Mun ˈe dhɩ nɩan ˈe ɛ ˈdhi bho

Mun ˈe dhɩ nɩan ˈe ɛ ˈdhi bho

ˈCƖAANDHƐ- ƝIƐN

-Ɔ -nɩn Zezi Klisɩ -ɛ?

-Ɔ -nɩn Zezi Klisɩ -ɛ?

1, 2. (a) -Bho jhibho- ɲɔn ɔnˈ ˈɲnɩn ɛnˈ, -ˈbhɛɛˈ -ˈye ka nʋn jhibhɔˈ ˈjɛɛn- -ɛn? Dhɛɛdɩ- -ɛ? (b) Ka ɲʋn anˈ -da -duuˈˈ a ˈjhe Zezi -ɛ?

ƝƲN -duuˈˈ -ˈghlʋ ˈɲnɩn da ˈbhlʋa ˈˈkpe. -ˈBhɛɛˈ -ˈye ʋaˈ dhueˈ ɔˈ ˈɲnɩn jhibho-. ˈKlaa ɲɔn ɔnˈ ˈɲnɩn anˈ jhibhɛ- se ɔɔˈ ˈˈjɛˈkpa aˈ jhibhɛ- nɩn-. -ˈBhɛɛˈ -ˈye ɔɔˈ ˈɲnɩn jhibho- -wɛeˈ -ˈse dhɩ aˈ klɛɛ nɩan ˈe ɔɔˈ ˈkmʋn ˈdhi -e ɔɔˈ -nɩnsʋn- jhibho- i.

2 Ɲʋn anˈ -da -duuˈˈ ˈŋwɔn Zezi ɔˈ ˈɲnɩn ˈmɛn, ˈˈdhe ɔ ˈghlʋa da ˈbhlʋa ˈˈkpe ɛ, ɛɛ nʋɛn zɩn anˈ 2.000 bhla. Dhɛ Zezi nɩan an, ɲʋn anˈ -da -duuˈˈ seɛ jhibho-. Ɲʋn -ˈnʋʋn ˈnaan ɔ -nɩɛn- ɲɔn ˈdhɔɛe. Ɲʋn -dhee -ˈnʋʋn ˈnaan ɔ -nɩɛn- Ɲɔnsoa aˈ ghlu ˈkwa -jhaai-, ˈˈdhe -ˈnʋʋn ˈnaan ɔmɔn- -nɩn Ɲɔnsoa. ˈBho- -gwlɩˈˈ ɛ, dhɛ ɔ nɩn- -ɛn?—Zro Dhebhɔɔjhibhodhɛ- 12.

3. Dhɛɛdɩ- -ˈye Ɲɔnsoa Zoova -e Zezi Klisɩ jhibho- -ɛ?

3 Tɔˈdɩ iˈŋwɔɛn- ˈdhe Zezi ɔˈ dɩ ˈdhi ˈdha dhɛ. Dhɛɛdɩ- -ɛ? Biiblʋ ˈnaan: “ˈKa ˈkmʋ sea wwɛɛ.an kɔɛn nɩ ka: Ʋ ˈyɩ juo-, -nɩ dhueˈˈ -nɩ Nyɔsoa ˈdjɛ, -wɛˈ ʋ ˈye Zezi Klisɩ -dhbhoa juo-.” (Zan 17:3) Ɛɛn, -bho jhibho- tɔˈdɩ- nɩan ˈe Zoova -e Zezi ɔˈ dɩ ˈdhi ɛˈ, -ˈbhɛɛˈ -ˈye ˈkmʋn sea ˈˈtian ˈbhle ˈjhe -da ˈbhlʋa a muan -bɔyaˈˈ -deɩn- ˈkpa- a. (Zan 14:6) ˈBho -ˈmɛn ˈdhe ɛ, Zezi ɔˈ jhibhɛ- ɛ muɛn -ʋn sʋn bho -po. Ɔ -nɩɛn- ɲɔn ˈdhɔɛe -ɔ jhibho- ɲʋn ˈbhle ka, -ɔɔˈ ˈgɔ ɲʋn ˈye ˈo ˈdhe bhla. (Zan 13:34, 35) ˈDhe ˈcɩaandhɛ ɛˈ 1 nɛn ˈdhi ɛ, -ˈŋwɔɛn tɔˈdɩ i ˈdhe Ɲɔnsoa aˈ dɩ ˈdhi. -Kaan bhla a, dhɛ Biiblʋ a tɔɔan ɲʋn ˈdhe Zezi ɔˈ dɩ ˈdhi ɛ, ɛmɛn- -aa ye ˈjhea.

