Wolo ɖenɖe tɔm wɛɛ yɔ

Wolo tɔm ñʋŋ ɖeɖe

ÑƲƲ NAALƐ

Bibl kɛ takayaɣ ŋga kalɩnɩ Ɛsɔ cɔlɔ yɔ

Bibl kɛ takayaɣ ŋga kalɩnɩ Ɛsɔ cɔlɔ yɔ

1, 2. Ɛbɛ yɔɔ Bibl kɛ Ɛsɔ kʋjɔʋ kɩbaŋʋ siŋŋ?

YE ÑA-TAABALƲ nɔɔyʋ ɛlabɩ-ŋ kʋjɔʋ ŋgʋ ŋtaamaɣzɩ kɩ-yɔɔ kaaʋ yɔ, ɛzɩma pɩlakɩ-ŋ? Ña-taa lakɩ leleŋ siŋŋ se ña-taabalʋ ɛnʋ ɛmaɣzɩ ñɔ-yɔɔ, yaa we? Ŋkaɣ-ɩ sɛʋ, ɛ-kʋjɔʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ.

2 Bibl kɛnɩ kʋjɔʋ ŋgʋ kɩlɩnɩ Ɛsɔ cɔlɔ yɔ. Tɔm kɩcɛyɩtʋ ndʋ kiheyiɣ-ɖʋ yɔ, ɖɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtasɩ-tʋ naʋ ɖoli. Kiheyiɣ-ɖʋ se Ɛsɔ lɩzɩnɩ ɛsɔdaa, tɛtʋ, kajalaɣ abalʋ nɛ ɛ-halʋ. Kɩhaɣ-ɖʋ paɣtʋ kila wena apɩzɩɣ nɛ asɩnɩ-ɖʋ kala ndɩ ndɩ taa yɔ. Bibl heyiɣ-ɖʋ ɖɔɖɔ ɛzɩma Ɛsɔ kaɣ labʋ nɛ tɛtʋ kpeekpe pɩsɩ paradisuu yɔ. Toovenim, Bibl kɛ kʋjɔʋ kɩbaŋʋ siŋŋ!

3. Ye ŋkpɛlɩkɩɣ Bibl yɔ, tɔm ndʋ ŋkaɣ tɩlʋʋ?

3 Ye ŋkpɛlɩkɩɣ Bibl yɔ, ŋkaɣ tɩlʋʋ se Ɛsɔ sɔɔlaa se ŋkɛ ɛ-taabalʋ. Ŋwɛɣ nɛ ŋkpɛlɩkɩɣ Ɛsɔtɔm nɛ pɩɖɛɣnɩ ɛzɩdaa lɛ, ña nɛ ɩ mɩ-taabalɩyɛ kaɣ cɛyɩsʋʋ camɩyɛ.

4. Ɛbɛ wɩlɩɣ se takayaɣ nakɛyɛ fɛyɩ ɛzɩ Bibl yɔ?

4 Palabɩ Biblwaa miiliyaarɩwaa sakɩyɛ, nɛ pɛɖɛzɩ-kʋ ɖɔɖɔ ɛzɩ kʋnʋmɩŋ 2600 taa mbʋ yɔ. Ɛyaa 100 yɔɔ lɛ, ɛyaa mba pakalɩɣ Bibl pa-maɣmaɣ pa-kʋnʋŋ taa yɔ, pɛcɛzɩ 90 mbʋ yɔ. Pɩtasɩ lɛ, paa kpɩtaʋ ŋgʋ lɛ, patayɩɣ Biblwaa mba ɛyaa yɔ, pɛcɛzɩ miiliyɔɔ. Toovenim, takayaɣ nakɛyɛ fɛyɩ ɛzɩ Bibl yɔ.

5. Ɛbɛ yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtɔ se Bibl “lɩnɩ Ɛsɔ cɔlɔ”?

