1, 2. (a) Te koaua bwa ko a ataa raoi aron te aomata ae tanoata taekana tii man ataakin arana? Kabwarabwaraa. (b) Tera ae a kakoauaa aomata ibukin Iesu?

A BATI aomata aika tanoata taekaia n te aonnaba. Ko bae n ataa aran temanna ae ko kinaa ae tanoata taekana. Ma e ngae ngke ko ataa arana, ma tiaki nanona bwa ko a ataa raoi arona. Tiaki naba nanona bwa ko a atai rongorongona nako ao anuana ni koaua.

² Ko bae n tia n ongongo taekan Iesu Kristo, e ngae naba ngke e a tia ni maiu n te aonnaba tao 2,000 te ririki n nako. Ma angia aomata a aki ataia raoi bwa aekakira Iesu ngke e riki n aomata. A taku tabeman bwa te aomata ae raoiroi, tabeman a taku bwa te burabeti, ao iai naba aika a kakoauaa bwa bon te Atua ngaia. Tera ngkoe am iango?​—Nora Kabwarabwaraana 12.

3. E aera ngkai e kakawaki bwa ko na ataa Iehova ae te Atua ao Iesu Kristo?

³ E kakawaki bwa ko na ataa te koaua ibukin Iesu. Bukin tera? E kangai te Baibara: “Ibukini karekean te maiu are aki toki, a riai n ataiko ae tii ngkoe te Atua ae koaua, ao n ataa naba teuare ko kanakomaia ae Iesu Kristo.” (Ioane 17:3) Eng, reken te maiu are aki toki iroum n te aonnaba ae bwaretaiti, e boto i aon ataakin te koaua ibukin Iehova ao Iesu. (Ioane 14:6) E buokiko naba ataakin taekan Iesu, kioina ngkai boni ngaia te banna ni katoto ae rianako ni kaineti ma te aroaro ni maiu ao arom nakoia aomata. (Ioane 13:34, 35) Ni Mwakoro 1 ao ti reiakina  iai te koaua ibukin te Atua. Ngkai ti nangi manga nora ana reirei te Baibara ibukin Iesu.

4. Tera nanon taian taeka aika “Mesia” ao “Kristo”?

⁴ N ririki aika bati imwaini bungiakin Iesu, ao e beritanna Iehova n te Baibara bwa e na kanakomaia te Mesia ke Kristo. Te taeka ae “Mesia” bon te taetae n Ebera, ao te taeka ae “Kristo” bon te taetae ni Kuriiti. E nanonaki n nakoa aika uoua aikai bwa te Atua e na rinea te Mesia ae beritanaki, ao e na anganna mwiokoana ae okoro. Bon te Mesia ae e na kakoroi bukin ana berita nako te Atua. E kona naba Iesu ni buokiko ngkai. Ma imwaini bungiakin Iesu, ao a bati aika titiraki ni kangai, ‘Antai ae e na riki bwa te Mesia?’

5. A kakoauaa Iesu taan rimwina ae boni ngaia te Mesia?

⁵ A aki nanououa taan rimwin Iesu bwa boni ngaia te Mesia are beritanaki. (Ioane 1:41) N te katoto, e taku Timon Betero nakon Iesu: “Bon te Kristo ngkoe.” (Mataio 16:16) Ti kangaa ni kakoauaa raoi ae Iesu bon te Mesia?

6. E kangaa Iehova ni buokiia aomata aika raoiroi nanoia bwa a na ataa te Mesia?

⁶ Rimoarimoa imwaini bungiakin Iesu, ao ana burabeti te Atua a korei rongorongo aika bati ake a a buokaki iai aomata ni kinaa te Mesia. E na kangaa n ibuobuoki aei? Tao ko tuangaki bwa ko na nako n te kainibwati ni butimwaea te aomata ae ko aki kinaa. Ko na kona ni kinaa te aomata anne ngkana iai ae e kabwarabwaraa teiteina nakoim. N aron anne, e kabonganaia ana burabeti Iehova bwa a na kaotii nakoira baika e na karaoi te Mesia ao baika a na riki nakoina. Kakororaoan taetae ni burabeti akanne ni kabane, a na buokaki iai aomata aika raoiroi nanoia bwa a na ataia ae Iesu bon te Mesia.

