Jesusqa kay jallpʼapi willayta tukuchashaspaña, uj mashkha diasta templopi yachacherqa, tutasnintaj Betania ranchopi samarikorqa. Ashkha runas Jesuspa yachachisqanta uyariyta munarqanku. Chayrayku “tutamanta temploman jamoj kanku, payta uyarinankupaj” (Lucas 21:37, 38). Jesusqa martes 11 de nisán tardenta Olivos orqoman riporqa. Chaypitaj paywan khuska Pedro, Andrés, Santiago, Juan ima kasharqanku.

Chay apostolesqa Jesusman sapallanpi chimparqanku. Paykunaqa templomanta llakisqa kasharqanku. Imaraykuchus Jesús nerqa, templopeqa manapuni uj rumillapis rumi patapi qhepakunanta. Chantapis astawan yachayta munarqanku imajtinchus Jesús wakichisqa  kanankuta nisqanmanta. Jesusqa paykunaman nisqa: “Wakichisqa kaychej, noqaqa mana yuyasqaykichej horapi jamusaj”, nispa (Lucas 12:40). Chantapis Jesusqa paykunaman aswan ñaupajta willallarqataj ‘atiyninta rikuchinan pʼunchaymanta’ (Lucas 17:30). Chayrayku paykunaqa, ichapis yuyasharqanku Jesús chay imasmanta parlaspa, templo thuñisqa kananmanta parlashasqanta. Jinapis yachaytapuni munarqanku imamantachus Jesús parlashasqanta. Chayrayku payta taporqanku: “Willawayku: ¿Maykʼajtaj chay imas kanqa? Chantá, ¿ima señaltaj kanqa kutimunayki tiempomanta, kay mundoj imasninpa tukukuyninmantawan?”, nispa (Mateo 24:3).

Paykunaqa chayta tapuspa, chimpankupi kasharqa chay templo thuñisqa kananpichá yuyasharqanku. Chantapis Jesuspa kutimunan tiempomanta tapullarqankutaj. Ichapis chayta taporqanku, Jesús yachachishaspa “uj reypa wawan” rey churasqa kananpaj karu llajtaman ripusqanmanta, ‘rey kaspañataj kutinpunanmanta’ parlasqanrayku (Lucas 19:11, 12). Chantapis Jesusta tapullarqankutaj ‘kay mundoj imasninpa tukukuyninmanta’.

Jesustajrí uj señalta paykunaman qorqa. Ajinamanta maykʼajchus Jerusalén llajta, templopis chinkachisqa kananta yachanankupaj. Chay señalqa aswan qhepamanpis cristianosta yanapanan karqa, Jesuspa ‘kutimunan tiempopi’ kausashasqankuta reparanankupaj. Chantapis yanapanallantaj karqa ‘kay mundoj imasninpa tukukuynin’ qayllapiña kashasqanta yachanankupaj.

Jesús wañuchisqa kasqanmanta qhepamanqa, apóstoles rikorqanku Jesuspa nisqanmanta wakin imas juntʼakushasqanta. Arí, paykuna kausashajtillankuraj chay imas juntʼakuyta qallarerqa. Chayrayku Jesús wañuchisqa kasqanmanta 37 watasninman, cristianosqa wakichisqa kasharqanku 70 watapi Jerusalén llajtawan templowan chinkachisqa kananpaj. Jinapis mana Jesuspa tukuy ima nisqanchu 70 watakama juntʼakorqa. Chanta, ¿ima señaltaj rikuchinan karqa Jesús reyña kasqanta? Jesusqa chayta apostolesninman nerqa.

Pay nerqa “guerras” kananta, ‘uj ayllu waj aylloj contranta oqharikunanta’, “uj suyupis waj suyoj contranta” oqharikunanta (Mateo 24:6, 7). Nillarqataj “sinchʼi jallpʼa ikhakuykuna” kananta, “kaynejpi jaqaynejpitaj yarqhaykuna, wañuchej onqoykuna” kananta ima (Lucas 21:11). Chantá pay nerqa: “Runasqa qankunata qhatiykachasonqachej, japʼirasonqachejtaj”, nispa (Lucas 21:12). Chantapis nillarqataj: “Ashkha llulla profetas rikhurimuspa ashkhasta pantachenqanku. Sajra kausay yapakusqanraykutaj, ashkhaspa munakuyninku chiriyaponqa”, nispa. Chay qhepatataj nerqa: “Diospa Gobiernonmanta sumaj willaykunapis jallpʼantinpi willakonqa tukuy laya runas yachanankupaj, chaypachamá tukukoyqa jamonqa”, nispa (Mateo 24:14).

