1, 2. (1) E feʼauga faʼi ko ia le iloa o le igoa o se tasi e logologona? Kotou fakamatala. (2) Koā manatu a le tokaʼapi o uiga mo Sesu?

TOKAʼAPI i le mālamanei, e logologona. Lagi e kotou iloa le igoa o se tasi ia lātou. E se gato faʼi i lakotou iloa o lona igoa ti kotou pati ai kua kotou iloʼia mālie a ia. E leʼese kotou iloa fua pe ko ai a ia o toe felaʼaki mo lona maʼuli.

² Na maʼuli a Sesu-Kilisito i le mālamanei kua sili ki ai fētuʼu e 2000. Lagi kua kotou logo faʼi ki māsau e fai o uiga mo ia. Kae ko ʼiki e leʼese lotou iloa pe ko ai a ia. Ko ʼiki e lotou pati ko se tagata agamālie, pe pati a ʼiki ko ia ko le polofeta. Ti tui a ʼiki ko ia le Atua, kae koleā lakotou manatu?—Lau le Nota Fakaʼoki 12.

3. Koleā e maʼuiga ai ke kotou ʼaga o iloʼia a Seova mo Sesu-Kilisito?

³ E maʼuiga ke tou iloa le māʼoki o uiga mo Sesu. Koleā lona tupuʼaga? E fakasā i le Tosi-Tapu: “Ti ko leinei le mauli lee gato, ke lotou iloa a koe, leia ko le Atua maoki faʼi e tasi, ti mo leia na ke kakau ia mai, Sesu-Kilisito.” (Soane 17:3) I lakotou iloa le māʼoki o uiga mo Seova ti mo Sesu, e mafai ai loa ke kotou maʼuli i le palatiso i le kele. (Soane 14:6) E ʼaoga kia tātou ke tou iloa a Sesu, tālie ko lotātou faifaitakiʼaga mālie. Na fakasā mai e ia, le maʼuli e tonu ke tou mulimuli ki ai ti mo le aga e tonu ke tou fai ki ʼiki. (Soane 13:34, 35) I le Kapite 1, na tou ako ai le māʼoki o uiga mo le Atua. I le kapite leinei, e tou tioʼi loa pe koleā e akoʼi mai e le Tosi-Tapu o uiga mo Sesu.

4. Koleā le fakaʼuiga o kupu anei ko “Mesia” ti mo “Kilisito”?

⁴ Fualoa ki muʼa atu o le tupu a Sesu, na fakapapau e Seova, e kakau mai loa e ia le Mesia pe ko Kilisito ki le kele. Ko le kupu “Mesia” e ʼau mei le fakaʼepeleo ti ko “Kilisito” mei le fakakeleka. Ko lolā fakaʼuiga na “fakanofo.” E ko se tasi na filifili e le Atua ki se gaʼoi e kese ake. Ko ia, mei le faigamālie o Sesu, e soko loa a fakapapau fuli alā a Seova.

5. Na tui papau ko ia le kau tisipulo a Sesu, ko ia ko le Mesia?

⁵ Na tui papau le kau tisipulo a Sesu ko ia ko le Mesia. (Soane 1:41) Sakinake la, na pati e le apositolo ko Petelo kia Sesu: “Ko le Kilisito a koe.” (Mateo 16:16) Kae kia tātou, e fefeʼaki latātou tui papau ko Sesu ko le Mesia?

6. Na tokoi fefeʼaki e Seova ki le kakai ke lotou ʼaga ai o iloʼia le Mesia?

⁶ Fualoa ki muʼa atu o le tupu a Sesu, na soli e le kau polofeta o le Atua ni fakamaʼiloga o uiga mo le Mesia ke mafai ke iloa a ia e le kakai. Sakinake la, e kole atu ke ke ano o ʼafa mai a se tasi leia e leʼese ke ʼaga o iloʼia. Kae kāpau e fakasā fakamālielie atu le agaaga o le tagata lenā ti mafai ai loa lau iloʼia a ia. O toe felaʼaki, na fakaʼaogaʼi e Seova a le kau polofeta ke lotou ʼaga o fakasā a anoʼaga alā ka fai loa e Sesu ti mo neʼa alā ka soko loa kiate ia. Ko le soko o māsau fakakikite anā, e tokoi ki le kakai agatonu ke lotou matala ko Sesu ko le Mesia.

