Ũtavany’a wa Yesũ wangĩĩe kũthela nĩwaendeeie kũtũmĩa ngelekany’o kũvuany’a aandĩki na anene ma athembi. Na kwoou nĩmendaa mũno kũmũaa. (Luka 20:19) Ĩndĩ Yesũ ndaĩ anamina kũvuany’a maũndũ ala meekaa. Kwoou, nĩwanenganie ngelekany’o ĩngĩ:

“Ũsumbĩ wa ĩtu no ũelekanw’e na mũsumbĩ waseũvisye mboka ya mũtwaano kwondũ wa mwana wake. Na atũma ngombo syake ikete ala mathoketw’e mbokanĩ ĩsu ya mũtwaano, ĩndĩ mayendaa kũka.” (Mathayo 22:2, 3) Yesũ ambĩĩie ngelekany’o ĩsu kwa kũweta “Ũsumbĩ wa ĩtu.” Kwoou, no nginya “mũsumbĩ” ũsu ethĩwe ne Yeova Ngai. Nao nata mwana wa mũsumbĩ na ala mathoketw’e mbokanĩ ya mũtwaano? Ti ũndũ wĩ vinya kũmanya kana mwana wa mũsumbĩ ũla ũwetetwe nĩ Mwana wa Yeova, ũla wamanengae ngelekany’o ĩsu, na ala mathoketw’e mbokanĩ ya mũtwaano nĩ ala makasumbĩka na Mwana ũsu Ũsumbĩnĩ wa ĩtu.

Naaũ ala maĩ ma mbee kũthokw’a? Yesũ na atũmwa make matavasya aaũ ũvoo wa Ũsumbĩ? Matavasya Ayuti. (Mathayo 10:6, 7; 15:24) Mbaĩ ĩsu yeetĩkĩlile ũtianĩo wa Mĩao mwaka wa 1513 mbee wa Klĩsto na kwoou nĩyo yaĩ ya mbee kũtw’ĩka “ũsumbĩ wa athembi.” (Kuma 19:5-8) Ĩndĩ andũ ma mbaĩ ĩsu meetiwe “mbokanĩ ya mũtwaano” ĩndĩĩ? Mambĩĩie kũthokw’a mwaka wa 29 ĩtina wa Klĩsto, yĩla Yesũ wambĩĩie kũtavany’a ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa ĩtu.

Aisilaeli aingĩ meekie ata mathokw’a? Yesũ aisye kana “mayendaa kũka.” Atongoi aingĩ ma ndĩni vamwe na andũ aingĩ mayaamwĩtĩkĩla tawe Masia kana Mũsumbĩ ũla wanyuvĩtwe nĩ Ngai.

Yesũ aendeeie kwasya kana Ayuti nĩmanengiwe mwanya ĩngĩ. Aisye: “Na [mũsumbĩ] atũma ngombo ingĩ, akyasya, ‘Matavyei ala mathoketw’e atĩĩ: “Sisyai! Nĩnĩseũvĩtye kyaũya kyakwa kya wĩoo, nĩnĩthĩnzĩte nzaũ syakwa na indo ila nou, na syĩndũ syonthe nĩsyũmbanĩtw’e. Ũkai mbokanĩ ya mũtwaano.”’ Ĩndĩ malea kwona ũu ta ũndũ, na ũmwe athi mũũndanĩ wake, ũla ũngĩ viasalanĩ wake; namo ala angĩ, makwata ngombo syake, maithĩny’a  mũno na masyũaa.” (Mathayo 22:4-6) Kĩu nĩkyosanĩte na kĩla kyaĩ kĩthĩwe kĩkundi kya Kĩklĩsto kyambĩĩw’a. Ĩvinda yĩu Ayuti aingĩ maĩ na mwanya wa kũlika Ũsumbĩnĩ, ĩndĩ nĩmaleile yĩla mathokiw’e, o na nĩmathĩnisye ‘ngombo sya mũsumbĩ.’—Meko ma Atũmwa 4:13-18; 7:54, 58.

Nĩ kyaũ kyakwatie mbaĩ ĩsu? Yesũ aeleetye ũũ: “Na mũsumbĩ athata mũno na atũma ita syake na syoaa oaani asu na syavĩvya ndũa yoo.” (Mathayo 22:7) Ayuti nĩmakwatiwe nĩ ũndũ ũsu mwakanĩ wa 70 ĩtina wa Klĩsto, yĩla Alomi maanangie “ndũa yoo,” Yelusaleme.

Yĩla andũ asu maleile kũthokw’a nĩ mũsumbĩ kĩu kyoonanisye kana vaiĩ mũndũ ũngĩ waĩ athokw’e? Ngelekany’o ĩsu ndyonanĩtye ũu. Nĩkĩ? Yesũ aendeeie kwasya: “Na ĩndĩ [mũsumbĩ] asyĩa ngombo syake, ‘Mboka ya mũtwaano nĩ nzeũvye, ĩndĩ ala meĩthoketw’e mayaĩle. Kwoou, endai nzĩanĩ ila syumĩte ndũanĩ, na mũithokya mũndũ o na wĩva ũla mũkwona oke mbokanĩ ya mũtwaano.’ Na ngombo isu syaumaala nzĩanĩ na syoombany’a onthe ala syoonie, athũku na aseo; na nyũmba ya mboka ya mũtwaano yausũa aeni.”—Mathayo 22:8-10.

Kwosana na kĩu, mũtũmwa Vetelo nĩwesie kũtetheesya andũ ma mbaĩ ingĩ (andũ ala mataĩ Ayuti kwa kũsyawa kana kwĩsĩla kũalyũla mũĩkĩĩo) matw’ĩke Aklĩsto ma w’o. Mwaka wa 36 ĩtina wa Klĩsto, mũnene wa asikalĩ wa Lomi weetawa Kolinelio na mũsyĩ wake nĩmakwatie veva wa Ngai, na kĩu kyatuma makwata mwanya wa kũlika Ũsumbĩnĩ wa ĩtu ũla Yesũ wawetie.—Meko ma Atũmwa 10:1, 34-48.

Yesũ nĩwoonanisye kana ti onthe mookĩte mbokanĩ ĩsu mesaa kwĩtĩkĩlwa nĩ “mũsumbĩ.” Aisye ũũ: “Yĩla mũsumbĩ walikile asisye aeni, nĩwoonie mũndũ ũteekĩĩte ngũa ya mũtwaano. Na ĩndĩ amũkũlya: ‘We ũlikangile vaa ata ũtekĩĩte ngũa ya mũtwaano?’ Nake akilya ki. Na mũsumbĩ amea athũkũmi make, ‘Mwovei moko na maaũ na mũimwĩkya nza kĩvindunĩ. Vau nĩ vo ũkaĩĩa na kũvevetany’a maeo make.’ Nũndũ nĩ aingĩ athokye, ĩndĩ ala anyuve nĩ anini.”—Mathayo 22:11-14.

No kwĩthĩwa atongoi ma ndĩni ala meewie Yesũ aineena ndeto isu mataaelewa kĩla wawetaa. O na vailye ũu, mayaaendeew’a nĩ ngewa ĩsu na kwoou matw’a vyũ kũvetanga mũndũ ũsu wamekĩĩthasya nthoni.