11 de nisán martes p’unchaymi tukupusharanña. Kay pachapi Jesuspa ruwanankuna tukupunanpaqpas pisillañan faltasharan. Kinsa p’unchayñan askha runakuna ‘tutallamanta templota jamuranku payta uyarinankupaq’, Jesustaq ch’isiyaq paykunata yachachiran, ichaqa llaqta jawapin alojakuq (Lucas 21:37, 38). Chay martes p’unchay tardenmi Jesusqa Olivos orqopi kasharan tawa apostolninkunawan: Pedrowan, Andreswan, Santiagowan, Juanwan ima.

Chay apostolkunaqa yachaytan munasharanku jayk’aqchus, Jesuspa nisqan jina, templo thunisqa kanan karan chayta. Chaymantapas juj kutinmi Jesusqa niran: “Rijch’ashaqlla kashaychis, mana piensasqaykichis horatan runaq Churinqa jamunqa”, nispa (Lucas 12:40). Rimallarantaqmi ‘runaq Churinpa rikuchikunan p’unchaymantapas’ (Lucas 17:30). ¿Temploq thunisqa kanan tiempopichu chaykunapas pasanan karan? Chaymantawanmi chay apostolkunaqa yachayta munasharanku, chaymi Jesusta niranku: “Niwayku, ¿jayk’aqmi chaykuna kanqa? ¿Ima señalmi kanqa chayamusqayki tiempoña kashaqtin, kay tiempopas tukukapunanpaqña kashaqtin?”, nispa (Mateo 24:3).

Jayk’aqchus templo thunisqa kananmanta tapusqankumantapas paykunaqa yachaytan munasharanku runaq churin chayamunan tiempomantapas, chaypaqqa yuyarirankuchá juj kuti Jesús ‘reykunaq familianpi naceq runamanta’ willasqanta (Lucas 19:11, 12). Chaymantapas yachaytan munasharanku imas pasanan karan ‘tukukuy’ chayamunanpaq kashaqtin chayta.

Jesustaq paykunaman juj señalta qoran, chhaynapi jayk’aqchus Jerusalenpas templopas thunisqa kanan karan chayta reparanankupaq. Chay señal qosqanwanmi jamuq tiempopi cristianokunapas reparananku karan Cristoq ‘chayamusqan tiempota’, ‘chay tiempo tukukunanpaqña kasqantawan’.

Tiempoq pasasqanman jinan apostolkunaqa rikuranku Jesuspa señal qosqan junt’akusqanta, chay señalqa yaqa llapanmi junt’akuyta qallariran paykunaq tiemponpiraq. Chaymi iñiyninkupi rijch’ashaqlla kaq cristianokunaqa mana admirakurankuchu 70 watapi Jerusalén llaqta templontin thunisqa kaqtin. Chaywanpas manan Jesuspa llapan willasqanchu chay watakunapi junt’akuran. Chhaynaqa, ¿imaynapin yachakunan karan Diospa gobiernonpi Jesús reyña kashasqanta?

Jesusmi chaymanta niran: “Tukuyneqpi guerrakuna kasqanmantan uyarinkichis [...]. Juj nacionmi juj nación contra jatarinqa, juj llaqtataq juj llaqta contra jatarinqa”, nispa (Mateo 24:6, 7). Chaymantapas nillarantaqmi: “Kallanqataqmi jatun terremotokunapas, kayneqpi chayneqpitaq kanqa yarqaykuna mast’arikuq millay onqoykuna ima”, nispa (Lucas 21:11). Chaymantapas willaranmi paypa discipulonkuna qatikachasqa kanankumanta (Lucas 21:12). Willallarantaqmi llulla profetakuna rijurimuspa askha runakunata pantachinankumanta, mana allin kausay yapakusqanwantaq yaqa llapa runakunaq munakuynin chiriyanantawan. Jinaspan niran: “Diospa gobiernonmanta allin  willakuykunan pachantinpi willasqa kanqa llapa nacionkuna yachananpaq, jinan tukukuyqa chayamunqa”, nispa (Mateo 24:14).