7. Kotou fakasā a fakakikite e lua e fakamāʼoki ai ko Sesu ko le Mesia?

⁷ Ko nei a fakakikite e lua o uiga mo le Mesia: 1) Na fakasā e le polofeta ko Mikea i fētuʼu e 700 i muʼa atu, e tupu loa a le Mesia i le kolo ko Peteleemi Efalata.  (Mikea 5:1) Ti ko le gāneʼa lenā na tupu ai a Sesu! (Mateo 2:1, 3-9) 2) Na fakakikite e le polofeta ko Taniela, e ʼau loa le Mesia i le lolotoga o le fētuʼu 29 sili le temi o Sesu. (Taniela 9:25) Ko fakakikite anei e lua o toe felaʼaki mo ʼiki atu fakakikite, e fakamāʼoki ai ko Sesu ko le Mesia leia na fakapapauʼi mai.—Lau le Nota Fakaʼoki 13.

8, 9. Koleā na soko lolotoga o le papitema o Sesu? Ti koleā e fakamāʼoki mei ai?

⁸ Na fakasā fakaʼagatonu e Seova ko Sesu ko le Mesia. Na fakapapau e ia kia Soane-Patita, e soli ake loa e ia ni fakamaʼiloga ke mafai ai lana ʼaga o iloʼia le Mesia. Na tio a Soane ki le fakamaʼiloga lenā i le temi na papitema ai a Sesu. I le fētuʼu 29 sili le temi o Sesu, na kole a Sesu kia Soane-Patita ke papitemaʼi a ia i le vai o Solotane. E fakasā i le Tosi-Tapu: “I le oki o lona papitema, na mavae loa Sesu mei le vai. Ti ko leinei, na mavaa loa le atu lagi, ti na tio loa a ia ki le Laumalie o le Atua e ifo mai o fai pe se lupe tea, o au kiate ia. Ti ko leinei, na kalaga loa se leo mei le lagi, o fakasa a masau anei : Ko ia leinei ko loku Alo alofaina, leia kua kau tuku ki ai loku alofa katoa.” (Mateo 3:16, 17) I le tio mo logo a Soane ki fakamaʼiloga anā, na iloa e ia ko Sesu ko le Mesia. (Soane 1:32-34) I le aso lenā, i le ʼaga a Seova o fakaʼifo a lona laumālie māʼokiʼoki kia Sesu na liliu loa a ia ko le Mesia. Ko ia leia na filifili e Seova ke Pule ti mo Sau.—Esaia 55:4.

 ⁹ Ko fakakikite alā o le Tosi-Tapu, o uiga mo neʼa alā na māsau ki ai a Seova ti mo fakamaʼiloga na soli e ia lolotoga o le papitema o Sesu, e fakamāʼoki ai ko Sesu ko le Mesia. Kae na ʼau a Sesu mei fea? Na fefeʼaki a ia? Tou tioʼi pe koleā le manatu a le Tosi-Tapu.

10. Na maʼuli Sesu i fea i muʼa o lana ʼau ki le kele?

¹⁰ E akoʼi mai e le Tosi-Tapu, na maʼuli fualoa a Sesu i le lagi i muʼa o lana ʼau ki le kele. E pati i Mikea, na maʼuli le Mesia ‘talu mei le temi afea.ʼ (Mikea 5:1) Na pati tuʼumaʼu a Sesu, na maʼuli a ia i le lagi i muʼa o lana tupu tagata. (Lau Soane 3:13; 6:38, 62; 17:4, 5.) Kae i muʼa o lana ʼau ki le kele, na kese ti mo makeke ake lana feʼalofani mo lana felogoi mo Seova.

11. Koleā e alofa mamae ʼai a Seova kia Sesu?

¹¹ E alofa mamae ʼai a Seova kia Sesu talie “ko le uluaki tupu a ia o nea fuli kua fakatupu.” * (Kolose 1:15) E toe alofa mamae a Seova kiate ia talie ko lona “Alo fuatasi.” (Soane 3:16) Ko Sesu tokatasi faʼi leia na fakaʼaogaʼi e Seova ke fakatupu ai a neʼa fuli ake alā. (Kolose 1:16) Ti ko ia tokatasi e fakaʼigoa ko “le folafola,” talie na fakaʼaogaʼi a ia e Seova ke fakasā ai ni fakatotonu mo ni logo ki le kau āselo o toe felaʼaki mo tagata fuli.—Soane 1:14.

12. E fefeʼaki latātou iloa ko Sesu mo le Atua e leʼese ko se kilisiteano e tasi?

¹² Ko ʼiki e lotou tui ko Sesu mo le Atua ko le kilisiteano faʼi e tasi. Kae, leʼaise ko lona akoʼi mai a ia e le Tosi-Tapu. E pati i ai e i ai le kamataʼaga o Sesu talie na fakatupu a ia. Kae ko Seova e leʼai sona kamataʼaga ti ko ia leia na fakatupuʼia a neʼa fuli. (Pesalemo 90:2) Na leʼaise temi na fia toʼo ai e Sesu le tuʼulaga o lona Tamana. E pati i le Tosi-Tapu, e lasi ake a le Tamana  i lona Alo. (Lau Soane 14:28; 1 Kolinito 11:3.) Ko Seova tokatasi faʼi le “Atua Mafimafi.” (Senesi 17:1) E maʼuiga ʼai a ia ti mo makeke ake i le atulaulau.—Lau le Nota Fakaʼoki 14.

