1, 2. Ntchifukwa wuli Bayibolu ndi mphasu yakukondwesa yakutuliya kwaku Chiuta?

KUMBI mutuvwa wuli asani mubwezi winu wakupasani mphasu? Mutiyilonde mwalikondwa ndipu muziŵa kuti munyinu watikuyanjani. Mutimuwonga ukongwa chifukwa cha mphasu yo.

² Bayibolu ndi mphasu yakutuliya kwaku Chiuta. Lititikambiya nkhani zo tatingi tiziziŵengi cha. Mwakuyeruziyapu, lititikambiya kuti Chiuta ndiyu wakulenga kuchanya, charu chapasi kweniso munthurumi ndi munthukazi wakwamba. Le ndi fundu zo zingatiwovya kumalana ndi masuzu. Bayibolu lititikambiya mo Chiuta wafiskiyengi khumbu laki lakunoza charu chapasi kuti chije malu ngamampha ngakujamu. Bayibolu ndi mphasu yakukondwesa ukongwa!

3. Kumbi kusambira Bayibolu kukuwovyeningi kuziŵanji?

³ Kusambira Bayibolu kukuwovyeningi kuziŵa kuti Chiuta wakhumba kuti muje bwezi laki. Asani musambira vinandi vakukwasana ndi Yehova, ubwezi winu ndi iyu ujengi wakukho.

4. Ntchinthu wuli cho chitikukondwesani pa nkhani ya kusanirika kwa Bayibolu?

⁴ Bayibolu lisanirika mu vineneru vakujumpha 2,800 ndipu mabayibolu mabiliyoni nganandi ngasindikizika. Pacharu chosi, pa ŵanthu 100, ŵanthu akujumpha 90 angaŵerenga Bayibolu mu chineneru chawu. Sabata yeyosi ŵanthu akujumpha 1 miliyoni asaniya Bayibolu! Kukamba unenesa, palivi buku lakuyanana ndi Bayibolu.

5. Ntchifukwa wuli tikamba kuti Bayibolu ‘likulembeka mwakulongozeka ndi Chiuta’?

⁵ Bayibolu ‘likulembeka mwakulongozeka ndi Chiuta.’  (Ŵerengani 2 Timote 3:16.) Kweni ŵanthu anyaki angaŵanaŵana kuti, ‘Bayibolu likulembeka ndi ŵanthu, sonu ntchifukwa wuli likambika kuti likutuliya kwaku Chiuta?’ Bayibolu limuka kuti: “Ŵanthu angulongoro mazu ngakutuliya kwaku Chiuta mwakulongozeka ndi mzimu wakupaturika.” (2 Petro 1:21) Tiyeruziyi kuti agogu apempha mzuku wawu kuti waŵalembe kalata. Kumbi yo wamulonde kalata yo wamukamba kuti yatuwa kwakuyani? Iyu wamukamba kuti yatuwa kwa agogu. Mwakuyanana ŵaka, Bayibolu likutuliya kwaku Chiuta. Iyu wangugwirisiya ŵaka ntchitu ŵanthu kuti alilembi. Chiuta wanguŵalongoza kuti alembi maŵanaŵanu ngaki. Mwaviyo, Bayibolu ndi “mazu ngaku Chiuta.”—1 Ŵatesalonika 2:13; wonani Fundu Yakukumaliya ya nambala 2.

6, 7. Ntchifukwa wuli tingakamba kuti Bayibolu litijisusa cha?

⁶ Bayibolu likulembeka kwa vyaka vakujumpha 1,600. Wo akulemba Bayibolu angujaku mu nyengu zakupambanapambana. Anyaki mwa ŵanthu ŵenaŵa ŵenga akusambira ukongwa penipo anyaki ŵenga akusambira ukongwa cha. Mwakuyeruziyapu, munyaki wenga dokotala. Anyaki ŵenga alimi, alovi, aliska a viŵetu, achimi, akweruza ndipuso mafumu. Chinanga kuti Bayibolu likulembeka ndi ŵanthu akupambanapambana, nkhani zaki zikoliyana. Likamba vinthu vakupambana cha. *

⁷ Machaputala ngakwamba nga m’Bayibolu, ngakonkhosa mo masuzu ngakwambiya pacharu. Machaputala ngakumaliya ngatitikambiya mo Chiuta wazamutuziyapu masuzu ngenanga ndi kupanga charu kuja paradayisu. Bayibolu likonkhosa mbiri ya ŵanthu kutuliya nyengu yo angulengeke ndipuso lilongo kuti vo Chiuta wakhumba, vifiskika nadi.

