Bejlaʼeʼ u tardeil martes 11 tiʼ nisán, taʼaytak u yáakʼabtal. Lelaʼ letiʼe u tsʼook kaʼapʼéel kʼiin maas yaʼab baʼaxoʼob tu beetaj Jesús way Luʼumaʼ. De kʼiineʼ ku kaʼansaj teʼ templooʼ, ken áakʼabchajkeʼ ku bin wenel táanxel kaajil. De jaʼatskabeʼ «tuláakal u kajnáaliloʼob le kaajoʼ ku binoʼob kaʼach teʼ templo utiaʼal ka u yuʼuboʼob u tsikbaloʼ» (Lucas 21:37, 38). Beora tsʼoʼok u tardechajlaʼ, Jesuseʼ tiʼ kulukbal tu puʼukil le Olivoʼob yéetel apóstol Pedro, Andrés, Santiago yéetel Juan.

Le kantúul apostoloʼobaʼ binoʼob junpáayil tu yéetel. Letiʼobeʼ chiʼichnakoʼob yoʼolal le templooʼ, tumen Jesuseʼ tu yaʼaleʼ mix junpʼéel tuunich kun pʼáatal yóokʼol uláakʼ tuunich. Baʼaleʼ yaan uláakʼ baʼax taak u yojéeltikoʼob. Jesuseʼ tsʼokaʼaniliʼ u yáax aʼaliktiʼobeʼ: «Eʼeseʼex maʼ táan a weenleʼexiʼ, tumen tiʼ junpʼéel hora maʼ táan a páaʼtkeʼexeʼ yaan u kʼuchul u Paal máak» (Lucas 12:40). Letiʼ xaneʼ tsʼoʼok xan u yáax aʼaliktiʼob le «kʼiin ken chíikbesaʼak u Paal máakoʼ» (Lucas 17:30). Lelaʼ ¿yaan wa baʼax u yil yéetel le baʼax tu yaʼalaj yoʼolal le templooʼ? Lelaʼ jach taak u yojéeltik le apostoloʼoboʼ. Letiʼobeʼ tu yaʼaloʼob: «Aʼaltoʼon: ¿Baʼax kʼiin ken úuchuk le baʼaloʼobaʼ, yéetel baʼax chíikulal ken u yeʼes way yanecheʼ yéetel táan u taal u tsʼoʼokol tiʼ le yóokʼol kaabaʼ?» (Mateo 24:3).

Letiʼobeʼ tu tukloʼobeʼ táan u tʼaan tiʼ u xuʼulsaʼal le templo natsʼaʼan u kʼiiniloʼ. Tsʼoʼoleʼ tu kʼáatoʼob xan yoʼolal u kʼiiniloʼob way yaan Cristo, u Paal Máakeʼ. Maʼ xaaneʼ kʼaʼajtiʼob Jesuseʼ tsʼoʼok u yáax tʼaan tiʼ «juntúul máak síij ichil u familia reyoʼob», letiʼeʼ bin «tiʼ junpʼéel náanach luʼumil utiaʼal ka tsʼaʼabak u beet u reyil, ken tsʼoʼokkeʼ ku suut» (Lucas 19:11, 12). Tu tsʼookeʼ letiʼobeʼ tu kʼáatoʼob baʼaxoʼob táakaʼan ichil u tsʼoʼokbal «tiʼ le yóokʼol kaabaʼ».

Ichil le baʼaxoʼob tu yaʼalaj Jesusoʼ táakaʼan le señaloʼob kun eʼesik taʼaytak u xuʼulsaʼal tiʼ le judíoʼob yéetel tiʼ le templooʼ. Baʼaleʼ yaan uláakʼ baʼax tu yaʼalaj. Lelaʼ le kun áantik le cristianoʼob u naʼatoʼob kuxaʼanoʼob tu kʼiinil wa yaan Cristoeʼ yéetel tu tsʼook kʼiinil tiʼ le yóokʼol kaabaʼ.