13. Koleā e pati ai e le Tosi-Tapu ko Sesu “ko le paaki a ia o le Atua leia e leaise tou tio mata ki ai”?

¹³ I muʼa o le fakatupu o le kele ti mo le lagi, na gaʼoi fakatasi a Seova mo Sesu lolotoga ni fētuʼu. I temi fuli anā, na tuputupu ai lolaua feʼalofani! (Soane 3:35; 14:31) Na faifaitakiʼi mālie e Sesu a kalitate o lona Tamana. Ti e fakaʼigoa feneʼeki a ia i le Tosi-Tapu “ko le paaki a ia o le Atua leia e leaise tou tio mata ki ai.”—Kolose 1:15.

14. Na mafai ke liliu fefeʼaki a Sesu ko se tagata?

¹⁴ Na lotomālie a Sesu ke mavae mai a ia mei le lagi o liliu ko se tagata. Kae na mafai ke soko fefeʼaki le anoʼaga lenā? Na fai e Seova se milakulo. Na fakaʼifo e ia le maʼuli o lona Alo ki le fafine koi taupoʼou na igoa ko Malia. Ko ia na leʼese ʼaoga kia Sesu se tamana fakakelekele. Na fānauʼi e Malia se vosa na saosaoa, ti na fakaʼigoa a ia ko Sesu.—Luka 1:30-35.

15. E fefeʼaki lakotou ʼaga o iloa a Seova?

¹⁵ Ko tosi anei o Mateo, o Maleko, o Luka ti mo Soane, e fakaʼigoa lātou ko Evaselio. I lakotou ʼaga o lau, e lasi loa a anoʼaga e kotou akoʼi loa o uiga mo le maʼuli ti mo kalitate alā o Sesu. Na pati a ia: “Ko leia kua tio kiate au kua tio a ia ki le Tamana.” (Soane 14:9) Na māsau fenaʼaki a Sesu talie na ko le paaki a ia o lona Tamana. E tokoi atu loa a neʼa alā e kotou ako o uiga mo Sesu ke kotou iloʼia mālie ai a Seova.

16. Koleā na akoʼi e Sesu? Ti na ʼau mei fea anā akonaki?

 ¹⁶ Tokaʼapi na lotou fakaʼigoaʼi a Sesu ko le tagata “Faiako.” (Soane 1:38, MN; 13:13, MN) Ko le koga maʼuiga na akoʼi e Sesu, ko le “logo malie o le Puleaga.” Koleā le Puleʼaga lenā? Ko le puleʼaga e tuʼu i selo. Kia lātou alā e lotou fakalogo ki le Atua, e lotou maʼua loa ni tapuakina mei le puleʼaga lenā. (Mateo 4:23) Ko ia ko neʼa fuli na akoʼi e Sesu na ʼau meia Seova. Na pati a Sesu: “E leaise au laku akonaki meia te au, kae mei leia na kakau ia mai au.” (Soane 7:16) Na iloa e Sesu ko le loto lenā o Seova ke logo a fenua fuli ki le logo mālie leia e takitaki loa e lona Puleʼaga le mālamanei kātoa.

17. Ko fea leia na akonaki ai a Sesu? Koleā na faiga fakamālotoloto ai a ia ke akoʼi a le kakai?

¹⁷ Ko fea leia na akonaki ai a Sesu? Na akonaki a ia i gāneʼa fuli na maʼua ai ni kakai. Iō lātou, i kolo liliki mo kolo lalasi, i gāneʼa alā e fakatau ai a neʼa kai mo ʼiki atu faʼasiga neʼa, i sinakoka ti mo ʼiki atu gāneʼa. Na leʼaise talitali a ia ke ʼau se tasi kae na ano a ia kia lātou. (Maleko 6:56; Luka 19:5, 6) Na faiga fakamālotoloto ʼai a Sesu ke akoʼi a le kakai. Ti na tuku e ia lona temi kātoa ki le faifakamafola. Koleā lona tupuʼaga? Talie na iloa e ia ko le loto lenā o Seova, ti na fakalogo tuʼumaʼu a ia kiate ia. (Soane 8:28, 29) Na toe fakamafola a Sesu o tupu ko lona alofa ki le kakai. (Lau Mateo 9:35, 36.) Na tokagaʼi e ia, na se akoʼi e le kau takitaki lotu a māʼoki o uiga mo le Atua ti mo lona Puleʼaga. Ti na loto a ia ke tokaʼapi lātou e fakalogo ki le logo mālie.