-A -ˈJHE ƝƲNPƲƲI- ˈMƐN!

4. Dhɛ ‘Klisɩ’ ˈdha -a?

4 Tɛnˈˈ -da Zezi ˈsea ˈkmʋn jhi ke ˈdhe- ɛ, Zoova ˈtmʋɩnˈ ˈdhe Biiblʋ ˈdhi -ka ɔ ˈyea Ɲʋnpʋʋi dhbho, Ɲʋnpʋʋi- ɲɔɔn ˈdhaa Klisɩ ɛ. “Klisɩ” nɩn Glɛkɩ -ghlu -ˈwo. Dhɛ ɛ ˈdhaa mɛn- -nɩn Ɲʋnpʋʋi- Ɲɔnsoa za ˈo -ɔɔˈ -deɩn- nɩn- -deɩn- -ˈnɩɩn ˈsea goɔ- ɔ. Ɲʋnpʋʋi- -ˈnɔn ɔn muɛn nʋn- dhɩ aˈ klɛɛ -ɩanˈ dɩ Ɲɔnsoa ˈtmʋan ˈye -nʋɛn-. -Man muɛn ɛɛˈ dhɛ tu iˈŋwɔn- -kajɔɔnka ˈdhe ˈcɩaandhɩ -dhee -ˈnɩɩn ˈdhi. Zezi ˈbhɛɛˈ ɔ ˈye -ʋn sʋn bho po ˈzɩan -ke. Dhɛ -ˈnɛɛn nɩan ˈo mɛn- nɩn- -da Zezi ˈsea ˈghlʋ ke ˈdhe- ɛ, ɲʋn anˈ -da -duuˈˈ a deeɛ ʋaˈ ˈˈjɛ i: ‘-Ɔɔ mun Ɲʋnpʋʋi- nɩn- -ɛn?’

5. -Ka Zezi nɩan Ɲʋnpʋʋi ɛ, ɔɔˈ dhɛcɩaʋn- deɛ -gwlɩˈˈ ˈmɛn?

5 -Ka Zezi nɩan Ɲʋnpʋʋi-, -ɔɔˈ dɩ Ɲɔnsoa ˈtmʋan an, ɔɔˈ dhɛcɩaʋn jhibhiˈ. (Zan 1:41) Dhɛ Simɔn ˈtmʋan ˈdhe Zezi bho ɛ, ɛ ka: ‘-Mɔn -nɩn Klisɩ.’ (Matie 16:16) -Ka Zezi nɩan Ɲʋnpʋʋi ɛ, -ɛ -ˈye -aʋ sʋn bho po ˈzɩan -wɛeˈ -a -ˈyeɛ -gwlɩˈˈ de -ke -ɛ?

6. Ka Zoova nʋn ɔɔˈ ˈcɛ ɛˈ sʋn bho -po sʋn -wɛeˈ ʋʋ jhibho Ɲʋnpʋʋi ˈˈɩ -ɛ?

6 -Da Zezi ˈsea ˈghlʋ ke ˈdhe- ɛ, Ɲɔnsoa aˈ ghlukwajhaaʋn- ˈcreɛ dhɩ -duuˈˈ -duu -wɛeˈ Ɲʋnpʋʋi- -ɔɔ muan -jhi ɛ, Ɲɔnsoa aˈ ˈcɛ ˈyeɔ ˈˈɩjhibho-. Ka dhɩ ʋʋ ˈcrea -ˈnɩn nʋn ɲʋn anˈ sʋn bho -po sʋn -ɛn? -A poo dɩ ˈˈɩ. Ɲʋn dhbho -ʋn ˈmɛn -ˈye ɲɔn sea jhibho ˈˈɩ ˈjhaa- -ˈnan mun ˈdhe ˈgae. -Bho ɲʋn ˈtmʋʋn- mʋn -ka ɲɔn -ˈnɔn nɩan an, -man muɔn ˈˈɩjhibho-. ˈKa Zoova nʋn, ɔ -jhiiɛ- ɔɔˈ ghlukwajhaaʋn- dhi ɔ ye dhɩ Zezi ˈyea nʋn -e dhɩ -ˈyeɔ i-jhii ˈdhe ɔɔˈ ˈkmʋn ˈdhi ɩanˈ dɩ ˈtmʋn. Ɩanˈ dhɩ tu mɩn- -nʋɛn- -wɛeˈ ɲʋn jhibhi -ka Zezi nɩan Ɲʋnpʋʋi- ɛ.

