1, 2. (a) Kumbi mungakamba kuti mutimuziŵa umampha munthu wakutchuka asani muziŵa ŵaka zina laki? Konkhosani. (b) Kumbi ŵanthu akamba kuti Yesu ndiyani?

PACHARU chapasi pe ŵanthu anandi akutchuka. Panyaki muziŵa zina la munthu munyaki wakutchuka. Kweni kuziŵa ŵaka zina laki nkhwakukwana cha, mukhumbika kuziŵa vo wachita pa umoyu waki ndipuso nkharu yaki.

² Vingachitika kuti mukuvwapu zaku Yesu Khristu, chinanga kuti pajumpha vyaka pafupifupi 2,000 kutuliya po wanguziya pacharu chapasi. Ŵanthu anandi atimuziŵa umampha cha Yesu. Anyaki akamba kuti wenga munthu wamampha, anyaki atiti wenga mchimi penipo anyaki agomeza kuti ndi Chiuta. Kumbi imwi muwona wuli?—Wonani Fundu Yakukumaliya ya nambala 12.

3. Ntchifukwa wuli mukhumbika kuziŵa Yehova Chiuta ndi Yesu Khristu?

³ Mukhumbika kuziŵa unenesa wakukwasana ndi Yesu. Ntchifukwa wuli tikamba viyo? Bayibolu likamba kuti: “Azamusaniya umoyu wamuyaya asani aziŵa imwi Chiuta yija waunenesa, ndi Yesu Khristu yo mungumutuma.” (Yohane 17:3) Mungazija ndi umoyu wamuyaya muparadayisu pacharu chapasi asani mwaziŵa Yehova ndi Yesu. (Yohane 14:6) Asani mungamuziŵa umampha Yesu, muziŵengi mo mungajaliya kweniso mo mungachitiya vinthu ndi anyinu. (Yohane 13:34, 35) Mu Mutu 1, tikusambira zaku Chiuta. Sonu tisambirengi vo Bayibolu likamba vakukwasana ndi Yesu.

4. Kumbi zina lakuti “Mesiya” pamwenga “Khristu” ling’anamuwanji?

⁴ Yehova wangulayiza kuti wazamutumiza Mesiya pamwenga kuti Khristu. Iyu wachilayiza ndipu kwaja vyaka vinandi kuti Yesu wazi pacharu chapasi. Zina lakuti, “Mesiya” lituliya ku mazu nga Chiheberi ndipu lakuti, “Khristu” lituliya ku mazu nga Chigiriki. Mazina ngenanga ngang’anamuwa kuti Chiuta watingi wazisankhengi munthu yo wazimupasanga udindu wapade. Kuziya mu munthu mwenuyu, vosi vo Chiuta wangulayiza vazifiskikanga. Sembi yaku Yesu yingakuwovyani so mazuŵa nganu. Kweni Yesu wechendawi, ŵanthu anandi ajifumbanga kuti, ‘Kumbi ndiyani yo wazamuja Mesiya?’

5. Kumbi akusambira aku Yesu angugomeza kuti iyu wenga Mesiya?

⁵ Akusambira aku Yesu akayikiyanga cha kuti Yesu wenga nadi Mesiya wakulayizika. (Yohane 1:41) Mwakuyeruziyapu, Simoni Petro wangukambiya Yesu kuti: “Ndimwi Khristu.” (Mateyu 16:16) Kumbi isi tingalongo wuli kuti tigomeza kuti Yesu ndi Mesiya?

