1, 2. (a) Pe e te iloa lelei se tasi pe afai e na o lona igoa e te iloaina? Faamatala. (e) O ā manatu o tagata e faatatau iā Iesu?

E TOʻATELE tagata taʻutaʻua i le lalolagi. Atonu e te iloa le igoa o se tagata taʻutaʻua. Ae e lē faapea a e iloa le igoa o lenā tagata, ona e iloa lelei ai lea o ia. E lē faapea ai ua e iloa mea uma e faatatau iā te ia ma le ituaiga o tagata e iai moni o ia.

² Atonu ua e faalogo e faatatau iā Iesu Keriso, e ui lava na soifua o ia i le lalolagi i le pe ā ma le 2,000 tausaga ua mavae. Peitaʻi, o le toʻatele o tagata e latou te lē iloa lelei le ituaiga o tagata e iai moni Iesu. E fai mai isi o ia o se tagata lelei, ae fai mai isi o ia o se perofeta. E talitonu nisi o ia o le Atua. Ae o le ā sou manatu?—Tagaʻi i le Faaopoopoga 12.

3. Aiseā e tāua ai ona e iloa Ieova le Atua ma Iesu Keriso?

³ E tāua ona e iloa le aʻoaʻoga moni e faatatau iā Iesu. Aiseā? Ua faapea mai le Tusi Paia: “O le ola e faavavau foʻi lenei, ia latou iloa oe, le Atua moni e toʻatasi, atoa ma lē na e auina mai, o Iesu Keriso.” (Ioane 17:3) Ioe, pe afai e te iloa le mea moni e uiga iā Ieova ma Iesu, o le a mafai ona e ola e faavavau i le lalolagi parataiso. (Ioane 14:6)  O lou iloaina foʻi o le mea moni e faatatau iā Iesu, o le a aogā iā te oe talu ai o ia le faaaʻoaʻoga sili o le auala e ola ai ma feutagaʻi ai ma isi. (Ioane 13:34, 35) I le Mataupu 1 na tatou iloiloina ai le aʻoaʻoga moni e faatatau i le Atua. Ae o lea o le a tatou iloiloina le aʻoaʻoga a le Tusi Paia e faatatau iā Iesu.

4. O le ā ua faailoa mai i upu nei: “Mesia” ma le “Keriso”?

⁴ Mo le tele o tausaga a o leʻi fanau mai Iesu, na folafola mai ai e Ieova i le Tusi Paia o le a ia auina mai le Mesia po o le Keriso. O le upu “Mesia” e maua mai i le gagana Eperu, ae o le upu “Keriso” e maua mai i le gagana Eleni. O nei faalupega po o taʻu, ua faailoa mai ai o le a filifilia e le Atua le Mesia na folafolaina mai ma avatu iā te ia se tulaga faapitoa. O le a faataunuuina e le Mesia folafolaga uma a le Atua. O le a e aʻoaʻoina pe e faapefea ona aogā iā te oe i le taimi lenei, le togiola sa saunia e Iesu a o iai i le lalolagi. Peitaʻi a o leʻi fanau mai Iesu, e toʻatele na tuufesili, ʻO ai o le a avea ma Mesia?’

5. Pe na talitonu soo o Iesu o ia o le Mesia?

⁵ Na mautinoa e soo o Iesu, o ia o le Mesia na folafolaina mai. (Ioane 1:41) O se faataʻitaʻiga, na faapea atu Simona Peteru iā Iesu: “O oe o le Keriso.” (Mataio 16:16) E faapefea ona tatou mautinoa o Iesu o le Mesia?

