ICIPANDWA 2
E Baibolo Alibuku Lino Leza Watupa
1, 2. Amulandu ci wuno e Baibolo yawela aca wila icizima nkaninye?
UZYE mukakwivwa wuli nga mwapocelela ica wila? Ukwasowa nu kuvwilika, mufwile mukalondesya ukumanya cino cili mukasi. Swinya mukasalifya sana amuno mukamanya ukuti e ciwuza winu wamitemwa swinya wamiwikako amano.
2 E Baibolo aca wila cino Leza watupa. Yikatunena ivyewo vino tutanga tuzane ukuli konsinye. Ku ca kulolelako, amwe Baibolo vye muno tukawazya ukuti e Leza awino welewuzile iyulu ni nsi, umonsi wa kutalicila nu mwanaci. Yikalanda na pa visinka vino vingatwavwa pano tukupita mu ntazi. Mwe Baibolo, tukasambilila vino Leza alificilisya ukulonda kwakwe nu kulenga insi ukuwa Paradaise. Molimonye e Baibolo aca wila cino citanga cilingane ni cili consinye cino tungapocelela!
3. Acani cino mulimanya nga mwatwalilila ukusambilila Baibolo?
3 Nga mukusambilila Baibolo mulimanya ukuti Leza akalonda ukuti muwe iciwuza cakwe. Swinya nga mwamanya ivivule pe Leza apano wuciwuza winu na weliwe wuliwomelako.
4. Acani cino mwatemwa sana pe Baibolo?
4 E Baibolo yapiliwulwa mu vitundu ukucila 3,000 swinya ama Baibolo amavule yapulintwa. Mupipi na wantu wonsinye mu nsi wangawazya Baibolo mu citundu cawo. Nga kukonka vye lyo ama Baibolo yano yakapulintwa cila sabata, yangacila 1 millioni! Kutawa ibuku nanti lyonga lino lingalingana ne Baibolo.
5. Amulandu ci wuno tungalandila ukuti e Baibolo “yafuma kwe Leza”?
5 E Baibolo “yafuma kwe Leza.” (Wazyani 2 Timoti 3:16.) Pamwi wamwi wangati, ‘Nge Baibolo yingafuma wuli kwe Leza amuno awantu awano walemvile.’ E Baibolo iyeneconye ikalanda ukuti: “Umuzimu uwutele awuno walenzile ukuti walande amazwi yano yafumile kwe Leza.” (2 Peter 1:21) Acili conga na vino e kuuku angacita, angapa umwizikulu ukuti amulembeleko e kalata. Amazwi yano yali mwe kalata asaya mwizikulu lelo aya kwe yisikulu. Avino cawa na kwe Baibolo nye, e Leza awili umweneco wa mazwi yano yawa mwenemo asa wantu wano Leza wawomvizye pa kulemba Baibolo. E Leza wawomvizye umuzimu wakwe pa kuti awantu walembe amelenganyo yakwe. Ukwasowa nu kuvwilika e Baibolo “ali zwi lya kwe Leza.”—1 Watesalonika 2:13; Wazyani na Amazwi na Yanji pa 2.
E Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya akuno yawa mu vitundu ivivule
E BAIBOLO IKALANDA IVISINKA
6, 7. Amulandu ci wuno tungalandila ukuti e Baibolo yisilanda ivipusane?
6 Casenzile imyaka ukucila 1,600 pa kuti wamale ukulemba Baibolo. Swinya wano walemvile Baibolo watisile impindi iyili yonganye. Wamwi walinji awasambilile ne wanji poole. Ku ca kulolelako, wenga walinji we dokota. Wanji walinji awa siwulimi, wanji walinji awakakoma wa nswi, wakacema, wakasesema, wakapanzya. Wanji nawo walinji azyamfumu. Vino walemvile vikakwivwana, cingatenga wawombanga imilimo imipusane pusane. E Baibolo yonsinye yikalanda pa cintu conganye *
7 Ibuku lya kutalicilapo mwe Baibolo likalondolola vino intazi zyatalisile. Ibuku lya kulecelezya likatunena vino Leza alizifya ivintu nu kulenga insi ukuwa Paradaise. E Baibolo ikalanda pe vino vyacitisile imyaka imivule ku nsizi swinya ikalanjizya nu kuti e Leza akaficilisya consinye cino walanda.
8. Landani ivya kulolelako vino vikalanjizya ukuti e Baibolo nga yalanda pa vye sayansi yisiwipa.
8 Kweni e Baibolo asa libuku lye sayansi, lelo nga yalanda pa vye sayansi yisiwipa. Wonye wo-o avino ibuku lino lyafuma kwe Leza lifwile ukuwa. Ku ca kulolelako, ibuku lya kwe Levitikasi likalanda pa masundo yano e Leza wanenile awina Israeli ukukonka nga kwapona indwala pa kuti wanji watambula. Ya-a amazwi yalemvilwe imyaka imivule nkaninye lyo kutani kuwe na wamashini wa kupimilako izya ndwala. E Baibolo swinya ikalanda nu kuti insi yitalema ku cili consinye. (Job 26:7) Pano awantu walandanga ukuti insi yapapatala, lyo Baibolo yeni yalanda kaali ukuti insi ya wulungana.—Ayizeya 40:22.