Jesuspa nisqanqa mana Jerusalén chinkachisqa kashajtillanchu juntʼakorqa, manachayqa aswan qhepamanpis juntʼakullanqataj. Chantapis Jesuspa nisqanqa, kunanpis juntʼakushallantaj. Chayrayku noqanchejpis chayta reparananchej tiyan.

Chantá Jesusqa paypa kutimunanmanta waj señalta qollarqataj. Pay nerqa ‘manchay  millachikuna thuñej’ rikhurinanta (Mateo 24:15). Chay manchay millachikuna thuñejtaj 66 watapi rikhurerqa, maypachachus Jerusalén llajta Romamanta ‘soldadoswan muyurisqa’ kasharqa, chaypacha. Chay soldadosqa Jerusalenman estandartesninku oqharisqa rerqanku, llajtaj perqanmanta uj partetataj thuñiykorqanku (Lucas 21:20). Ajinamanta chay ‘manchay millachikuna thuñejqa’ temploman yaykorqa, maypichus mana sayananchu karqa, chaypitaj sayarqa.

Jesús nillarqapuni: “Chaypachaqa manchay ñakʼariy kanqa, mayqenchus kay mundoj qallariyninmantapacha kunankama manaraj karqachu, nitaj ujtawanpis kanqañachu”, nispa. 70 watapeqa Romamanta soldados Jerusalén llajtata templontinta chinkacherqanku, may chhika runastataj wañucherqanku. Ajinamanta manchay ñakʼariy jaqay tiempopi karqa (Mateo 4:5; 24:21). Jerusalén llajtaqa, rikhurisqanmantapacha manapuni ujtapis ajinata chinkachisqachu karqa. Judiospis chay wata manchayta ñakʼarerqanku. Paykunaqa mana ujtapis jinapi rikukusqankurajchu. Chay watamantapachataj, manaña ñaupaj wataspi jinachu temploman Diosta yupaychaj rerqanku. Jesuspa nisqan aswan qhepaman juntʼakojtintajrí, manchay jatun ñakʼariypuni kanqa.

Jesusqa apostolesninman waj señalesmantawan willarqa. Chay señalestaj rikuchinan karqa Jesús Diospa Gobiernonpi rey jinaña kutimusqanta, kay sajra mundoj tukukuyninpis qayllapiña kasqanta. Jesús nerqa: “Llulla Cristos, llulla profetaspis rikhurimonqanku [...] pantachinankupaj, atikojtenqa Diospa ajllasqasnintapis”, nispa (Mateo 24:24). Jinapis ajllasqa kajkunaqa mana chay llullaswan engañachikonqankuchu. Imajtinchus llulla Cristosqa tukuypa rikunanta jamonqanku. Jinapis Jesús Diospa Gobiernonpi reyña kasqantaqa mana pipis rikonqachu.

Chantá Jesusqa kay mundoj tukukuynin chayamojtin manchay ñakʼariy kananmanta parlarqa. Pay nerqa: “Inteqa laqhayaykonqa, killapis manaña kʼanchamonqachu, chʼaskaspis cielomanta urmaramonqanku, cielopi atiykunapis kuyurichisqa kanqanku”, nispa (Mateo 24:29). Apostolesqa mana yacharqankuchu imaynatachus Jesuspa nisqan juntʼakunanta. Jinapis chay imas juntʼakojtenqa, runas tʼukullachá kanqanku.

Chay imasta rikuspa, ¿imatataj runas ruwanqanku? Jesús nerqa: “Runastaj manchariywan wijchʼukonqanku, imaschus kay mundoman jamunanta yachaspa, imaraykuchus cielopi atiykunapis kuyurichisqa kanqanku”, nispa (Lucas 21:26). Jesusqa chayta nispa, ni jaykʼaj jina manchay llakiy tiempo kananta nisharqa.

Jinapis Jesusqa apostolesninta kallpachananpaj nerqa, ‘atiywan, jatun kaywantaj pay jamojtin’ mana tukuychu mancharinankuta (Mateo 24:30). Chantapis Jesusqa paykunaman nerqaña, Dios chay pʼunchaykunata ajllasqasrayku pisiyachinanta (Mateo 24:22). Chanta, ¿imatataj Jesuspa yachachisqasnin ruwanqanku Jesuspa nisqasnin juntʼakushajtin? Jesús nerqa: “Chaykuna qallarejtintaj cheqanta sayaykuychej, umaykichejta oqharispa, imaraykuchus kacharichisqa kanaykichejqa qayllamushanña”, nispa (Lucas 21:28).