6. Na faapefea ona fesoasoani Ieova i tagata lotofaamaoni ina ia iloa po o ai le Mesia?

 ⁶ A o leʻi taitai fanau mai Iesu, e tele faamatalaga sa faamauina e perofeta a le Atua e fesoasoani ai i tagata e iloa le Mesia. E faapefea ona iloa e tagata le Mesia? O se faataʻitaʻiga, seʻi faapea na fai atu se tasi e te alu e faatali se tagata e te leʻi feiloaʻi muamua i ai, i le fale faatali pasi. Pe afai e manino faamatalaga na avatu e lenā tagata iā te oe, e mautinoa o le a faigofie ona e iloa le tagata lea e te alu e faatali. I se tulaga tutusa, na faaaogā e Ieova ana perofeta e faailoa mai iā i tatou mea o le a faia e le Mesia, ma le mea o le a tupu iā te ia. O le faataunuuga o na valoaga uma ua fesoasoani i tagata lotofaamaoni e iloa ai, o Iesu o le Mesia.

7. O ā ni valoaga se lua e faamaonia ai o Iesu o le Mesia?

⁷ Seʻi manatu i ni faaaʻoaʻoga se lua. Muamua, i le 700 tausaga a o leʻi fanau mai Iesu, na valoia ai e Mika o le a fanau mai le Mesia i le aai laʻitiiti o Peteleema. (Mika 5:2) O le aai tonu lava lenā na fanau ai Iesu. (Mataio 2:1, 3-9) Lua, na valoia e Tanielu o le a aliaʻe mai le Mesia i le 29 T.A. (Tanielu 9:25) O nisi nei o faaaʻoaʻoga e lua mai i le tele o valoaga e faamaonia manino ai, o Iesu le Mesia na folafolaina mai.—Tagaʻi i le Faaopoopoga 13.

8, 9. O le ā le mea na tupu i le papatisoga o Iesu e faamaonia ai o ia o le Mesia?

⁸ Na faailoa manino mai e Ieova o Iesu o le Mesia. Na folafola e le Atua o le a ia faaali atu iā  Ioane le Papatiso se faailoga, e na te iloa ai po o ai le Mesia. Ina ua alu atu Iesu iā Ioane ina ia papatisoina o ia i le vaitafe o Ioritana i le 29 T.A., na vaaia ai e Ioane lenā faailoga. O le faamatalaga lenei a le Tusi Paia i le mea na tupu: “Ua uma ona papatisoina Iesu, ona maliu aʻe loa lea o ia mai le vai. Faauta! ua matala mai le lagi, ma ua iloa atu ai e Ioane le agaga o le Atua e pei o se lupe ua alu ifo i ona luga. Faauta foʻi! Ua faapea mai le siʻufofoga mai i le lagi: ʻO loʻu Atalii pele lenā, o lē ua malie i ai loʻu loto.’” (Mataio 3:16, 17) Ina ua vaaia e Ioane lenei faailoga ma faalogo i ai, na ia iloa ai o Iesu o le Mesia. (Ioane 1:32-34) I lenā aso ina ua liligi ifo e le Atua lona agaga i luga o Iesu, na avea ai o ia ma Mesia. O ia o lē ua filifilia e le Atua e avea ma Taʻitaʻi ma Tupu.—Isaia 55:4.

⁹ O valoaga o le Tusi Paia, o fetalaiga a Ieova lava ia ma le faailoga na ia faaali atu i le papatisoga o Iesu, ua faamaonia ai o Iesu o le Mesia. Ae o fea na afio mai ai Iesu, ma o le ā le ituaiga o tagata na iai o ia? Seʻi o tatou iloilo po o le ā le faamatalaga a le Tusi Paia.

10. O le ā ua aʻoaʻoina i le Tusi Paia e faatatau i le soifuaga o Iesu a o leʻi afio mai i le lalolagi?

¹⁰ Ua aʻoaʻoina i le Tusi Paia na soifua Iesu i le lagi mo se taimi umi a o leʻi afio mai i le lalolagi. Na taʻua e Mika “e mai anamuā” le Mesia. (Mika  5:2) E tele taimi na fetalai ai Iesu lava ia na soifua muamua o ia i le lagi, a o leʻi fanau mai o se tagata. (Faitau le Ioane 3:13; 6:38, 62; 17:4, 5.) E oo foʻi i le taimi a o leʻi afio mai Iesu i le lalolagi, na iai sa la faiā faapitoa ma Ieova.

