1, 2. (a) Nga ulati umwizi loko na muntu uzibikene ikuti kuzi zina lyakwe luzutu? Pandulula. (b) Bantu basyomaanzi atala aJesu?

MBIINGI loko bantu bazibikene munyika. Ulakonzya kuziba zina lyamuntu ooyo. Pesi kuziba zina lyamuntu ooyo tazyaambi kuti umwizi loko pe. Tazyaambi kuti uzi zyoonse atala abuumi bwakwe akuti muntu uuli biyeni chachoonzyo.

² Amwi wakali wamvwa atala aJesu Kristu, nikuba kuti wakali ponede munyika minyaka iili 2 000 yakiinda. Pesi bantu biingi tabazi pe kuti Jesu wakali muntu uuli biyeni. Bamwi bantu baamba kuti wakali muntu uuli kabotu, bamwi baamba kuti wakali musinsimi, alimwi bamwi basyoma kuti nguLeza. Ani iwe utyeni?—Langa Makani Aakumamanino 12.

3. Nkaamboonzi nichiyandikana kuti uzibe kasimpe atalaa Jehova Leza aJesu?

³ Chilayandikana kapati kuti uzibe kasimpe atala aJesu. Nkaamboonzi? IBbayibbele litubuzya kuti: “Mboobu buumi ubutamani, kuti bazibe nduwe, Leza mwini-mwini, ooli olike, ayooyo ngowakatuma, nguwenya Jesu Kristo.” (Johane 17:3) Nichoonzyo, ikuti waziba kasimpe atala aJehova aJesu, ulakonzya kupona kukabe kutamani munyika yaparadayizi. (Johane 14:6) Alubo, kuziba Jesu kuyookugwasya nkaambo kakuti nchikozyano chibotu mukukkala amukubajata kabotu bamwi. (Johane 13:34, 35) Muchaandano 1, twakayiiya kasimpe atala aLeza. Lino tulayiiya nziliyiisya Bbayibbele atala aJesu.

4. Mabala aakulemeka ati “Mesiya” “aKristu” aambaanzi?

⁴ Kwaminyaka miingi Jesu katana zyalwa, Jehova wakasyomezya muBbayibbele kuti wakali kuzotuma Mesiya, naa Kristu. Ibbala lyakuti “Mesiya” lizwa mumulaka wachiHebrayo alimwi liti “Kristu” lizwa mumulaka wachiGiriki. Mabala oonse aya aakulemeka aamba kuti Leza uyoosala Mesiya wakasyomezegwa akumupa chuuno chisumpukide. Mesiya uyoochita kuti zisyomezyo zyaLeza zyoonse zikazuzikizigwe. Alubo Jesu ulakonzya kukugwasya lino. Katana zyalwa Jesu, bantu biingi bakali kulibuzya kuti, ‘Ngwani uyooba Mesiya?’

5. Basikwiiya baJesu bakali kusyoma na kuti Jesu wakali Mesiya?

⁵ Basikwiiya baJesu teebakazumbuzya pe kuti nguMesiya wakasyomezedwe. (Johane 1:41) Muchikozyano, Simoni Petro wakati kuli Jesu: “Nduwe Kristo.” (Matayo 16:16) Kujana twaba achoonzyo biyeni kuti Jesu nguMesiya?

6. Jehova wakabagwasya biyeni bantu bakalaa chiyandisyo chakuziba Mesiya kuti wakalini?

⁶ Chiindi Jesu katanazyalwa, basinsimi baLeza bakalemba makani miingi aakali kuzogwasya bantu kuziba Mesiya. Biyeni? Atutedi wakumbilwa kuya kuchilindilo chamabbaasi kuyootambula umwi muntu ngutazi. Ikuti umwi muntu wakupandulwida kabotu muntu ooyo mbabede, chilaba chuuba-uba kumubona. Munzila ikozyania anjiyeeyi, Jehova wakabelesya basinsimi bakwe kuti bape malayilile atala aMesiya nzyakali kuzoochita azyakali kuzoochitika kuli nguwe. Kuzuzikizigwa kwabusinsimi boonse oobo kugwasya bantu balaa chiyandisyo chakuziba kuti Jesu nguMesiya.

