Martis 11 de nisan junaqqa ichikllachönam usharinan karqan. Tsë ushanan junaqkunachöqa Jesusqa imëkata rurarmi kashqa karqan y Patsachö sagrädu rurëninqa ushëkarqannam. Tsë junaqkunaqa templuchömi yachatsikurqan, y paqaspanam juk caserïuchö quedakurqan. Mëtsikaqmi yachakïta munar templuta qoya qoya ëwashqa kayarqan (Lücas 21:37, 38). Tsëpitaqa Pëdruwan, Andreswan, Santiäguwan y Juanwanmi Olïvus jirkachö këkäyarqan.

Chuskunmi pë kaqman pakëllapa witiyarqan. Templu chipyëpa juchutsishqa kanampaq kaqta Jesus nishqa kaptinmi yarpachakur këkäyarqan. Peru juk asuntu maspaqmi yarpachakuyarqan. Jesusqa puntatanam kënö nishqa karqan: “Qamkunapis listu këkäyë, porqui mana pensayanqëki höram nunapa Tsurinqa shamunqa” (Lücas 12:40). Jina ‘nunapa Tsurin rikakänan junaqpaqpis’ parlashqam karqan (Lücas 17:30). Tsënö ninqankunaqa, ¿templu ushakänampaq kaqtatsuraq rikätsikïkarqan? Tsëman yarpachakurmi kënö tapuyarqan: “Niyämë, ¿imëtaq tsëkuna pasakunqa, y ima señaltaq rikätsikunqa këkämunqëkitana, y imëkapis imanö këkanqampa ushëninna kanqanta?” (Mateu 24:3).

Itsachi tsëpita patsë rikëkäyanqan templu ushakänampaq kaqman pensëkäyarqan. Jina nunapa Tsurin këkämunampaq kaqpaqpis tapïkäyarqanmi. Itsachi, “juk reypa tsurinmi karu markaman viajarqan rey këman chärir kutimunampaq” nir juk igualatsikïwan Jesus yachatsikunqanman yarpëkäyarqan (Lücas 19:11, 12). Y imëkapis imanö këkanqampa ushënin imanö kanampaq kaqtapis tapunakïkäyarqanmi.

Tsëkuna imanö kanampaq kaqta rikätsikurmi, judïukunapa imëkapis imanö këkanqampa y templupa ushënin imakuna rikätsikunampaq kaqta willarqan. Tsë señalkunaqa manam tsë witsanllapaqtsu kanan karqan. Tsëkunaqa Jesus ‘këkämunqantana’ y munduchö imëkapis imanö këkanqampa ushëninchö këkäyanqanta musyayänampaqmi, shamoq tiempuchö cristiänukunata yanapanan karqan.

Watakuna pasanqanmannömi, Jesus musyatsikunqan cumplikanqanta apostolkuna rikäyarqan. Awmi, kawëkäyaptinllaran wakinqa cumplikar qallëkurqan. Tsëpita 37 wata pasariptinmi, mäkoq mäkoqlla këkaq cristiänukunaqa 70 watachö judïukunapa imëkapis imanö këkanqanta y templuta ushakätsiyaptin espantakuyarqantsu. Peru manam 70 watachötsu Jesus llapan musyatsikunqanqa cumplikarqan. Tsëqa, ¿imataq rikätsikunan karqan Reynöna këkämunqantaqa?

Jesusmi ‘guërrakuna kanampaq kaqta y guërrakuna këkanqampaq willakïkuna kananta’ y ‘juk nacion juk nacionpa contran sharkunampaq y juk gobiernu juk gobiernupa contran sharkunampaq’ kaqta apostolninkunata nirqan (Mateu 24:6, 7). Jina, “patsam feyupa kuyunqa, jina më tsëchömi mikï pishinqa y muyakoq qeshyakuna kanqa” nirqanmi (Lücas 21:11). Jina, ‘tsariyäshunkim y chikirmi sufritsiyäshunki’ nirmi qateqninkunata willarqan (Lücas 21:12). Diospa willakoqnin tukoqkuna yurir mëtsikaqta pantatsiyänampaq kaqta, mana allikuna miranampaq kaqta y cäsi llapan nunakunapa kuyakoq këninkuna ushakärinampaq kaqtam willarqan. Tsëpitanam, “llapan nacion nunakuna musyayänampaqmi, Gobiernupita alli willakïkuna entëru patsachö willakushqa kanqa, y tsëpitanam, ushakë chäramunqa” nir willakurqan (Mateu 24:14).

 Röma tröpakuna Jerusalenta manaraq ushakätsiyaptin y ushakätsiyanqan witsanmi, wakin willakunqanqa cumplikarqan, peru ¿manatsuraq Jesusqa rikätsikïkarqan musyatsikïninqa shamoq tiempuchöraq mas cumplikänampaq kaqta? ¿Tsë musyatsikïnin kananraq mas cumplikëkanqanta rikätsikoq pruëbakunata rikankiku?