18. Ko kalitate fea o Sesu e kotou mālieʼia?

¹⁸ Na alofa ti mo tokaga a Sesu ki le kakai. Na agamālie a ia ti na faigaofie le māsau kiate ia. O toe felaʼaki  mo toe liliki, na lotou fia nofo ai mo ia. (Maleko 10:13-16) Na faitotonu tuʼumaʼu a Sesu. Na vesiʼa a ia ki le agakākā ti mo aga leʼe faitotonu. (Mateo 21:12, 13) I le temi na maʼuli ai a ia i le kele, na leʼese fakaʼapaʼapaʼi a fafine ti na faigataʼa lolātou maʼuli tālie na teʼiki fua anoʼaga alā na fakafaigaofie ake kia lātou. (Soane 4:9, 27) Na toe agafakataulalo a Sesu. Sakinake la, i le tasi afiafi na fufulu e ia a vaʼe o ana apositolo kae i le aga masani na ko le gaʼoi lenā o kaunaga.—Soane 13:2-5, 12-17.

19. Ko le faifaitaki fea e sā ai na fia tokoi a Sesu ki le kakai?

¹⁹ Na iloa e Sesu a neʼa alā na ʼaoga ki le kakai ti na fia tokoi a ia kia lātou. Na maʼiloga le neʼa lenā i lana fakaʼaogaʼi le makeke fakalaumālie o le Atua mo fakamaʼuli o lātou. (Mateo 14:14) O fai pe le tasi a ʼaso, na pati e se tagata kilia kia Sesu: “Kapau e ke loto ki ai, ti e mafai ke ke fakaliliu au o mea.” I le tio a Sesu ki lona mamae, na ʼaloʼalofa a ia ti na fia tokoi a ia kiate ia. Na fāfā loa a ia kiate ia o pati: “E kau loto ki ai, ke ke mea.” Ti na meʼā loa le tagata kilia! (Maleko 1:40-42) Kotou fakakaukau ake muʼa pe koleā na logoʼi e ia?

20, 21. Koleā e mafai ai ke tou pati ko Sesu leia le faifaitakiʼaga mālie o le fakalogo ki le Atua?

²⁰ Ko Sesu le faifaitakiʼaga mālie o le fakalogo ki le Atua. Tatau ai faʼi pe na faigataʼa se anoʼaga pe ka agaveli ona fili kiate ia, kae na nofo agatonu a ia ki lona Tamana. O fai pe lona asiʼasiʼi leia e Satana kae na se ʼagasala fua a ia ki lona Tamana. (Mateo 4:1-11) Ko ʼiki i ona fāmili na se lotou tui ko ia ko le Mesia. Na pati lātou ko ia ko le vale. Kae ko Sesu, na soko atu faʼi lana  fai le finegalo o le Atua. (Maleko 3:21) Logo ai pe na faigataʼa se anoʼaga pe na faʼi fakaveveli e ona fili, kae na nofo agatonu faʼi a ia ki le Atua ti na leʼese liufaki e ia le veli kia lātou.—1 Petelo 2:21-23.

²¹ I muʼa o lona mate na tali mamae lasi ʼai a Sesu. Kae na soko atu faʼi lana nofo agatonu kia Seova. (Lau Filipe 2:8.) Kotou fakakaukauʼi ake muʼa a mamae fuli alā na tali e Sesu i muʼa o lona mate. Na toʼo a ia o ave ki muʼa o ni kakai mo ni tui fakamaau agakākā o lotou fakamaauʼi ai a ia. Na lotou tukugaveliʼi mo pati na lauveli a ia ki le Atua. Ti na fakatuʼā a ia e le kau tui fakamaau anā. Na nukinukiʼi a ia e se tokaʼapi. Ko ni tagata solia na lotou faifakaveliveliʼi ti mo tutuki a ia ki le pou. I muʼa o lana mate, na kalaga feneʼeki a Sesu:  “Kua katoa nea fuli ai.” (Soane 19:30) Kae sili ki ai a aso e tolu na fakatuʼuake e Seova a Sesu. Ti na soli loa e ia kiate ia se tino fakalaumālie o fai pe le kau āselo. (1 Petelo 3:18) O sili ki ai ni vāsaʼa, na toe liliu a Sesu ki selo ti “na nofo a ia o lee gato i le lima atamai o le Atua,” o talitali ki lona fakanofo Sau e le Atua.—Epeleo 10:12, 13.

22. Koleā le faigamālie e tou maʼua i le temi nei mei le nofo agatonu a Sesu ki lona Tamana?

²² O tupu na nofo agatonu Sesu ki lona Tamana, e mafai loa ke tou maʼuli o talu ai i le palatiso i le kele. Ti ko le loto a ia o Seova. I le kapite ka soa mai, e tou tioʼi loa pe koleā e tou maʼua ai mei le mate o Sesu le faigamālie ke tou maʼuli o talu ai.