1, 2. (a) Tongana mo hinga gï iri ti mbeni zo so iri ti lo awu mingi, andâ mo hinga lo biani la? Ngbanga ti nyen la mo tene tongaso? (b) Atënë wa la azo atene na ndö ti Jésus?

NA YÂ ti dunia, azo mingi ayeke dä so iri ti ala awu mingi. Peut-être mo hinga iri ti mbeni zo so iri ti lo awu mingi. Me gï so mo hinga iri ti lo aye pëpe ti tene so mo hinga lo nzoni. A ye pëpe ti tene so mo hinga anzene nzene ye kue na ndö ti gigi ti lo nga na ambilimbili sarango ye ti lo.

² Peut-être mo mä tënë ti Jésus Christ, atâa so lo yeke lani na fini na sese a sara angu 2000 tongaso awe. Me mingi ti azo ahinga pëpe asarango ye ti Jésus na ngoi so lo yeke lani na sese. Ambeni atene lo yeke lani mbeni nzoni koli, ambeni atene lo yeke lani prophète nga ambeni amä na bê so lo yeke Nzapa. Mo tene ti mo nyen?​—Bâ Kete tënë 12.

3. Ngbanga ti nyen a yeke kota ye ti tene mo hinga Jéhovah Nzapa na Jésus Christ?

³ A yeke kota ye ti tene mo hinga tâ tënë na ndö ti Jésus. Ngbanga ti nyen? Bible atene: “Ti wara fini ti lakue lakue, a lingbi ala gi ti hinga mo, mo oko tâ Nzapa, nga na lo so mo tokua lo, Jésus Christ.” (Jean 17:3). Biani, tongana mo hinga tâ tënë na ndö ti Jéhovah na Jésus, mo lingbi ti duti na fini lakue lakue na yâ ti paradis na ndö ti sese (Jean 14:6). Nga, ti hinga ye na ndö ti Jésus ayeke mû maboko na mo, ndali ti so lo zia na e tâ nzoni tapande na ndö ti lege so e lingbi ti sara ye na yâ ti gigi ti e nga na  mbage ti azo (Jean 13:34, 35). Na chapitre 1, e manda lani tâ tënë na ndö ti Nzapa. Fadeso, e yeke manda ye so Bible afa na ndö ti Jésus.

4. Tënë “Messie” na “Christ” aye ti tene nyen?

⁴ Angu mingi kozo si a dü Jésus, Jéhovah atene na yâ ti Bible so lo yeke tokua Messie, wala Christ. Tënë “Messie” ayeke mbeni tënë ti Hébreu, nga tënë “Christ” ayeke mbeni tënë ti Grec. A-iri so use kue aye ti fa so Nzapa ayeke soro Messie so a mû zendo ti lo nga lo yeke mû na lo mbeni kua so ayeke nde. Messie ni ayeke sara si azendo ti Nzapa kue aga tâ tënë. Tongana mo hinga ye nzoni na ndö ti Jésus, a lingbi ti mû maboko na mo laso. Me kozo si a dü Jésus, azo ayeke hunda lani terê ti ala, ala tene: ‘Zo wa la ayeke duti ande Messie ni?’

5. Eskê adisciple ti Jésus amä na bê lani so lo la lo yeke Messie ni?

⁵ Adisciple ti Jésus ayeke lani na kite oko pëpe so lo la lo yeke Messie so a mû zendo ti lo (Jean 1:41). Na tapande, Simon Pierre atene lani na Jésus: “Mo yeke Christ.” (Matthieu 16:16). Tongana nyen la e lingbi ti hinga biani so Jésus la ayeke Messie ni?

6. Tongana nyen la Jéhovah amû lani maboko na azo so aye ti nzere na lê ti lo ti hinga Messie ni?

⁶ Angu mingi kozo si a dü Jésus, aprophète ti Nzapa asû lani na mbeti anzene nzene ye mingi so ayeke mû maboko na azo ti hinga Messie ni. Aye ni so ayeke mû maboko na ala tongana nyen? Tara ti bâ so a hunda na mo ti gue na gare ti mû mbeni zo so mo hinga lo lâ oko pëpe. Tongana mbeni zo afa na mo anzene nzene ye nzoni na ndö ti zo ni, mo yeke wara lo. Legeoko nga, Jéhovah asara kua na aprophète ti lo ti fa na e aye so Messie ni ayeke sara ande nga na ye so ayeke si na lo. Na ngoi so aprophétie so  kue aga tâ tënë, a mû maboko na azo so aye ti nzere na lê ti Nzapa ti hinga so Jésus la ayeke Messie ni.

