1, 2. (a) Sena inga mwaamba kuti mulimuzyi muntu umwi uulaampuwo ikuti kamumuzyi buyo zina lyakwe? Amupandulule. (b) Ino bantu bamwi basyoma nzi kujatikizya Jesu?

KULI bantu banji ibalaampuwo munyika. Ambweni mulimuzyi zina muntu umwi uulaampuwo. Pele ikwiile kumuzyiba zina muntu ooyo tacaambi kuti mulimuzyi kabotu pe. Tacaambi kuti mulaazyi makani oonse aajatikizya buumi bwamuntu ooyo alimwi abwini mbwabede.

² Ambweni mwakaamvwa kale makani aajatikizya Jesu Kristo, nokuba kuti wakapona aanyika myaka iisika ku 2,000 yainda musyule oomu. Pele bantu banji tabazyi naa Jesu wakali muntu uuli buti. Bamwi baamba kuti wakali muntu uuli kabotu, bambi baamba kuti wakali musinsimi, mpoonya bamwi basyoma kuti ngo Leza ngomunya. Ino nywebo muyeeya buti?—Amubone Bupanduluzi Buyungizyidwe 12.

3. Nkaambo nzi ncociyandika kapati kuti nywebo mumuzyibe Jehova Leza alimwi a Jesu Kristo?

³ Cilayandika kapati kuti nywebo mukazyibe kasimpe kajatikizya Jesu. Nkaambo nzi? Bbaibbele lyaamba kuti: “Eeci caamba buumi butamani, ikuti bakuzyiba yebo O Leza mwini-mwini ooli olikke, ayooyo ngookatuma, Jesu Kristo.” (Johane 17:3) Inzya, ikuti mwazyiba kasimpe kujatikizya Jehova alimwi a Jesu, mulakonzya kupona mane kukabe kutamani muparadaiso aanyika. (Johane 14:6) Kuyungizya waawo, ikumuzyiba Jesu kuyoomugwasya nkaambo walo utupa cikozyanyo cibotu kapati kujatikizya mbotweelede kupona alimwi ambotweelede kubacitila zintu  bantuma. (Johane 13:34, 35) Mu Cibalo 1, twakaiya makani aamasimpe kujatikizya Leza. Lino tulaiya ncoliyiisya Bbaibbele kujatikizya Jesu.

4. Ino mabala aakuti “Mesiya” alimwi a “Kristo” aamba nzi?

⁴ Myaka minji kapati katanazyalwa Jesu, Jehova wakasyomezya mu Bbaibbele kuti wakali kuyootuma Mesiya, naa Kristo. Bbala lyakuti “Mesiya” lizwa mumwaambo wa Chihebrayo, mpoonya bbala lyakuti “Kristo” lizwa mu Chigiriki. Mazina obilo aaya aabulemu atondezya kuti Leza wakali kuyoosala Mesiya iwakasyomezyegwa akumupa cuuno cisumpukide. Mesiya uyoopa kuti zisyomezyo zyoonse zya Leza zizuzikizyigwe. Alimwi Jesu ulakonzya kumugwasya noliba lino. Pele Jesu katanazyalwa, bantu banji bakali kulibuzya kuti, ‘Ino nguni uuyakuba Mesiya?’

5. Sena basikwiiya ba Jesu bakali kusyoma kuti walo ngo Mesiya?

⁵ Basikwiiya ba Jesu bakalisinizyide kuti walo ngo Mesiya iwakasyomezyegwa. (Johane 1:41) Mucikozyanyo, Simoni Petro wakaambila Jesu kuti: “Nduwe Kristo.” (Matayo 16:16) Ino inga twasinizya buti kuti Jesu ngo Mesiya?

6. Ino Jehova wakabagwasya buti bantu babombe myoyo kumuzyiba Mesiya?

⁶ Kaindi katanazyalwa Jesu, basinsimi ba Leza bakalemba makani manji aayo aakali kuyoogwasya bantu kumuzyiba Mesiya. Ino akali kuyoobagwasya buti? Atwaambe kuti mwaambilwa kuunka kucitisyini camabbaasi ikuli bantu banji kuyoocinga muntu ngomutanabwene. Ikuti umwi wamupanduluda kabotu mbwalibonya muntu ooyo, mulakonzya kumuzyiba. Mbubonya buyo, Jehova wakabelesya basinsimi bakwe kutwaambila ncaakali kuyoocita Mesiya alimwi acakali kuyoomucitikila. Ikuzuzikizyigwa kwabusinsimi boonse oobo kugwasya bantu babombe myoyo kuzyiba kuti Jesu ngo Mesiya.