7. Mbuubuli businsimi bubili butondeezya kuti Jesu nguMesiya?

⁷ Mbobu businsimi bubili. Bwakusaanguna, kwaminyaka iinda ku 700 Jesu katanazyalwa, Mika  wakasinsima kuti Mesiya wakali kuzoozyalilwa mumunzi muniini waBbetelehemu. (Mika 5:2) Eno ooko nkunkuko loko Jesu nkwaakazyalilwa! (Matayo 2:1, 3-9) Businsimi bwachibili, Daniele wakasinsima kuti Mesiya wakali kuzooboneka mumunyaka wa 29 C.E. (Daniele 9:25) Oobu mbusinsimi bobilwe aakati kabusinsimi bwiingi butondeezya kuti Jesu nguMesiya wakasyomezegwa.—Langa Makani Aakumamanino 13.

8, 9. Niinzi zyakachitika kuli Jesu chiindi naakali kubbabbatizigwa zyakatondeezya kuti nguMesiya?

⁸ Jehova wakazibikka aantanganana kuti Jesu nguMesiya. Leza wakasyomezya kupa Johane mubbabbatizi chitondeezyo chakuziba kuti Mesiya wakali ni. Jesu naakayinka kuli Johane kuti akabbabbatizigwe mumulonga waJordani mumunyaka wa 29 C.E., Johane wakabona chitondeezyo. IBbayibbele litubuzya zyakachitika: “Lino Jesu naakamana kubapatizigwa, mpawo wakazwa mumaanzi. Nkabela kujulu kwakajaluka, elyo wakabona Muuya wa-Leza, ulaseluka mbuli inziba, uleza kuli nguwe. Lino kwakazwa ijwi kujulu, lyakati, ‘Ngooyu mwanaangu uuyandika ngunkondelwa.’” (Matayo 3:16, 17) Johane naakamvwa akubona chitondeezyo eechi, wakaziba kuti Jesu wakali Mesiya. (Johane 1:32-34) Kuzwa mubuzuba oobo Jehova mbwaakamupa muuya wakwe, Jesu wakaba Mesiya. Ngunguwe wakasalwaa Leza kuti abe Mweendelezi aMwaami.—Isaya 55:4.

⁹ Businsimi bwaBbayibbele, majwi aaJehova, alimwi achitondeezyo nchakaapa chiindi Jesu naakali kubbabbatizigwa zyakapa bumboni bwakuti Jesu nguMesiya.  Pesi Jesu wakazwa kuli, alimwi wakali biyeni? Atubone Bbayibbele nzilyaamba.

10. IBbayibbele liyiisyaanzi atala abuumi bwaJesu katanaza aanyika?

¹⁰ IBbayibbele liyiisya kuti Jesu wakapona kujulu  kwachiindi chilamfu katanaza aanyika. Mika wakaamba kuti Mesiya wakali “wakalekale.” (Mika 5:2) Jesu lwakwe wakaamba kuti wakapona kujulu katanazyalwa mbuli muntu. (Bala Johane 3:13; 6:38, 62; 17:4, 5.) Nikuba katanaza aanyika Jesu wakalaa bweenzinyina buli kabotu aJehova.

11. Nkaamboonzi Jesu nayandikana loko kuli Jehova?

¹¹ Jesu uyandikana loko kuli Jehova. Nkaamboonzi? Nkaambo Leza wakamulenga katana lenga zintu zyoonse. Aboobo, Jesu wiitwa kuti “mutaanzi kuzyalwa kwazilenge zyoonse.” * (BaKolose 1:15) Jesu ulayandikana kuli Jehova nkaambo ngunguwe Jehova ngwaakalenga katakwe uumugwasya pe. Nchinchicho nchategwa “simuzyalwa alike.” (Johane 3:16) Alubo Jesu ngunguwe Jehova ngwaakabelesya kukulenga zimwi zintu zyoonse. (BaKolose 1:16) Alimwi Jesu nguwe alikke uutegwa “Ijwi,” nkaambo Jehova wakabelesya nguwe kukupa makani amalayilile kubaangelo akubantu.—Johane 1:14.

12. Tuzi biyeni kuti Jesu aLeza tee muntuumwi pe?

¹² Bamwi bantu basyoma kuti Jesu aLeza muntu uumwi. Pesi teenzizyo ziyiisigwa eBbayibbele. IBbayibbele liyiisya kuti Jesu wakalengwa, izyaamba kuti wakali aamatalikilo. Pesi Jehova, wakalenga zintu zyoonse, takwe matalikilo pe. (Intembauzyo 90:2) Mbuli mwana waLeza, Jesu taakwe naakayanda kuba Leza. IBbayibbele liyiisya chaantanganana kuti Wisi mupati kwiinda Mwana. (Bala Johane 14:28; 1 BaKorinto 11:3) Jehova ngu“Leza Singuzuzyoonse.” (Matalikilo 17:1) Ngunguwe  mupati alimwi singuzuzyoonse kuzintu zyoonse zyakalengwa.—Langa Makani Aakumamanino 14.

