1, 2. (a) Le kuyuka dijina dya muntu mutumbe kushintulula’mba umuyukile senene? Shintulula. (b) Le bantu bakulupile bika padi Yesu?

PANO pa ntanda padi bantu bavule batumbe. Padi nobe uyukile’ko dijina dya muntu umo mutumbe. Inoko kuyuka’tu dijina dya muntu kekushintululapo amba umuyukile senene. Ke kunenapo amba ubayuka kamwanda konso ka mu būmi bwandi nansha kuyuka mwine mwaikadile.

² Padi kodi mwivwane myanda itala Yesu Kidishitu, nansha byo ke papite kintu kya myaka 2 000 na pawāile pano pa ntanda. Inoko bantu bavule kebayukilepo Yesu mwine wādi muntu wa muswelo’ka. Bamo banenanga’mba i muntu muyampe, bakwabo nabo amba i mupolofeto, ino bangi nabo bakulupile amba Yesu ye Leza mwine. Lelo abe nobe?​—Tala Bilembwa bya ku Mfulo 12.

3. Mwanda waka i biyampe uyuke Yehova Leza ne Yesu Kidishitu?

³ I biyampe uyuke bubine butala padi Yesu. Mwanda waka? Bible witulombola’mba: “Buno’bu bo būmi bwa nyeke, bendelele kukuyuka abe, Leza umo kete wa bine, ne yewa owatumine, Yesu Kidishitu.” (Yoano 17:3) Bine, shi uyuke bubine butala padi Yehova ne Yesu, ubwanya kukamona būmi bwa nyeke mu paladisa pano pa ntanda. (Yoano 14:6) Kadi, kuyuka myanda ya Yesu kukakukwasha, mwanda aye i kimfwa kilumbuluke kya mwa kwikadila mu būmi ne na bakwetu. (Yoano 13:34, 35) Mu Shapita 1, twefundile’mo bubine butala  padi Leza. Pano tusa kuyuka byobya bifundija Bible padi Yesu.

4. Le kishima “Meshiasa” nansha “Kidishitu” kishintulula bika?

⁴ Myaka mivule kumeso kwa Yesu kubutulwa, Yehova wālaile mu Bible amba ukatuma Meshiasa, nansha’mba Kidishitu. Kishima “Meshiasa” i kitambe mu ludimi lwa Kihebelu, ino kishima “Kidishitu” i kitambe mu ludimi lwa Kingidiki. Bino bishima byonso bibidi bishintulula’mba “Mushingwe māni.” Yesu witwanga bu “Meshiasa” nansha “Kidishitu,” mwanda Leza i mumutonge engile mwingilo wa mvubu mikatampe. Meshiasa ukafikidija milao yonso ya Leza. Yesu ubwanya kukukwasha tamba’nka pano. Inoko kumeso kwa Yesu kubutulwa, bantu bavule bādi beipangula’mba, ‘I ani ukekala Meshiasa?’

5. Le bana ba bwanga ba Yesu bādi bakulupile amba Yesu ye Meshiasa?

⁵ Bana ba bwanga ba Yesu kebāmutatenepo amba ye Meshiasa wālailwe. (Yoano 1:41) Kimfwa, Shimona Petelo wānenene Yesu amba: “Abe wi Kidishitu.” (Mateo 16:16) Tubwanya kukulupila namani amba Yesu i Meshiasa?

6. Le Yehova wākweshe namani bantu ba mityima myoloke bayuke Meshiasa?

⁶ Kumeso kwa Yesu kubutulwa, bapolofeto ba Leza bālembele myanda mivule yādi ya kukwasha bantu bayuke Meshiasa. Le yādi ya kwibakwasha namani? Langa’po bidi shi abakunena wende kushīkanga myotoka mivule ukapaike’ko muntu okwamwene kashā. Shi muntu wakulombola mwikadile mwine okapaika’wa, ukapēlelwa kumusokola. Mo monka ne Yehova nandi, wāingidije bapolofeto betulombole bine byādi bya  kulonga Meshiasa ne myanda yādi ya kumutana. Kufikidila kwa buno bupolofeto bonso kukwashanga bantu ba mityima myoloke bayuke amba Yesu ye Meshiasa.