8. Kambani vakuyeruziyapu vo vilongo kuti Bayibolu likamba unenesa pa nkhani za sayansi.

⁸ Bayibolu ndi buku la sayansi cha ndipuso ndakusambiziya kusukulu cha, kweni asani likamba nkhani za sayansi likamba vaunenesa. Venivi vilongo kuti ndi buku lakutuliya nadi kwaku Chiuta. Mwakuyeruziyapu, buku la Ŵalevi le ndi ulongozi waku Chiuta wa vo Ayisraele akhumbikanga kuchita kuti matenda ngaleki kuwanda. Ulongozi wenuwu ungulembeka kali ŵanthu ŵechendaziŵi mo tividononu tinyaki tiwandisiya matenda. Bayibolu likonkhosa so umampha kuti charu che mude. (Jobu 26:7) Pa nyengu yo ŵanthu anandi agomezanga kuti charu ntchafulati, ndipu Bayibolu lakamba kali kuti ntchakuzunguriya.—Yesaya 40:22.

9. Kumbi kulembeka mwaunenesa kwa Bayibolu kutitiwovya kuziŵanji?

 ⁹ Bayibolu likamba unenesa nyengu zosi pa nkhani ya mbiri yakali. Kweni mabuku nganandi nga mbiri yakali tingangagomeza cha chifukwa wo alembanga mabuku ngenanga, vinyaki vo akulemba vaboza. Mwakuyeruziyapu, anyaki akulemba cha kuti nyengu yinyaki mtundu wawu unguphalika ku nkhondu. Wo angulemba Bayibolu akulemba vinthu mwaunenesa, akukonkhosa za nyengu yo Ayisraele anguphalikiya ku nkhondu. Yiwu akulemba so vo anangisanga. Mwakuyeruziyapu, mubuku la Maŵerengedu, Mosese wakukamba kuti wanguchita ubudi ukulu ndipu Chiuta wangumuchenya. (Maŵerengedu 20:2-12) Chifukwa chakuti wo akulemba Bayibolu akulilemba mwaunenesa, vilongo kuti likutuliya nadi kwaku Chiuta ndipu titenere kuligomeza.

10. Ntchifukwa wuli ulongozi wa m’Bayibolu utitiwovya?

¹⁰ Bayibolu ‘likulembeka mwakulongozeka ndi Chiuta ndipu litovya pakusambiza, pakuchenya, pakunyorosa vinthu.’ (2 Timote 3:16) Ulongozi wa m’Bayibolu utitiwovya ukongwa. Ve viyo chifukwa chakuti Yehova waziŵa mo tikupangikiya, vo tiŵanaŵana kweniso mo tivwiya mu mtima mwidu asani takumana ndi masuzu. Iyu watitiziŵa umampha ukongwa kuphara mo titijiziŵiya taŵeni ndipu wakhumba kuti tikondwengi. Yehova waziŵa cho chingatiwovya kweniso cho chingaleka kutiwovya.

11, 12. (a) Ndi ulongozi wamampha nuwu wo Yesu wangukamba wo we mubuku la Mateyu chaputala 5 mpaka 7? (b) Ndi fundu zinyaki nizi zo tingasambira m’Bayibolu?

¹¹ Mu chaputala 5 mpaka 7 cha buku la Mateyu, mwe ulongozi wamampha wo Yesu wangukamba. Iyu wangukonkhosa mo munthu wangajaliya mwalikondwa, wangachitiya vinthu ndi anyaki, wangapemphere ndipuso mo wangachitiya kuti wawonengi ndalama mwakwenere. Chinanga kuti Yesu  wangupereka ulongozi wenuwu vyaka 2,000 vajumpha kweni ngwakovya so ukongwa mazuŵa nganu.

¹² Yehova watitisambiza kuziya m’Bayibolu fundu zo zingatiwovya kuja ndi banja lalikondwa, kugwira ntchitu umampha ndipuso kuja mwachimangu ndi ŵanthu. Fundu zenizi, zingatiwovya mwambula kutole kanthu kuti ndisi ayani, tija pani kweniso tikumana ndi masuzu wuli.—Ŵerengani Yesaya 48:17; wonani Fundu Yakukumaliya ya nambala 3.

13. Kumbi Yesaya wangukamba kuti ntchinthu wuli cho chazamuchitikiya tawuni ya Babiloni?

¹³ Mauchimi nganandi nga m’Bayibolu ngakufiskika. Mwakuyeruziyapu, Yesaya wangukambiya limu kuti tawuni ya Babiloni yazamubwangandulika. (Yesaya 13:19) Iyu wangukamba so mo yazamubwangandulikiya. Tawuni yeniyi yenga yakuvikilirika ndi msinji kweniso mageti ngakulungakulu. Yesaya wangukamba kuti msinji azakuwuphwisa ndipu mageti ngazamuja ngambula kujala. Ŵanthu wo azamuyukiya tawuni yo, azakuyilonda kwambula kuchita nkhondu. Yesaya wanguzumbuwa zina la munthu yo watingi wazibwanganduwengi Babiloni kuti ndi Sirusi.—Ŵerengani Yesaya 44:27–45:2; wonani Fundu Yakukumaliya ya nambala 4.

14, 15. Kumbi uchimi waku Yesaya ungufiskika wuli?