13. Nkaamboonzi Bbayibbele nilyaamba kuti Jesu “ncikonzyano ca-Leza uutabonwi”?

¹³ Jehova aMwanaakwe, Jesu, bakabelekaamwi kwamabbiliyoni aaminyaka kakutana lengwa julu anyika. Kweelede kuti bakali kumvwanana loko! (Johane 3:35; 14:31) Jesu wakabwiiya kabotu bube bwawisi, iBbayibbele limwaamba kuti “cikonzyano ca-Leza uutabonwi.”—BaKolose 1:15.

14. Zyakacitika biyeni kuti Mwana waJehova uuyandika azyalwe mbuli muntu?

¹⁴ Mwana waJehova uyandikana wakali yandide kusiya buumi bwakujulu akuzoozyalwa aanyika mbuli muntu. Eezi zyakachitika biyeni? Jehova walonzya buumi bwaMwanaakwe munzila yamalele kuzwa kujulu kuya Mwida lyanakalindu wakali kutegwa Mariya. Munzila eeyi, Jesu taakali kuyandika wisi wanyama. Aboobo Mariya wakatumbuka mwana mulombe uumaninide, alimwi wakamuuzika kuti nguJesu.—Luka 1:30-35.

15. Nga ulachita biyeni kuti umuzibe kabotu Jehova?

¹⁵ Ulakonzya kwiiya zyiingi atala aJesu, buumi, abube bwakwe kwiinda mukubala mabbuku aali muBbayibbele kuli Matayo, Marko, Luka, aJohane. Mabbuku aaya avuzya kwaambuula atala abuumi bwaJesu. Akaambo kakuti Jesu uli mbuli Wisi, nzyubala zilakonzya kukugwasya kuti umuzibe kabotu Jehova. Nkiikaambo Jesu nchakaamba kuti “uwandibona, wamubona awalo Taata.”—Johane 14:9.

16. Jesu wakali kuyiisyaanzi? Alimwi nzyaakali kuyiisya zyakali kuzwa kuli?

¹⁶ Bantu biingi Jesu bakali kumwiita kuti ‘Muyisi.’  (Johane 1:38; 13:13) Chintu chimwi nchaakayiisya chiyandikana loko chakali “makani mabotu aa-Bwami.” Bwaami oobu niinzi? Nimfulumende yaLeza iitakayendelezye nyika yoonse kuzwa kujulu akweeta zilongezyo kubantu baswiilila Leza. (Matayo 4:23) Zyoonse Jesu nzyakali kuyiisya zyakali kuzwa kuli Jehova. Jesu wakaamba kuti: “Kuyiisya kwangu takuli kwangu ndemwini, nkukwakwe uwakandituma.” (Johane 7:16) Jesu wakaziba kuti Jehova uyanda bantu kuti bamvwe makani mabotu akuti Bwaami bwaLeza buyooyendelezya nyika yoonse.

17. Jesu wakali kuyiisizya kuli? Nkaamboonzi naakali kubeleka changuzu kukuyiisya bamwi?

¹⁷ Jesu wakali kuyiisizya kuli? Kufumbwa nkwaakali kujana bantu. Wakali kuyiisya mumadolopo, mutuunzi, mumisika, muzikombelo amumaanda aabantu. Taakali kulindila kuti bantu bamuzide biya pe. Pesi wakali kubeendela biya. (Marko 6:56; Luka 19:5, 6) Jesu wakabelesya nguzu achiindi chakwe chiingi kayiisya bantu. Nkaamboonzi? Nkaambo wakalizi kuti Leza wakali kuyanda kuti achite oobo akuti wakali kuswiilila Wisi. (Johane 8:28, 29) Alubo Jesu wakali kukambawuka akaambo kakuti wakali kubafwida luzyalo bantu. (Bala Matayo 9:35, 36.) Wakali kubona kuti beendelezi bazikombelo teebakali kuyiisya kasimpe atala aLeza aBwaami bwakwe. Aboobo wakali kuyanda kugwasya bantu biingi kuti bamvwe makani mabotu.