11. Aiseā e matuā pele ai Iesu iā Ieova?

¹¹ E matuā pele Iesu iā Ieova. Aiseā? Talu ai na muamua foafoaina o ia e le Atua i lo o isi mea uma lava. O le māfuaaga lea ua taʻua ai o ia “o le ulumatua o foafoaga uma.” * (Kolose 1:15) E pele foʻi Iesu iā Ieova ona e na o ia lava na faia tuusaʻo e Ieova. O le māfuaaga lenā ua taʻua ai o ia o le “Atalii e toʻatasi.” (Ioane 3:16) E na o Iesu foʻi na faaaogā e Ieova e foafoaina ai isi mea uma lava. (Kolose 1:16) Ua na o Iesu foʻi ua taʻua o “le Upu,” auā na faaaogā o ia e Ieova e faailoa atu ai ana feʻau ma faatonuga i agelu ma tagata.—Ioane 1:14.

12. E faapefea ona tatou iloa e lē tutusa Iesu ma le Atua?

¹² E talitonu nisi tagata e tutusa Iesu ma le Atua. Ae e lē o le aʻoaʻoga lenā a le Tusi Paia. Ua faapea mai le Tusi Paia na foafoaina Iesu, o lona uiga e iai le amataga o Iesu. Ae o Ieova o lē na foafoaina mea uma, e leai sona amataga. (Salamo 90:2) I le avea ai ma Atalii o le Atua, e leʻi iai lava se  taimi na mafaufau ai Iesu e avea o ia ma Atua. E manino lava le aʻoaʻoga a le Tusi Paia e sili atu le Tamā i lo o le Atalii. (Faitau le Ioane 14:28; 1 Korinito 11:3.) E na o Ieova lava o le “Atua, o Lē e ona le malosi uma lava.” (Kenese 17:1) O ia o lē e silisili ese ma e sili ona malosi i le lagi ma le lalolagi.—Tagaʻi i le Faaopoopoga 14.

13. Aiseā ua faapea mai ai le Tusi Paia o Iesu “ua foliga i le Atua e lē vaaia”?

¹³ E faitau piliona tausaga na galulue faatasi ai Ieova ma lona Atalii o Iesu, a o leʻi foafoaina le lagi ma le lalolagi. E mautinoa lava le matuā alofa o le tasi i le isi. (Ioane 3:35; 14:31) O le faaaʻoaʻo atoatoa o Iesu i uiga o lona Tamā, ua māfua ai ona taʻua o ia i le Tusi Paia “ua foliga i le Atua e lē vaaia.”—Kolose 1:15.

14. Na faapefea ona fanau mai le Atalii pele o Ieova o se tagata?

¹⁴ Na lotomalie le Atalii pele o Ieova e tuua le lagi ae fanau mai i le lalolagi o se tagata. Na faapefea ona tupu lenā mea? Na faavavega ona tuu e Ieova i le manava o se taupou e igoa iā Maria le ola o lona Atalii. I lenei auala, e leʻi manaʻomia ai ona iai se tamā faaletagata o Iesu ina ia fanau mai ai o ia. O lea na fanauina ai e Maria se tama tama e lelei atoatoa, ma faaigoa o ia iā Iesu.—Luka 1:30-35.

15. E faapefea ona e iloa lelei Ieova?

¹⁵ E tele mea e mafai ona e aʻoaʻoina e faatatau  iā Iesu, lona soifuaga ma ona uiga, e ala i le faitau i tusi o le Tusi Paia o Mataio, Mareko, Luka ma Ioane. Ua taʻua na tusi o Evagelia. Talu ai e pei Iesu o lona Tamā, o mea e te faitauina o le a fesoasoani foʻi iā te oe e iloa lelei ai Ieova. O le māfuaaga lenā na mafai ai ona faapea mai Iesu: “O lē ua vaai mai iā te aʻu, ua vaai foʻi o ia i le Tamā.”—Ioane 14:9.

