1, 2. (a) O rawa ni tukuna ni o sa kila vinaka e dua na tamata rogo ke o kila ga na yacana? Vakamacalataka. (b) Na cava era vakabauta e levu me baleti Jisu?

E LEVU tu na tamata rogo e veiyasa i vuravura. O na rairai kila na yacana e dua vei ira qori. Ia na nomu kila ga na yacana e sega ni kena ibalebale ni o sa kilai koya vinaka, se o sa kila na veika matailalai me baleti koya kei na nona itovo.

² A se bula sara e vuravura o Jisu ena rauta na 2,000 na yabaki sa oti, ia o sa na rairai rogoca na kena itukutuku. E levu era sega tu ni kila se o cei dina o Jisu. Eso era kaya ni dua ga na turaga vinaka, eso era kaya ni parofita, eso tale era vakabauta ni Kalou. Ia na cava nomu rai?—Raica na iKuri ni iVakamacala 12.

3. Na cava e bibi kina mo kila na Kalou o Jiova kei Jisu Karisito?

³ E bibi mo kila na ka dina me baleti Jisu, e kaya na iVolatabu: “Ena rawata na bula tawamudu, o koya e vulica tiko ga na veika me baleti kemuni na Kalou dina duadua ga, kei Jisu Karisito oni tala mai.” (Joni 17:3) Io, o na rawa ni bula tawamudu ena vuravura parataisi ke o kila na ka dina me baleti Jiova kei Jisu. (Joni 14:6) E noda ivakaraitaki vinaka duadua o Jisu. Nida vulica na veika me baleti koya, eda na kila na sala meda vakatotomuria kina nona ivakarau ni bula, kei na nona ivakarau ni veimaliwai. (Joni 13:34, 35) Eda vulica ena Wase 1, na ka dina me baleta na Kalou. Ia eda na raica qo na ka e kaya na iVolatabu me baleti Jisu.

4. Na cava e dusia na vosa “Mesaia” kei na “Karisito”?

⁴ Ni se vo e vica vata na yabaki me sucu o Jisu, sa yalataka tu o Jiova ena iVolatabu ni na tala mai na Mesaia, se Karisito. Na vosa “Mesaia” e kau mai na vosa vakaIperiu, na “Karisito” e kau mai na vosa vaKirisi. Na icavuti ruarua qori e dusia ni na digia na Kalou na Mesaia yalataki qai lesi koya ena itavi lavotaki. Ena vakayacora kece na Mesaia na yalayala ni Kalou. Na ka e cakava o Jisu ni se bula voli e vuravura ena yaga tale ga vei iko ena gauna qo. Ia e levu era vaqaqa tu ni bera ni sucu o Jisu se o cei na Mesaia.

5. Vakacava eratou vakabauta na tisaipeli i Jisu ni o koya na Mesaia?

⁵ Eratou sega ni vakatitiqataka na tisaipeli i Jisu ni o koya na Mesaia yalataki. (Joni 1:41) Kena ivakaraitaki, e kaya vei Jisu o Saimoni Pita: “O kemuni na Karisito.” (Maciu 16:16) Eda vakadeitaka vakacava ni o Jisu na Mesaia?

6. E vakarawarawataka vakacava o Jiova nona kilai na Mesaia?

⁶ Ni se bera sara ni sucu o Jisu, era sa vola na parofita ni Kalou e levu na itukutuku ena vakarawarawataka nona kilai na Mesaia. E yaga vakacava qori? Meda vakatauvatana mada. Kaya mada o kerei mo lai tavaka e dua drau se sega ni bau sota, ena dua na ikelekele ni basi osooso. Ke vakamacalataki vinaka vei iko eso na ka me baleti koya o lai tavaka, ena rawarawa nomu kilai koya. Ena vakasama vata qori, e vakayagataki ira nona parofita o Jiova mera vakamacalataka na veika ena cakava na Mesaia kei na veika ena sotava. Na vakayacori ni parofisai kece qori ena vakarawarawataka nodra kila na yalomalumalumu ni o Jisu na Mesaia.

