1, 2. Etẹwutu Biblu do yin nunina jiawu de sọn Jiwheyẹwhe dè?

NUMỌTOLANMẸ tẹwẹ a nọ tindo eyin họntọn de na we nuhe a ma donukun de? A nọ to jejeji nado hùn in, podọ homẹ towe nọ hùn dọ họntọn towe flinnu jẹ ji we. A nọ dọnudo e na nunina lọ.

² Biblu yin nunina de sọn Jiwheyẹwhe dè. Mí nọ mọ nudọnamẹ he mí ma sọgan mọ to fidevo depope lẹ to e mẹ. Di apajlẹ, e dọna mí dọ Jiwheyẹwhe wẹ dá olọn, aigba, gọna sunnu tintan po yọnnu tintan lọ po. E bẹ nunọwhinnusẹ́n delẹ hẹn he sọgan gọalọna mí nado didẹ nuhahun mítọn lẹ. To Biblu mẹ, mí mọ lehe Jiwheyẹwhe na hẹn lẹndai etọn nado hẹn aigba zun fininọ dagbe de di do. Nunina jiawu de wẹ Biblu yin!

3. Etẹ go wẹ a na doayi dile a to Biblu plọn?

³ Dile a to Biblu plọn, a na doayi e go dọ Jiwheyẹwhe jlo dọ a ni jihọntọn hẹ emi. Lehe a to nuplọn gando ewọ go sọ, mọ wẹ họntọn hiẹ po e po tọn na vẹ́ dogọ do niyẹn.

4. Etẹwẹ jiawu na we gando Biblu go?

⁴ Biblu ko yin lilẹdo nudi ogbè 2 600 mẹ, podọ vọkan etọn liva susu wẹ ko yin zinzinjẹgbonu. Lẹdo aihọn pé, hugan gbẹtọ 90 to kanweko ji wẹ sọgan hia Biblu to ogbè yetọn titi mẹ. Podọ to osẹ dopodopo mẹ, hugan gbẹtọ livi dopo wẹ nọ mọ vọkan Biblu tọn de yí! Mọwẹ, owe devo de ma taidi Biblu.

5. Naegbọn mí sọgan dọ dọ Biblu yin “gbigbọdo sọn Jiwheyẹwhe dè”?

 ⁵ Biblu yin “gbigbọdo sọn Jiwheyẹwhe dè.” (Hia 2 Timoti 3:16.) Ṣigba, mẹdelẹ sọgan lẹndọ ‘Gbẹtọ lẹ ka wẹ kàn Biblu maa, bọ nawẹ e sọgan wá sọn Jiwheyẹwhe dè gbọn?’ Biblu na gblọndo dọmọ: “Gbẹtọ lẹ dọho sọn Jiwheyẹwhe dè dile yé yin anadena gbọn gbigbọ wiwe dali do.” (2 Pita 1:21) E taidi whenue azọ́ngán de biọ to wekantọ etọn si nado kàn wekanhlanmẹ de. Mẹnu dè wẹ wekanhlanmẹ lọ wá sọn? Azọ́ngán lọ wẹ, e ma yin wekantọ lọ. Mọdopolọ, Jiwheyẹwhe dè wẹ Biblu wá sọn, e ma yin sọn gbẹtọ he e yizan nado kàn ẹn lẹ dè. Jiwheyẹwhe wẹ deanana yé nado kàn linlẹn etọn lẹ. Na nugbo  tọn, “ohó Jiwheyẹwhe tọn” wẹ Biblu yin.—1 Tẹsalonikanu lẹ 2:13; pọ́n Nudọnamẹ Dogọ 2tọ.

6, 7. Etẹwutu mí sọgan dọ dọ Biblu ma jẹagọdo ede?