6. Kumbi Yehova wanguŵawovya wuli ŵanthu a mtima wamampha kuti aziŵi Mesiya?

⁶ Kwa vyaka vinandi Yesu wechendaweku, achimi aku Chiuta angulemba fundu zinandi zo zatingi ziwovyengi ŵanthu kuziŵa Mesiya. Kumbi zatingi ziŵawovyengi wuli? Tiyeruziyi kuti akutumani kuti mukalonde mulendu kudepoti. Mulendu yo mutimuziŵa cha ndipu kudepoti ko mulutengi, kusanirika ŵanthu anandi. Asani munthu yo wakutumani wakukonkhosiyani umampha vakukwasana ndi mulendu yo, kungaŵa kwambula kusuza kuchimuziŵa. Mwakuyanana ŵaka, Yehova wangugwirisiya ntchitu achimi kuti atikonkhose vo Mesiya watingi wazichitengi ndipuso vo vatingi vizimuchitikiyengi. Kufiskika kwa mauchimi ngo, kunguwovya ŵanthu kuziŵa kuti Yesu ndiyu Mesiya.

7. Kumbi ndi mauchimi ngaŵi nanga ngo ngalongo kuti Yesu ndi Mesiya?

 ⁷ Tiyeni tiwoni ngaŵi mwa mauchimi ngenanga. Mika wangukamba kuti Mesiya wazamuwiya mutawuni yimana ya Betelehemu. Pangujumpha vyaka 700, pavuli paki ndipu Yesu wawangaku. (Mika 5:2) Yesu wanguwiya nadi mutawuni yeniyi! (Mateyu 2:1, 3-9) Danyele nayu wangukamba kuti Mesiya wazamuziŵika mu chaka cha 29 C.E. (Danyele 9:25) Takambapu ŵaka mauchimi ngaŵi pa mauchimi nganandi ngo ngalongo kuti Yesu ndi Mesiya wakulayizika.—Wonani Fundu Yakukumaliya ya nambala 13.

8, 9. Ndi vinthu nivi vo vinguchitika Yesu wati wabatizika ŵaka vo vingulongo kuti iyu ndi Mesiya?

⁸ Yehova wakulongo kuti Yesu ndi Mesiya. Iyu wangulayiza kuti wapasengi Yohane Mubatizi chisimikizu chakumuwovya kuti waziŵi Mesiya. Yohane wanguwona chisimikizu chenichi wachibatiza Yesu mumsinji wa Yordane mu chaka cha 29 C.E. Bayibolu lititikambiya vo vinguchitika, ilu likamba kuti: “Wati wabatizika, nyengu yeniyo Yesu wanguzuwuka mumaji, ndipu awonani! kuchanya kungujulika, ndipu Yohane wanguwona mzimu waku Chiuta uchisikiya paku Yesu nge nkhunda. Awonani! Panguvwika so mazu ngakutuliya kuchanya ngakuti: ‘Uyu ndi Mwana wangu, wakwanjiwa, mweniyo ini ndasankha.’” (Mateyu 3:16, 17) Yohane wati wawona ndi kuvwa chisimikizu chenichi, wanguziŵa kuti Yesu wenga Mesiya. (Yohane 1:32-34) Pa zuŵa lo Yehova wangusankha Yesu ndi mzimu waki, Yesu wanguja Mesiya. Iyu wangusankhika ndi Chiuta kuti waje Mulongozi ndipuso Fumu.—Yesaya 55:4.

 ⁹ Mauchimi nga m’Bayibolu, mazu ngo Yehova wangulongoro ndipuso mzimu waki wo ungusikiya paku Yesu wati wabatizika ŵaka, vingulongo kuti Yesu ndi Mesiya. Kumbi Yesu wangutuliya nunkhu, nanga wenga ndi mijalidu wuli? Tiyeni tiwoni vo Bayibolu likamba.

10. Kumbi Bayibolu lisambiza kuti Yesu wenga pani wechendazi pacharu chapasi?

¹⁰ Bayibolu lisambiza kuti Yesu wajanga kuchanya wechendazi pacharu chapasi. Mika wangukamba kuti Mesiya wakujaku “kutuliya mu nyengu yakali.” (Mika 5:2) Kanandi, Yesu wakambanga kuti wajanga kuchanya wechendazi pacharu chapasi. (Ŵerengani Yohane 3:13; 6:38, 62; 17:4, 5.) Pa nyengu yo wenga kuchanya, iyu wayanjananga ukongwa ndi Yehova.