7. -Ka Zezi nɩan Ɲʋnpʋʋi- ɛ, dɩ aˈ kpɛ ˈsɔɔn -wɛ -ɩan- toɛ -ɛ?

7 Dɩ ghlukwajhaaʋn- -ˈnʋn ˈtmʋan an, ɩanˈ kpɛ ˈsɔɔn ka: ˈDhe ɩanˈ -ɩn kɔan ɲan ˈdhi ɛ, -ka Ɲʋnpʋʋi ˈyea ˈghlʋ ˈbho -glɔ ˈˈzaan- ɲʋn an ˈdhaa Bɛtelɛmʋn ˈdhi ɛ, ghlukwajhaai- Mika siɛ zɩn anˈ 700 ɲan ɔ yɩ ˈtmʋn. (Mika 5:2) ˈBho -glɔ -ˈnɔn ˈdhi Zezi ˈghlʋʋ-! (Matie 2:1, 3-9) ˈDhe ɩanˈ ˈsɔɔn nɛn ˈdhi ɛ, ghlukwajhaai- Daniɛ -zaa ɩ ɲan -ke ɔ yɩ ˈtmʋn -ka Ɲʋnpʋʋi ɔɔ muan -jhi ˈdhe -kaan nɔnˈˈ ɔnˈ 29 zʋn ˈdhi ɛ. (Daniel 9:25) -Ka Zezi nɩan Ɲʋnpʋʋi- -ɔɔˈ dɩ ɲʋn ˈtmʋan an, -zaaɲantmʋn anˈ kpɛ -duuˈˈ -ɩan- toɛ ˈjɛɛn-. Ɩanˈ kpɛ ˈsɔɔn mɩn- -a -ˈjhe.—Zro Dhebhɔɔjhibhodhɛ- 13.

-Da Zezi ɔ jhiia ˈˈnin ˈzɔn ɔn, ˈbhomɔn- ɔ ˈkpa Ɲʋnpʋʋi- ɲɔn ɔn ˈdhaa Klisɩ -ke ɛ.

8, 9. -Da Zezi ɔɔ jhiia ˈˈnin ˈzɔn ɔn, dhɛwɛ- -nʋʋɛn- -ɛɛ toɛ -ka ɔ nɩan Ɲʋnpʋʋi- -ɛ?

8 Zoova toɛˈ ˈjɛɛn- -ka Zezi nɩan Ɲʋnpʋʋi- ɛ. Ɲɔnsoa ˈtmʋʋɛn- Zan Batisɩ, ɔ ˈnaan ɔɔ muɔn jhibhonan- ˈˈɩto- -wɛeˈ ɛ ˈyeɔ sʋn bho po ɔ ˈye Ɲʋnpʋʋi ˈˈɩjhibho-. ˈDhe 29 zʋn ˈdhi ɛ, -da Zezi muan ˈˈnin ˈzɔn -jhiinanˈ ˈdhe Zan Batisɩ bho ˈbho Zuudɛn nin ŋwɔn ɔn, Zan ˈjhe ɛɛˈ jhibhonan tu ˈmɛn. Biiblʋ ˈtmʋn dhɛ zia ˈbhomɔn ɔnˈ dɩ ˈmɛn: “Zezi wwɔa ˈdhe ˈˈni we jii ɛ, ɔ ˈwlʋa ˈe ˈˈni ˈzɔn ɛ, -wɛˈ jaʋn bɛin wɛinˈˈ ˈdheɔ we, -wɛˈ ɔ ˈje Nyɔsoaa -zuuˈ ʋ ˈdrɩn -ka nyɔɔ ˈje pɔuˈˈ ˈɛ, ʋ ˈˈsie i ˈdho ˈɔ ˈˈdhru. -Wɛˈ -da dhueˈˈ ɛ, wlu ˈwlʋ ˈe jaʋnˈ, ʋ ˈdha: -Ɔ na, ɛ ˈˈan dɩkmaju-, -ɔ -kɔn we ˈˈɩn ˈbhlee- ˈmʋna- kpɛinˈˈ.” (Matie 3:16, 17) Zan ˈjhea ɛɛˈ dhɛ tu -wɛeˈ ɔɔˈ dheinˈˈ ˈŋwɔan ghlu -ˈnʋn -ke ɛ, -ka Zezi nɩan Ɲʋnpʋʋi ɛ, ɔ ˈjhe ˈan ˈmɛn. (Zan 1:32-34) ˈDhe ɛɛˈ -zɔn tu ˈdhi ɛ, Zoova -jha ɔɔˈ -zuu ˈbho Zezi ˈˈkpe. ˈBhomɔn- ɔ ˈkpaa- Ɲʋnpʋʋi Ɲɔnsoa dea ˈo -ɔ -ˈyea ˈBheɔ nɩn- ɛn.—Isaïe 55:4.