7. I bupolofeto’ka bubidi bulombola’mba Yesu ye Meshiasa?

⁷ Tala bidi buno bupolofeto bubidi. Bubajinji, myaka 700 kumeso kwa Yesu kubutulwa, Mika wānenene bupolofeto amba Meshiasa ukabutwilwa mu kibundi kityetye kya Betelema. (Mika 5:2) Kadi ye monka mwābutwidilwe Yesu! (Mateo 2:1, 3-9) Bwa bubidi, Danyele wānenene bupolofeto amba Meshiasa ukamweka mu mwaka 29 Y.M. (Danyele 9:25) Buno i bupolofeto’tu bubidi mu bupolofeto buvule bulombola patōkelela’mba Yesu ye Meshiasa wālailwe.​—Tala Bilembwa bya ku Mfulo 13.

8, 9. I bika byālongekele pa lubatyijo lwa Yesu bilombola’mba ye Meshiasa?

⁸ Yehova i mulombole patōkelela’mba Yesu ye Meshiasa. Leza wālaile Yoano Mubatyiji kiyukeno kya kuyukila’po Meshiasa. Yesu pawāendele kukabatyijibwa na Yoano mu Munonga wa Yodano mu mwaka 29 Y.M., Yoano wāmwene kiyukeno’kya. Bible witulombola mobyāikadile amba: “Yesu pa kupwa kubatyijibwa, ponkapo waabuka mu mema; kadi tala! madiulu ashituka, wamona mushipiditu wa Leza utūka pamo bwa nkunda wiya pādi. Kadi, tala! Kwatamba ne diwi mūlu kedinena’mba: ‘Uno’u i wami Mwana, muswedibwe, ondoelelwe.’” (Mateo 3:16, 17) Yoano pa kumona ne kwivwanija kiyukeno, wāyuka’mba Yesu ye Meshiasa. (Yoano 1:32-34) Mu dine difuku’dya Yehova pa kupungulwila  mushipiditu wandi padi Yesu, Yesu wāikala ke Meshiasa. Ye aye wātongelwe na Leza kwikala bu Mutangidiji kadi Mulopwe.​—Isaya 55:4.

⁹ Bupolofeto bwa mu Bible, binenwa bya Yehova mwine, ne kiyukeno kyaāletele pa lubatyijo lwa Yesu bilombola’mba Yesu ye Meshiasa. Ino le Yesu wātambile kwepi, ne wādi namani? Leka tubandaulei’ko bidi byobya binena Bible.

10. Bible ufundija bika pa būmi bwa Yesu kumeso kwa kwiya’ye pano pa ntanda?

¹⁰ Bible ufundija’mba Yesu wādi mūlu kitatyi kilampe kumeso kwa kwiya’ye pano pa ntanda. Mika unena’mba Meshiasa wādi’ko “tamba bitatyi bya kala.” (Mika 5:2) Yesu mwine wānenene misunsa mivule amba wādi wikala mūlu kumeso kwa kubutulwa bu muntu pano pa ntanda. (Tanga Yoano 3:13; 6:38, 62; 17:4, 5.) Yesu wāpwene bininge na Yehova mu muswelo wa pa bula, kumeso kwa kwiya pano pa ntanda.

11. Mwanda waka Yesu i mulēme ku meso a Yehova?

¹¹ Yesu i mulēme bininge ku meso a Yehova. Mwanda waka? Mwanda Leza wāmupangile kumeso kwa kupanga muntu nansha bintu bikwabo byonso. O mwanda Yesu witwanga bu “umbedi wa bipangwa byonso.” * (Kolose 1:15) Kadi Yesu i mulēme ku meso a Yehova mwanda i aye kete wāpangilwe na Leza bunka bwandi. O mwanda witwanga bu “Mwana wa bunka.” (Yoano 3:16) Kadi Yesu bunka bwandi ye wāingidijibwe na Yehova pa kupanga bintu bikwabo byonso. (Kolose 1:16) Enka Yesu kete ye witwanga bu “Kinenwa,” mwanda Yehova wāmwingidije pa kusapula musapu ne bulombodi ku bamwikeulu ne ku bantu.​—Yoano 1:14.