Jesuspa chay señal willasqanqa manan llapanchu Jerusalén llaqta thunisqa kasqanwan junt’akuran. Aswanpas kay tiempopin allinta junt’akushan. ¿Repararankichu chayta?

Chay señal qosqanpin Jesusqa rimaran “ch’usaqyachiq millakunapaq kaqmanta” (Mateo 24:15). Chaymi rijuriran 66 watapi Roma soldadokuna Jerusalén llaqtata muyuykuspa perqankunata t’oqosqanwan, chay soldadokunaqa idolonkunata banderankupi apaykusqan chayta ruwaranku (Lucas 21:20). Chhaynapin ‘millakunapaq kaq’ nisqaqa judiokunaq ‘ch’uya parte’ nisqankupi kasharan.

Jesusqa nillarantaqmi: “Chay tiempopiqa manchay ñak’ariymi kanqa, chay ñak’ariy jinaqa manan karanchu kay pachaq qallariyninmantapacha kunankamapas, nitaq qhepamanpas kanqachu”, nispa. Chay manchay ñak’ariyqa 70 watapi Roma soldadokuna Jerusalenta templontinta thunisqankuwanmi junt’akuran. Chhaynapin chay soldadokunaqa ‘ch’uya llaqtata’ thunichipuranku, waranqa-waranqanpi judiokunatapas wañuchipuranku (Mateo 4:5, nota; 24:21). Chay jina ñak’ariyqa manan jayk’aqpas judiokunataqa pasaranchu. Chhaynapin judiokuna Diosta adoranankupaq utilizasqanku wasi chinkapuran. Ichaqa jamuq tiempopi “manchay ñak’ariy” nisqaqa aswan manchakunapaqraqmi kanqa.

Chay señal qosqanpin Jesusqa discipulonkunata nillarantaq: ‘Llulla cristokunan llulla profetakunan rijurimunqa, jinaspan ajllasqakunatawanraq pantachiyta munanqaku’, nispa (Mateo 24:24). Chay ajllasqakunan ichaqa mana chaykunawan engañachikunankuchu karan. Chay llulla cristokunataqa lliumi rikunanku karan, Jesustan ichaqa mana ñawiwanchu rikukunan karan.

Chaymantataq Jesusqa tukukuy tiempopi manchay ñak’ariy kananmanta niran: ‘Intin tutayanqa, killapas manañan k’anchanqachu, ch’askakunapas cielomantan urmaykamunqa, cielopi atiykunapas chhafchirisqan kanqa’, nispa (Mateo 24:29). Apostolkunaqa manachá entienderankuchu Jesuspa chay nisqanta. Ichaqa ancha admirakunapaqmi chayqa kanqa.

Chaymantan Jesusqa niran: “Kay pachantinman imakunachus jamunanta reparaspan runakunaqa sinchita mancharikunqaku, yuyayninkuraqmi chinkanqapas; cielopi atiykunapas chhafchirisqan kanqa”, nispa (Lucas 21:26). Chaywanmi payqa rikuchisharan sinchi manchakunapaq tiempo chay kananta.

Ichaqa manan llapan runachu manchakunanku karan Jesús ‘atiywan sinchi lliflli kaywan ima jamuqtinqa’ (Mateo 24:30). Diosmi ‘ajllasqakunarayku’ atiyninta rikuchinan karan (Mateo 24:22). Chaymi Jesusqa discipulonkunata niran: “Chaykuna sucedeyta qallariqtinqa allinta sayaychis umaykichistapas oqariychis; kacharichisqa kanaykichismi chayamushanña”, nispa (Lucas 21:28).

¿Imaynapin Jesuspa discipulonkuna reparananku karan tukukuy p’unchay cercapiña kashasqanta? Chaymantan Jesús niran: “Qankunaqa higos sach’aq k’allmachankuna ch’ijchirimuqtin, raphinkunapas lloqsimuqtinmi yachankichis paray tiempoqa cercapiña kashasqanta ¿riki? Chhaynallataq tukuy chaykunata rikuspaykichisqa yachaychis runaq Churin qayllaykamushasqanta, punkupiña kashasqanta. Cheqaqtan niykichis: Manapunin kay tiempo runakunaqa wañunqakuchu llapa chaykuna junt’akunankama”, nispa (Mateo 24:32-34).