7. Ambeni prophétie use wa la afa so Jésus la ayeke Messie ni?

⁷ Bâ ambeni prophétie ni use. Kozo ni, angu 700 kozo si a dü Jésus, prophète Michée atene so a yeke dü Messie ni na yâ ti kete gbata ti Bethléhem (Michée 5:2). Na a yeke ndo so a dü Jésus dä (Matthieu 2:1, 3-9). Use ni, prophète Daniel atene so Messie ni ayeke si na ngu 29 ti ngoi ti e (Daniel 9:25). So ayeke gï aprophétie use na popo ti gbâ ti aprophétie so afa so Jésus ayeke Messie so a mû zendo ti lo.​—Bâ Kete tënë 13.

8, 9. Nyen la asi lani na ngoi ti batême ti Jésus so afa so lo la lo yeke Messie ni?

⁸ Jéhovah asara si azo ahinga polele so Jésus la ayeke Messie ni. Nzapa atene na Jean Baptiste so lo yeke sara mbeni ye so ayeke mû lege na lo ti hinga zo so ayeke Messie ni. Na ngoi so Jésus ague lani na mbage ti Jean ti wara batême na yâ ti Ngu ti Jourdain na ngu 29 ti ngoi ti e, Jean abâ lani ye ni so. Bible afa na e ye so apassé, atene: “Tongana a batize Jésus awe, hio lo sigi na gbe ti ngu ni. Bâ, yayu azi, na lo bâ yingo ti Nzapa so ayeke descend na ndö ti lo tongana mbeni kolokoto. Nga, mbeni go asara tënë na yayu, atene: ‘So ayeke Molenge ti mbi, lo so mbi ndoye lo mingi, lo so bê ti mbi anzere na lo mingi.’” (Matthieu 3:16, 17). Aye so Jean abâ na lo mä lani asara si lo hinga so Jésus ayeke Messie ni (Jean 1:32-34). Na lango ni so, tongana Jéhovah atuku yingo ti lo na ndö ti Jésus,  Jésus aga lani Messie ni. Lo yeke zo so Nzapa asoro lo ti ga Zo ti fango lege nga na Gbia.​—Ésaïe 55:4.

⁹ Aprophétie ti Bible, atënë ti yanga ti Jéhovah wani nga na aye so lo sara na ngoi ti batême ti Jésus afa so Jésus ayeke Messie ni. Me Jésus alondo lani na ndo wa, na sarango ye ti lo ayeke lani tongana nyen? Zia e bâ ye so Bible afa.

10. Bible atene nyen na ndö ti gigi ti Jésus kozo si lo ga na sese?

¹⁰ Bible afa so Jésus ayeke lani na fini na yayu ngoi mingi kozoni si lo ga na sese. Michée atene so Messie ni “abâ gigi ândö giriri”. (Michée 5:2). Fani mingi Jésus wani atene so lo yeke lani na yayu kozo si a dü lo tongana zo. (Diko Jean 3:13; 6:38, 62; 17:4, 5.) Même kozo si Jésus aga na sese, lo na Jéhovah ayeke lani na mbeni songo so ayeke nde mingi.

11. Ngbanga ti nyen la Jéhovah aye Jésus mingi?

¹¹ Jéhovah aye tâ Jésus mingi. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so Nzapa asara lo kozo na tanga ti aye kue nga na azo kue. Tongaso, a iri Jésus “kozo ye na popo ti aye kue so Nzapa asara”. * (aColossien 1:15). Jéhovah aye nga Jésus mingi ngbanga ti so gï lo la Jéhovah wani asara lo. Ndani la a iri lo “gï oko Molenge”. (Jean 3:16). Nga, gï Jésus oko la Jéhovah asara kua na lo ti leke tanga ti aye kue (aColossien 1:16). Gï Jésus oko nga la a iri lo “Tënë ni”, ndali ti so Jéhovah asara kua na lo ti fa na a-ange nga na azo atënë ti lo.​—Jean 1:14.

12. E hinga tongana nyen so Jésus na Nzapa ayeke pëpe zo oko?

¹² Ambeni zo amä na bê so Jésus na Nzapa ayeke zo oko. Me Bible afa ti lo tongaso pëpe. Bible atene so Jéhovah asara Jésus sarango, so ti tene na mbeni ngoi la Jéhovah asara lo. Me ngbene ye lakue lakue, Jéhovah so asara aye kue ayeke ti lo dä (Psaume 90:2). Jésus, Molenge ti Nzapa, apensé lâ oko pëpe ti gi ti ga Nzapa. Bible afa polele so Babâ ni ayeke kota ahon Molenge ni.  (Diko Jean 14:28; 1 aCorinthien 11:3.) Gï Jéhovah oko la ayeke “Nzapa so ngangu ti lo ahon angangu kue.” (Genèse 17:1). Lo yeke kota mingi nga lo yeke na ngangu mingi ahon azo kue na yâ ti dunia.​—Bâ Kete tënë 14.

