotou manakoga faka-te-agaga kae ke fai mo ana soko ‵tonu.—Mataio 4:19, 20; 19:27.

Oti aka loa, ne fakatusa ne Iesu “a te Malo o te lagi” ki te tili telā ne ‵tu i ei a ika valevale. (Mataio 13:47) I te fakavasegaga o ika, tausi a ika ‵lei i tapola kae ne ‵pei keatea a ika ma‵sei. Ne fai atu a Iesu me ka penā foki i te vaitaimi o te gataga o te olaga masei tenei—ka ‵vae aka ei ne agelu a tino ma‵sei mai i tino amio‵tonu.

Ne fai eiloa ne Iesu se vaegā faiika faka-te-agaga i te taimi ne ‵kami ne ia ana soko muamua ke fai mo “tino faiika ki tino.” (Maleko 1:17) Kae ne fakaasi atu ne ia me i tena tala fakatusa e uiga ki te tili e fakasino atu ki aso mai mua, i “te vaitaimi o te gataga o te olaga tenei.” (Mataio 13:49) Tela la, ne malamalama a apositolo mo nisi soko i mea ‵gali kolā ko pili o ‵tupu.

Ne momea aka te ‵loto o te mainaga o tino kolā ne lagona ne latou a tala fakatusa ne fakaasi atu mai te poti. Ne fakaasi atu ne Iesu tena loto fiafia ke “fakamatala atu ne ia a mea katoa ki ana soko i a latou aka eiloa.” (Maleko 4:34) Ne fai eiloa e pelā mo te “matai o te fale telā e aumai ne ia mai tena fale koloa a mea ‵fou mo mea mua.” (Mataio 13:52) I te tukuatuga o tala fakatusa konei, ne seki fakamatamata a Iesu i tena atamai ke akoako atu. I lō te fai penā, ne fakaasi atu ne ia ki ana soko a muna‵tonu kolā e fai pelā me se koloa tāua. Ne fai tonu eiloa a ia mo fai se “faiakoga” telā e se fakanafagina.