12. Le tubayuka namani amba Yesu ne Leza ke muntupo umo?

¹² Bantu bamo bakulupile amba Yesu ne Leza i muntu umo. Inoko Bible kafundijangapo nankyo. Bible unena’mba Yesu wāpangilwe, ko kunena’mba Yesu udi  na ngalwilo. Inoko Yehova, mwine wāpangile bintu byonso, kadipo na ngalwilo. (Ñimbo ya Mitōto 90:2) Yesu byadi mwanā Leza, kāfwatakenyepo nansha dimo kwikala bu Leza. Bible ufundija patōkelela’mba Tata i mukatampe kupita Mwana. (Tanga Yoano 14:28; 1 Kodinda 11:3.) Enka Yehova kete ye “Leza Mwinē Bukomo Bonso.” (Ngalwilo 17:1) I mukatampe mpata kadi udi na bukomo kupita bonso mūlu ne panshi.​—Tala Bilembwa bya ku Mfulo 14.

13. Mwanda waka Bible utela Yesu amba “i kyelekejo kya Leza wampikwa kumweka”?

¹³ Yehova ne Yesu wandi Mwana, bāingidile pamo mu myaka midiyala ne midiyala kumeso kwa kupanga madiulu ne ntanda. Nanshi bēsenswe bininge! (Yoano 3:35; 14:31) Yesu wāiwile ngikadila ya Shandi, o mwanda Bible umutela bu “kyelekejo kya Leza wampikwa kumweka.”​—Kolose 1:15.

14. Le Mwana mulēme wa Yehova wābutwilwe namani bu muntu?

¹⁴ Mwana mulēme wa Yehova wāitabije na mutyima tō kutaluka mūlu ne kwiya kubutulwa bu muntu pano panshi. Le kino kyābwanikile namani? Yehova wālongele kingelengele na kutundulwila būmi bwa wandi Mwana mu difu dya mujike umo witwa bu Madia. Mu uno muswelo, Yesu kādipo usakilwa kwikala na shandi wa pano panshi. O mwanda Madia wābutwile mwana mubwaninine wāmwinika bu Yesu.​—Luka 1:30-35.

15. Le i muswelo’ka obwanya kuyuka Yehova senene?

¹⁵ Ubwanya kwifunda bivule padi Yesu, pa būmi bwandi, ne ngikadila yandi na kutanga ino mikanda ya mu Bible: Mateo, Mako, Luka, ne Yoano. Ino mikanda ītwanga bu Maevanjile. Yesu byaifwene Shandi bininge,  byobya byotanga bikakukwasha uyuke Yehova senene. O mwanda Yesu wānenene amba: “Yewa ense umona ami wamone ne Tata mwine.”​—Yoano 14:9.

16. I bika byādi bifundija Yesu? Lelo byobya byādi bifundija Yesu wēbitambije kwepi?

¹⁶ Bantu bavule bādi beta Yesu bu “Mufundiji.” (Yoano 1:38; 13:13) Bintu bya mvubu mpata byādi bifundija Yesu i “myanda miyampe ya Bulopwe.” Le buno Bulopwe i bika? I umbikalo wa Leza ukaludika ntanda yonso ne kuletela bantu bakōkele Leza madyese. (Mateo 4:23) Byonso byāfundije Yesu byātambile kudi Yehova. Yesu wānenene amba: “Byomfundija ke byamipo, ino i bya yewa wantumine.” (Yoano 7:16) Yesu wādi uyukile amba Yehova usakilanga bantu bevwane myanda miyampe ya amba Bulopwe bwa Leza busa kuludika ntanda.

17. Lelo Yesu wādi ufundija kwepi? Mwanda waka wādi wingila bininge pa kufundija bantu?

¹⁷ Lelo Yesu wādi ufundija kwepi? I konsokonso’tu kwaādi utana bantu. Wādi ufundija mu madimi, mu bibundi bikata ne bityetye, mu mansoko, ne kokwa kwādi kutōtela bantu. Kādipo ukimba’nka bantu bāye kwadi. Divule aye’ko ye wādi wenda kobadi. (Mako 6:56; Luka 19:5, 6) Yesu wādi wingila bininge upityija kitatyi ne kupāna bukomo bwandi mwanda wa kufundija bantu. Mwanda waka? Mwanda wādi uyukile amba ye abyo bimusakila Shandi kulonga kadi wādi usaka kumukōkela nyeke. (Yoano 8:28, 29) Kadi Yesu wādi usapula mwanda wādi ukwatyilwa bantu lusa. (Tanga Mateo 9:35, 36.) Wājingulwile amba bendeji ba bipwilo kebafundijangapo bubine butala padi Leza ne pa Bulopwe bwandi. O mwanda wādi usaka kukwasha bantu bavule bevwane myanda miyampe.