Jeʼex úuchik u máan le jaʼaboʼoboʼ bey úuchik u yilik le apostoloʼob u béeytal le baʼaxoʼob tu yaʼalaj Jesusoʼ. Yaʼab tiʼ le baʼaxoʼob aʼalaʼabtiʼoboʼ tu yiloʼob u béeytaloʼob. Bey túunoʼ, le cristianoʼob kuxaʼanoʼob tu jaʼabil 70 tiʼ le yáax siglo wa 37 jaʼaboʼob aʼalaʼak tumen Jesús le profecíaoʼ tu tsʼáajoʼob cuenta nukaʼaj xuʼulsbil tiʼ le judíoʼob yéetel tiʼ le templooʼ. Baʼaleʼ maʼ tuláakal le baʼaxoʼob tu yaʼalaj Jesús béeychaj tu jaʼabil 70 tiʼ le yáax siglooʼ. Le oʼolaleʼ, ¿baʼaxoʼob kun eʼesik way yaan yéetel u páajtalil le Reinooʼ? Letiʼeʼ tu yaʼalaj le ka tu núukaj le kʼáatchiʼ tu beetaj le apostoloʼoboʼ.

Tu yaʼalaj: «Yaan a wuʼuyikeʼex táan u yúuchul baʼateltáambaloʼob wayeʼ bey xan teʼ náachiloʼ» yéetel «junpʼéel kaajeʼ yaan u líikʼil tu contra uláakʼ kaaj, junpʼéel reinoeʼ yaan u líikʼil tu contra uláakʼ reino» (Mateo 24:6, 7). Tu yaʼalaj xaneʼ «yaan u sen tíitkuba le luʼumoʼ, yaan u yantal pakʼbeʼen kʼojaʼaniloʼob yéetel nukuch wiʼijiloʼob tiʼ jejeláas tuʼuxoʼob» (Lucas 21:11). Jesuseʼ tu yaʼalaj tiʼ u disipuloʼob: «Yaan a chʼaʼpachtaʼaleʼex yéetel yaan a maʼachleʼex» (Lucas 21:12). Yaan u yantal maʼ jaajil profetaʼobiʼ yéetel yaʼab máaxoʼob ken u tusoʼob. Yaan u yaʼabtal u beetaʼal loob yéetel yaan u síistal u yaabilaj yaʼab máakoʼob. Ka tsʼoʼokeʼ Jesuseʼ tu yaʼalaj: «U maʼalob péektsilil le Reinoaʼ yaan u kʼaʼaytaʼal tiʼ tuláakal yóokʼol kaab utiaʼal ka ojéeltaʼak tumen u kajnáaliloʼob tuláakal kaajoʼob,  ken tsʼoʼokkeʼ letiʼ túun ken taalak u xuul» (Mateo 24:14).

Yaʼab tiʼ le baʼaxoʼob tu yaʼalaj Jesusoʼ béeychaj le ka xuʼulsaʼab tiʼ Jerusalén tumen Romaoʼ. ¿Yaan wa u kʼuchul u kʼiinil u béeytal utiaʼal ka ilaʼak tuláakal tuʼux? ¿Yaan wa baʼax eʼesik le baʼaxoʼob tu yaʼalaj Jesusoʼ táan u béeytal teʼ kʼiinoʼobaʼ?

Junpʼéel baʼax tu táakbesaj xan Jesuseʼ letiʼe u chíikpajal «le pʼekbeʼen baʼal ku xuʼulsaj[oʼ]» (Mateo 24:15). Tu jaʼabil 66 tiʼ le yáax siglooʼ chíikpaj le pʼekbeʼen baʼal le ka taal u soldadoiloʼob Roma yéetel u estandarteil u diosoʼoboʼ. Tu baʼpachtoʼob u baʼpakʼiloʼob Jerusalén yéetel yaan tiʼ u pakʼiloʼobeʼ tu jomoʼob (Lucas 21:20). Bey túunoʼ, «le pʼekbeʼen baʼal ku xuʼulsaj[oʼ]» waʼalaj tuʼux maʼ unajiʼ, teʼ «kiliʼich kúuchil» tu kʼiinil le judíoʼoboʼ.