9. Uzye wucisinka we wano walemvile Baibolo wukatwavwa ukumanya cani pe Baibolo?
9 E Baibolo ndi yalanda pa malyasi ayakali yikalanda wulyanye vino calinji. Nomba amabuku amavule yasilanda icisinka amuno wano wakalemba wasilanda icisinka. Ku ca kulolelako wasilanda vino calinji pa kuti inko zyawo wazicimvye ku nsi zinji. Nomba wano walemvile Baibolo weni watafisilepo nanti cimwi ukusanzyako na pano wawacimvizye ku walwani wawo. Walemvile na pe vino waluvinye. Ku ca kulolelako mwi buku lya Impendwa e Musa atafisile iciluwo cino wacisile na vino Leza wamusunzile. (Impendwa 20:2-12) Wo-o vino wakalemba we Baibolo walinji ni cisinka cikalanjizya ukuti e Baibolo yafuma kwe Leza. Fwandi tungasuwila vyonsinye vino Baibolo ikalanda.
IBUKU MUNO MWAWA UKUPANDA MANO KUZIMA
10. Amulandu ci wuno ivya mu Baibolo vikatwavwa na mwe ya-a amanda?
10 E Baibolo “yafuma kwe Leza swinya aya mulimo ku kusambilizya, ku kukalipila, ku kulunjika ivintu.” (2 Timoti 3:16) Vino Baibolo ikalanda vikatwavwa nkaninye. E Yehova wamanya vino twapangwa, vino tukakwelenganya na vino tukakwivwa mu mwezo. Watumanya icete sana ukucila na vino sweweneco twayimanya swinya akalonda ukuti twawa ni nsansa. Wamanya vino vingatuzipila na vino vingatuletelela.
11, 12. (a) Akupanda mano ci ukuzima kuno Yesu walanzile mwe Mateyu ivipandwa 5 ukufika ku 7? (b) Avyani vinji vino tungasambilila mwe Baibolo?
11 Mu vipandwa 5 ukufika ku 7 ivye Mateyu, mwawa ukupanda amano kuzima kuno Yesu walanzile pe vino vingatwavwa ukuwa ni nsansa, ukwivwana icete na wanji, ivya kupepa, ni vyakulola indalama. Vyo-o vino e Yesu walanzile vicili vikawomba nanti aca kuti papita imyaka ukucila 2,000 ukufuma pano wavilandizile.
12 Mwe Baibolo mwawa ivisinka na vinji vino vingatwavwa ukuwa ni nsansa mu ndupwa, ivya kuwa awawomvi awazima pa ncito, ni vya kwivwana na wantu. Ivisinka vya mu Baibolo vikatwavwa swensinye asa mulandu ni ciimo, kuno twafuma nanti intazi zino tukapitamo.—Wazyani Ayizeya 48:17; Wazyani Amazwi na Yanji pa 3.
TUNGASUWILA AMASESEMO YANO YAWAMO
E kalemba we Baibolo e Ayizeya walandizile lyankani ukuti Babiloni aliyononwa
13. Avyani vino Ayizeya walanzile ukuti avino vyalinji nu kuciticila umusumba wa Babiloni?
13 Amasesemo amavule yano yawa mu Baibolo yaficiliswa kali. Ku ca kulolelako e Ayizeya walandizile lyankani ukuti e Babiloni walinji nu kononwa. (Ayizeya 13:19) Walondolozile na vino calinji nu kuwa. Umusumba wacinjilizilwe ni viwumba ivitali nu luzi mu mbali. Lelo Ayizeya walanzile ukuti uluzi lwalinji nu kupwela ni milyango ya musumba yalinji nu kusyala kwasi. Wano walinji nu kusansa Babiloni walinji nu kwinjila mu musumba ukwasowa ukulwa inkondo. E Ayizeya walumbuzile ni zina lya muntu wino walinji nu kucimvya Babiloni ukuti we Sayirasi.—Wazyani Ayizeya 44:27–45:2; wazyani Amazwi na Yanji pa 4.
14, 15. Uzye vino Ayizeya walanzile vizile avificiliswa wuli?
14 Pansizi ya myaka 200 ukufuma pano Ayizeya walembezile wo-o uwusesemo, awasilika wayile mu kusansa umusumba wa Babiloni. Uzye weweni wino watunguluzile awasilika? We Sayirasi imfumu ya ku Persia, wulyanye vino Ayizeya walanzile. Wo-o uwusesemo wizile awufiliciswa wulyanye vino calanzilwe.