⁶ Owhe 1 600 linlán wẹ yin yiyizan nado kàn Biblu. Mẹhe kàn ẹn lẹ nọgbẹ̀ to ojlẹ voovo lẹ mẹ. Delẹ to yé mẹ yin wesetọ lẹ podọ mẹdevo lẹ ma sewé. Di apajlẹ, dopo to yé mẹ yin doto. Mẹdevo lẹ yin glesi, whèhutọ, lẹngbọhọtọ, yẹwhegán, whẹdatọ po ahọlu lẹ po. Dile etlẹ yindọ omẹ voovo lẹ wẹ kàn Biblu, adà he e bẹhẹn lẹpo wẹ sọgbe hẹ yede. E ma nọ dọ nude to weta de mẹ bo nọ wá jẹagọdo e to weta devo mẹ. *

⁷ Weta he jẹnukọn to Biblu mẹ lẹ basi zẹẹmẹ lehe nuhahun aihọn tọn lẹ bẹjẹeji do tọn bọ weta he gbọngodo lẹ dọ lehe Jiwheyẹwhe na didẹ nuhahun enẹlẹ bo na hẹn aigba zun paladisi do na mí. Biblu dọhodo nuhe jọ to whenuho gbẹtọvi tọn mẹ na owhe fọtọ́n susu lẹ ji bo dohia dọ lẹndai Jiwheyẹwhe tọn nọ mọ hẹndi to whelẹponu.

8. Na apajlẹ delẹ he dohia dọ Biblu sọgbe to lẹnunnuyọnẹn-liho.

⁸ Biblu ma yin kinkan nado plọnmẹ lẹnunnuyọnẹn kavi nado yin owe wehọmẹ tọn de, etomọṣo nuhe e dọ gando lẹnunnuyọnẹn go lẹ nọ sọgbe to whelẹponu. Nuhe mí na donukun sọn owe de he wá sọn Jiwheyẹwhe dè si niyẹn. Di apajlẹ, to owe Levitiku tọn mẹ mí mọ anademẹ he Jiwheyẹwhe na Islaelivi lẹ nado doalọtena azọ̀n hinhẹn gbayipe. Ehe ko yin kinkan hoho whẹpo gbẹtọ lẹ do wá yọ́n lehe wánvú lẹ nọ doazọ̀nmẹ do. Biblu sọ gbọn gbesisọ dali plọnmẹ dọ aigba yin pipla do agbágbá. (Jobu 26:7)  Podọ whenue suhugan gbẹtọ lẹ tọn yise dọ aigba tin to flala, Biblu dọna mí dọ loboto wẹ e te.—Isaia 40:22.

9. Etẹ mẹ wẹ nugbodidọ Biblu-kantọ lẹ tọn gọalọna mí nado mọnukunnujẹ?

⁹ Eyin Biblu dọho gando nujijọ whenuho tọn de go, nuhe e dọ nọ sọgbe to whepoponu. Ṣigba, e ma nọ yinmọ na owe whenuho tọn susu, na mẹhe kàn yé lẹ ma nọ dọ nugbo wutu. Di apajlẹ, yé ma nọ saba pìntàn ojlẹ he mẹ akọta yetọn ṣíawhàn te lẹ tọn. To vogbingbọn mẹ, Biblu-kantọ lẹ dọ nugbo etlẹ yin gando whenue Islaeli ṣíawhàn te go. Yé sọ kanwe gando nuṣiwa yetọn titi lẹ go. Di apajlẹ, to owe Sọha lẹ tọn mẹ, Mose dọna mí dọ emi ṣinuwa sinsinyẹn bọ Jiwheyẹwhe domẹplọnlọ emi go. (Sọha lẹ 20:2-12) Nugbodidọ Biblu-kantọ lẹ tọn dohia dọ Jiwheyẹwhe dè wẹ Biblu wá sọn. Enẹwutu, mí sọgan dejido Biblu go.

10. Etẹwutu ayinamẹ Biblu tọn lẹ gbẹ́ yọ́n-na-yizan na mí to egbehe?

¹⁰ Biblu yin “gbigbọdo sọn Jiwheyẹwhe dè bo yin alenu na mẹpinplọn, na wọhẹmẹ, na nulẹ hinhẹn sọgbe.” (2 Timoti 3:16) Mọwẹ, ayinamẹ Biblu tọn lẹ gbẹ́ yọ́n-na-yizan na mí to egbehe. Jehovah yọ́n lehe mí yin didá do, enẹwutu e yọ́n lehe mí nọ lẹnnupọn do gọna numọtolanmẹ he mí nọ tindo lẹ. E yọ́n mí hú mílọsu, e sọ jlo dọ mí ni tindo ayajẹ. E yọ́n nuhe na wà dagbe na mí po nuhe na hẹn oylan wá na mí po.