Jesuseʼ tu yaʼalaj xan: «Yaan u yantal junpʼéel nojoch muʼyajil mix juntéen ilaʼak desde ka káaj yóokʼol kaab tak bejlaʼeʼ, yéetel mix bikʼin kun kaʼa ilbil». Tu jaʼabil 70 tiʼ le yáax siglooʼ, le romailoʼoboʼ tu xuʼulsoʼob tiʼ Jerusalén. Le úuchik u lúubul le judíoʼob tu kʼab le romailoʼob yéetel úuchik u xuʼulsaʼal le «kiliʼich kaaj» paʼteʼ yéetel le templo yanoʼ, junpʼéel nojoch muʼyajil, tumen kíimsaʼab u milesil máakoʼobiʼ (Mateo 4:5; 24:21). Le xuʼulsajil jeʼeloʼ mix juntéen ilaʼak tumen le judíoʼoboʼ, tsʼoʼoleʼ xuʼulsaʼab tiʼ le bix suukil u adoraroʼob ichil yaʼab jaʼaboʼoboʼ. Le oʼolal wa yaan u béeytal junpʼéel bix maas nojoch le baʼax tu yaʼalaj Jesusoʼ, lelaʼ jach tu jaajil maas yaj.

Jesuseʼ yaʼab baʼax tsʼoʼok u yaʼalik tiʼ u disipuloʼob kun eʼesik way yaan yéetel u páajtalil le Reinooʼ yéetel taʼaytak u xuʼulsaʼal tiʼ le yóokʼol kaabaʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalajtiʼob ka u kanáantubaʼob tiʼ le «máakoʼob ken u yaʼalubaʼob Cristoʼob yéetel [le] máakoʼob ken u yaʼalubaʼob profetaʼob[oʼ]». Jesuseʼ tu yaʼaleʼ le máakoʼob beyaʼ yaan u yilik u tuskoʼob, «wa ku páajtaleʼ, tak le máaxoʼob yéeyaʼanoʼoboʼ» (Mateo 24:24). Baʼaleʼ u disipuloʼob Cristoeʼ maʼ kun jáan tusbiloʼob. Tumen le máaxoʼob ken u yaʼalubaʼob Cristoʼoboʼ yaan u yilaʼaloʼob. Baʼaleʼ ken suunak Cristoeʼ maʼ kun ilbil.

Jesuseʼ tʼaanaj tiʼ le muʼyajil maas nojoch ku taal u kʼiinoʼ. Tu yaʼalaj: «Yaan u yéeʼjochʼeʼental le Kʼiinoʼ, le Lunaoʼ maʼ kun sáasiltal, le estrellaʼob yanoʼob kaʼanoʼ yaan u lúubloʼob, tak le baʼaloʼob yanoʼob teʼ kaʼan yaan u muukʼoʼoboʼ yaan u tíitaʼaloʼob» (Mateo 24:29). Maʼ xaaneʼ le apostoloʼoboʼ maʼ tu naʼatoʼob jach baʼax le kun úuchloʼ, baʼaleʼ jach nukuch baʼaloʼob tu jaajil.

¿Bix ken u yuʼubiluba le máakoʼob ken káajak le baʼaloʼobaʼ? Jesuseʼ ku yaʼalik: «Le máakoʼoboʼ yaan u desmayaroʼob tumen jach saajkoʼob yoʼolal le baʼaloʼob ku yilkoʼob ku taal u kʼiinil u yúuchul way Luʼumeʼ, tumen tak le baʼaloʼob yanoʼob teʼ kaʼan yaan u muukʼoʼoboʼ yaan u tíitaʼaloʼob» (Lucas 21:26). Le baʼax ku yaʼalik Jesús ku taal u kʼiinoʼ mix juntéen ilaʼak tumen wíinik u yúuchul.