7. Na parofisai cava e vakadinadinataka ni o Jisu na Mesaia?

 ⁷ Meda raica mada e rua na parofisai. Kena imatai, ni se vo e 700 na yabaki me sucu o Jisu, sa parofisaitaka o Maika ni na sucu na Mesaia ena tauni lailai o Peceliema. (Maika 5:2) A qai sucu dina e keri o Jisu! (Maciu 2:1, 3-9) Kena ikarua, a parofisaitaka o Taniela ni na basika na Mesaia ena 29 G.V. (Taniela 9:25) Qori e rua ga na kena ivakaraitaki, e levu tale na parofisai e dusia ni o Jisu na Mesaia yalataki.—Raica na iKuri ni iVakamacala 13.

8, 9. Na cava e yaco ena papitaiso i Jisu e vakadinadinataki kina ni o koya na Mesaia?

⁸ E vakamatatataka sara ga o Jiova ni o Jisu na Mesaia. A yalataka me vakaraitaka vei Joni na Dauveipapitaisotaki e dua na ivakatakilakila me kila kina se o cei na Mesaia. E raica na ivakatakilakila qori o Joni ena 29 G.V., ni lako yani vua o Jisu me papitaiso ena Uciwai na Joritani. E kaya na iVolatabu me baleta na ka e yaco: “Ni lamata ga mai wai o Jisu ni papitaiso oti, raica! e tadola na lomalagi, qai raica na yalo ni Kalou ni lako sobu mai vua me vaka na ruve. Raica! E tukuna tale ga e dua na domo mai lomalagi: ‘Qo na Luvequ lomani, au vakadonuya.’” (Maciu 3:16, 17) Na veika e raica qai rogoca ena gauna qori o Joni e vakadeitaka vua ni o  Jisu na Mesaia. (Joni 1:32-34) A yaco o Jisu me Mesaia ena siga qori ni sobuti koya na yalo tabu i Jiova. Sa digitaki koya na Kalou me iLiuliu, me Tui tale ga.—Aisea 55:4.

⁹ Na parofisai ena iVolatabu, na ka e kaya o Jiova kei na ivakatakilakila e vakaraitaka ena papitaiso i Jisu, e ivakadinadina ni o Jisu na Mesaia. Ia e vu mai vei o Jisu? Na cava eso na ka e kilai me baleti koya? Meda raica mada na ka e kaya na iVolatabu.

10. Na cava e kaya na iVolatabu me baleti Jisu ni bera ni mai bula e vuravura?

¹⁰ E kaya na iVolatabu ni sa bula makawa tu mai lomalagi o Jisu ni bera ni mai bula e vuravura. E kaya o Maika ni vu “mai liu sara” na Mesaia. (Maika 5:2) A dau tukuna tale ga o Jisu ni a bula tu e liu mai lomalagi ni bera ni mai sucu vakatamata. (Wilika Joni 3:13; 6:38, 62; 17:4, 5.) Erau veivolekati sara o Jiova kei Jisu ni se bera ni lako mai vuravura.

11. Na cava e vakamareqeti Jisu kina o Jiova?

¹¹ Dua na ka nona vakamareqeti Jisu o Jiova. Sega ni kurabuitaki qori ni o Jisu e imatai ni ibulibuli ni Kalou, ra qai buli e muri na veika tale eso. E vakatokai gona o Jisu me “ulumatua ni kabuli kece.” * (Kolosa 1:15) E vakamareqeti Jisu tale ga o Jiova ni a buli koya taudua sara ga. Oya na vuna e vakatokai kina “na Luvena e duabau ga e bulia.” (Joni 3:16) A vakayagataki Jisu taudua tale ga o Jiova ena nodra buli na vo ni kabuli. (Kolosa 1:16) O Jisu ga e vakatokai “na Vosa,” ni vakayagataki koya o Jiova me vakadewataka na itukutuku kei na idusidusi vei ira na agilosi kei na kawatamata.—Joni 1:14.