16. O le ā na aʻoaʻo atu e Iesu, ma o fea e faavae mai ai ana aʻoaʻoga?

¹⁶ Na taʻua e le toʻatele o tagata Iesu o le “Aʻoaʻo.” (Ioane 1:38; 13:13) O se tasi o mea e sili ona tāua sa ia aʻoaʻoina atu, o “le tala lelei o le malo.” O le ā lenei Malo? O le pulega lea a le Atua o le a pule mai i le lagi i le lalolagi atoa, ma aumaia faamanuiaga i tagata e usiusitaʻi i le Atua. (Mataio 4:23) O mea uma lava na aʻoaʻoina e Iesu e mai iā Ieova. Na fetalai Iesu: “O mea ua ou aʻoaʻoina atu, e lē o ni oʻu manatu, a o manatu o lē na auina mai aʻu.” (Ioane 7:16) Na silafia e Iesu e finagalo Ieova ina ia faalogo tagata i le tala lelei e faapea, o le a pule le Malo o le Atua i le lalolagi atoa.

17. (a) O fea sa aʻoaʻo atu ai Iesu? (e) Aiseā sa taumafai malosi ai o ia e aʻoaʻo atu i isi?

¹⁷ O fea sa aʻoaʻo atu ai Iesu? O so o se mea lava e na te maua ai tagata. Na ia aʻoaʻo atu i laufanua o iai faatoʻaga, i aai, o nuu, maketi, le malumalu, sunako ma fale o aiga. E leʻi faatalitalia e Iesu tagata e ō atu iā te ia. Peitaʻi, na masani ona alu o ia  i le mea o loo iai tagata. (Mareko 6:56; Luka 19:5, 6) Sa galue mamafa Iesu ma faaalu le tele o lona taimi ma lona malosi e aʻoaʻoina ai tagata. O le ā le māfuaaga? Talu ai sa ia silafia o le finagalo lea o lona Tamā, ma e usitaʻi foʻi o ia i lona Tamā i taimi uma. (Ioane 8:28, 29) Na talaʻi foʻi Iesu ona o lona alofa mutimutivale i tagata. (Faitau le Mataio 9:35, 36.) Na ia silafia e lē o aʻoaʻoina e taʻitaʻi lotu le mea moni e faatatau i le Atua ma lona Malo. O lea, sa manaʻo ai o ia e fesoasoani i le toʻatele e mafai ai e faalogo i le tala lelei.

18. O ā uiga o Iesu e sili ona e fiafia i ai?

¹⁸ O Iesu o se tagata e alofa ma manatu mamafa i tagata. Sa agalelei o ia ma sa faigofie ona talanoa atu tagata iā te ia. Sa fiafia foʻi le fanau iti e ō atu iā te ia. (Mareko 10:13-16) Sa tonu i taimi uma ana gaoioiga. Na ʻinoʻino o ia i faiga piʻopiʻo ma faiga lē tonu. (Mataio 21:12, 13) Na soifua o ia i se taimi e leʻi tele ai ni aiā tatau a fafine, ma lē faaaloalogia ma lē faamamaluina ai i latou. Ae e leʻi faapena Iesu, sa ia feutagaʻi i taimi uma ma fafine i se auala faaaloalo ma faamamaluina i latou. (Ioane 4:9, 27) Sa faaalia foʻi e Iesu le lotomaulalo moni. O se faaaʻoaʻoga, na ia mulumuluina vae o ona aposetolo i se tasi afiafi, o se gaoioiga e masani ona faia e se auauna.—Ioane 13:2-5, 12-17.