7. Ino mbusinsimi nzi bobilo ibutondezya kuti Jesu ngo Mesiya?

 ⁷ Mboobu businsimi bobilo akati kabusinsimi oobo. Bwakusaanguna, myaka iisika ku 700 katanazyalwa Jesu, Mika wakasinsima kuti Mesiya wakali kuyoozyalilwa mumunzi musyoonto wa Betelehemu. (Mika 5:2) Alimwi ooko nkonkuko ncobeni nkwaakazyalilwa Jesu! (Matayo 2:1, 3-9) Bwabili, Daniele wakasinsima kuti Mesiya wakali kuyoolibonya mumwaka wa 29 C.E. (Daniele 9:25) Oobu mbusinsimi bobilo buyo akati kabusinsimi bunji ibutondezya kuti ncobeni Jesu ngo Mesiya iwakasyomezyegwa.—Amubone Bupanduluzi Buyungizyidwe 13.

8, 9. Ino ncinzi cakacitika ciindi Jesu naakabbapatizyigwa calo icitondezya kuti ngo Mesiya?

⁸ Jehova wakacisalazya kuti Jesu ngo Mesiya. Leza wakasyomezya kupa Johane Mubbapatizi citondezyo kutegwa akonzye kumuzyiba Mesiya. Ciindi Jesu naakaunka kuli Johane kuyoobbapatizyigwa mu Mulonga wa Jordano mumwaka wa 29 C.E., Johane wakacibona citondezyo eeco. Bbaibbele litwaambila cakacitika, kuti: “Naakamana kubbapatizyigwa, Jesu wakazwa mumaanzi; mpoonya julu lyakajaluka, eelyo wakabona muuya wa Leza ulaseluka mbuli nziba akuboola alinguwe. Alimwi kwakamvwugwa jwi kujulu lyakaamba kuti: ‘Ooyu Mwanaangu ngweyandisya, ngwekkomanina.’” (Matayo 3:16, 17) Ciindi Johane naakabona akumvwa citondezyo eeci, wakazyiba kuti Jesu ngo Mesiya. (Johane 1:32-34) Mubuzuba oobo, ciindi Jehova naakatila muuya wakwe aalinguwe, Jesu wakaba Mesiya. Ngonguwe Leza ngwaakasala kuba Musololi alimwi Mwami.—Isaya 55:4.

 ⁹ Businsimi bwamu Bbaibbele, majwi ngaakaamba Jehova lwakwe, alimwi acitondezyo ncaakapa Jehova ciindi Jesu naakabbapatizyigwa zitondezya kuti ncobeni Jesu ngo Mesiya. Pele ino Jesu wakazwa kuli, alimwi ino wakali muntu uuli buti? Atubone ncolyaamba Bbaibbele.

10. Ino Bbaibbele liyiisya nzi kujatikizya buumi bwa Jesu katanaboola anyika?

¹⁰ Bbaibbele liyiisya kuti Jesu wakakkala kujulu kwaciindi cilamfwu kapati katanaboola anyika. Mika wakaamba kuti Mesiya wakaliko “kuzwa kumazuba aakale-kale.” (Mika 5:2) Jesu lwakwe wakaamba ziindi zinji kuti wakali kukkala kujulu katanazyalwa kali muntu. (Amubale Johane 3:13; 6:38, 62; 17:4, 5.) Noliba leelyo katanaboola anyika, Jesu wakalaacilongwe cilibedelede a Jehova.

11. Nkaambo nzi Jehova ncamuyandila kapati Jesu?

¹¹ Jehova ulamuyanda kapati Jesu. Nkaambo nzi? Nkaambo Leza wakamulenga katanalenga zintu zyoonse kubikkilizya abangelo alimwi abantu. Aboobo Jesu wiitwa kuti “imutaanzi kuzyalwa kuzilenge zyoonse.” * (Bakolose 1:15) Kaambo akambi Jehova ncamuyandila kapati Jesu nkakuti ngonguwe alikke Jehova ngwaakalenga lwakwe kumugama. Nkakaambo kaako ncaitwa kuti “Mwanaakwe simuzyalwaalikke.” (Johane 3:16) Alimwi Jesu ngonguwe alikke Jehova ngwaakabelesya kulenga zintu zimbi zyoonse. (Bakolose 1:16) Kuyungizya waawo, Jesu alikke nguuitwa kuti “Ijwi,” nkaambo Jehova wakamubelesya kwaamba milumbe alimwi amalailile kubangelo alimwi akubantu.—Johane 1:14.