9 -Zaa ɲan -ˈtmʋn nɩan ˈe Biiblʋ ˈdhi -e dɩ Zoova aˈ ˈˈjɛ ˈtmʋan -e ˈjhrae ɔ nʋan ˈbho ɔɔˈ ˈˈnin ˈzɔn -jhiinanˈ an, ɩan toɛˈ -ka Zezi nɩan Ɲʋnpʋʋi- ɛ. ˈKlaa dɔ ˈghlʋ -ɛ, ˈˈdhe ka ɔɔˈ kplɩn nɩn- ˈdhe- -ɛ? -Ka Biiblʋ a nʋan dɩ -ˈnɩn anˈ ˈdhe -za sʋn ɛn, ɛmɛn- -aa ye ˈjhea.

DA ZEZI ˈGHLƲ -Ɛ?

10. Zezi ˈyea da ˈbhlʋa ˈˈkpe jhi ɛ, Biiblʋ ˈnaan dɔ nɩn- ˈdhe- -ɛ?

10 Biiblʋ ˈnaan Zezi -nɩɛn- ˈe jhaʋn- ˈdhi tɛnˈˈ -dhe -wɛeˈ ɔɔ ye da ˈbhlʋa ˈˈkpe -jhi. Mika ˈnaan Ɲʋnpʋʋi- -ˈnɔn “nɩnˈ see ˈdhe-.” (Mika 5:2) Zezi ɔˈ ˈˈjɛˈkpa ˈtmʋɩnˈ kpɛ -duuˈˈ -ka ɔ ˈghlʋa ˈe jhaʋn ˈdhi ɛ. (Zro Zan 3:13; 6:38, 62; 17:4, 5.) -Da ɔ nɩan ˈe jhaʋn ˈdhi -dhe ɛ, -jhbhɛɛ klaaˈˈ -nɩn ˈo ɔmɔn- -e Zoova ˈɲnɩn.

11. Dhɛɛdɩ- Zezi ˈdha dhɛ ˈdhe Zoova ˈˈjhri ˈdhe -ɛ?

11 Zezi ˈdha dhɛ ˈdhe Zoova ˈˈjhri ˈdhe. Dhɛɛdɩ- -ɛ? Ɲɔnsoa nʋɔnˈ tɛnˈˈ ˈbho dhɩ aˈ klɛɛ ˈˈjhibha ˈˈa. Ɛɛˈ dɩ ɲʋn ˈdhɔɔ “-Zɛiˈˈ ju -ɔ -nɩ ˈo nʋʋdhɩ klɛɛkpɛ -ɩ -nʋʋaˈ ˈˈdhru.” * (Kolɔsɩ 1:15) Dhɛ nɩan ˈo -wɛeˈ Zezi ˈdha dhɛ ˈdhe Zoova ˈˈjhri ˈdhe -kenɛnˈ, ɛmɛn- -nɩn ɔɔˈ ˈsʋ Zoova nʋn ˈkwa i. Ɛ -kɔndɩ ɲɔn ɔn ˈdhɔɔ Ɲɔnsoa aˈ ‘ˈˈJhu nɩan dhueˈ gbai.’ (Zan 3:16) Ɔmɔn- po Zoova sʋn bho -wɛeˈ ɔ nʋn dhɩ aˈ klɛɛ sia ˈo. (Kolɔsɩ 1:16) ˈBho ɛ ˈdhe ɛ, Zezi ɔˈ ˈsʋ ɲʋn ˈdhaa- ‘Ghlu’. Dhɛbhleɛ ɛ, Zoova -jhɔɔ ghlu ˈkwa ɔ ye ˈe dhbhoo -zii -e ɲʋn -ˈnʋʋn bho -ghlu -ke.—Zan 1:14.

12. -Ka Zezi -e Ɲɔnsoa sea ɲɔn nɩan dhueˈ nɩn- -ɛn, ka -a nʋn ɛɛˈ jhibho- sʋn -ɛn?

