1, 2. Ekuma Bibila kinina se lukau lusundidi o wete lwatuka kwa Nzambi?

AWEYI omona avo nkundi aku uvene lukau? Nanga osadila lo vana vau, okala mpe ye kiese kia zaya vo nkundi aku uyindwidi ye okumvutula matondo muna lukau lolo.

² E Bibila i lukau lwamfunu lwatuka kwa Nzambi. Nkanda wau, ukutuzayisanga mambu katulendi solola mu nkanda miankaka ko. Kasikil’owu, ukutuzayisanga vo Nzambi wasema zulu, ntoto, yakala yo nkento antete. Ukutuvananga nkanikinu milenda kutusadisa muna ntangw’a mpasi. Muna Bibila tulongokanga una Nzambi kelungisila e kani diandi dia kitula o ntoto se fulu kiambote. E Bibila i lukau lusundidi o wete.

3. Adieyi obakula ekolo olongokanga e Bibila?

³ Ekolo olongokanga e Bibila, obakula vo Nzambi ozolele vo wakala nkundi andi. Vava zayi waku muna yandi uwokela, e ngwizani aku mpe yo yandi ikumama.

4. Adieyi disivikisi mu kuma kia Bibila?

⁴ Bibila kiasekolwa mu tezo kia 2.800 za ndinga. Ulolo wa Bibila inietekwanga. Mu nza yawonso, wantu ayingi balenda tanga Bibila muna nding’au. Konso lumingu, ulolo wa wantu betambulanga Bibila. Kieleka, ke vena nkanda wankaka ko ulenda tezaneswa ye Bibila.

5. Ekuma tulenda vovela vo Bibila ‘kwa Nzambi kiavumunuinua’?

⁵ Bibila ‘kiavumunuinua kwa Nzambi.’ (Tanga  2 Timoteo 3:16.) Kansi wantu ankaka balenda yuvula, ‘E Bibila wantu basoneka kio, ozevo aweyi kiatukila kwa Nzambi?’ Bibila kivananga e mvutu vo: “Wantu bavova mana matuka kwa Nzambi wauna bafidilwa kwa mwand’avelela.” (2 Petelo 1:21) Ediadi dilenda tezaneswa yo nkaka ovovese ntekelo andi vo kansadisa mu soneka nkanda, ekolo nkaka kevovanga o ntekelo mu soneka kena. O nkanda wau ke wa ntekelo ko kansi wa nkaka, kadi ngindu zandi zina mo. Diau dimosi mpe, Bibila ke kia wantu ko ana basoneka kio. Nzambi wasadila wantu basoneka ngindu zandi. Muna kuma kiaki, Bibila i “diambu dia Nzambi” kikilu.—1 Tesalonika 2:13; tala e Mvovo Misasilu 2.

6, 7. Ekuma tulenda vovela vo Bibila ngwizani kina?

⁶ Muna soneka e Bibila, vioka mvu 1.600 kiazingila. Awana basoneka kio mu tandu yaswaswana bazinga. Akaka batanga kwayingi, akaka ke batanga kwayingi ko. Kasikil’owu, o mosi dotolo kakala. Kansi, akaka avati a nsengo bakala, abaki a mbizi za maza, avungudi a mameme, angunza, afundisi ye atinu. Kanele vo awana basoneka kio wantu aswaswana bakala, Bibila ngwizani kina tuka kuna lubantiku yakuna nsuka. Ke kivovanga diambu ko muna kapu kimosi, i bosi muna kapu kiankaka kiavunisa dio. *

⁷ E kapu yantete ya Bibila isonganga una e mpasi zayantikila. E kapu yansuka isonganga una Nzambi kefokolwela zo muna kitula o ntoto se paradiso. E Bibila kiyikanga lusansu lwa wantu lwa mafunda ye mafunda ma mvu yo songa vo e kani dia Nzambi dilungananga ntangwa zawonso.