7. Baikara taetae ni burabeti aika uoua aika kaotia ae Iesu bon te Mesia?

 ⁷ Aikai uoua mai buakon taetae ni burabeti akanne. Te moan, e taetae ni burabetinna Mika 700 te ririki imwaini bungiakin Iesu, bwa e na bungiaki te Mesia n te kaawa ae uarereke ae Betereem. (Mika 5:2) Ao bon anne te tabo ae bungiaki iai Iesu! (Mataio 2:1, 3-9) Te kauoua, e taetae ni burabetinna Taniera ae e na kaoti te Mesia n 29 C.E. (Taniera 9:25) Aikai bon tii uoua mai buakon taetae ni burabeti aika bati aika kaotia ae Iesu bon te Mesia are beritanaki.​—Nora Kabwarabwaraana 13.

8, 9. Tera are riki ni bwabetitoan Iesu ae oti iai bwa bon te Mesia ngaia?

⁸ E katereterea Iehova bwa Iesu bon te Mesia. E beritanna te Atua bwa e na kaota te kanikina nakon Ioane te tia Bwabetito, bwa e aonga n ataa te Mesia. Ngke e kawara Ioane Iesu n te Karaanga are te Ioretan n 29 C.E. bwa e na bwabetitoaki, ao e nora te kanikina anne Ioane. E kaota nakoira te bwai ae riki te Baibara ni kangai: “Ngke e otirake naba ngkekei Iesu man te ran imwini bwabetitoana, ao akea bwa e a kaukaki karawa, ao Ioane e nora taamnein te Atua ae ruona Iesu n ai aron te taobe. Ao akea bwa e a kangai naba te bwanaa mai karawa: ‘Bon Natiu ae I tangiria teuaei, ae I kakatonga irouna.’ ” (Mataio 3:16, 17) Ngke e nora te kanikina anne Ioane ao n ongo, ao e a ataia iai ae Iesu bon te Mesia. (Ioane 1:32-34) E a riki Iesu bwa te Mesia n te bong anne, ngke e tia  Iehova ni kabwaroa i aona taamneina. Boni ngaia are e rineia te Atua bwa te tia Kairiri ao te Uea.​—Itaia 55:4.

⁹ A kakoauaaki man taetae ni burabeti aika n te Baibara, ni bwanaan Iehova, ao n Ana kanikina are kaotia ni bwabetitoan Iesu, ae bon te Mesia Iesu. Ma e roko mai ia Iesu, ao aekakira ngaia? Ti na nora ae taekinaki n te Baibara.

10. Tera ae reiakinaki n te Baibara ibukini maiun Iesu imwain rokona n te aonnaba?

¹⁰ E reiakinaki n te Baibara bwa e a kamani maiu Iesu i karawa imwain rokona n te aonnaba. E taekinna Mika bwa e riki te Mesia “man taai ake rimoa.” (Mika 5:2) E bati ana tai Iesu n taekinna ae e a boni kamani maiu i karawa imwaini bungiakina bwa te aomata. (Wareka Ioane 3:13; 6:38, 62; 17:4, 5.) Imwain rokon Iesu n te aonnaba ao e a kaman reke ana iraorao ae kaan ma Iehova.

11. Bukin tera ngkai e rangi ni kakawaki Iesu iroun Iehova?

¹¹ E rangi ni kakawaki Iesu iroun Iehova. Bukin tera? Ibukina bwa e karikia te Atua imwaini karikani bwaai ni kabane ao aomata nako. Ngaia are e aranaki Iesu bwa “te moanibung i buakoni baika karikaki ni kabane.” * (I-Korote 1:15) E rangi ni kakawaki naba Iesu iroun Iehova ibukina bwa bon tii Iehova ni karika Iesu. Anne bukina ae e aranna iai bwa “Natina ae te rikitemanna.” (Ioane 3:16) Bon tii Iesu naba ae kabonganaaki iroun Iehova ni karikii bwaai ni kabane. (I-Korote 1:16) Ao tii Iesu ae aranaki bwa “te Taeka,” kioina ngke e kabonganaaki iroun Iehova bwa e na karorokoi ana rongorongo ma ana kaetieti irouia anera ao aomata.​—Ioane 1:14.