12 Ɲʋn -ˈnʋʋn ˈnaan Zezi -e Ɲɔnsoa -nɩɛn- ɲɔn dhueˈ. ˈKlaa Biiblʋ ˈse ˈan ˈdha. Biiblʋ ˈnaan ɲɔn -nɩn ˈo -ɔ nʋn Zezi. Zezi ˈbhleɛ -deenanˈ. ˈKlaa Zoova nʋan dhɩ aˈ klɛɛ ɛ, ɔ se -deenanˈ ˈbhle. (Psaume 90:2) Zezi nɩan Ɲɔnsoa aˈ ˈˈJhu ɛ, ɔ ˈso ˈo Ɲɔnsoa aˈ ˈgɔ ˈˈɩ-jhiɛ- tɔˈ i-naan dhueˈ. -Ka ˈˈBho ˈbhɛa ˈˈɩ ɔ -ziia- ˈjhu ɛ, Biiblʋ ˈtmʋɩnˈ. (Zro Zan 14:28; 1 Kolɛntɩ 11:3.) Zoova aˈ ˈsʋ -nɩn “ˈKpɩklɛɛkpɛkɔn Nyɔsoa.” (Gbɔ I Deˈan 17:1) Ɲɔn -ˈyea ˈˈɩˈbhɛ ˈˈdhe -ɔ -ˈyea ˈˈɩ-kman ˈnɔn ˈkmʋn -ɔ -ˈyeɔ -zii ɔ se nɩn-.—Zro Dhebhɔɔjhibhodhɛ- 14.

13. Dhɛɛdɩ- Biiblʋ a ˈdhaa Zezi ‘Ɲɔnsoa ɲɔn ɔnˈ ˈjhea aˈ goɔi-’ -ɛ?

13 Ɲɔnsoa nɩn- ɔɔˈ ˈˈJhu nʋɛn dhbho -da dhueˈ ˈdhe -zɩn -duuˈˈ -duu ˈdhi -wɛeˈ ˈbhlʋa -e jhaʋn -nʋɛn- dhɛ. Ʋʋ -kman bha aˈ dɩ ˈjɛɛn-! (Zan 3:35; 14:31) Zezi -naan ˈdhe ɔɔˈ bha aˈ kplɩn ˈdhi. Ɛ -kɔndɩ ɲɔn ɔn ˈdhɔɔ “Nyɔsoa nyɔˈɔ ˈjea ɔɔ wwʋɔi-.”—Kolɔsɩ 1:15.

14. Ka Zoova aˈ dɩkman- -Jhu nʋn -glɔɲiɔn- ˈkpa sʋn -ɛn?

14 Zoova aˈ dɩkman- -Jhu ˈŋwɔɔn- ˈdhe jhaʋn ˈdhi ɔˈ ˈghlʋa ˈmɛn ɔ ye da ˈbhlʋa ˈˈkpe jhi. Kɛ nʋn -nʋɛn- sʋn -ɛn? Zoova nʋɛn ˈjhraa ɔ ye ɔɔˈ ˈˈJhu ɔˈ ˈkmʋn ˈdhe ˈɲnɔnkpao -ʋn -nɩn ɲmau ˈsea -da dhueˈ ide- ˈdhi po. Ʋanˈ ˈɲnɩn mɩn- -nɩn Mai. Ɛ nʋɛnˈ Zezi ɔˈ ˈˈbho se -glɔɲiɔn- nɩn-. Ɛ -kɔndɩ ˈˈjhu Mai ˈghlʋa a, dhɛsaʋn- se ˈe ɔ ˈmʋn nɩn-.—Lukɩ 1:30-35.

KA ZEZI Ɔˈ KPLƖN NƖN- ˈDHE- -Ɛ?

15. Ka -ˈye nʋn -wɛeˈ -ˈye Zoova jhibho- -kajɔɔnka -a?

15 -Bho -man sa Biiblʋ aˈ ˈsɛɩ- Matie -e Makɩ -e Lukɩ -e Zan zro ɛˈ, -man muɛn Zezi ɔˈ ˈkmʋn -e ɔɔˈ kplɩn jhibho-. ˈSɛɩ- -ˈnɩn -mɩn ɲɔɔn ˈdhaa “-Bɔyaˈˈ -dɩ”. -Ka Zezi ɔˈ ˈˈbho nɩan an, ˈkɔ- -nɩn -ke. Dhɛ -man muan ˈdhi i -zro ɛ, ɛɛ muɛn nʋn- -ˈye Zoova jhibho- -kajɔɔnka. Ɛ -kɔndɩ Zezi ˈnaan: “Nyɔ -ˈjea ˈˈʋn ɛ, ɔ ˈje Bhaˈ.”—Zan 14:9.