¹⁴ Pati pajumpha vyaka 200 kutuliya po uchimi uwu ungulembeke, kunguza gulu la nkhondu lo linguyukiya Babiloni. Kumbi ndiyani yo wangulongoza gulu lenili? Nge mo uchimi ungukambiya, wenga Sirusi fumu ya ku Perese. Kumbi asilikali aku Sirusi atingi abwanganduwengi tawuni ya Babiloni nge mo uchimi waku Yesaya ungukambiya?

¹⁵ Usiku weniwo asilikali anguziya, ŵanthu a ku Babiloni achitanga phwandu. Yiwu aŵanaŵananga kuti pengavi cho chatingi chiŵachitikiyengi chifukwa ŵenga akuvikilirika ndi  mageti ngakulungakulu ndipuso msinji. Sirusi ndi gulu laki la nkhondu ŵati afika, angukumba ngalandi kuti maji nga mumsinji ngaphwi. Maji ngati ngaphwa, asilikali a ku Perese anguyambuka msinji wo. Kumbi gulu la nkhondu latingi liserengi wuli mutawuni ya Babiloni? Nge mo uchimi ungukambiya, yiwu angusaniya kuti mageti ngenga ngambula kujala. Mwaviyo, asilikali angulonda tawuni yo kwambula kuchita nkhondu.

16. (a) Kumbi mchimi Yesaya wangukambanji vakukwasana ndi tawuni ya Babiloni? (b) Kumbi tiziŵa wuli kuti uchimi waku Yesaya ukufiskika nadi?

 ¹⁶ Yesaya wangukambiya limu kuti munthazi ŵanthu azamujamu so cha mu Babiloni. Iyu wangulemba kuti: “Pazamuŵavi munthu yo wazamujamu so, ndipu iyu wazamukuŵa so malu ngakujamu cha mpaka ku migonezi yosi.” (Yesaya 13:20) Kumbi venivi vikuchitika nadi? Malu ngo kali penga tawuni ya Babiloni, mazuŵa nganu paja munthu weyosi cha. Malu yanga nge pamtunda wa makilomita pafupifupi 80 kumwera kwa Baghdad, mucharu cha Iraq. Yehova wakupeya Babiloni ndi “mweyu wa chipalanyiku [pamwenga kuti, kubayika].”—Yesaya 14:22, 23. *

17. Ntchifukwa wuli titenere kugomeza kuti malayizu ngosi ngaku Chiuta ngazamufiskika?

¹⁷ Mauchimi nganandi nga m’Bayibolu ngakufiskika kali. Mwaviyo, titenere kugomeza kuti vo Bayibolu likamba vazamuchitika nadi kunthazi. Tigomeza kuti Yehova  wazamufiska layizu laki lakuti wasinthengi charu kuti chije paradayisu. (Ŵerengani Maŵerengedu 23:19.) Tilindiza kuzija ndi “umoyu wambula kumala wo Chiuta yo wangapusika cha, wakulayiza kali.”—Tito 1:2. *

18. Kumbi Paulo wangukambanji za “mazu ngaku Chiuta”?

¹⁸ Tasambira kuti palivi buku linyaki lo liyanana ndi Bayibolu. Nkhani za m’Bayibolu zikoliyana ndipu nyengu zosi Bayibolu likamba unenesa pa nkhani ya sayansi kweniso mbiri yakali. Ilu le ndi ulongozi wamampha ndipuso le ndi mauchimi nganandi ngo ngakufiskika kweniso ngafiskika. Bayibolu lingatiwovya so mu nthowa yinyaki. Wakutumika Paulo wakulemba kuti: “Mazu ngaku Chiuta ngamoyu ndipuso nganthazi.” Kumbi venivi ving’anamuwanji?—Ŵerengani Ŵahebere 4:12.

19, 20. (a) Kumbi Bayibolu lingakuwovyani wuli kuziŵa nkharu yinu? (b) Kumbi mungalongo wuli kuti muwonga Chiuta chifukwa chakuti wakukupasani Bayibolu?

¹⁹ Bayibolu lingasintha umoyu winu. Lingakuwovyani kuziŵa nkharu yinu ndipuso maŵanaŵanu nginu. Mwakuyeruziyapu, tingaŵanaŵana kuti titanja Chiuta. Kweni kuti tilongo kuti titimuyanja nadi, tikhumbika kugwirisiya ntchitu vo Bayibolu likamba.

²⁰ Bayibolu ndi buku lakutuliya nadi kwaku Chiuta. Iyu wakhumba kuti muliŵerengengi, mulisambirengi ndipuso muliyanjengi. Mumuwongengi Chiuta chifukwa chakuti wakukupasani Bayibolu ndipu lutirizani kulisambira. Asani mungachita viyo, muziŵengi vo Chiuta wakhumba kuchitiya ŵanthu. Mu Mutu 3, tikambisanengi vinandi vakukwasana ndi vo Chiuta wakhumba kuchitiya ŵanthu.