5 Bibl “lɩnɩ Ɛsɔ cɔlɔ.” (Kalɩ 2 Timootee 3:16.) Nabɛyɛ pɩzɩɣ nɛ pamaɣzɩ se: ‘Ɛyaa manɩ Bibl lɛ, ɛzɩma tɩyɛ pɔtɔŋ se kɩlɩnɩ Ɛsɔ cɔlɔ?’ Bibl cosuu tɔm pɔzʋʋ pʋnɛ pɩ-yɔɔ se: “Fezuu kiɖeɖeu kʋsɩnɩ ɛyaa nabɛyɛ nɛ pɔyɔɔdɩ Ɛsɔ hɩɖɛ taa.” (2 Pɩyɛɛrɩ 1:21) Pɩwɛ ɛzɩ tʋmɩyɛ ñʋʋdʋ weyi eheyiɣ tɔm ɛ-takayaɣ taa mayʋ nɛ ɛlɛ ñamaɣ-tʋ yɔ. Weyi petiyiɣni takayaɣ ŋga yɔ, ɛmʋʋ-kɛ lɛ, ɛtɔŋ se a-cɔlɔ kalɩnaa? Pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛnaɣ kpaagbaa se tʋmɩyɛ ñʋʋdʋ weyi ɛ-lɩmaɣza wɛ ka-taa yɔ, ɛ-cɔlɔ kalɩnaa, ɛɛmaɣzɩɣ se takayaɣ taa mayʋ cɔlɔ kalɩnaa. Mbʋ ɖɔɖɔ Ɛsɔ cɔlɔ Bibl lɩnaa, pɩtɩkɛ ɛyaa mba e-fezuu labɩ pɔ-yɔɔ tʋmɩyɛ nɛ pama-kʋ yɔ, pɔ-cɔlɔ kɩlɩnaa. Ɛsɔ ɖiyini-wɛ nɛ pana ɛ-lɩmaɣza. Toovenim, Bibl kɛ “Ɛsɔ maɣmaɣ tɔm.”​—1 Tesalooniiki 2:13; kalɩ Tɩnaɣ yɔɔ tɔm 2.

BIBL YƆƆDƲƲ TOOVENIM NƐ PIICOÐUU-KƲ

6, 7. Ɛbɛ wɩlɩɣ se Bibl taa tɔm cɔlɩ camɩyɛ nɛ tɩɩkaɖɩɣnɩ ɖama?

6 Pɩnzɩ nzɩ pakpaɣ nɛ pamanɩ Bibl yɔ, sɩcɛzɩ 1600. Kɩ-mayaa kaacaɣ wezuu alɩwaatʋ ndɩ ndɩ taa. Pa-taa nabɛyɛ kaasɩm takayaɣ camɩyɛ, ɛlɛ lalaa lɛ, pataawɛɛ niye hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩ-taa. Pa-taa nɔɔyʋ kaakɛ fɛɖʋ sɔsɔ. Lalaa kaakɛ haɖaa, piyiŋ lɔyaa, ninɖiɣyaa, nayaa, tɔm hʋyaa nɛ awiya. Paa ɛyaa sakɩyɛ ɩmanɩ-kʋ yɔ, kɩ-hɔɔlɩŋ tɩŋa cɔlɩ camɩyɛ nɛ nakʋyʋ ɛɛkaɖɩɣnɩ lɛɛkʋ. Bibl takayaɣ nakɛyɛ ɛɛyɔɔdʋʋ tɔm natʋyʋ nɛ tɩkaɖɩɣnɩ lɛɛsɩ taa ñɩndʋ. *

7 Bibl taa ñʋŋ kajalaɣ ñɩŋ heyiɣ-ɖʋ mbʋ pɩlaba nɛ kʋñɔmɩŋ paɣzɩ ɛjaɖɛ yɔɔ yɔ; nɛ kɛdɛzaɣ ñɩŋ ñeheyiɣ-ɖʋ ɛzɩma Ɛsɔ kaɣ labʋ nɛ kʋñɔmɩŋ ɛnɩ ɩsɩɩ tɩnaɣ nɛ tɛtʋ kpeekpe pɩsɩ paradisuu yɔ. Bibl yɔɔdʋʋ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-tɔm yɔ, tɩcɛzɩ pɩnzɩ kudokiŋ sakɩyɛ nɛ kɩwɩlɩɣ se ndʋ Ɛsɔ yɔɔdʋʋ yɔ, tɩlakɩ ɖeyi ɖeyi ɛzɩ ɛsɔɔlʋʋ yɔ.