16. Dhɛ Zezi -tɔɔn ɲʋn -ɛn? Dhɩ ɔ -tɔɔan ɲʋn ɛn, dɔ zɩ -ɛ?

16 Ɲʋn anˈ -da -duuˈˈ a ˈdhaa Zezi “Nyʋdhɛtɔɔnnyɔ-.” (Zan 1:38; 13:13) Dhɩ Zezi tɔɔan ɲʋn -ɩn kɔan dɩ ɛ, ɩanˈ kpɔ dhueˈ mɔn- -nɩn ‘ˈBheɔglɔ ɔˈ -bɔyaˈˈ -bo.’ Ɛ ˈBheɔglɔ- -wɛ? Ɛ Ɲɔnsoa aˈ ɲʋnbhleglibha- nɩan ˈe jhaʋn ˈdhi ɛ. Ɔɔ muɛn ˈbhlʋa- -jhriɛ ɛˈ klɛɛ ˈbhle- -wɛeˈ ɲʋn -an -ˈjhea Ɲɔnsoa ŋwɔn ɔn, ʋʋ ˈye -bɔyaˈˈ ˈjhe. (Matie 4:23) Dhɩ aˈ klɛɛ Zezi -tɔɔan ɲʋn ɛn, ɩn ˈghlʋɛ ˈe Zoova bho. Zezi ˈnaan: “ˈˈAn ˈcɩaandhɛ se ˈe ˈˈɩn we nɩ-, jɛɛ- ˈdhe nyɔ -ɔ dhbhoa ˈˈʋn we ɛ nɩ-.” (Zan 7:16) -Ka ɔɔˈ ˈBheɔglɔ ˈyea ˈbhlʋa -jhriɛ- ɛˈ klɛɛ ˈbhle ɛ, Zoova a ˈbɔn ɲʋn ˈye ɛɛˈ -bo tu ˈŋwɔn. Ɔɔˈ -glʋˈdɩ- -ˈnɩn mɩn- Zezi jhibho- -wɛeˈ ɔɔ tɔɔn ɲʋn.

17. Da Zezi -bhlaa bo -ɛ? Dhɛɛdɩ- Zezi ˈˈdhuo- nɔnˈˈ -duuˈˈ ˈmʋn ɔ -tɔɔn ɲʋn dhɛ -ɛ?

17 Da Zezi ɔ bhlaa bo -ɛ? -Da ˈˈoo -da ɔɔ jhɛɛa ɲɔn ɔn. Ɔɔ tɔɛn ɲʋn dhɛ gwlɛ ˈdhii -e ˈdhɔɔ -glɔˈ i -e bhaegbi ˈdhii -e ŋmɛinˈˈ ˈdhii. Ɔɔˈ -fuo- ɲʋn, ɔɔˈ ˈˈjɛˈkpa -a mun ɲʋn bho i. (Makɩ 6:56; Lukɩ 19:5, 6) Zezi ˈˈdhuɛ- nɔnˈˈ -duuˈˈ ˈmʋn ɔ ye ɲʋn dhɛ -tɔɔn, ɔ ˈˈduɛ ˈˈjhriɛ- ɔ yeɛ nʋn. Dhɛɛdɩ- -ɛ? Ɔɔˈ -bhlaa ɔ ˈˈBho ɔˈ ghlu ŋwɔn. Ɔ ˈjhe ˈan ˈmɛn -ke dhɛ ɔɔ nʋan an, ɛ -nɩɛn- Ɲɔnsoa aˈ -glʋˈdɩ ɛ. (Zan 8:28, 29) Ɲʋn anˈ -ghwɛe- ˈjheɛ- -ˈˈtuɔn -ke -wɛeˈ ɔ bhla bo. (Zro Matie 9:35, 36.) Ɔ ˈjhe ˈan ˈmɛn ɲʋn -an tɔɔan ɲʋn dhɛ ˈdhe ɛɛˈ nɔnˈˈ tu ˈdhi ɛ, ʋaˈ ˈtmʋn Ɲɔnsoa -e ɔɔˈ ˈBheɔglɔ ɔˈ tɔˈdɩ. Ɛ -kɔndɩ ɔ po ɲʋn ˈan -da -duuˈˈ sʋn bho -wɛeˈ ʋʋ ˈye -bɔyaˈˈ dɩ iˈŋwɔn.