18. Le i ngikadila’ka ya Yesu yakusangaja bininge?

 ¹⁸ Yesu wādi usenswe bantu ne kwibata mutyima. Wādi biyampe kadi upēla kwisamba nandi. Enka ne bana bene bādi basenswe kwikala nandi. (Mako 10:13-16) Yesu wādi nyeke senene. Wādi ushikilwe majika-kanwa ne bukondame. (Mateo 21:12, 13) Wāikele’ko mu kitatyi kyādi kimonwa bana-bakaji bibi ne kulēmekwa mpika. Ino Yesu wādi nyeke wibakwete na mutyika ne bulēme. (Yoano 4:9, 27) Bine, Yesu wādi mwityepeje. Kimfwa, difuku dimo kyolwa wāoije batumibwa bandi ku maulu, kintu kyādi kilongwa na mupika.​—Yoano 13:2-5, 12-17.

19. I kimfwa’ka kilombola’mba Yesu wāyukile bantu bādi basakilwa bukwashi binebine ne amba wāitabije kwibakwasha?

¹⁹ Yesu wāyukile bantu bene basakilwa bukwashi, kadi wāitabije kwibakwasha. Kino kyāmwekele patōka pawāingidije bukomo bwa Leza na kubelula bantu mu kingelengele. (Mateo 14:14) Kimfwa, muntu umo wa makopo wāile kudi Yesu kamunena’mba: “Shi usakile, nankyo ntōkeje.” Yesu wātengwa na misanshi ne masusu a uno muntu. Aye pa kumwivwanina lusa wāmukwasha. Penepo Yesu wāolola kuboko kwandi, wāmutenga, kamunena’mba: “Nsakile! Tōka tō.” Muntu mubele’wa wābelulwa! (Mako 1:40-42) Le ubwanya kufwatakanya mwēivwanine uno muntu?

20, 21. Le Yesu i kimfwa kiyampe kya kukōkela Leza namani?

²⁰ Yesu i kimfwa kiyampe kya kukōkela Leza. Wādi nyeke ukōkele Shandi, mu bintu byonso byāmutene nansha ke mu byāmulongele balwana nandi bine. Kimfwa, Yesu kājilwilepo pāmutompele Satana. (Mateo 4:1-11)  Babutule bamo ba Yesu kebāitabijepo amba i Meshiasa, ke banena’mba “ñeni ibamujina,” ino Yesu aye wāendelele na kwingila mwingilo wa Leza. (Mako 3:21) Pādi pamususula balwana nandi, Yesu wādi nyeke ukōkele Leza kadi kātompelepo kwibasanshija nansha dimo.​—1 Petelo 2:21-23.

²¹ Nansha Yesu byaātenwe na lufu lubilubi kadi lusansa, wāshele mukōkele kudi Yehova. (Tanga Fidipai 2:8.) Fwatakanya’po byonso byaādi ufwaninwe kūminina mu difuku dyaāfwile. Kukutwa, kusambilwa bya bubela’mba utukanga Leza, kutyibilwa nsambu ya lufu na batyibi boneke, kusepwa na bibumbo, kususulwa na basola ne kupopwa ku mutyi. Pa kufwa wāelele lubila  lukatampe amba: “Kibafikidila!” (Yoano 19:30) Mafuku asatu pa kupita’po, Yehova wāmusangula ne kumupa umbidi wa ku mushipiditu. (1 Petelo 3:18) Mayenga matyetye, Yesu wājokela mūlu, “wakashikata ku lundyo lwa Leza,” kailaije Leza amubikike bu Mulopwe.​—Bahebelu 10:12, 13.

22. Yesu byaāshele mukōkele Shandi, wetulengeja twikale na mukenga’ka dyalelo?

²² Yesu byaāshele mukōkele Shandi, wetulengeja twikale na mukenga wa kukamona būmi bwa nyeke mu paladisa pano pa ntanda, mungya mpango ya Yehova. Mu shapita ulonda’ko, tukamona lufu lwa Yesu molwitushitwidile kibelo kya kukamona būmi bwa nyeke.