Jina “ushakätsikoq melanëpaq rakcha” yurinqan, pë këkämunqantana rikätsikunampaq kaqtam Jesusqa nirqan (Mateu 24:15). Tsë ‘melanëpaq rakchaqa’ 66 watachömi yurirqan, y tsëqa karqan bandërankunawan Römapa ‘mëtsika tröpankuna Jerusalenta cercarnin jiruroq patsakäreqkunam’. Pëkunam Jerusalenpa perqankunata uchkur qallëkuyarqan (Lücas 21:20). Tsënömi, tsë ‘melanëpaq rakchaqa’, judïukuna ‘santu sitiutanö’ rikäyanqanman yëkurirqan.

Jesusqa kënö nirmi sïguirqan: “Alläpa jatun sufrimientum kanqa, tsënö sufrimientuqa manaran ni imëpis kashqaraqtsu nunakuna qallanqampita, y mananam yapëqa kanqanatsu”. 70 watachömi Röma tröpakunaqa Jerusalenta y templunta ushakäratsiyarqan. Tsë witsanmi alläpa jatun sufrimientu karqan, porqui mëtsika waranqam wanuyarqan (Mateu 4:5; 24:21). Tsë kutim, mana imëpis pasakunqannö Jerusalenta chipyëpa ushakäratsiyarqan y mëtsika watakunapa Diosta judïukuna imanö adorayanqampis ushakärirqan. Peru Jesus musyatsikunqanqa, kanankunaran mas feyupaqa cumplikanqa.

Diospa Gobiernunchö Reynö këkämunqampaq y imëkapis imanö këkanqampa ushënimpaqqa, mastaran willanan karqan. Tsëpitanam, ‘Cristu tukoqkuna y Diospa willakoqnin tukoqkuna’ yurir ‘nunakunata pantatsita’ tïrayänampaq kaqta, hasta “puëdirninqa akrashqakunatapis pantatsiyänampaq” kaqta willakurqan (Mateu 24:24). Peru akrashqakunaqa manam engañayänanta jaqiyänantsu karqan. Porqui Cristu tukoqkunaqa rikëmi kayänan karqan, peru Jesus këkämunqantaqa manam pipis rikänantsu karqan.

Kanan witsan imëkapis imanö këkanqampa ushëninwan alläpa jatun sufrimientu qallanampaq kaqtam Jesusqa willakurqan. Kënömi nirqan: “Intipis ampïrinqa[m], y killapis mananam aktsinqanatsu, y qoyllurkunapis ciëlupitam shikwayämunqa, y ciëluchö imëka këkaqkunam kuyutsishqa kayanqa” (Mateu 24:29). Apostolkunaqa manam alleqllaqa musyayarqantsu tsë mantsakëpaq musyatsikï imanö cumplikänampaq kaqta, peru alläpa espantakïpaqchi kanqa.

¿Imanöraq tsë señalkuna pasakoqta rikar nunakuna tikrariyanqa? Jesusmi kënö nirqan: “Entëru patsaman shamunampaq kaqkunata alläpa mantsar y shuyararmi nunakuna desmayayanqa, porqui ciëluchö imëka këkaqkunam kuyutsishqa kayanqa” (Lücas 21:26). Tsënömi Jesusqa imëpis mana pasakunqan alläpa mantsakëpaq tiempu kanampaq kaqta rikätsikurqan.

Peru “puëdeq këninwan y alläpa chipapäkur” nunapa Tsurin shamïkaqta rikarnin llapan nunakuna mana mantsakäyänampaq kaqta nirmi, apostolninkunata kallpata qorqan (Mateu 24:30). Puntata ninqannöpis, “akrashqakunarëkurmi” Diosqa poderninta rikätsikunqa (Mateu 24:22). Tsëqa, Jesus ninqan pasakunqankunata rikar, ¿imatataq pëman markäkoq qateqninkuna rurayänan karqan? Pëmi kënö nirqan: “Tsë cösaskuna pasakur qallëkuptinqa, derëchu sharkuyë, y peqëkikunata pallariyë, porqui libri kënikikunaqa ichikllachönam kanqa” (Lücas 21:28).

Peru ushakë junaqpaq ichikllana pishikaptinqa, ¿imanötaq Jesuspa qateqninkunaqa tsë witsankunachö kawëkäyanqanta cuentata qokuyänan karqan? Juk hïgus montitawan igualatsirmi Jesusqa kënö nirqan: “Mushoq räman tseqllir qallëkuptin rapran ulluramuptinqa, qamkunaqa musyayankinam qarwë witsan këllachöna këkanqanta. Jina tsënölla qamkunapis kë llapankunata rikarqa, musyayë pë këllachöna këkanqanta, awmi, punkuchöna shëkanqanta. Rasuntam niyaq, kanan witsan nunakunaqa manam ni imanöpapis wanuyanqatsu kë llapan cösaskuna manaraq pasakuptinqa” (Mateu 24:32-34).