19. O le ā se faaaʻoaʻoga e faaalia ai na silafia e Iesu mea sa manaʻomia moni e tagata, ma na finagalo o ia e fesoasoani iā i latou?

¹⁹ Na silafia e Iesu mea sa manaʻomia moni e  tagata, ma na finagalo o ia e fesoasoani iā i latou. Na matuā manino lenei tulaga ina ua ia faaaogāina le mana o le Atua e faamālōlōina faavavega ai tagata. (Mataio 14:14) O se faaaʻoaʻoga, na sau se tamāloa lepela iā Iesu ma faapea atu iā te ia: “A e finagalo i ai, e mafai lava ona e faamamā iā te aʻu.” Sa ootia le finagalo o Iesu i le vaai atu i tigā ma mafatiaga o lenei tamāloa. Na tigā alofa o ia i lenei tamāloa ma manaʻo e fesoasoani iā te ia. O lea na faaloaloa atu ai lona aao ma paʻi atu i le tamāloa, ma faapea atu: “Ou te loto i ai. Inā mamā ia oe.” O le mea lenā na tupu, na faamālōlōina  le tamāloa mai i lona maʻi. (Mareko 1:40-42) Seʻi mafaufau i faalogona o lenā tamāloa.

20, 21. Ua faapefea ona avea Iesu ma faaaʻoaʻoga sili o le usiusitaʻi i le Atua?

²⁰ O Iesu le faaaʻoaʻoga sili o le usiusitaʻi i le Atua. E tusa lava po o ā mea na tutupu ma po o ā foʻi gaoioiga na faia e ona fili iā te ia, ae sa ia faamaoni pea i lona Tamā. O se faaaʻoaʻoga, e leʻi agasala Iesu ina ua taumafai Satani e faaosoosoina o ia. (Mataio 4:1-11) E leʻi talitonu isi sui o le  aiga o Iesu o ia o le Mesia, ma sa latou faapea atu “ua faalētonu lona mafaufau.” E ui i lea, sa faaauau pea ona faia e Iesu le galuega a le Atua. (Mareko 3:21) Ina ua sauāina o ia e ona fili, sa faamaoni pea Iesu i le Atua ma e leʻi taumafai foʻi e toe taui atu.—1 Peteru 2:21-23.

²¹ Sa tumau pea ma le faamaoni Iesu iā Ieova, e ui na puapuagatia o ia i se maliu tigā. (Faitau le Filipi 2:8.) Seʻi mafaufau i le tele o mea sa ia onosaia i le aso na maliu ai. Sa puʻeina o ia, tuuaʻia sesē e molimau pepelo i le upuleaga i le Atua, taʻusalaina e faamasino piʻopiʻo, ulagia e le motu o tagata, fasi faamoʻamoʻa e fitafita ma tutuʻi i luga o le laau. Ina ua lata ina maliu o ia, sa ia alaga atu: “Ua taunuu!” (Ioane 19:30) Ina ua mavae aso e tolu talu ona maliu Iesu, na toe faatūina ai o ia e Ieova i se tino agaga. (1 Peteru 3:18) I ni nai vaiaso mulimuli ane, na toe afio aʻe ai Iesu i le lagi ma “nofo ai i le itu taumatau o le Atua,” ma faatali ai i le taimi e faia ai o ia e Ieova ma Tupu.—Eperu 10:12, 13.

22. O le ā le avanoa ua tatou maua ona o le tumau ma le faamaoni o Iesu i lona Tamā?

²² Talu ai na tumau ma le faamaoni Iesu i lona Tamā, ua tatou maua ai le avanoa e ola ai e faavavau i se lalolagi parataiso e pei lava ona finagalo i ai Ieova. I le mataupu o sosoo mai, o le a tatou iloiloina ai pe e faapefea i le maliu o Iesu ona tatou maua ai le avanoa e ola ai e faavavau.