Chantapis yachachisqasnin tukukuy tiempopi kausakushasqankuta yachanankupaj, Jesús nerqa: “Higo sachʼamanta kayta yachakuychej: Ramasnin wawayarejtin, laqhesninpis rikhurimojtin, qʼoñi tiempo qayllapiña kasqanta yachankichej. Ajinallatataj qankunapis chay tukuy imasta rikuspaqa, yachaychej qayllapiña kasqayta, punkupiña. Cheqatapuni niykichej: Kay tiempomanta runasqa mana wañonqankuchu chay tukuy imas juntʼakunankama”, nispa (Mateo 24:32-34).

Jesuspa yachachisqasnenqa, paypa nisqasnin juntʼakushasqanta rikuspa,  reparananku karqa fin del mundo qayllapiña kashasqanta.

Chantá Jesusqa tukukuy tiempopi kausakoj yachachisqasninpi yuyaspa nerqa: “Chay pʼunchaymanta, chay horamantawanqa mana pipis yachanchu, ni cielopi kaj angelespis, nitaj noqapis, chaytaqa Tatallay yachan. Imaynachus Noejpa tiemponpi karqa, ajinallataj kanqa noqa kutimunay tiempopis. Chay tiempomanta runasqa manaraj Jatun Para chayamushajtin, mikhusharqanku, ujyasharqanku, casarakusharqanku, arcaman Noé yaykunan pʼunchaykama. Paykunaqa mana reparakorqankuchu Jatun Para chayamunankama, tukuyninkutaj chinkachisqa karqanku. Ajinallataj kanqa noqa kutimunay tiempopis”, nispa (Mateo 24:36-39). Jesusqa chayta nispa, yachachisqasninman nisharqa, imaynatachus Noej tiemponpi Jatun Para mundo enteropi karqa, ajinallatataj kay mundoj imasninpa tukukuyninpis mundo enteropi kananta.

Olivos orqopi Jesusta uyarisharqanku chay apostolesqa, repararqankuchá wakichisqa kananku kasqanta. Chantá Jesús nillarqapuni: “Allinta qhawarikuychej, pajtataj sonqoykichej atipachikunman anchata mikhuywan, anchata ujyaywan, kay kausaypa llakiykunasninwan ima. Jinallapitaj chay pʼunchay ujllata qankunata taripasunkichejman, imaynatachus uj trampa animalta ujllata japʼirparin, ajinata. Chay pʼunchayqa tukuy kay jallpʼa patapi kausajkunaman chayamonqa. Rijchʼarisqallapuni kaychej, tukuy tiempo Diosmanta mañakuspa, chay tukuy jamoj imasmanta lluspʼinaykichejpaj, noqaj ñaupaqeypitaj kanaykichejpaj”, nispa (Lucas 21:34-36).

Jesusqa chayta nispa, ujtawan rikuchishallarqataj paypa nisqan mundo enteropi juntʼakunanta. Payqa mana 30 chayri 40 watasninman imaschus Israel nacionpi kananmantachu parlasharqa. Astawanpis payqa chay imas “tukuy kay jallpʼa patapi kausajkunaman” chayamunanmanta parlasharqa.

Chantá Jesusqa nerqa yachachisqasnin wakichisqas, rijchʼarisqastaj kanankuta. Chayrayku nerqa: “Kayta yachaychej: Wasiyojchus yachanman ima horatachus suwa jamunanta chayqa, rijchʼarisqallapuni kanman, manataj saqenmanchu wasinman suwa yaykunanta. Chayrayku qankunapis wakichisqa kaychej, noqaqa mana yuyasqaykichej horapi jamusaj”, nispa (Mateo 24:43, 44).

Chantá Jesusqa yachachisqasnin mana llakikunankupaj uj “allin kamachi” kananmanta parlarqa. Chay kamacheqa rijchʼarisqa, ashkha imasta ruwaspataj kanan karqa. Chaytataj yachachisqasnin sumajtachá entienderqanku. Jesús nerqa. “¿Pitaj chay allin kamachi yuyayniyoj, pitachus patronnin churarqa kamachisninman tiemponpi mikhunata qonanpaj, chay? Kusikonqa chay kamacheqa, patronnin chayamuspa ajinata ruwashajta taripajtenqa. Cheqatapuni niykichej: Patronnenqa payta churanqa tukuy kapuyninta qhawananpaj”, nispa. Jinapis “chay kamachichus sajrayapuspa” “kamachi masisnintataj maqayta qallarinman” chayqa, patronnin ‘may sinchʼita jasutʼenqa’ (Mateo 24:45-51; Lucas 12:45, 46, kikinchay).

Jinapis Jesusqa mana nisharqachu wakin yachachisqasnin sajrasman tukunankuta. Astawanpis payqa munarqa yachachisqasnin rijchʼarisqa kanankuta, ashkha imasta ruwaspataj kanankuta. Chaytataj waj kikinchaywan sutʼincharqa.