12. Ti kangaa n ataia bwa e kaokoro Iesu ma te Atua?

¹² Iai tabeman aika kakoauaa bwa akea kaokoron Iesu ma te Atua. Ma tiaki anne ana reirei te Baibara. E taekinaki n te Baibara bwa e karikaki Iesu, ae nanona bwa bon iai moan rikin Iesu. Ma Iehova e karikii bwaai ni kabane ma akea ae e karika te Atua. (Taian Areru 90:2)  E tuai mani kataia Iesu ni kan riki bwa te Atua kioina ngkai boni ngaia Natin te Atua. E teretere ana reirei te Baibara bwa e kakannato riki te Tama nakon te Nati. (Wareka Ioane 14:28; 1 I-Korinto 11:3.) Bon tii Iehova “te Atua . . . ae Moan te Mwaaka.” (Karikani Bwaai 17:1) Bon te kabanea ni kakannato ao moan te mwaaka i aoni bwaai ni kabane.​—Nora Kabwarabwaraana 14.

13. E aera ngkai e taekinaki Iesu n te Baibara bwa “katotongan te Atua ae aki nonoraki”?

¹³ A kaai ni mwamwakuri Iehova ao Natina ae Iesu i nanoni birion ma birion te ririki imwaini karikani karawa ma te aonnaba. A boni bae n rangi n itangitangiri i marenaia! (Ioane 3:35; 14:31) E kakairi raoi Iesu n aroaron nako tamana, ngaia are e aranaki n te Baibara bwa “katotongan te Atua ae aki nonoraki.”​—I-Korote 1:15.

14. E kangaa ni bungiaki bwa te aomata Natin Iehova ae rangi ni kakawaki irouna?

¹⁴ E kukurei Natin Iehova ae rangi ni kakawaki irouna aei bwa e na kitana karawa ao ni bungiaki bwa te aomata n te aonnaba aei. E kangaa n riki anne? E kamwainga Iehova maiun Natina n te aro ni kakai mai karawa nako nanoni birotoni Maria, ae te aine ae tuai ni boo ma te mwaane. N te aro aei are e aki iai kainnanoa tamana ae te aomata Iesu. Ngaia are e a bungia natina ae kororaoi Maria, ao e aranna bwa Iesu.​—Ruka 1:30-35.

15. Ko na kangaa n ataa riki Iehova?

¹⁵ Ko kona n reiakina ae bati ibukin rongorongon Iesu, maiuna, ao aroarona, mani warekani bokin te Baibara aika Mataio, Mareko, Ruka, ao Ioane. A aranaki booki akanne bwa Euangkerio. Kioina ngkai Iesu boni katotongan raoi Tamana, ko na buokaki naba man am  wareware bwa ko na ataa riki iai Iehova. Anne bukina are e kangai iai Iesu: “Ane e a tia n norai ao e a tia naba n nora te Tama.”​—Ioane 14:9.

16. Tera ana reirei Iesu? A nako mairoun antai reirei ake e taekin Iesu?

¹⁶ A bati aomata ake a ararana Iesu bwa “te tia Reirei.” (Ioane 1:38; 13:13) Teuana mai buakon ana reirei aika rangi ni kakawaki bon “te rongorongo ae raoiroi ae taekan te Tautaeka n Uea.” Tera te Tautaeka n Uea aei? Bon ana tautaeka te Atua are e na tautaekana te aonnaba ni kabutaa mai karawa, ao e na uotii kakabwaia nakoia aomata ake a ongeaba iroun te Atua. (Mataio 4:23) Boni mairoun Iehova reirei ni kabane ake e taekin Iesu. E taku Iesu: “Te reirei ae I anga bon tiaki au bwai, ma bon ana bwai teuare kanakomaiai.” (Ioane 7:16) E ataia Iesu bwa e tangiriia aomata Iehova bwa a na ongo te rongorongo ae raoiroi ae taekan ae e nang tautaekanaki te aonnaba aei n Ana Tautaeka n Uea te Atua.

17. E angareirei ia Iesu? E aera ngke e rangi ni kakorakoraa n reireinia aomata?

¹⁷ E angareirei ia Iesu? N taabo nako ike e kaitiboo iai ma aomata. E angareirei n te marenaua, n taiani kaawa aika bubura ma aika uarereke, n taiani mwakete, n taabo n taromauri, ao ni mwengaia aomata. E aki kantaningaa kawarana irouia aomata. Angiin te tai e boni kawariia aomata. (Mareko 6:56; Ruka 19:5, 6) E mwakuri korakora Iesu ao e kabanea angiin ana tai ma korakorana n reireinia aomata. Bukin tera? Ibukina bwa e ataia ae e tangiraki iroun te Atua bwa e na karaoa anne, ao ibukina naba bwa e ongeaba n taai nako iroun Tamana. (Ioane 8:28, 29) E uarongorongo naba Iesu ibukina bwa e nanoangaiia aomata. (Wareka Mataio 9:35, 36.) E ataia naba ae mataniwi n Aaro a bon aki angareirei i aon te koaua  ibukin te Atua ma ana Tautaeka n Uea. Ngaia are e kani buokiia aika bati bwa a na ongo te rongorongo ae raoiroi.