15 Uwanda wuno wayile mu kusansa umusumba wa Babiloni, awina Babiloni walinji pa muteweto. Weni walolanga ngati iviwumba nu luzi luno lwazingulusile umusumba vyawacinjilizile sana. Lelo e Sayirasi wimvile umufolo nu kupwezya aminzi. Aminzi yapwezile ica kuti awasilika walamvile ukwasowa intazi. Nomba uzye awasilika walinji nu kwinjila wuli mu musumba? Ivisakati vyasyazile kwasi wulyanye vino Baibolo yalanzile, awasilika winjizile mu musumba ukwasowa ukulwa inkondo.
16. (a) Uzye Ayizeya walanzile ukuti acani cino calinji nu kucitika ku musumba wa Babiloni? (b) Twamanya wuli ukuti vyo Ayizeya walanzile vyaficilisizwe?
16 Ayizeya walandizile lyankani ukuti pasi nanti wumwi wino alitela ayikale mu musumba wa Babiloni. Walemvile ukuti: “Pasi wino aliyikalamo nanti ukuwako ku nkulo ni nkulo.” (Ayizeya 13:20) Uzye vyo-o vyaficiliswa? Pano pawezile Babiloni pasyala ivitalang’anda vitupunye. Yo-o incende yawela mu Iraq, mupipi nu musumba wa Baghdad. Kutawa nanti wenga wino akakwikalamo. E Yehova wapyezile umusumba wa Babiloni “ni cisanzye ca wononi.”—Ayizeya 14:22, 23. *
Ivitalang’anda vya musumba wa Babiloni
17. Amulandu ci wuno tungasuwilila ukuti e Leza alificilisya vyonsinye vino walaya?
17 Wo-o vino amawusesemo amavule yaficiliswa cikatwavwa ukusuwila ukuti vyonsinye vino Baibolo yalanda vilicitika. Swinya tusivwilika ukuti e Yehova alificilisya amalayo yakwe ayakulenga insi yonsinye ukuwa Paradaise. (Wazyani Impendwa 23:19.) Molimonye twawa ni suwilo “lya wumi wa muyayaya lino e Leza wino atanga awipe walayile kali nkaninye.”—Taitasi 1:2. *
E BAIBOLO YINGAMYAVWA UKUWA NI MIWELE IMIZIMA
18. Uzye umutumwa Paulo walanzile ukuti “izwi lya kwe Leza” lyawa wuli?
18 Tusambilizile ukuti kutawa ibuku nanti lyonga lino lingalingana ne Baibolo. Vino vyawamo vikakwivwana, swinya ikalanda ivisinka nga yalanda pa vye sayansi nanti pa malyasi amakali. Mwawa ukupanda amano kuzima na mawusesemo amavule yano yaficiliswa. Lelo asa vyo-o vyonga, umutumwa Paulo walemvile ukuti: “Izwi lya kwe Leza alya wumi swinya alya maka.” Uzye ya-a amazwi yalozya mwi?—Wazyani Waheberi 4:12.
19, 20. (a) Uzye e Baibolo yingamyavwa wuli ukuyimanya vino mwawa? (b) Uzye mungalanjizya wuli ukuti mukasalifya pa ca wila cino Yehova wamipa?
19 E Baibolo yawa na maka yakupilula umuntu. Yingatwavwa ukumanya vino twawa. Ku ca kulolelako, tungalanga tukulola ngati twatemwa Leza lelo vino tukacita pe vyo tukusambilila avino vikalanjizya nga ca kuti twamutemwa nanti poole.
20 Molimonye e Baibolo alibuku lino lyafuma kwe Leza. Akalonda ukuti twawazyamo, ukusambilila nu kuyitemwa sana. Acino cila wanda mwawazya Baibolo pa kulanjizya ukuti mukasalifya pe co-o ica wila. Ukucita wo-o kulilenga mumanye cino Leza watupanjizile. Conye co-o acino tulisambilila mwi sambililo lino likonsilepo.
^ par. 6 Awantu wamwi wa kati e Baibolo yikalanda cimwi pi waliko limwi swinya ayilanda icipusaneko pi waliko linji, lelo wo-o awufi. Lolani icipandwa 7 mwi buku lya kuti, Baibolo Cebo ca kwa Lesa Nelyo ca Muntu? lyalembwa ni Nte zya kwe Yehova.
^ par. 16 Nga mukulonda ukumanyilapo na vinji pa mawusesemo ya mu Baibolo, wazyani e broshuwa ya kuti A Book for All People amafwa 27-29, yalembwa ni Nte zya kwe Yehova.
^ par. 17 Ukononwa kwa musumba wa Babiloni kwawa pa mawusesemo yano yaficilisizwe. Nga mukulonda ukumanyilapo amawusesemo na yanji yano yalandanga pe Yesu, wazyani Amazwi na Yanji pa 5.
Mungakunda na vyoo
AMASAMBILIZYO YA MU BAIBOLO AMACINDAME
Uzye Tungasinincizya Wuli Ukuti e Baibolo aya Cisinka?
Nga cakuti amazwi yano yawamo yafuma kwe Leza, lyo yifwile ukupusanako na mabuku yanji yano awantu walembapo.