13. Ngbanga ti nyen la Bible atene so Jésus ayeke “image ti Nzapa so lê ayeke bâ lo pëpe”?

¹³ Jéhovah na Molenge ti lo, Jésus, asara kua maboko na maboko teti angu milliard mingi kozo si a sara yayu na sese. Kite ayeke dä ape so ala ye terê mingi (Jean 3:35; 14:31). Jésus amû tâ gï asarango ye ti Babâ ti lo, ndani la Bible airi lo “image ti Nzapa so lê ayeke bâ lo pëpe”.​—aColossien 1:15.

14. Tongana nyen la a dü Molenge ti Jéhovah so lo ye lo mingi tongana zo?

¹⁴ Molenge ti Jéhovah so lo ye lo mingi ayeke lani nduru ti zia yayu ti tene a dü lo na sese tongana zo. Ye so alingbi lani ti si tongana nyen? Na lege ti miracle, Jéhovah amû fini ti Molenge ti lo na yayu lo zia ni na yâ ti Marie so ade ti hinga koli pëpe. So lo sara tongaso, Jésus ayeke lani na bezoin ti mbeni zo ti sese ti duti babâ ti lo pëpe. Tongaso, Marie adü mbeni molenge so ayeke mbilimbili-kue na lo zia iri ti lo Jésus.​—Luc 1:30-35.

15. Tongana nyen la mo lingbi ti hinga Jéhovah nzoni mingi?

¹⁵ Tongana mo diko mbeti ti Matthieu, Marc, Luc nga na Jean, mo yeke hinga ye mingi na ndö ti Jésus, fini ti lo nga na asarango ye ti lo. A iri ambeti so aÉvangile. Ndali ti so Jésus asara ye tâ gï tongana Babâ ti lo, ye so mo yeke diko na ndö ti lo ayeke mû maboko na mo ti hinga Jéhovah nzoni mingi. Ndani la Jésus atene: “Zo so abâ mbi abâ nga Babâ awe.”​—Jean 14:9.

16. Jésus afa lani tënë ti nyen? Aye so Jésus ayeke fa lani alondo na ndo wa?

 ¹⁶ Azo mingi airi Jésus “Maître”. (Jean 1:38; 13:13). Mbeni kpengba ye so lo fa lani ayeke “nzoni tënë ti Royaume.” Royaume ni ayeke nyen? A yeke gouvernement ti Nzapa so ayeke na yayu so ayeke komande ande na ndö ti sese kue na ayeke ga na aye ti nzoni na azo so amä yanga ti Nzapa (Matthieu 4:23). Aye kue so Jésus ayeke fa lani alondo na Jéhovah. Jésus atene lani, atene: “Ye so mbi fa ayeke ti mbi pëpe, me a yeke ti lo so atokua mbi.” (Jean 7:16). Jésus ahinga lani so Jéhovah aye ti tene azo amä nzoni tënë so atene Royaume ti Nzapa ayeke komande ande na ndö ti sese.

17. Jésus afa lani tënë na ndo wa? Ngbanga ti nyen la lo sara lani kue ti fa ye na azo?

¹⁷ Jésus afa lani ye na ndo wa? Lo fa ye na ndo kue so lo wara azo dä. Lo fa lani ye na yâ ti agbata, na yâ ti akete kodro, na yâ ti agara, na aplace ti bungbi nga na yanga-da ti azo. Lo ku lani ti tene azo la aga na mbage ti lo pëpe. Mingi ni, lo la lo yeke gue na mbage ti ala (Marc 6:56; Luc 19:5, 6). Jésus asara lani kua ngangu nga lo mû ngoi ti lo nga na ngangu ti lo mingi ti fa ye na azo. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so lo hinga lani so Nzapa aye ti tene lo sara tongaso nga ngbanga ti so lo mä yanga ti Babâ ti lo lakue (Jean 8:28, 29). Jésus afa nga lani tënë na azo ngbanga ti so lo bâ mawa ti ala. (Diko Matthieu 9:35, 36.) Lo bâ lani so akota zo ti nzapa ayeke fa tâ tënë na ndö ti Nzapa nga na Royaume ti lo na azo pëpe. Tongaso, lo ye lani ti sara kue ti mû maboko na azo mingi ti mä nzoni tënë.