12. Ino tuzyi buti kuti Jesu a Leza tabali muntu omwe?

¹² Bantu bamwi basyoma kuti Jesu a Leza muntu omwe. Pele oobo tabusyi mboliyiisya Bbaibbele. Bbaibbele lyaamba kuti Jesu wakalengwa buya, calo caamba kuti Jesu ulaamatalikilo. Pele Jehova, ooyo iwakalenga zintu zyoonse, tajisi matalikilo pe. (Intembauzyo 90:2) Mbwali Mwana  wa Leza, Jesu kunyina buzuba mbwaakabede amuzeezo wakusola kuba Leza. Cakutainda mumbali Bbaibbele liyiisya kuti Taata mupati kwiinda Mwana. (Amubale Johane 14:28; 1 Bakorinto 11:3.) Jehova alikke ngo “Leza Singuzuzyoonse.” (Matalikilo 17:1) Ngomupati alimwi nguubainda nguzu boonse kujulu aanyika.—Amubone Bupanduluzi Buyungizyidwe 14.

13. Nkaambo nzi Bbaibbele ncolyaambila kuti Jesu “ngonguwe cinkozya ca Leza uutalibonyi”?

¹³ Jehova a Mwanaakwe, Jesu, bakali kubeleka calukamantano kwamabbiliyoni aamyaka kalitanalengwa julu alimwi anyika. Beelede kuti bakali kuyandana kapati! (Johane 3:35; 14:31) Jesu wakabwiiya kapati bube bwabausyi cakuti Bbaibbele limwaamba kuti “ngonguwe cinkozya ca Leza uutalibonyi.”—Bakolose 1:15.

14. Ino Mwana wa Jehova ngwayandisya wakazyalwa buti kali muntu?

¹⁴ Mwana wa Jehova ngwayandisya wakalisungula kuzwa kujulu akuzyalwa anyika kali muntu. Ino eeci cakakonzyeka buti? Munzila yamaleele Jehova wakalonzya buumi bwa Jesu kuzwa kujulu kubutola mwida lyanakalindu Mariya. Munzila eeyi, Jesu tanaakali kuyandika kuba abausyi bantunsi. Aboobo, Mariya wakazyala mwana uulondokede, eelyo wakamuulika zina lyakuti Jesu.—Luka 1:30-35.

15. Ino mbuti mbomukonzya kumuzyiba kabotu Jehova?

¹⁵ Mulakonzya kwiiya zinji kujatikizya Jesu, buumi bwakwe alimwi abube bwakwe kwiinda mukubala mabbuku aamu Bbaibbele aaya: Matayo, Marko, Luka alimwi a Johane. Mabbuku aaya aitwa kuti Makani Mabotu. Mbwaanga Jesu ujisi bube mbuli bwa Bausyi, nkokuti nzyomubala azyalo ziyoomugwasya kuti mumuzyibe kabotu Jehova. Nkakaambo kaako Jesu wakaamba kuti:  “Kufwumbwa ooyo wandibona wamubona awalo Taata.”—Johane 14:9.

16. Ino Jesu wakali kuyiisya makani nzi? Ino zintu nzyaakali kuyiisya Jesu zyakazwa kuli?

¹⁶ Bantu banji bakali kwiita Jesu kuti “Mwiiyi.” (Johane 1:38; 13:13) Cintu cimwi ciyandika kapati ncaakali kuyiisya, “makani mabotu aa Bwami.” Ino Bwami oobu ninzi? Nimfwulumende ya Leza yakujulu iiyakulela nyika yoonse akuleleka bantu aabo ibamumvwida Leza. (Matayo 4:23) Zintu zyoonse nzyaakali kuyiisya Jesu zyakazwa kuli Jehova. Jesu wakaamba kuti: “Nzyondiyiisya tazili zyangu pe, pele nzizya yooyo wakandituma.” (Johane 7:16) Jesu wakalizyi kuti Jehova uyanda kuti bantu bamvwe makani mabotu aakuti Bwami bwa Leza buyakulela nyika.

17. Ino Jesu wakali kuyiisyila kuli? Ino nkaambo nzi ncaakabeleka canguzu kuyiisya bantu?

¹⁷ Ino Jesu wakali kuyiisyila kuli? Wakali kuyiisya kufwumbwa nkwaajana bantu. Wakali kuyiisya kunze aaminzi, muminzi mipati, mutunzi, kumisika, mumasena aakukombela, alimwi amumaanda aabantu. Tanaakali kulindila kuti bantu baboole kulinguwe pe. Kanji-kanji wakali kubaunkila buya. (Marko 6:56; Luka 19:5, 6) Jesu wakali kubeleka canguzu akubelesya ciindi cinji alimwi anguzu zyakwe kuyiisya bantu. Nkaambo nzi? Nkaambo wakalizyi kuti eeco ncencico Leza ncaakali kuyanda kuti acite alimwi buya nkaambo lyoonse wakali kubamvwida Bausyi. (Johane 8:28, 29) Kuyungizya waawo, Jesu wakali kukambauka nkaambo wakali kubafwida lubomba bantu. (Amubale Matayo 9:35, 36.) Wakabona kuti basololi bazikombelo tiibakali kubayiisya kasimpe kujatikizya Leza alimwi a Bwami bwakwe. Aboobo wakali kuyanda kugwasya bantu banji kumvwa makani mabotu.