12. Eda kila vakacava ni rau duidui o Jisu kei na Kalou?

¹² Era vakabauta eso ni rau tautauvata ga o Jisu kei na Kalou. Ia e kaya na iVolatabu ni buli o Jisu, kena  ibalebale e dua na nona itekitekivu. Ia e sega na nona itekitekivu na Dauveibuli o Jiova. (Same 90:2) Ni Luve ni Kalou, e sega ni bau vakasamataka o Jisu me tautauvata kei na Kalou. E vakamatatataka na iVolatabu ni cecere na Tamana vua na Luvena. (Wilika Joni 14:28; 1 Korinica 11:3.) O Jiova ga “na Kalou Kaukaua Duadua.” (Vakatekivu 17:1) E cecere qai kaukaua duadua e lomalagi kei vuravura.—Raica na iKuri ni iVakamacala 14.

13. Na cava e kaya kina na iVolatabu ni o Jisu e “iyaloyalo ni Kalou tawaraici”?

¹³ Erau veivolekati sara o Jiova kei na Luvena o Jisu ena nodrau cakacaka vata voli me vica vata na bilioni na yabaki, ni bera ni buli na lomalagi kei na vuravura. Sa wacava na nodrau veilomani! (Joni 3:35; 14:31) Ni vakatotomuria vinaka o Jisu na itovo i tamana, e vakatokai koya kina na iVolatabu me “iyaloyalo ni Kalou tawaraici.”—Kolosa 1:15.

14. E mai sucu vakatamata vakacava na Luvena lomani o Jiova?

¹⁴ E yalorawarawa na Luvena lomani o Jiova me biuti lomalagi qai mai sucu vakatamata e vuravura. E yaco vakacava qori? A tokitaka vakacakamana o Jiova na bula vakalomalagi i Luvena ina katonigone i Meri, se goneyalewa voli. E sega gona ni gadrevi me vakaitavi e dua na tagane ena nona kunekunetaki o Jisu. E mani vakasucuma o Meri e dua na gonetagane e uasivi, qai vakayacani koya o Jisu.​—Luke 1:30-35.

15. O rawa vakacava ni kilai Jiova vinaka?

¹⁵ O na kila e levu na ka me baleta na bula i Jisu kei na nona itovo ni o wilika na ivola eratou vakatokai me  Kosipeli, oya na Maciu, Marika, Luke, kei na Joni. E ucui Tamana vinaka o Jisu. Kena ibalebale ni o vulica na veika me baleti koya, o sa rawa ni kilai Jiova vinaka tale ga. Qori na vuna e kaya kina o Jisu: “O koya sa raici au sa raici Tamaqu tale ga.”—Joni 14:9.

16. Na cava e dau vakavulica o Jisu? E vu mai vei na ka e vakavulica o Jisu?

¹⁶ E levu era vakatokai Jisu me “Qasenivuli.” (Joni 1:38; 13:13) E usutu bibi ni nona veivakavulici “na itukutuku vinaka ni Matanitu.” Qori na matanitu ni Kalou ena liutaka mai lomalagi na vuravura taucoko, era na vakalougatataki tale ga kina o ira na talairawarawa vua na Kalou. (Maciu 4:23) E vu mai vei Jiova na ka e vakavulica o Jisu, e kaya: “E sega ni noqu na ka au vakavulica, e nei koya ga e talai au mai.” (Joni 7:16) E kila o Jisu ni vinakata o Jiova me kacivaki na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou ena lewa na vuravura.

17. E dau veivakavulici e vei o Jisu? Na cava e gumatuataka kina nona veivakavulici?

¹⁷ E dau veivakavulici o Jisu ena vanua kece e sotavi ira kina na lewenivanua. E veivakavulici ena itikotiko vagalala, koro lelevu, koro lalai, makete, vanua ni sokalou, kei na veivale. E sega ni waraka mera lakovi koya yani na lewenivanua, ia e lakovi ira sara ga. (Marika 6:56; Luke 19:5, 6) Na cava e dau gugumatua kina o Jisu qai vakayagataka vakalevu nona gauna kei na igu ena veivakavulici? E kila ni loma ni Kalou me cakava qori, qai dau talairawarawa e veigauna vei Tamana. (Joni 8:28, 29) E dau vunau tale ga o Jisu ni lomani ira na lewenivanua. (Wilika Maciu 9:35, 36.) E raica rawa nira sega ni vakavulica na iliuliu ni lotu na ka dina me baleta na Kalou kei na nona Matanitu. E via veivuke kina mera rogoca e levu na itukutuku vinaka.