18. Mbuubuli bube bwaJesu mbuyandisisya loko?

¹⁸ Jesu wakali muntu iwakali kubayanda akubabikkila maanu bantu. Wakali aaluse alimwi chakali chuuba-uba kwaambuulaawe. Nibaba bana bakali kubotelwa kubaawe. (Marko 10:13-16) Choonse chiindi Jesu wakali kubajata zyeelene bantu. Wakali kukusulayika kutalulamisya.  (Matayo 21:12, 13) Wakapona chiindi aawo banakazi nibakatakwe zyeelelo zyabo alimwi anibatakali kulemekwa. Pesi chiindi choonse Jesu wakali kubalemeka banakazi. (Johane 4:9, 27) Alubo Jesu wakali kuli chesya. Muchikozyano, bumwi buzuba goko wakasanzya mawulu aabaapostolo bakwe, imulimu wakali kuchitwa ababelesi.—Johane 13:2-5, 12-17.

19. Nchiichili chikozyano chitondeezya kuti Jesu wakalizi zyakali kuyandwaa bantu, akuti wakali kuyanda kubagwasya?

¹⁹ Jesu wakali zizi nzibayanda bantu, akuti wakali kuyanda kubagwasya. Eezi zyakali aantanganana chiindi naakali kubelesya nguzu zyaLeza naakali kuponia bantu munzila yamalele. (Matayo 14:14) Muchikozyano, mwaalumi wakalaa chipele wakasika kuli Jesu akumubuzya kuti: “Kuti koyanda, ulakonzya kundisalazya.” Mpawo Jesu wamweetelela akaambo kakuchiswa kwakwe. Wakamufwida luzyalo akuyanda kumugwasya. Aboobo Jesu wakatandabika kuboko kwakwe akumujata mwaalumi ooyo, mpawo wakamwaambila kuti: “Ndazumina! kosalazigwa.” Mwaalumi wakali kuchiswa wakaponesegwa! (Marko 1:40-42) Uyeeya kuti mwaalumi ooyo wakalimvwa biyeni?

20, 21. Muunzilaanzi Jesu mwali chikozyano chibotu chakuswiilila Leza?

²⁰ Jesu nguchikozyano chibotu chakuswiilila Leza. Kazitakwe ndaba kuti niinzi zyakamuchitikila naa kuti basinkondonyina bakamuchitilaanzi, wakasyomeka kuli Wisi. Muchikozyano, Jesu taakwe naakachita chibi chiindi Saatani naakali kumusunka. (Matayo 4:1-11) Bamwi bamumpuli yakwe teebakali kusyoma kuti nguMesiya alimwi kabaamba kuti wakali “wasondoka,” pesi Jesu wakayinkilila kunembo kachita mulimu waLeza.  (Marko 3:21) Chiindi basikondonyina nibakamuchitila chalunya, Jesu wakakkala kasyomekede kuli Leza alimwi taakwe naakeezya kubachisa.—1 Petro 2:21-23.

²¹ Nikuba kuti Jesu wakafwaa lufu luchisa alimwi lwalunya, wakakkala kasyomekede kuli Jehova. (Bala BaFilipi 2:8.) Yeeyela kuti wakeelede kulisimya biyeni mubuzuba oobo mbwaakafwa. Wakaangwa, bakamubejelezya kuti teewakali kulemeka Leza, babetesi batakwe bululami bakamupa mulandu, inkamu yabantu yakamuseka, alubo basilumamba bakamupenzya akumugankamina aachisamu. Pesi Jesu wakasyomeka kuli Jehova. Nkikaambo aawo naakali kuyanda kufwa nchaakoompolola kuti: ‘Zyazuzikizigwa!’ (Johane 19:30) Nikwakiinda mazuba otatwe  Jesu kafwide, Jehova wakamubusya akumupa mubili wamuuya. (1 Petro 3:18) Nikwakiinda mviki ziche, Jesu wakabweeda kujulu, “wakaakukala kululyo lwa-Leza,” alimwi wakalindila Leza kuti amubikke kuba Mwaami.—BaHebrayo 10:12, 13.

22. Nchoolweenzi nchitulaacho akaambo kaJesu wakasyomeka kuli Wisi?

²² Akaambo kakuti Jesu wakasyomeka kuli Wisi, lino tulaa choolwe chakuyoopona kukabe kutamani munyika yaparadayizi, aaya ngimakanze aaJehova. Muchaandano chitobela tuyooyiiya nzila lufu lwaJesu mbulwakachita kuti chikonzeke kulindiswe kuyoopona kukabe kutamani.