11, 12. (a) Ayinamẹ dagbe tẹlẹ wẹ Jesu na to Matiu weta 5 jẹ 7 mẹ? (b) Nudevo tẹlẹ wẹ mí gán plọn sọn Biblu mẹ?

¹¹ To Matiu weta 5 jẹ 7 mẹ, mí mọ ayinamẹ dagbe he Jesu na lẹ gando lehe mí sọgan tindo ayajẹ do go, gọna lehe mí dona nọ yinuwa hẹ mẹdevo lẹ do, lehe mí dona  nọ hodẹ̀ do po pọndohlan he mí dona tindo gando akuẹ go po. Dile etlẹ yindọ owhe 2 000 die wẹ e na ayinamẹ ehelẹ, yé gbẹ́ sọgbe bo yọ́n-na-yizan to egbehe.

¹² To Biblu mẹ, Jehovah plọn mí nunọwhinnusẹ́n delẹ he nọ gọalọna mí nado hẹn gbẹzan whẹndo tọn mítọn pọnte bo yin azọ́nwatọ dagbe bosọ nọ jijọho mẹ hẹ mẹdevo lẹ. Nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ sọgan gọalọna mí to whelẹponu, mahopọnna mẹhe nkọ mí yin, fihe mí nọ nọ̀ kavi nuhahun he mí to pipehẹ lẹ.—Hia Isaia 48:17; pọ́n Nudọnamẹ Dogọ 3tọ.

13. Etẹwẹ Isaia dọ dọ e na jọ do tòdaho Babilọni tọn go?

¹³ Dọdai Biblu tọn susu ko mọ hẹndi. Di apajlẹ, Isaia dọ dọdai dọ Babilọni na yin vivasudo. (Isaia 13:19) E basi zẹẹmẹ lehe tòdaho lọ na ṣíawhàn do tọn to gigọ́ mẹ. Tòdaho lọ tindo họngbo daho lẹ po tọ̀sisa de po he nọ basi hihọ́na ẹn. Amọ́, Isaia dọ dọdai dọ tọ̀sisa lọ na yin hinhẹn hú bọ họngbo lọ lẹ na yin jijodo nùvo. Mẹgbeyantọ lẹ ma tlẹ na hoavùn whẹpo do yí tòdaho lọ. Isaia tlẹ dọ dọdai dọ dawe de he nọ yin Kilusi wẹ na gbawhàn Babilọni tọn.—Hia Isaia 44:27–45:2; pọ́n Nudọnamẹ Dogọ 4tọ.

14, 15. Nawẹ dọdai Isaia tọn mọ hẹndi gbọn?

¹⁴ Owhe 200 to whenue dọdai ehe ko yin kinkan godo, awhànpa de wá nado yangbé Babilọni tọn. Mẹnu wẹ deanana awhànpa lọ? Dile dọdai lọ ko dọ do, Kilusi he yin ahọlu Pẹlsia tọn wẹ. Ojlẹ sọ na nuhe pò to dọdai lọ mẹ lẹ nido mọ hẹndi.

¹⁵ To ozán he mẹ mẹgbeyantọ lọ lẹ wá, Babilọninu lẹ to hùnwhẹ de basi. Yé lẹndọ emi to hihọ́ glọ, na adó gángán lẹ po tọ̀sisa he lẹdo yé pé lọ po wutu. Amọ́ to gbonu tòdaho lọ tọn, Kilusi po awhànpa etọn po kùn osinwhín  de nado hẹn tọ̀sisa lọ hú pò. Osin he to tọ̀sisa lọ mẹ depò sọmọ bọ awhànfuntọ Pẹlsia tọn lẹ sọgan gbọn e mẹ wayi. Ṣigba, nawẹ awhànpa lọ na dasá adó Babilọni tọn lẹ gbọn? Kẹdẹdile dọdai lọ dọ do, họngbo tòdaho lọ tọn lẹ yin jijodo nùvo, bọ awhànfuntọ lọ lẹ ma tlẹ hoavùn depope whẹpo do yí tòdaho lọ.