8. Ha kɩɖaŋ weyi ɩwɩlɩɣ se lɛɣtʋ ñɩnʋʋ nʋmɔʋ taa lɛ, Bibl tɔm kɛ toovenim yɔ.

8 Bibl tɩkɛ lɛɣtʋ ñɩnʋʋ takayaɣ yaa takayaɣ ŋga pawɩlɩɣnɩ tɔm sukulibiya lɛɣtʋ ñɩnʋʋ nʋmɔʋ taa yɔ, ɛlɛ lɛɣtʋ ñɩnʋʋ tɔm ndʋ kɩyɔɔdʋʋ yɔ, tɩkɛ toovenim tam nɛ piicoɖuu-kʋ kaaʋ. Mbʋ ɖeyi ɖeyi pɩpɔzʋʋ se takayaɣ ŋga kalɩnɩ Ɛsɔ cɔlɔ yɔ kɛwɛɛ. Ðɩkpaɣ ɛzɩ Levitiki takayaɣ yɔ, kɔyɔɔdʋʋ lɔŋ tasʋʋ mbʋ pɩɩwɛɛ se Izrayɛɛlɩ piya ɩlabɩnɩ tʋmɩyɛ nɛ sɩtaaɖɛzɩ ɖama kʋdɔmɩŋ yɔ. Pama tɔm tʋnɛ ɖooo lɔŋ pʋcɔ nɛ ɛyaa kɔɔ nɛ patɩlɩ ɛzɩma kʋdɔmɩŋ pee ndɩ ndɩ ɖɛzɩɣ ɛyaa kʋdɔmɩŋ yɔ. Bibl heyiɣ-ɖʋ ɖɔɖɔ se patɩsɩɩ tɛtʋ nabʋyʋ yɔɔ, nɛ pɩlabɩ nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ tɔm ndʋ lɛɣtʋ ñɩnɩyaa wɩlɩɣ yɔ. (Yɔb 26:7) Pɩtasɩ lɛ, alɩwaatʋ ndʋ ɛyaa sakɩyɛ maɣzaɣ se tɛtʋ wɛ tɛlɛŋa tɩyɛ yɔ, Bibl ñɔyɔɔdaa se tɩwɛ kulukulu.​—Izaayii 40:22.

9. Ɛzɩma Bibl mayaa wɛ toovenim yɔ, pɩwɩlɩɣ-ɖʋ suwe?

9 Ye Bibl ɛyɔɔdʋʋ caanaʋ taa tɔm natʋyʋ yɔ, kɩyɔɔdʋʋ-tʋ ɖeyi ɖeyi ɛzɩ tɩɖɔm yɔ. Ɛlɛ caanaʋ taa tɔm takayɩsɩ lɛɛsɩ ɩɩyɔɔdʋʋ toovenim ɖeyi ɖeyi, mbʋ pʋyɔɔ yɔ, sɩ-mayaa fɛyɩ toovenim. Nabʋyʋ taa lɛ, sɩ-mayaa ɩɩyɔɔdʋʋ alɩwaatʋ ndʋ paawabɩ pa-ajɛɛ yɔ tɩ-tɔm. Ɛlɛ Bibl mayaa lɛ, pɛwɛ toovenim, halɩ pɔyɔɔdaa nɛ pɩkpɛndɩnɩ alɩwaatʋ ndʋ pawabɩ pɛ-ɛjaɖɛ Izrayɛɛlɩ yɔ tɩ-tɔm. Pamawa nɛ pɩkpɛndɩnɩ ɖɔɖɔ pɛ-ɛjandʋ nɛ pa-kɩwɛɛkɩm tɔm. Ðɩkpaɣ ɛzɩ Moyizi mbʋ yɔ, eheyiɣ-ɖʋ Kɩgalʋʋ takayaɣ taa, kɩdɛkɛdɩm mbʋ ɛɛlaba nɛ Ɛsɔ hɔ ɛ-nɩŋgbaaŋ yɔ pɩ-tɔm. (Kɩgalʋʋ 20:2-12) Ɛzɩma Bibl mayaa yɔɔdɩ toovenim yɔ, pɩwɩlɩɣ se kɩkɛ takayaɣ ŋga kalɩnɩ Ɛsɔ cɔlɔ yɔ. Ye mbʋ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖitisi Bibl tɔm yɔɔ se tɩkɛ toovenim.

BIBL TAA LƆŊ TASƲƲ WAZƖƔ

10. Ɛbɛ yɔɔ Bibl lɔŋ tasʋʋ wazɩɣ-ɖʋ siŋŋ ɖe-wezuu caɣʋ hɔɔlɩŋ tɩŋa taa sɔnɔ?