11. Ntchifukwa wuli Yehova watimuyanja ukongwa Yesu?

¹¹ Yehova watimuyanja ukongwa Yesu. Ntchifukwa wuli ve viyo? Iyu wangwamba kulenga Yesu wechendalengi chechosi. Ndichu chifukwa chaki Yesu wadanika kuti, “wakwamba kuwaku wachilengedu chosi.” * (Ŵakolose 1:15) Yehova watimuyanja so ukongwa Yesu chifukwa chakuti Yehova mweneku ndiyu wakumulenga. Pa chifukwa chenichi iyu wadanika kuti, “Mwana wapade.” (Yohane 3:16) Yehova wangugwirisiya ntchitu Yesu kuti walengi vinthu vinyaki vosi. (Ŵakolose 1:16) Ndipu ndi Yesu pe yo wadanika kuti, “Mazu” chifukwa Yehova wamugwirisiyanga ntchitu kuti waperekengi uthenga ndi ulongozi kwa angelu ndipuso ŵanthu.—Yohane 1:14.

12. Kumbi tiziŵa wuli kuti Yesu ndi Chiuta cha?

¹² Ŵanthu anandi agomeza kuti Yesu ndi Chiuta kweni ndivu cha vo Bayibolu lisambiza. Bayibolu likamba kuti Yesu wakuchita kulengeka. Ivi ving’anamuwa kuti iyu we ndi chiyambi. Yehova walivi chiyambi ndipu ndiyu wakulenga vinthu vosi. (Sumu 90:2) Nge Mwana waku Chiuta, Yesu wakuŵanaŵanapu cha kuti wenge Chiuta. Bayibolu  likamba mwakuvwika umampha kuti Ada mbara kuphara Mwana. (Ŵerengani Yohane 14:28; 1 Ŵakorinte 11:3.) Yehova pe ndiyu “Chiuta Wanthazizosi.” (Chiyambo 17:1) Iyu ndiyu mura ndipuso ngwanthazi ukongwa muchilengedu chosi.—Wonani Fundu Yakukumaliya ya nambala 14.

13. Ntchifukwa wuli Bayibolu likamba kuti Yesu “ntchikozu chaku Chiuta wambula kuwoneka”?

¹³ Yehova ndi Mwana waki Yesu agwiranga ntchitu limoza kwa vyaka mabiliyoni nganandi. Pa nyengu yo ndipu kuchanya ndi charu chapasi vechendalengeki. Atenere kuti ayanjananga ukongwa! (Yohane 3:35; 14:31) Yesu wangutoliyaku mijalidu ya awisi ndichu chifukwa chaki Bayibolu likamba kuti, iyu “ntchikozu chaku Chiuta wambula kuwoneka.”—Ŵakolose 1:15.

14. Ntchinthu wuli chinguchitika kuti mwana wakwanjiwa waku Yehova waziwi pacharu chapasi nge munthu?

¹⁴ Mwana wakwanjiwa waku Yehova, wenga wakunozeka kutuwa kuchanya, kuziwa pacharu chapasi nge munthu. Kumbi venivi vinguchitika wuli? Yehova wanguto umoyu waku Yesu kuchanya mwakuziziswa, kuwuŵika mumoyu mwaku Mariya yo wenga wechendagonanepu ndi munthurumi. Mwaviyo, Yesu wengavi awisi akumubala pacharu chapasi. Mariya wangubala mwana wambula ubudi ndipu wangumudana kuti Yesu.—Luka 1:30-35.

15. Ntchinthu wuli chingakuwovyani kumuziŵa umampha Yehova?

¹⁵ Asani mungaŵerenga buku la Mateyu, Marko, Luka ndi Yohane, mungasambira vinandi vakukwasana ndi Yesu, umoyu waki ndipuso mijalidu yaki. Iyu we ndi mijalidu nge ya Awisi. Mwaviyo, vo muŵerengengi vikuwovyeningi kumuziŵa so umampha Yehova. Ndichu chifukwa chaki Yesu wangukamba kuti: “Yo wawona ini, wawona so Ada.”—Yohane 14:9.