18. Zezi ɔˈ kplɩn -wɛ -ɩan- nʋn -ʋn ˈtʋn -ɛn?

18 Zezi -kman ɲʋn anˈ dɩ ˈsʋ ɔɔ yea ʋaˈ dɩ ˈˈdu. Ɔ -nɩɛn- ɲɔn ˈdhɔɛe -ɔɔ po ɲʋn dheinˈˈ bho. ˈˈƝnuun- mɩɩnˈˈ an ˈbɔn ɔɔˈ i-deɛ- ˈmɛn. (Makɩ 10:13-16) Zezi ɔˈ zela- ɲʋn in. Ɲuinpaa -e dhɛ sea ˈˈɩˈsrɛ ɛ ɲɔɔn in. (Matie 21:12, 13) ˈDhe ɔɔˈ nɔnˈˈ -dhe ɛ, ɲʋn anˈ ˈdhaa ˈɲnʋnkpae dhɛ, ʋaˈ ˈjhʋbʋ ŋwɔn. Zezi ɔˈ nʋn kaˈ. (Zan 4:9, 27) Zezi ɔ jhɔɔ ˈˈjɛ jha. Nɔnˈˈ dhueˈ ɛ, dhɛ ɲɔn -ɔ nɩan -kʋɔn- ˈyea nʋn ˈdhe- ɛ, ɛmɛn- ɔ nʋn. Ɔ ghwɔɛ- ɔɔˈ dhbhoʋn anˈ bhɩ.—Zan 13:2-5, 12-17.

-Da ˈˈoo -da Zezi ɔ jhɛɛa ɲʋn ɛn, ɔɔ bhla -bo.

19. -Ka Zezi jhibha ɲʋn anˈ -glʋˈdɩ -e -ka ɔɔ ˈbɔan ɔ ˈyʋbʋ sʋn bho po ɛ, -ɛɛ toɛ -ɛ?

19 Dhɩ ɲʋn an ˈbɔan -dhe ɛ, Zezi jhibhiˈ. Ɔɔ ˈbɔn ɔ ˈye ɲʋn anˈ klɛɛ sʋn bho po. Ɛɛˈ dɩ ɔ nʋn Ɲɔnsoa aˈ ˈˈɩ-kmaan -wɛeˈ ɔ nʋn ˈjhrae ɔ ˈpʋʋ ɲʋn. (Matie 14:14) ˈˈJhu dhueˈ jhau ghwɛ ɛ nʋan an, ɔ jhia ˈe Zezi bho ˈsʋ ɔ ˈnaan: “-Mɔ -ˈwɔn ˈɛ, -ˈbhɛɛɛ-ˈ -ˈye ˈˈɩn ˈkpa po.” ˈˈJhu -ˈnɔn ɔnˈ seaaˈ ˈtʋɛn Zezi i. Ɔɔˈ dhɛ ˈbhleɛ ɔɔˈ -ghwɛe-, ɔɔ ˈbɔn ɔ ˈyeɔ sʋn bho po. Zezi ˈˈdhuɛ- sʋn ˈmʋn, ɔ ˈtʋɛn ˈˈjhu i -wɛeˈ ɔ ˈnaan: “ˈˈAn ˈbɔɛnˈ. -Pooɛ ˈkpa.” ˈSʋ ˈˈjhu ˈghwɛ ɛ nʋan ˈdhe- ɛ, ɔ ˈpʋʋˈ! (Makɩ 1:40-42) -Naan tɔˈ i, dhɛ Zoova nʋan an, dhɛ ɛ po ˈo ˈˈjhu -ˈnɔn -gwlɩˈˈ -ɛ?

ƆƆ NƲƐN Ɔ ˈˈBHO Ɔˈ -GLƲˈDƖ- NƆNˈˈ ˈˈOO NƆNˈˈ

20, 21. Dhɛɛdɩ- -bho -a -ˈye Ɲɔnsoa ŋwɔn ˈjhe ɛ, -a -ˈye Zezi jha -ŋmʋn -kajɔɔnka -a?