16. (a) Dọdai tẹwẹ Isaia dọ gando sọgodo Babilọni tọn go? (b) Nawẹ mí wagbọn do yọnẹn dọ dọdai Isaia tọn mọ hẹndi?

 ¹⁶ Isaia dọ dọdai dọ mẹde ma nasọ wá nọ Babilọni gbede ba. E wlan dọmọ: “Mẹdepope ma nasọ nọ nọ̀ e mẹ gbede ba, mọjanwẹ e ma na yin fininọ de do niyẹn, sọn whẹndo de mẹ jẹ devo mẹ.” (Isaia 13:20) Be e jọ domọ ya? Gbakija lẹ kẹdẹ wẹ to fihe Babilọni nọ dai, to nudi Kilomẹtlu 80 do hùwaji Baghdad tọn, to Irak. Kakajẹ egbehe, mẹde ma nọ nọ̀ finẹ. Jehovah yí “akiza vasudo tọn” do zà Babilọni sẹ̀.—Isaia 14:22, 23. *

17. Etẹwutu mí sọgan dejido opagbe Jiwheyẹwhe tọn lẹpo go?

¹⁷ To whenuena e yindọ dọdai Biblu tọn susu ko mọ hẹndi, mí sọgan dejido nuhe Biblu dọ dọ e na jọ to sọgodo go. Mí sọgan deji dọ Jehovah na hẹn opagbe etọn nado diọ aigba zun paladisi di. (Hia Sọha lẹ 23:19.)  Mọwẹ, mí tindo todido “ogbẹ̀ madopodo tọn . . ., ehe Jiwheyẹwhe, mẹhe ma sọgan dolalo ko dopagbe etọn sọn whenu dindẹn die.”—Titu 1:2. *

18. Etẹwẹ Paulu dọ gando “ohó Jiwheyẹwhe tọn” go?

¹⁸ Mí ko plọn dọ owe devo de ma taidi Biblu. E ma jẹagọdo ede, podọ eyin e dọho gando lẹnunnuyọnẹn kavi nujijọ whenuho tọn lẹ go, nuhe e dọ lẹ nọ sọgbe to whelẹponu. E sọ na mí ayinamẹ dagbe lẹ bo bẹ dọdai susu hẹn he ko mọ hẹndi. Amọ́, Biblu sọ nọ wà nususu humọ. Apọsteli Paulu wlan dọmọ: “Ohó Jiwheyẹwhe tọn tin to ogbẹ̀ bo tindo huhlọn.” Etẹwẹ enẹ zẹẹmẹdo?—Hia Heblu lẹ 4:12.

19, 20. (a) Nawẹ Biblu sọgan gọalọna we nado yọ́n mẹhe nkọ a yin gbọn? (b) Nawẹ a sọgan dohia dọ a yọ́n pinpẹn Biblu tọn taidi nunina de gbọn?

¹⁹ Biblu gán diọ gbẹzan towe. E sọgan gọalọna we nado yọ́n mẹhe nkọ a yin. E sọgan gọalọna we nado mọnukunnujẹ linlẹn po numọtolanmẹ sisosiso towe lẹ po mẹ. Di apajlẹ, mí sọgan lẹndọ mí yiwanna Jiwheyẹwhe. Ṣigba, nado dohia dọ mí yiwanna ẹn nugbo, mí dona nọ yí nuhe Biblu dọ lẹ do yizan mẹ.

²⁰ Owe de he wá sọn Jiwheyẹwhe dè wẹ Biblu yin nugbo. Ewọ jlo dọ a ni nọ hia ẹ bo nọ plọnnu to e mẹ bosọ yiwanna ẹn. Yọ́n pinpẹn nunina ehe tọn bo zindonukọn nado to nuplọn to e mẹ. Gbọnmọ dali, a na mọnukunnujẹ lẹndai Jiwheyẹwhe tọn na gbẹtọvi lẹ mẹ. To weta he bọdego mẹ, mí na plọn nususu dogọ gando lẹndai ehe go.