10 Bibl “lɩnɩ Ɛsɔ cɔlɔ na, [kɩwazɩɣ] tɔm wɩlʋʋ nɛ kɛlɛnzʋʋ (yaa ñɔɔzʋʋ) nɛ sɩzʋʋ yiɣ yiɣ.” (2 Timootee 3:16) Pɩtʋʋ fɛyɩ se Bibl lɔŋ tasʋʋ wazɩɣ-ɖʋ siŋŋ ɖe-wezuu caɣʋ hɔɔlɩŋ tɩŋa taa sɔnɔ. Ɛsɔ sɩm mbʋ ɛkpaɣ nɛ ɛlabɩnɩ-ɖʋ yɔ, pʋyɔɔ lɛ, ɛsɩm ɖa-maɣzɩm nɛ ɖɛ-wɛtʋ camɩyɛ. Halɩ ɛsɩm-ɖʋ nɛ pɩkpaɖɩ ɖa-maɣmaɣ nɛ ɛsɔɔlɩ siŋŋ se piɖeni-ɖʋ ɖe-wezuu caɣʋ taa nɛ ɖɩwɛɛ koboyaɣ taa. Ɛsɩm mbʋ piɖeɣni-ɖʋ nɛ mbʋ pɩɖʋzʋʋ-ɖʋ yɔ, camɩyɛ nɛ pɩkpaɖɩ.

11, 12. (a) Lɔŋ tasʋʋ kɩbaŋ weyi Yesu ha-ɖʋ Maatiyee ñʋʋ 5 piwolo 7 taa? (b) Hɔɔlɩŋ weyi taa ɖɔɖɔ Bibl tasɩɣ-ɖʋ lɔŋ?

11 Maatiyee ñʋʋ 5 nɛ piwolo 7 taa lɛ, Yesu ha-ɖʋ lɔŋ tasʋʋ kɩbaŋ mbʋ pɩhaɣ koboyaɣ siŋŋ yɔ, ɛzɩma ɖɩñɔɔzɩ tɔm ndʋ tɩkɔŋ ɖa nɛ lalaa ɖɛ-hɛkʋ taa yɔ, ɛzɩma ɖɩtɩmɩ yɔ nɛ lɩmaɣza wena pɩwɛɛ se ɖɩwɛnɩ liidiye yɔɔ yɔ. Ɛyɔɔdʋʋ tɔm ndʋ yɔ, pɩlakɩ pɩnzɩ 2000 yɔ; ɛlɛ tɩwɛ wazaɣ siŋŋ sɔnɔ ɖɔɖɔ, ɛzɩ tɩɩwɛʋ wazaɣ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa ɛɛyɔɔdɩ-tʋ yɔ.

12 Yehowa tɩŋɩɣnɩ Bibl yɔɔ nɛ ɛwɩlɩɣ-ɖʋ ɖɔɖɔ paɣtʋ kila wena asɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩwɛɛnɩ hɔʋ taa wezuu caɣʋ kɩbaŋʋ, ɖɩkɛ tʋmlaɖaa kɩbama nɛ ɛzɩma ɖɩla nɛ laŋhɛzɩyɛ wɛɛ ɖa nɛ lalaa ɖɛ-hɛkʋ taa ɖɔɖɔ yɔ. Bibl lɔŋ tasʋʋ wazɩɣ tam, paa anɩ ɖɩkɛnaa, paa le ɖɩwɛɛ nɛ paa kʋñɔŋ ŋgʋ kɩ-taa ɖɩwɛɛ yɔ.​—Kalɩ Izaayii 48:17; kalɩ Tɩnaɣ yɔɔ tɔm 3.