Baʼaleʼ letiʼeʼ u yáax aʼalmeʼ maʼ tuláakal máak kun muʼyaj ken taalak u Paal máak «yóokʼol le múuyaloʼob yéetel páajtalil bey xan yéetel nojoch nojbeʼenil[oʼ]» (Mateo 24:30). Tumen Dioseʼ yaan u salvartik «le máaxoʼob yéeyaʼanoʼoboʼ» (Mateo 24:22). ¿Bix túun unaj u yuʼubikuba u disipuloʼob Jesús ken káajak u yúuchul le baʼaloʼobaʼ? Letiʼeʼ tu yaʼalajtiʼob: «Ken káajak u yúuchul le baʼaloʼobaʼ toj waʼaleneʼex yéetel líiʼs a pooleʼex, tumen tsʼoʼok u náatsʼal u kʼiinil a jáalkʼabtaʼaleʼex» (Lucas 21:28).

Baʼaleʼ ¿bix ken u yojéeltik u disipuloʼob Jesús tsʼoʼok u náatsʼal u xuul yóokʼol kaab? Letiʼeʼ tu ketaj yéetel junkúul higo: «Le ken tíipʼik u kʼuʼukʼ yéetel ken jóokʼok u leʼobeʼ, teʼexeʼ a wojleʼex tsʼoʼok u náatsʼal u kʼiinil u yichankil le cheʼoboʼ. Bey túun xanoʼ ken a wileʼex u yúuchul le baʼaloʼobaʼ, ojéelteʼexeʼ u Paal máakeʼ tsʼoʼok u náatsʼal, tiʼ yaan teʼ joonajoʼ. Tu jaajil kin waʼalikteʼexeʼ, le generacionaʼ junpuliʼ maʼ kun máan táanil tiʼ u yúuchul tuláakal le baʼaloʼobaʼ» (Mateo 24:32-34).

Bey túunoʼ le ken u yiloʼob u béeytal le señaloʼob tu yaʼaloʼ, unaj u naʼatkoʼob tsʼoʼok u náatsʼal le xuʼulsajoʼ. Baʼaleʼ Jesuseʼ ku yaʼalik baʼax unaj u beetik u disipuloʼob kuxaʼanoʼob ken úuchuk le baʼaloʼobaʼ.

 Tu yaʼalaj: «Baʼaleʼ u kʼiinil yéetel u yoraileʼ, mix máak u yojel, mix le angeloʼob yanoʼob teʼ kaʼanoʼ, mix le Paaloʼ, chéen le Taataoʼ. Tumen jeʼex úuchik tu kʼiiniloʼob Noeeʼ, bey xan kun úuchul tu kʼiiniloʼob way yaan u Paal máakeʼ. Tumen teʼ kʼiinoʼob táanil tiʼ u taal le Búulkabaloʼ, le máakoʼoboʼ táan u jaanloʼob, táan u yukʼuloʼob, le xiiboʼob yéetel le koʼoleloʼoboʼ táan u tsʼoʼokol u beeloʼob, tak teʼ kʼiin ka ook Noé ichil le arcaoʼ maʼ tu beetoʼob u cuentail baʼax aʼalaʼabtiʼobiʼ, tak le kʼiin ka taal le Búulkabaloʼ ka túun láaj xuʼulsaʼaboʼob, bey xan kun úuchul teʼ kʼiinoʼob way yaan u Paal máakoʼ» (Mateo 24:36-39). Le Búulkabal tu yaʼalaj Jesús anchaj tu kʼiiniloʼob Noeoʼ ilaʼab tiʼ tuláakal le yóokʼol kaabaʼ.

Le apostoloʼob yanoʼob tu puʼukil le Olivoʼoboʼ tu naʼatoʼob maʼ unaj u náayal u yóoloʼobiʼ. Jesuseʼ ku yaʼalik: «Jach kanáantabaʼex utiaʼal maʼ u sen chuʼupul a puksiʼikʼaleʼex ikil u píitmáan a jaanleʼex, ikil u píitmáan a wukʼuleʼex, bey xan yoʼolal u chiʼichnakiloʼob le kuxtalaʼ, utiaʼal maʼ u beetik u jaʼakʼal a wóoleʼex ken téek taalak le kʼiin ta wóokʼoleʼex ichil u chan súutuk bey junpʼéel léecheʼ. Tumen lelaʼ yaan u taal yóokʼol tuláakal u kajnáaliloʼob yóokʼol kaab. Le oʼolaleʼ maʼ a weenleʼex; kʼáat óolneneʼex tuláakal súutukil, utiaʼal ka béeyak a púutsʼleʼex tiʼ tuláakal le baʼaxoʼob aʼalaʼan kun úuchlaʼ, bey xan utiaʼal ka pʼáatkeʼex waʼatal tu táan u Paal máak» (Lucas 21:34-36).