18. Baikara aroaron Iesu aika ko tatangiri riki?

¹⁸ E tangiriia aomata Iesu ao e mutiakinia. E akoi ao e aki maakinaki. A kani kawaria naba ataei. (Mareko 10:13-16) E kakaraoa ae riai Iesu. E ribaa te buakaka ao te babakanikawai. (Mataio 21:12, 13) E maiu n taai ake a kamangoraki iai aine ao akea karineaia. Ma e aki toki Iesu ni karineia aine ao n aki kamangoriia. (Ioane 4:9, 27) E nanorinano naba ni koaua Iesu. N te katoto, n te tairiki teuana ao e teboki waeia ana abotoro, ae ana mwakuri te toro.​—Ioane 13:2-5, 12-17.

19. Tera te katoto ae oti iai bwa Iesu e atai kainnanoia ni koaua aomata ao e kani buokiia?

¹⁹ E atai Iesu kainnanoia ni koaua aomata ao e kani buokiia. E oti raoi anne ngke e kabongana mwaakan te Atua ni kamarurungia iai aomata n te kakai. (Mataio 14:14) N te katoto, e roko te mwaane ae rebera nakon Iesu ao e taku: “Ko kona ni kaitiakai ngkana ko kani karaoia.” E rotaki Iesu ni marakin ao n rawawatan te mwaane arei. E nanoangaia ao e kani buokia. Ngaia are e arora baina Iesu, e ringa teuarei, ao e taku nakoina: “I kani karaoia! Ko na itiaki.” Ao e kamarurungaki teuare aoraki! (Mareko 1:40-42) Ko kona n iangoa ana namakin teuarei?

20, 21. E kangaa n riki Iesu bwa te katoto ae rianako ni kaineti ma te ongeaba iroun te Atua?

²⁰ Bon te katoto ae rianako Iesu ni kaineti ma te ongeaba nakon te Atua. E teimatoa ni kakaonimaki nakon Tamana n aki ongei baika riki ke baika a karaoi taani  kairiribai nakoina. N te katoto, e aki bure Iesu ngke e kataia Tatan ni kariria. (Mataio 4:1-11) Tabeman ana utu Iesu a aki kakoauaa ae te Mesia ngaia, ao a aranna bwa “e a mino,” ma e bon teimatoa naba Iesu ni karaoa nanon te Atua. (Mareko 3:21) E teimatoa ni kakaonimaki Iesu nakon te Atua ao e aki kona ni karaoa ae a na ruanikai iai taani kairiribai nakoina, e ngae naba ngke a iowawa nakoina.​—1 Betero 2:21-23.

²¹ E ngae naba ngke e rinanon te karawawataaki ae riao ao te mate ae kammaraki Iesu, ma e bon teimatoa ni kakaonimaki. (Wareka I-Biribi 2:8.) Iangoa aron te maraki are e rinanona n te bong are e mate iai. E katikaki, e uaraoaki ni bukinaki bwa e bakannatua, e kabuakakaaki irouia taani moti aika babakanikawai, e bwainingareaki  irouia te koraki n akiako, ao tautia a kammarakia ao ni bobitiia i aon te kai. E takarua ni kangai ngke e nangi mate: “E a tia!” (Ioane 19:30) Tenibong imwini maten Iesu, ao Iehova e kautia ma n anganna te rabwata n taamnei. (1 Betero 3:18) Tabeua te wiki imwina, ao e a okira karawa Iesu ma n “tekateka i angaatain te Atua,” ni kantaningaa kaueaana iroun te Atua.​—Ebera 10:12, 13.

22. Tera ae ti a kona ngkai ni karekea man teimatoan Iesu ni kakaonimaki nakon Tamana?

²² Ibukin teimatoan Iesu ni kakaonimaki nakon Tamana, ti a kona ngkai ni karekea te maiu ae aki toki n te bwaretaiti n te aonnaba, n aron are e kantaningaia Iehova. N te mwakoro ae imwina ao ti na noria iai bwa e kangaa maten Iesu ni karekea nakoira te maiu ae aki toki.