ŊPƖZƖƔ NƐ ŊTAA LIU BIBL TAA NATƲ TƆM

Bibl mayʋ weyi payaɣ se Izaayii yɔ, ɛyɔɔdaa se pakaɣ yɔkʋʋ Babilooni tɛtʋ

13. Tɔm ndʋ Izaayii kaayɔɔdaa Babilooni ɛjaɖɛ yɔɔ?

13 Bibl taa natʋ tɔm sakɩyɛ tɛm labʋ ɖeyi ɖeyi ɛzɩ paayɔɔdʋʋ-tʋ yɔ. Ðɩkpaɣ ɛzɩ tɔm ndʋ Izaayii kaayɔɔdaa se pakaɣ Babilooni yɔɔkʋʋ yɔ. (Izaayii 13:19) Ɛyɔɔdɩ ɖeyi ɖeyi ɛzɩma pɩkaɣ labʋ nɛ pawa Babilooni ɛjaɖɛ yɔ. Ɛjaɖɛ nɖɩ, ɖɩɩwɛnɩ nɔnɔsɩ sɔsɔsɩ nɛ pɔɔ sɔsɔɔ nakɛyɛ ɖɔɖɔ cɔɔ-ɖɩ nɛ pɩta nɛ pɩkandɩyɩɣ ɖɩ-yɔɔ. Ɛlɛ Izaayii kaayɔɔdaa se pɔɔ ŋga, kakaɣ sɔʋ nɛ patʋlɩ ɖɔɖɔ tɛtʋ nɔnɔsɩ nɛ peyele. Ɛyɔɔdaa ɖɔɖɔ se koyindinaa ɩɩkaɣ labʋ you, alɩwaatʋ ndʋ pɔkɔŋ se pɔyɔkɩ ɛjaɖɛ nɖɩ yɔ. Halɩ Izaayii kaatɔm se weyi ɛkaɣ ɛjaɖɛ nɖɩ wabʋ yɔ, payaɣ-ɩ se Siiruusi.​—Kalɩ Izaayii 44:27–45:2; kalɩ Tɩnaɣ yɔɔ tɔm 4.

14, 15. Ɛzɩma natʋ tɔm ndʋ Izaayii yɔɔdaa yɔ tɩlaba?

14 Pama tɔm ndʋ nɛ pɩla pɩnzɩ nasɩlɛ lɛ, sɔɔjanaa nabɛyɛ kɔɔ nɛ pɔcɔɔ Babilooni tɛtʋ nɛ pata se poyooni-tʋ. Aaɖɛ sɔɔjanaa mba nɔɔ? Pɛrsɩ wiyaʋ Siiruusi weyi Izaayii kaayɔɔdɩ ɛ-tɔm yɔ, ɛnʋ ɖeyi ɖeyi ɛɖɛnɩ-wɛ nɔɔ. Pɩtɩŋa pɩtɛm pɩ-tɩ ñɔɔzʋʋ se piyele nɛ natʋ tɔm ndʋ tɩla ɖeyi ɖeyi ɛzɩ paayɔɔdʋʋ yɔ.

15 Ðoo wena a-taa koyindinaa wobi you labʋ yɔ, Babilooni mba kaawɛɛ nɛ pɔtɔkɩ kazandʋ. Paawɛ pɛɛyɛ taa nɛ sɔɔndʋ taakpaɣ-wɛ nɛ nabʋyʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ, kolonzi sɔsɔsɩ nɛ pɔɔ paacɔ tɛtʋ nɛ pɩta. Ɛlɛ tɛtʋ nɛ wayɩ lɛ, Siiruusi nɛ ɛ-sɔɔjanaa pɛhɛ lɔɔʋ sɔsɔʋ nakʋyʋ se pɔɔ taa lɩm ikpe kɩ-taa nɛ papɩzɩ nɛ pɛtɛzɩ-kɛ. Pɩla mbʋ nɛ lɩm pasɩ pɔɔ taa nɛ Pɛrsɩ sɔɔjanaa tɛzɩ-kɛ nɛ powolo patalɩ tɛtʋ kolonzi. Ɛlɛ ɛzɩma sɔɔjanaa panɛ pakaɣ labʋ nɛ pamaa kolonzi nɛ pasʋʋ tɛtʋ taa? Ɛzɩ nayʋ Izaayii kaayɔɔdʋʋ yɔ, puwiye paatʋlɩ tɛtʋ nɔnɔsɩ nɛ peyele nɛ nzɩ sɔɔjanaa tɩŋnaa nɛ pasʋʋ pɔyɔkɩ tɛtʋ, patɩla you.

16. (a) Izaayii kaayɔɔdaa se Babilooni ɛjaɖɛ kaɣ tɛmnʋʋ we? (b) Ɛzɩma ɖɩlaba nɛ ɖɩna se Izaayii tɔm ndʋ tɩkɔm pɩ-taa?