Chhaynaqa Jesuspa willasqan señal junt’akusqanta rikuspan cristianokunaqa reparananku karan tukukuy p’unchay cercapiña kashasqanta. Chaymantan Jesusqa chay tukukuy tiempopi kausaq discipulonkunapaq niran:

 “Chay p’unchaymanta chay horamantawanmi ichaqa mana pipas yachanchu, ni janaq pachapi angelkunapas ni Churipas, aswanpas Yayallan yachan. Imaynan Noepa p’unchayninkunapi karan chhaynallataqmi runaq Churinpa chayamusqan tiempopipas kanqa. Chay p’unchaykunapin manaraq jatun para chayamushaqtin runakuna mijusharanku, ujasharanku, qharikunapas warmikunapas casarakusharanku Noepa arcaman jaykusqan p’unchaykama, manataq imatapas repararankuchu jatun para chayamuspa llapankuta millp’unankama, chhaynallataqmi runaq Churin chayamusqan tiempopas kanqa”, nispa (Mateo 24:36-39). Chhaynaqa, imaynan jatun parapas lliu pachantinman chayaran, chhaynallataqmi tukukuy p’unchaypas kanqa.

Apostolkunaqa rijch’asqallan kashananku karan, chaymi Jesusqa niran: “Qankuna kikiykichista allinta cuidakuychis amapuni jayk’aqpas sonqoykichis sinchi mijuykunawan, sinchi ujaykunawan, kay kausaypa llakipakuyninkunawan ima afanasqa kashananpaq; chaytaq chay p’unchay qonqaylla jap’isunkichisman juj trampa jina. Chay p’unchayqa kay pachantinpi llapa runakunamanmi chayamunqa. Rijch’ashaqlla kashaychis Diosmanta tukuy tiempo rogakuspa, chhaynapi llapa chaykuna pasananmanta salvasqa kanaykichispaq, runaq Churinpa ñaupanpi sayanaykichispaqwan”, nispa (Lucas 21:34-36).

Jesuspa nisqan jina, chay willasqanqa manan Jerusalén llaqtallapichu ni Israel nacionllapichu junt’akunan karan, aswanpas ‘kay pachantinpi llapa runakunamanmi chayamunan karan’.

Chaymantan Jesusqa juj ejemplotawan willaspa apostolninkunata kallpacharan rijch’asqalla kanankupaq, niranmi: “Kayta yachaychis: Wasiyoq runachus yachanman karan tutapi ima horastachus suwa jamunanta chayqa, rijch’asqallan kashanman karan, chhaynapi wasinta mana jaykunankupaq. Chayrayku, qankunapas listollapuni kashaychis, mana piensasqaykichis horatan runaq Churinqa jamunqa”, nispa (Mateo 24:43, 44).

Jesuspa willasqan profecía junt’akushaqtinqa juj ‘kamachis’ llapa discipulonkunata yanapanan karan. Chaymi Jesusqa niran: “¿Pipunitaq kanman allin yuyayniyoq junt’aq kamachiri? Paytan patronninqa churanqa wasinpi kamachinkunata qhawarinanpaq, tiempollanpi mijunata qonanpaqwan. Chay kamachiqa kusisqan kanqa patronnin kutimuspa chhayna ruwashaqta tariqtinqa. Cheqaqtan niykichis: Paytan patronqa llapa kaqninkuna qhawaqta churanqa”, nispa. ¿Iman pasanan karan chay ‘kamachi’ millayman tukupunman karan chayqa? Paypa patronninsi jamuspa ‘sinchita castiganan karan’ (Mateo 24:45-51; tupachiy Lucas 12:45, 46 textowan).

Chaywanqa manan Jesusqa nisharan wakin discipulonkuna millayman tukupunantachu, aswanmi llapa qatikuqninkunata kallpachasharan rijch’asqalla kashanankupaq, Diostapas tukuy sonqo servishanankupaq. Chaypaqmi juj ejemplotawan willaran.