18. Asarango ye ti Jésus wa la mo ye ni mingi?

¹⁸ Jésus aye lani azo nga lo yeke bi bê na ala. Lo yeke sara ye lani na nzoni bê nga a yeke ngangu na azo pëpe ti  sara tënë na lo. Même amolenge aye lani ti duti na terê ti lo (Marc 10:13-16). Jésus ayeke sara ye lani lakue na azo na lege ni. Lo ke tënë ti goro na fango ngbanga ti kirikiri (Matthieu 21:12, 13). Lo yeke lani na fini na mbeni ngoi so adroit ti awali ayeke mingi ape nga a ne ala pëpe. Me Jésus asara ye na ala lakue na nengo ala (Jean 4:9, 27). Jésus asara lani terê ti lo lakue kete. Na tapande, na mbeni lakui, lo sukula gere ti adisciple ti lo, mbeni ye so gï azo ti kua la ayeke sara ni lani.​—Jean 13:2-5, 12-17.

19. Tapande wa la afa so Jésus ahinga lani ye so azo ayeke na bezoin ni nga lo ye ti mû maboko na ala?

¹⁹ Jésus ahinga lani ye so azo ayeke tâ na bezoin ni nga lo ye ti mû maboko na ala. Ye so asigi polele na ngoi so lo sara kua na ngangu so Nzapa amû na lo ti sara amiracle ti sava azo (Matthieu 14:14). Na tapande, mbeni zo ti buruma aga lani na terê ti Jésus na lo tene: “Tâ tongana mo ye, mo lingbi ti sara si terê ti mbi aga nzoni.” Pasi so koli so ayeke bâ apusu lani Jésus ti sara ye. Lo bâ mawa ti lo na lo ye ti mû maboko na lo. Tongaso, Jésus ayôro maboko ti lo, lo ndu koli ni, na lo tene na lo: “Mbi ye! Zia terê ti mo aga nzoni.” Na zo ti kobela ni awara sava (Marc 1:40-42). Tara ti bâ tongana nyen la terê ti koli so anzere lani.

20, 21. Tongana nyen la Jésus azia nzoni tapande ti mango yanga ti Nzapa?

²⁰ Jésus azia nzoni tapande ti mango yanga ti Nzapa. Atâa nyen la asi na lo wala nyen la awato ti lo asara na lo, lo ngbâ lani be-ta-zo na Babâ ti lo. Na tapande, na ngoi so Satan atara lo, lo sara lani siokpari pëpe (Matthieu 4:1-11). Ambeni fami ti Jésus wani amä na bê pëpe so lo la lo yeke Messie ni na ambeni atene lani so “ye asara li ti  lo awe”, me Jésus angbâ lani ti sara kua ti Nzapa (Marc 3:21). Na ngoi so awato ti lo asara sioni na lo, lo ngbâ be-ta-zo na Nzapa nga lo gi lâ oko pëpe ti sara sioni na ala.​—1 Pierre 2:21-23.

²¹ Même na ngoi so Jésus abâ pasi na lo kui sioni kuâ, lo ngbâ be-ta-zo na Jéhovah. (Diko aPhilippien 2:8.) Tara ti bâ tongana nyen a lingbi lo gbu ngangu na yâ ti aye mingi na lango ti kuâ ti lo. A gbu lo, atémoin ti wataka abi tënë na li ti lo atene lo zonga Nzapa, ajuge so aye tënë ti goro adë ngbanga na li ti lo, gbâ ti azo ahe lo, aturugu asara sana na lo nga ala pika lo na pointe na ndö ti keke. Na ngoi so lo yeke kui lo dekongo, lo tene: “Ye kue ahunzi awe!” (Jean 19:30). Lango ota na peko ti  kuâ ti Jésus, Jéhovah azingo lo na lo mû na lo terê ti yingo (1 Pierre 3:18). Ayenga kete na pekoni, Jésus akiri na yayu, “lo duti na terê ti Nzapa na mbage ti maboko ti lo ti koli,” na lo ku ti tene Nzapa azia lo Gbia.​—aHébreu 10:12, 13.

22. Ndali ti so Jésus angbâ lani be-ta-zo na Babâ ti lo, laso lege azi na e ti wara nyen?

²² Ndali ti so Jésus angbâ lani be-ta-zo na Babâ ti lo, lege azi na e laso ti duti ande na fini lakue lakue na yâ ti paradis na ndö ti sese, gï tongana ti so Jéhovah aleke lani na bê ti lo ti sara. Na yâ ti chapitre ti peko, e yeke bâ tongana nyen la kuâ ti Jésus azi lege na e ti ngbâ na fini lakue lakue.