16 Nayʋ Izaayii kaayɔɔdaa ɖɔɖɔ se nɔɔyʋ ɛɛkaɣ tasʋʋ caɣʋ Babilooni tɛtʋ ndʋ tɩ-taa kaaʋ. Ɛmawa se: “Nɔɔyʋ ɛɛtasɩɣ tɛtʋ ndʋ tɩ-taa caɣʋ kaaʋ wiɖiyi, waaɣ nɛ waaɣ, nɛ Arabiya tʋ ɛɛtasɩɣ kizinziku siɣu peeɖe nɛ ninɖiɣyaa ɩɩkaɣ sʋzʋʋ po-wondu peeɖe.” (Izaayii 13:20) Tɔm tʋnɛ tɩkɔm pɩ-taa mbʋ yaa we? Lone nɖɩ ɖɩ-taa Babilooni tɛtʋ kaawɛ yɔ, tɩwɛ Iraakɩ ɛjaɖɛ taa; ŋkʋyɩ Bagdaadɩ nɛ ŋwokini hadɛ kiŋ yɔ, ŋlakɩ kilomɛtawaa 80 lɛ, ŋlɩɣ Babilooni njɛyɛ nɖɩ ɖɩ-yɔɔ. Halɩ nɛ sɔnɔ, ɛyaa fɛyɩ lone nɖɩ ɖɩ-taa. Toovenim Yehowa hazɩ Babilooni nɛ “pɩzaʋ ŋgʋ pakʋʋna [yaa paɖɩzɩɣna] yɔ.”​—Izaayii 14:22, 23. *

Babilooni njɛyɛ

17. Ɛbɛ yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtaa liu tɔm ndʋ Ɛsɔ yɔɔdʋʋ yɔ tɩ-tɩŋa?

17 Ɛzɩma Bibl taa natʋ tɔm sakɩyɛ kɔm pɩ-taa ɖeyi ɖeyi yɔ, pɩwɩlɩɣ se ndʋ tɩkazɩnɩ ɛzɩdaa yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtaa-tʋ liu se tɩkaɣ labʋ ɖeyi ɖeyi ɛzɩ paayɔɔdʋʋ-tʋ yɔ. Ðɩtaapɩtɩ kaaʋ, Yehowa kaɣ yebu nɛ tɛtʋ kpeekpe pɩsɩ paradisuu ɛzɩ ɛyɔɔdʋʋ yɔ. (Kalɩ Kɩgalʋʋ 23:19.) Toovenim, “tamtam wɛʋ lidaʋ ŋgʋ Ɛsɔ kaayɔɔdɩ kɩ-tɔm” yɔ, kɩkɛ toovenim tɔm siŋŋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛkɛ “Ɛsɔ weyi ɛɛcɛtɩɣ yɔ.”​—Tiiti 1:2. *

BIBL PƖZƖƔ NƐ KƖSƖNƖ-Ŋ NƐ ŊÑƆƆZƖ ÑE-WEZUU CAƔƲ

18. Pɔɔlɩ yɔɔdaa se “Ɛsɔtɔm” wɛ ɛzɩma?

18 Ðɩkpɛlɩkɩ ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa se takayaɣ nakɛyɛ fɛyɩ ɛzɩ Bibl yɔ. Kɩ-tɔm cɔlɩ camɩyɛ nɛ tɩɩkaɖɩɣnɩ ɖama nɛ kɩyɔɔdʋʋ lɛɣtʋ ñɩnʋʋ nɛ caanaʋ tɔm ndʋ yɔ, tɩkɛ toovenim nɛ piicoɖiɣ-kʋ kaaʋ. Pɩtasɩ lɛ, kɩ-lɔŋ tasʋʋ wazɩɣ ɖɔɖɔ siŋŋ nɛ natʋ tɔm ndʋ kɩyɔɔdʋʋ yɔ, tɩ-taa sakɩyɛ kɔm pɩ-taa ɖeyi ɖeyi ɛzɩ paayɔɔdʋʋ-tʋ yɔ. Ɛlɛ pɩtɩkɛ pi-ɖeke pʋyɔɔ Bibl kɛ takayaɣ ŋga kɛwɛ ndɩ yɔ. Apostoloo Pɔɔlɩ mawa se “Ɛsɔtɔm ndʋ, tɩlakɩ tʋmɩyɛ pɩŋŋ nɛ tɩsɛtɩɣ ñaʋ ñaʋ.” Tɔm tʋnɛ tɩ-tɔbʋʋ lɛ suwe?​—Kalɩ Ebree 4:12.