 Tsëmi tsëkunata rikarqa, ushakë junaq tsëllachöna këkanqanta qateqninkunaqa cuentata qokuyänan karqan. Tsëkuna pasakunqan witsankuna kawaq qateqninkunapaqmi kënö nirqan:

“Tsëkuna imë junaq y imë höra kanampaq kaqtaqa manam ni pipis musyantsu, ni ciëluchö angelkuna, ni Tsuripis, sinöqa kikin Teytallam. Porqui imanömi Noëpa tiempunchö pasakurqan, tsënöllam nunapa Tsurin këkämunqan witsampis pasakunqa. Porqui imanömi tsë witsankunapis Apäkï Tamya manaraq shamuptinqa nunakuna mikur y upur këkäyarqan, y ollqukunapis y warmikunapis casakur këkäyarqan, hasta arcaman Noë yëkunqan junaqyaq, y manam wiyakuyarqantsu hasta Apäkï Tamya shamur llapankunata ushakäratsinqanyaq, tsënöllam nunapa Tsurin këkämunqan witsampis pasakunqa” (Mateu 24:36-39). Jesusqa pëkunata yarpëkätsirqan Apäkï Tamyaqa entëru Patsachö kashqa kanqantam. Jina tsënöllam kanan imëkapis imanö këkanqampa ushëninqa entëru Patsachö kanqa.

Mäkoq mäkoqlla këkäyänan alläpa precisanqantam Olïvus jirkachö Jesuswan këkaq apostolkunaqa cuentata qokuriyarqan. Jesusmi kënö consejarqan: “Cuidakuyë mëtsikata mikïwan y mëtsikata upyëwan y kawënikikunachö imëkapaq yarpachakïkunawan shonqïkikuna ni imëpis mana nitipakashqa kanampaq, porqui paqtataq illaqpita tsë junaq raslla janëkikunachöna këkanman imëka toqlla cuenta. Porqui entëru patsachö llapan täraqkunamanmi shamunqa. Tsëqa riyaq riyaqlla këkäyë, ima tiempuchöpis Diosta rogakurnin, tsënöpa llapan pasakunampaq kaqkunapita escapayänëkipaq, y nunapa Tsurimpa nöpanchö shëkäyänëkipaq” (Lücas 21:34-36).

Yapëmi pëkunata rikätsirqan musyatsikïkanqanqa entëru Patsachö cumplikänampaq kaqta. Manam tsëpita wallka watakunallachöna Jerusalen markata y judïukunapa nacionninta ima pasanampaq kaqllatatsu rikätsikïkarqan. Tsëpa rantinqa, ‘entëru patsachö llapan täraqkunaman shamunampaq’ kaqtam nikarqan.

Jesusqa qateqninkuna mäkoq mäkoqlla y listu këkäyänampaqmi nirqan. Tsënö kayänan imanir alläpa precisanqanta rikätsirmi juk igualatsikïta churarqan. Kënömi nirqan: “Këta musyayë: sitsun wayiyoq nuna musyanman karqan ampichö imë höra suwa shamunampaq kaqta, riyëkarllam këkanman karqan, y manam jaqinmantsu karqan wayinman yëkuyänanta. Tsënö kanan këkaptinqa, qamkunapis listu këkäyanqëkita rikätsikuyë, porqui mana pensayanqëki höram nunapa Tsurinqa shamunqa” (Mateu 24:43, 44).

Jina mana llakinäkuriyänampaqmi qateqninkunata yanaparqan. Tsë llapan pasakur qallëkuptin juk “sirwipakoq” mäkoq mäkoqlla këkänampaq kaqta y imëka rurëyoq kanampaq kaqtam nirqan. Tsëpitanam kënö nirqan: “¿Pitaq wayinchö sirwipakoqkunata rikänampaq y tiempunchö mikïnin qaranampaq patronnin churanqan alli juiciuyoq y markäkïpaq sirwipakoq? ¡Kushishqam kanqa tsë sirwipakoq, patronnin chärir tsënö rurëkaqta tariptinqa! Rasuntam niyaq, llapan kapunqankunata rikänampaqmi churanqa”. Tsëtaqa rasllachi entiendiriyarqan. Jina, tsë “sirwipakoq” mana alli tikrakurir yanaqinkunata maqar qallëkuptinqa, patronnin ‘alläpa feyupa castiganampaq’ kaqtam nirqan (Mateu 24:45-51; igualaratsi Lücas 12:45, 46 textuwan).

Peru Jesusqa, manam wakin sirweqninkuna mana alli tikrakuriyänampaq kaqtatsu nikarqan. Tsëqa, ¿imatataq qateqninkunata yachatsita munëkarqan? Mäkoq mäkoqlla y imëka rurëyoq kayänantam pëqa munarqan, tsëtaqa qateqnin igualatsikïchömi cläru rikätsikurqan.