8. Yika e nona isonganga vo Bibila kia ziku muna mambu ma ngangu za nza.

⁸ E Bibila ke kiasonekwa ko mu longa mambu ma ngangu za nza ngatu ma sikola. Kansi, mana kivovanga mu kuma kia ngangu za nza, makieleka. Nga ke diau ko divavuanga muna nkanda watuka kwa Nzambi? Muna bonga e nona, muna nkand’a Levitiku muna ye luludiku lwa Nzambi lusonganga dina Aneyisaele bavanganga muna lembi sayanesa kimbevo kisambukilanga. Luludiku lwalu lwasonekwa mvu miayingi vitila wantu bazaya una mikolobi milenda sayanesena kimbevo.  Bibila kisonganga mpe vo ke vena lekwa ko kisimbanga o ntoto. (Yobi 26:7) Vava wantu ayingi bayindulanga vo ntoto walelama, Bibila kiayikila wo vo wavindumuka.—Yesaya 40:22.

9. E ziku kia awana basoneka e Bibila kikutusadisanga mu bakula nkia diambu?

⁹ Vava kivovelanga mambu ma lusansu, e Bibila kia ziku. Kansi, nkanda miayingi mia tusansu, ke mitoma vovanga ziku ko kadi awana basoneka mio ke bakala akwa ziku ko. Kasikil’owu, nkumbu miayingi ke basonekanga ludi ko vava zula yau yasundwanga muna vita. Kansi, asoneki a Bibila akwa ziku kana nkutu vava Aneyisaele basundwanga muna vita. Basoneka mpe masumu ma yau kibeni. Muna bonga e nona, Mose muna nkand’a Ntalu, wasoneka masumu ma yandi kibeni ye una katumbilwa kwa Nzambi. (Ntalu 20:2-12) E ziku kia awana basoneka e Bibila kisonganga vo Bibila kwa Nzambi kieleka kiatuka. Ediadi disongele vo tulenda bunda e vuvu muna Bibila.

10. Ekuma tuludiku twa Bibila twinina o mfunu kwa yeto o unu?

¹⁰ Bibila ‘kiavumunuinua kwa Nzambi, kiamfunu muna longa, muna tumba, muna singika mambu.’ (2 Timoteo 3:16) Kieleka, tuludiku twa Bibila mfunu twina kwa yeto o unu. Yave ozeye e mpila twavangilwa, obakulanga ngindu ye makani meto. Otomene kutuzaya lutila yeto kibeni, ozolele vo twakala ye kiese. Ozeye mpe edi diambote kwa yeto ye edi diambi.

11, 12. (a) Nkia tuludiku twamfunu Yesu kavana muna Matai kapu kia 5 yakuna 7? (b) Nkia mambu mankaka tulenda longoka muna Bibila?

¹¹ Muna Matai kapu kia 5 yakuna 7, tutanganga tuludiku  twamfunu Yesu kavana mu mpila ya kadila ye kiese, kadila ye akaka, sambila ye mpila ya badikila e nzimbu. Kana una vo 2.000 ma mvu miviokele kala tuka kavanina tuludiku twatu, twakinu o mfunu yamu wau.

¹² Muna Bibila, Yave okutuvananga mpe nkanikinu mikutusadisanga mu zaya mpila yambote yakadila ye yitu, kala asadi ambote yo kala ye ngwizani ambote ye akaka. Kiakala vo nkia mpila wantu twina, nsi tuzingilanga ye konso mpasi tulenda wanana zau, e nkanikinu mia Bibila milenda kutusadisa.—Tanga Yesaya 48:17; tala e Mvovo Misasilu 3.

13. Adieyi Yesaya kasakula mu kuma kia mbanz’a Babele?

¹³ Ungunza wayingi wa Bibila walungana kala. Kasikil’owu, Yesaya wa ngunza wasakula vo mbanz’a Babele ifwaswa. (Yesaya 13:19) Watoma sasila una ifwasilwa. E mbanza yataninuanga kwa mavitu mampwena ye nkoko. Kansi, Yesaya wasakula vo o nkoko uyumiswa, e mielo mia mbanza misiswa miaziuka. Makesa bekota muna mbanza lembi nuana. Yesaya wasakula nkutu e nkumbu a muntu ofwasa e Babele, i sia vo, Kurese.—Tanga Yesaya 44:27–45:2; tala e Mvovo Misasilu 4.

14, 15. Aweyi walunganena ungunza wa Yesaya?