19, 20. (a) Ɛzɩma Bibl pɩzɩɣ nɛ kɩsɩnɩ-ŋ nɛ ŋtɩlɩ ɛyʋ weyi ŋkɛnɩ ɖeyi ɖeyi yɔ? (b) Ɛbɛ pɩwɛɛ se ŋla nɛ ŋwɩlɩ ñɛ-ɛsɩmɩyɛ Ɛsɔ, Bibl kʋjɔʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ ɛlabɩ-ŋ yɔ kɩ-yɔɔ?

19 Bibl pɩzɩɣ kɩsɩnɩ-ŋ nɛ ŋñɔɔzɩ ñe-wezuu caɣʋ. Kɩpɩzɩɣ kɩsɩnɩ-ŋ nɛ ŋtɩlɩ ɛyʋ weyi ŋkɛnaa ɖeyi ɖeyi yɔ. Kɩpɩzɩɣ kɩsɩnɩ-ŋ nɛ ŋtazɩ ña-maɣzɩm nɛ ñɛ-wɛtʋ taa camɩyɛ. Ðɩkpaɣ se ɖɩwɛɛ nɛ ɖɩmaɣzɩɣ se ɖɩsɔɔlɩ Ɛsɔ siŋŋ. Ye ɖitisiɣ nɛ ɖɩɖɔŋ tɔm ndʋ Bibl wɩlɩɣ yɔ tɩ-yɔɔ yɔ, ɖɩwɩlɩɣ se ɖɩsɔɔlɩ Ɛsɔ toovenim.

20 Toovenim, Bibl kɛ takayaɣ ŋga kalɩnɩ Ɛsɔ cɔlɔ yɔ. Ɛsɔɔlaa se ŋkalɩ-kɛ, ŋkpɛlɩkɩ-kɛ nɛ ŋsɔɔlɩ-kɛ. Tɩŋnɩ ɛzɩma ŋkpɛlɩkɩɣ-kɛ tam yɔ pɩ-yɔɔ, nɛ ŋwɩlɩ ñɛ-ɛsɩmɩyɛ Ɛsɔ, ɛ-kʋjɔʋ kɩbaŋʋ kʋnɛ kɩ-yɔɔ. Ye ŋlabɩ mbʋ yɔ, ŋkaɣ tɩlʋʋ kaɖʋwa kɩbaŋa ŋga kɔ-yɔɔ Ɛsɔ lɩzɩ ɛyaa yɔ. Ðɩkaɣ kpɛlɩkʋʋ kaɖʋwa ŋga kɔ-tɔm, ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ kɩ-taa.

^ tay. 6 Nabɛyɛ tɔŋ se Bibl taa tɔm kaɖɩɣnɩ ɖama, ɛlɛ pɔ-tɔm tʋnɛ tɩtɩkɛ toovenim. Cɔnɩ takayaɣ ŋga Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa lɩzaa nɛ payaɣ se La Bible: Parole de Dieu ou des hommes? yɔ, ka-ñʋʋ 7.

^ tay. 16 Ye ŋsɔɔlaa se ŋtɩlɩ Bibl taa natʋ tɔm camɩyɛ yɔ, ŋpɩzɩɣ nɛ ŋkalɩ hatʋ cabɩ takayaɣ ŋga Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa lɩzaa nɛ payaɣ-kɛ se Un livre pour tous yɔ, kɔ-hɔɔlɩŋ 27-29.

^ tay. 17 Babilooni yɔkʋʋ tɔm tʋnɛ, pɩtɩkɛ ti-ɖeke tɩkɛnɩnɩ Bibl taa natʋ tɔm ndʋ tɩkɔm pɩ-taa ɖeyi ɖeyi yɔ. Kalɩ Tɩnaɣ yɔɔ tɔm 5 nɛ ŋna natʋ tɔm ndʋ paayɔɔdɩ Yesu Krɩstʋ yɔɔ nɛ tɩkɔɔ pɩ-taa ɖeyi ɖeyi yɔ, tɩ-taa natʋyʋ.