Jesuseʼ táan u kaʼa eʼesikeʼ le baʼax ku taal u kʼiin u yúuchloʼ, maʼ chéen tiʼ junpʼéel kaaj kun ilbiliʼ. Letiʼeʼ maʼ táan u yaʼalik baʼaxoʼob kun úuchul chéen ichil wa jaypʼéel jaʼaboʼobiʼ mix tiʼ le baʼax kun úuchul chéen tiʼ u kaajil Jerusalén yéetel tiʼ le judíoʼoboʼ. Maʼatech, baʼaxeʼ táan u yaʼalik baʼax ku «taal yóokʼol tuláakal u kajnáaliloʼob yóokʼol kaab».

Letiʼeʼ tu yaʼaleʼ u disipuloʼobeʼ unaj u yilkoʼob maʼ u náayal u yóoloʼob, maʼ u weenloʼob yéetel u listokintikubaʼob. Lelaʼ tu yaʼalaj yéetel junpʼéel kettʼaan: «Ojéelteʼex lelaʼ: Wa u yuumil naj ka u yojéelt kaʼach baʼax hora ken taalak le j-ookoloʼ, bejlaʼa maʼatan kaʼach u weenleʼ yéetel maʼatan kaʼach u chaʼik u jeʼebel u yotoch utiaʼal ka oklaʼakeʼ. Le oʼolaleʼ, eʼeseʼex xan maʼ táan a weenleʼexiʼ, tumen u Paal máakeʼ yaan u kʼuchul tiʼ junpʼéel hora maʼ táan a páaʼtkeʼexiʼ» (Mateo 24:43, 44).

Baʼaleʼ Jesuseʼ tu yaʼalaj junpʼéel baʼax líiʼs u yóol u disipuloʼob. Tu yaʼaleʼ le ken joʼopʼok u béeytal le baʼaxoʼob ku yaʼalikoʼ yaan u yantal juntúul «palitsil chúukaʼan u yóol». Letiʼeʼ tu yaʼalaj junpʼéel bix séeb jeʼel u máansik tu tuukul le apostoloʼob bix kun béeytaloʼ, tu yaʼalaj: «¿Máax jach tu jaajil le palitsil chúukaʼan u yóol yéetel yaan u naʼat, tsʼaʼan tumen u Tsʼuulil yóokʼol uláakʼ palitsiloʼob utiaʼal ka u tsʼáa janal tiʼob jach tu yorailoʼ? ¡Kiʼimak u yóol le palitsilaʼ, wa ken kʼuchuk u Tsʼuulileʼ ku yilik táan u beetik le baʼax tu kʼubéentajtiʼoʼ! Tu jaajil kin waʼalikteʼex: U Tsʼuulileʼ yaan u tsʼáaik u kanáant tuláakal le baʼaxoʼob yaantiʼoʼ». Baʼaleʼ wa kʼasaʼan le «palitsil» yéetel ku maltratartik le máaxoʼob tsʼaʼan u kanáantoʼ, le Tsʼuuloʼ «yaan u tsʼáaik junpʼéel maas nojoch castigo tiʼ» (Mateo 24:45-51; ket yéetel Lucas 12:45, 46).

Jesuseʼ maʼ táan u yaʼalik wa yaan u yantal junjaats tiʼ le máaxoʼob tsaypachtik kun beetik baʼax kʼaasoʼ. ¿Baʼax túun tu yóotaj u kaʼans tiʼ u disipuloʼob? Letiʼeʼ chéen táan u yaʼaliktiʼob maʼ u náayal u yóoloʼob, lelaʼ tu maas tsolajtiʼob yéetel uláakʼ junpʼéel kettʼaan.