¹⁴ Vava vavioka 200 za mvu tuka ungunza wau wasakulwilwa, makesa mayiza fwasa e mbanz’a Babele. Nani wakala se mfumu a makesa momo? Nze una wasakulwa, Kurese wa ntinu a Parasa. Mawonso masakulwa muna ungunza wau, malungana.

¹⁵ Muna fuku una bayenda nuaniswa, esi Babele mu nkinzi bakala. Mu kuma kia yaka yampwena ye nkoko wazunga e mbanza, babanzanga vo lutaninu bakala  lwau. Kuna mbazi a mbanza, Kurese ye makesa mandi batima nzila yankaka mu kulula e maza. Vava maza makuluka, makesa ma Aparasi balenda sauka kia malu yo lwaka muna yaka ya mbanza. Kansi, aweyi makesa ma Kurese badi viokela e yaka ya Babele? Nze una wasakulwa, e mielo mia mbanza miaziuka miakala, makesa bakota muna mbanza lembi nuana.

16. (a) Adieyi diaka Yesaya kasakula mu kuma kia Babele? (b) Aweyi tuzayidi wo vo ungunza wa Yesaya walungana?

 ¹⁶ Yesaya wasakula diaka vo mbanz’a Babele ke izingila diaka wantu ko. Wasoneka vo: “Ke mu zingila diaka muntu ko, ke mu zingilwa diaka ko muna mbandu zawonso.” (Yesaya 13:20) Nga ungunza wau walungana? Elo, kadi e fulu kiakala e mbanz’a Babele, tezo kia 80 lwa kilometa kuna sude ya mbanz’a Bagdá, kuna nsi ya Iraque, yamu wau ke kizingilanga diaka wantu ko. Yave wakomba e mbanz’a Babele “muna sesa kia lufwasu.”—Yesaya 14:22, 23. *

17. Ekuma tulenda bundila e vuvu muna nsilu miawonso mia Nzambi?

¹⁷ Wau vo ungunza wayingi wa Bibila walungana kala, tulenda bunda e vuvu mu mana Bibila kivovanga mu kuma kia kusentu. Tulenda kala ye ziku vo Yave olungisa nsilu andi wa kitula ntoto se paradiso.  (Tanga Ntalu 23:19.) Elo, tuna ye “vuvu kia moyo a mvu ya mvu, una kasia o nsilu tuka kuna nz’ankulu, o Nzambi ona kalendi vuna ko.”—Tito 1:2. *

18. Aweyi Paulu kayikila e “Diambu dia Nzambi”?

¹⁸ Tulongokele kala vo ke vena nkanda wankaka ko ulenda tezaneswa ye Bibila. Ngwizani kikilu kina, kia ziku vava kivovelanga ngangu za nza yovo tusansu. Kikutuvananga tuludiku twamfunu ye kiyikanga ungunza wayingi walungana kala. Kansi, Bibila ke kivovelanga kaka mambu mama ko. Paulu wa ntumwa wasoneka vo: “E diambu dia Nzambi diamoyo ye nkuma.” Ediadi aweyi disongele?—Tanga Ayibere 4:12.

19, 20. (a) Aweyi Bibila kilenda kusadisila mu toma kukizaya? (b) Aweyi olenda songela luyangalalu lwaku muna lukau lwalu lwamfunu lwa Nzambi?

¹⁹ Bibila kilenda soba e zingu kiaku. Kilenda kusadisa mu toma kukizaya. Kilenda mpe kusadisa mu bakula ngindu ye makani maku. Kasikil’owu, tulenda yindula vo Nzambi tuzolanga. Kansi muna songa vo tukunzolanga kikilu, tufwete sadilanga mana mevovuanga muna Bibila.

²⁰ Bibila kwa Nzambi kikilu kiatuka. Ozolele vo twatanganga kio, longoka yo zola kio. Songa vo oyangalelanga lukau lwalu lwa Nzambi, muna longokanga e Bibila una ufwene. Ediadi dikusadisa mu toma zaya e kani dia Nzambi mu kuma kia wantu. Muna kapu kilanda tulongoka mayingi mu kuma kia kani diadi.