16. Kumbi Yesu wasambizanganji, nanga vo wasambizanga vingutuliya pani?

 ¹⁶ Ŵanthu anandi adananga Yesu kuti, “Musambizi.” (Yohane 1:38; 13:13) “Uthenga wamampha wa Ufumu” wenga chimoza mwa vinthu vakukhumbika ukongwa vo Yesu wasambizanga. Kumbi Ufumu wenuwu ntchinthu wuli? Ndi boma laku Chiuta lo le kuchanya, lo lazamulamuliya charu chosi chapasi ndipu lizisengi vitumbiku ku ŵanthu wo avwiya Chiuta. (Mateyu 4:23) Vosi vo Yesu wasambizanga vingutuliya kwaku Yehova. Yesu wangukamba kuti: “Vo ndisambiza vangu cha, kweni vaku yo wakundituma.” (Yohane 7:16) Yesu wanguziŵa kuti Yehova wakhumba kuti ŵanthu avwi uthenga wamampha wakuti Ufumu waku Chiuta ulamuliyengi charu chosi.

17. Kumbi Yesu wasambizanga nunkhu, nanga ntchifukwa wuli wapharazanga mwaphamphu?

¹⁷ Kumbi Yesu wasambizanga nunkhu? Kwekosi ko wasaniyanga ŵanthu. Iyu wasambizanga kubwalu kwa matawuni kweniso mumatawuni, mumizi, mumisika, mumalu ngo ŵanthu asopiyangamu ndipuso kunyumba za ŵanthu. Yesu walindizanga cha kuti ŵanthu ndiwu ŵazi kwaku iyu. Kanandi iyu ndiyu wakanga ko kwe ŵanthu. (Marko 6:56; Luka 19:5, 6) Yesu wapharazanga mwaphamphu ndipu wamaliyanga nyengu yaki ndi nthazi zaki pakusambiza ŵanthu. Ntchifukwa wuli wachitanga viyo? Iyu waziŵanga kuti ndivu Chiuta wakhumbanga kuti wachitengi kweniso walongonga kuti nyengu zosi wavwiyanga Awisi. (Yohane 8:28, 29) Yesu wapharazanga so chifukwa chakuti wavwiyanga lisungu ŵanthu. (Ŵerengani Mateyu 9:35, 36.) Iyu wawonanga kuti alongozi amatchalitchi aŵasambizanga cha ŵanthu unenesa wakukamba zaku Chiuta ndi Ufumu waki. Mwaviyo, wakhumbanga kovya ŵanthu anandi kuti avwi uthenga wamampha.

18. Kumbi ndi mijalidu niyi yaku Yesu yo yimwi mutanja?

¹⁸ Yesu waŵanaŵaniyanga ŵanthu ndipuso waŵayanjanga. Iyu wenga walisungu ndipu ŵanthu achitanga mantha  cha kukamba nayu. Chinanga mbana nawu ayanjanga kuja nayu pamoza. (Marko 10:13-16) Yesu wenga wambula sankhu. Watinkhanga chinyengu kweniso vinthu vambula urunji. (Mateyu 21:12, 13) Mu nyengu yaki, anthukazi ŵengavi wanangwa wakuchita vinthu vinyaki ndipu apasikanga ulemu cha kweni Yesu wawonanga anthukazi mwakwenere ndipu waŵapasanga ulemu. (Yohane 4:9, 27) Iyu wenga wakujiyuyuwa ukongwa. Mwakuyeruziyapu, zuŵa linyaki usiku wangusambisa malundi nga akutumika, kanandi ntchitu yeniyi yagwirikanga ndi kapolu.—Yohane 13:2-5, 12-17.