20 -Bho -a -ˈye Ɲɔnsoa ŋwɔn ˈjhe ɛˈ, Zezi mɔn- -a -ˈye jha -ŋmʋn -kajɔɔnka. -Ka dɩ ˈjhe ɩn nɩn-, -ka ɲʋn -ˈɲɩɔn ˈmʋn ˈjhe ʋʋ nʋn ɔɔˈ dɩ ɛˈ, ɔɔ nʋɛn ɔ ˈˈBho ɔˈ -glʋˈdɩ-. Dɩ aˈ kpɔ dhueˈ -ɩan- toɛ ɩn ka: Satan ˈdɩan Zezi i ɛ, ɔ ˈse ˈe dhɛsaʋn- ˈdhi ˈkpa. (Matie 4:1-11) -Ka Zezi nɩan Ɲʋnpʋʋi- ɛ, ˈdhe ɔɔˈ ˈˈgbuzɔncɛ ˈˈklun -ˈnʋʋn ˈseɛ -gwlɩˈˈ de, ʋʋ ˈnaan ‘ɔ bhoˈ.’ (Makɩ 3:21) -Bho ɲʋn -ˈɲɩɔn ˈmʋn ʋa sɔ ˈkle ˈˈdu ɛˈ, Zezi ɔ deɛ ˈe Ɲɔnsoa aˈ ghlu ˈdhe i, ɔɔˈ -za kpa.—1 Piɛɛ 2:21-23.

21 Zezi ˈyea ˈmɛn ɛn, ɔ ˈjheɛ ɔɔˈ ˈˈjɛ ŋwɔn. ˈKlaa, ɔ kpʋɛn ˈo Zoova ˈˈbun in. (Zro Filipi 2:8.) -Zɔn ɔ ˈyea ˈmɛn ɛn, ɔ ˈjheɛ ˈkle ˈjɛɛn-. Ɲʋn -ɲnɔɔn dhi, -ˈnʋʋn an kpɔ dɩ ˈˈbhli ʋʋ ˈnaan ɔ ˈˈjreɛ- Ɲɔnsoa, ˈpeejheʋn- ɲʋn -paa i ɛ, ʋʋ -kpʋʋɔn dɩ, -glɔʋn- an ghwlɔɔˈ, ˈsʋlɩˈˈ bhlɔˈ, ɛɛ ˈbhɔɔa ˈbho ɛ, ʋʋ kʋɔˈ ˈo tu ˈˈɩ. -Da ɔ ˈyea ˈmɛn ɛn, ɔ ˈˈghwɔɔˈ ˈsʋ ɔ ˈnaan: ‘Ɛ ˈgbaaˈ.’ (Zan 19:30) Zezi ˈmɛan an, ɔ nʋɛn ˈghwɩ taan ˈdhe glu -wɛeˈ Zoova jhɔ ˈkmʋn dhe ˈdhe -zuu ˈmʋn. (1 Piɛɛ 3:18) Ɔ nʋɛn ˈghwɩ aˈ -kwla ɲiɛn -wɛeˈ ɔɔ ye ˈe jhaʋn ˈdhi mun-.“Ɔ -de i bhla mɔumɔu ˈdho Nyɔsoaa dhinasʋn we.” Ɔ -fuɛ- Ɲɔnsoa ɔ ˈyeɔ ˈbheɔdhɛ ˈˈɲɩn.—Eble 10:12, 13.

22. Dhɛ Zezi -naan ˈdhe ɔ ˈˈBho ɔˈ -glʋˈ dɩ ˈdhi ɛ, dhɛ -a -ˈbhɛɛ- -a -ˈye -gwlɩˈˈ de -ɛ?

22 Zezi -naan ˈdhe ɔɔˈ ˈˈBho ɔˈ -glʋˈdɩ ˈdhi. Ɛ nʋɛnˈ ˈzɩan -a -ˈbhɛɛˈ -a -ˈye ˈkmʋn sea ˈˈtian ˈbhle -gwlɩˈˈ de da ˈbhlʋa- nɔn, -ɔɔ muan -bɔyaˈˈ -deɩn- ˈkpa- a, dɔ ˈˈkpe. Ɛmɛn- Zoova a ˈbɔn see ˈdhe-. ˈDhe ˈcɩaandhɛ- -ɛɛ jhia ˈdhi ɛ, -ka Zezi ɔˈ ˈmɛan ˈbhɛa ɛ ˈyea -aʋ- ˈkmʋn sea ˈˈtian ˈbhle ˈˈɲɩn ɛn, ɛmɛn- -ɛnˈ dɩ -a -ˈye ˈtmʋn.

^ dhɛ -kpɔ 11 Zoova nʋn dhɩ aˈ klɛɛ. Ɛ -kɔndɩ ɔ nɩn- Bhaˈ. (Isaïe 64:8) Zoova nʋn Zezi ɛ -kɔndɩ ɲɔn ɔn ˈdhɔɔ Ɲɔnsoa aˈ ˈˈJhu. Ɲɔn ɔn ˈdhaa Adan -e dhbhoo -zii, Ɲɔnsoa aˈ ˈˈɲnuun -ke.—Job 1:6; Lukɩ 3:38.