18. Ino mbube nzi bwa Jesu mbomukkomanina kapati?

¹⁸ Jesu wakali kubayanda bantu akubabikkila maano.  Wakali amoyo mubotu alimwi tanaakali kuyoosya kubandika anguwe. Nobaba bana bakali kwaanguluka kuba anguwe. (Marko 10:13-16) Lyoonse Jesu tanaakali kusalulula pe. Wakalibusulide bumpelenge alimwi akutalulama. (Matayo 21:12, 13) Ciindi naakali anyika, bamakaintu tiibakali kupegwa zyoolwe zinji alimwi tiibakali kulemekwa. Nokuba boobo walo Jesu lyoonse wakali kubalemeka bamakaintu akubabona kuti mbantu. (Johane 4:9, 27) Kuyungizya waawo, Jesu wakali kulicesya ncobeni. Mucikozyanyo, buzuba bumwi mangolezya, wakasanzya maulu aabaapostolo bakwe, mulimo iwakali kucitwa amubelesi bunji bwaziindi.—Johane 13:2-5, 12-17.

19. Ino ncikozyanyo nzi icitondezya kuti Jesu wakalicizyi cini ncobayandika bantu alimwi akuti wakali kuyanda kubagwasya?

¹⁹ Jesu wakalicizyi cini ncobayandika bantu, alimwi wakali kuyanda kubagwasya. Eeci cakalibonya antangalala ciindi naakabelesya nguzu zya Leza kuponya bantu munzila yamaleele. (Matayo 14:14) Mucikozyanyo, muntu umwi sicinsenda wakaboola kuli Jesu akumwaambila kuti: “Ikuti koyanda, ulakonzya kundisalazya.” Jesu wakeetezyegwa kubona mbwaakacimvwide kucisa muntu ooyu ambwaakali kupenga. Wakamufwida luzyalo alimwi wakali kuyanda kumugwasya. Aboobo Jesu wakatandabika janza lyakwe, wakamujata, akumwaambila kuti: “Ndilayanda! Kosalazyigwa.” Mpoonya muntu ooyu wakaponesyegwa! (Marko 1:40-42) Sena inga mweezyeezya mbwaakalimvwa muntu ooyu?

20, 21. Ino mbuti Jesu mbwali cikozyanyo cibotu kapati caboola kumakani aakumvwida Leza?

²⁰ Jesu ncikozyanyo cibotu kapati caboola kumakani aakumvwida Leza. Kunyina makani azintu izyakali kumucitikila naa nzyobakali kumucita basinkondonyina, wakali kusyomeka kuli Bausyi. Mucikozyanyo, Jesu tanaakabisya  pe ciindi Saatani naakasola kumusunka. (Matayo 4:1-11) Bamumukwasyi wa Jesu bamwi tiibakali kusyoma kuti walo ngo Mesiya alimwi bakaamba kuti “wasondoka,” nokuba boobo Jesu wakazumanana kucita mulimo wa Leza. (Marko 3:21) Ciindi basinkondonyina nobakali kumupenzya, Jesu wakazumanana kusyomeka kuli Leza alimwi kunyina naakasola kubajolela cibi.—1 Petro 2:21-23.

²¹ Noliba leelyo Jesu naakafwa lufwu lubi alimwi lucisa kapati, wakazumanana kusyomeka kuli Jehova. (Amubale Bafilipi 2:8.) Amuyeeye buyo zintu izyakamucitikila buzuba mbwaakafwa. Wakaangwa, bakamboni bakubeja bakamubejekezya kuti wakasampaula Leza, babetesi bampelenge bakamupa mulandu, makamu aabantu akamufwubaazya, abalo basikalumamba bakamupenzya, kumane bakamugagaila aacisamu. Naakali kuyanda kufwa,  wakoompolola kuti: “Zyazuzikizyigwa!” (Johane 19:30) Nokwakainda mazuba otatwe kafwide Jesu, Jehova wakamubusya akumupa mubili wamuuya. (1 Petro 3:18) Nokwakainda nsondo zisyoonto buyo, Jesu wakajokela kujulu, “akuyookkala kujanza lyalulyo lya Leza,” kalindila kuti Leza amubikke kuba Mwami.—Bahebrayo 10:12, 13.

22. Ino ncoolwe nzi ncotujisi lino akaambo kakuti Jesu wakasyomeka kuli Bausyi?

²² Akaambo kakuti Jesu wakazumanana kusyomeka kuli Bausyi, lino tulijisi coolwe cakupona kukabe kutamani muparadaiso aanyika, kweelana amakanze aa Jehova. Mucibalo citobela, tulabandika lufwu lwa Jesu mbolupa kuti swebo tukonzye kuba acoolwe cakupona mane kukabe kutamani.