19. Ntchakuwoniyapu nichi cho chilongo kuti Yesu waziŵanga vo ŵanthu akhumbika ndipu wakhumbisisanga kuŵawovya?

¹⁹ Yesu waziŵanga vo ŵanthu akhumbika ndipu wakhumbisisanga kuŵawovya. Venivi vinguwoneka po wangugwirisiya ntchitu nthazi yo wangupasika ndi Chiuta kuti wachizgi ŵanthu mwakuziziswa. (Mateyu 14:14) Mwakuyeruziyapu, munthu munyaki wamakhati wanguza kwaku Yesu ndi kumupempha kuti: “Asani mukhumba, munganditowesa.” Yesu wangukwasika chifukwa chakusuzika kweniso urwirwi wo munthu yo wavwanga. Iyu wanguchita chitima ndipu wangukhumbisisa kumuwovya. Yesu wangutambasuwa janja laki ndipu wangumuko ndi kukamba kuti: “Ndikhumba! Ja wakutowa.” Munthu yo wanguchira! (Marko 1:40-42) Muŵanaŵana kuti munthu yo wanguvwa wuli?

20, 21. Ntchifukwa wuli tikamba kuti Yesu ntchakuwoniyapu chamampha ukongwa pa nkhani yakuvwiya Chiuta?

²⁰ Yesu ntchakuwoniyapu chamampha ukongwa pa nkhani yakuvwiya Chiuta. Mwambula kuphwere kanthu vo vinguchitika ndipuso vo arwani ŵaki angumuchitiya, iyu wenga wakugomezeka kwa Awisi. Mwakuyeruziyapu, pa nyengu yo Satana wamuyesanga, Yesu wangukana  kuchita vo wangumukambiya. (Mateyu 4:1-11) Abali ŵaki chayiwu angugomeza cha kuti wenga Mesiya ndipu angukamba kuti, “wafuntha” kweni iyu wangulutiriza kuchita khumbu laku Chiuta. (Marko 3:21) Pa nyengu yo arwani ŵaki amuchitiyanga nkhaza, Yesu wangulutiriza kuja wakugomezeka kwaku Chiuta ndipu wanguŵaweze cha.—1 Petro 2:21-23.

²¹ Chinanga mphanyengu yo Yesu wabayikanga mwakuchita kutombozeka, wangulutiriza kuja wakugomezeka kwaku Yehova. (Ŵerengani Ŵafilipi 2:8.) Ŵanaŵaniyani vinthu vankhaza vo vingumuchitikiya pa zuŵa lenili. Angumumanga, ŵanthu anyaki angumupusikiya kuti wanyozanga Chiuta, akweruza achinyengu angukamba kuti wabayiki, chigulu cha ŵanthu chamusekanga, asilikali angumutomboza ndipuso kumukhomere pa chimiti.  Wati waja kamanavi kufwa, wangudaniliza kuti: “Ndafiska khumbu linu!” (Yohane 19:30) Yehova wangumuyusa pati pajumpha mazuŵa ngatatu kutuliya po wangufwiya ndipu wanguyuka kuja mungelu. (1 Petro 3:18) Pati pajumpha masabata ngamanavi, Yesu wanguwere kuchanya ndipu “wanguchija kujanja lamaryi laku Chiuta” kweniko wangulindiza kuti Chiuta wamuŵiki kuja Fumu.—Ŵahebere 10:12, 13.

22. Kumbi te ndi mwaŵi wuli chifukwa chakuti Yesu wangugomezeka kwa Awisi?

²² Chifukwa chakuti Yesu wangulutiriza kuja wakugomezeka kwa Awisi, te ndi mwaŵi wakuzija kwamuyaya m’paradayisu pacharu chapasi nge mo Yehova wakhumbiyanga. Mu Mutu 5, tikambisanengi mo nyifwa yaku Yesu yititiwovye kuti tizije ndi umoyu wamuyaya.