18. Na itovo cava i Jisu o taleitaka vakalevu?

 ¹⁸ E dauloloma, dau veikauaitaki, yalovinaka, qai torovi rawarawa o Jisu. Era taleitaki koya mada ga na gone. (Marika 10:13-16) E sega ni dau veitovaki, e cata na cakacaka vakailawaki, kei na veika tawadodonu. (Maciu 21:12, 13) E vakatabui e levu na ka vei ira na yalewa ena nona gauna ra qai dau beci. Ia e dau dokai ira na yalewa o Jisu. (Joni 4:9, 27) E kilai tale ga o Jisu ni dau yalomalumalumu dina. Kena ivakaraitaki, a vuya ena dua na gauna na yavadratou nona yapositolo, na itavi e dau cakava ga na dauveiqaravi.—Joni 13:2-5, 12-17.

19. Na ivakaraitaki cava e laurai kina ni dau veikauaitaki o Jisu, qai dau via veivuke?

¹⁹ E kauaitaki ira dina na lewenivanua o Jisu, qai vinakata me vukei ira. E laurai votu qori ena nona dau vakayagataka na kaukaua e solia vua na Kalou me veivakabulai kina vakacakamana. (Maciu 14:14) Kena ivakaraitaki, a lako yani vei Jisu e dua na vukavuka qai kaya: “Ke oni vinakata, ni vakasavasavataki au mada.” E tarai Jisu nona mosi kei na nona rarawa na turaga qori, e tuburi koya na loloma qai vinakata me veivuke. E mani dodoka o Jisu na ligana me tarai koya qai kaya: “Au vinakata! Mo savasava mai.” (Marika 1:40-42) Sa wacava nona marau na turaga ya ni sa vakabulai mai na nona vukavuka!

20, 21. E ivakaraitaki vinaka vakacava o Jisu ena nona dau talairawarawa vua na Kalou?

²⁰ E ivakaraitaki vinaka duadua o Jisu ena nona dau talairawarawa vua na Kalou. E yalodina vei Tamana se mani cava e yaco se ra cakava vua na kena meca. Kena ivakaraitaki, e sega ni valavala ca o Jisu ni temaki koya o Setani. (Maciu 4:1-11) Era sega ni vakabauta eso na wekana ni o koya na Mesaia ra qai kaya ni “sa leqa nona vakasama.” Ia e cakava tiko ga o Jisu na loma ni Kalou. (Marika 3:21) Nira vakayacora vua na meca na ivakarau lolovira, e sega ni sauma o Jisu qai yalodina tu ga vua na Kalou.—1 Pita 2:21-23.

²¹ Gauna mada ga e vakararawataki kina o Jisu me yacova sara nona mate vakaloloma, e yalodina tu ga vei Jiova. (Wilika Filipai 2:8.) Vakasamataka mada na veika rarawa e sotava ena siga me vakamatei kina. E vesu, beitaki vakailasu ni vosavakacaca, ra totogitaki koya na turaganilewa dauveidabui, ra dredrevaki koya na ilala dauvakacaca, ra vakararawataki koya na sotia qai vakoti koya ena kau. E kaya ni bera ni cavuka nona icegu: “Sa vakacavari!” (Joni 19:30) Oti e tolu na siga nona mate, sa qai vakaturi koya o Jiova ina yago vakayalo. (1 Pita 3:18) Oti tale e vica na macawa, a lesu i lomalagi o Jisu qai “dabe ena ligaimatau ni Kalou” me yacova na gauna ena solia kina vua na Kalou na itutu vakatui.—Iperiu 10:12, 13.

22. E yaga vakacava vei keda nona yalodina tu ga o Jisu?

²² E yaga vakacava vei keda nona yalodina tu ga o Jisu vei Tamana? E dolava vei keda na sala ina bula tawamudu ena vuravura parataisi, me vaka ga na inaki i Jiova. Ena tasereki ena wase tarava na sala eda rawa ni bula tawamudu kina ena vuku ni mate i Jisu.