1, 2. (a) Xana hakunene wa n’wi tiva munhu loyi a dumeke loko u tiva vito rakwe ntsena? Hlamusela. (b) Xana vanhu va ri yini hi Yesu?

KU NI vanhu vo tala lava dumeke emisaveni. Swi nga ha endleka u tiva vito ra munhu wo karhi loyi a dumeke. Kambe ku tiva ntsena vito rakwe a swi vuli swona leswaku u n’wi tiva kahle. A swi vuli swona leswaku u tiva vuxokoxoko hinkwabyo bya vutomi byakwe ni leswi a nga swona hakunene.

² Swi nga ha endleka u twe hi ta Yesu Kreste, hambi leswi a hanyeke emisaveni eka malembe ya kwalomu ka 2 000 lama hundzeke. Kambe vanhu vo tala a va swi tivi leswaku a a ri munhu wa njhani. Van’wana va vula leswaku a a ri munhu lonene, van’wana va vula leswaku a a ri muprofeta kasi van’wana va tshemba leswaku i Xikwembu. Wena u ri yini?—Vona Nhlamuselo ya le hansi 12.

3. Ha yini swi ri swa nkoka ku tiva Yehovha Xikwembu na Yesu Kreste?

³ I swa nkoka leswaku u tiva ntiyiso hi Yesu. Ha yini? Bibele yi hi byela leswi: “Leswi swi vula vutomi lebyi nga heriki, ku nghenisa ka vona vutivi ha wena, Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso, ni loyi u n’wi rhumeke, Yesu Kreste.” (Yohane 17:3) Loko u tiva ntiyiso hi Yehovha na Yesu, u nga hanya hilaha ku nga heriki emisaveni leyi nga paradeyisi. (Yohane 14:6) Nakambe, ku dyondza hi Yesu swi ta ku pfuna hikuva i xikombiso lexinene xa ndlela leyi u nga hanyaka ha yona ni leyi u faneleke u hanyisana ni van’wana ha yona. (Yohane 13:34, 35) Eka Ndzima 1, hi dyondze ntiyiso hi Xikwembu. Sweswi hi ta dyondza leswi Bibele yi swi dyondzisaka hi Yesu.

4. Xana rito leri nge “Mesiya” ni leri nge “Kreste” ma vula yini?

⁴ Loko ka ha sale malembe yo tala leswaku Yesu a velekiwa, eBibeleni Yehovha u tshembise leswaku a a ta rhumela Mesiya kumbe Kreste. Rito leri nge “Mesiya” ri huma eka ririmi ra Xiheveru naswona rito leri nge “Kreste” ri huma eka Xigriki. Marito lama hamambirhi ma vula leswaku Xikwembu a xi ta hlawula Mesiya loyi a tshembisiweke ni ku n’wi nyika xikhundlha xo hlawuleka. Mesiya a a ta endla leswaku switshembiso hinkwaswo swa Xikwembu swi hetiseka. Yesu a nga tlhela a ku pfuna sweswi. Kambe emahlweni ko va Yesu a velekiwa, vanhu vo tala a va lava ku tiva leswaku, ‘I mani loyi a a ta va Mesiya?’

5. Xana vadyondzisiwa va Yesu a va tshemba leswaku a a ri Mesiya?

⁵ Vadyondzisiwa va Yesu a va nga kanakani leswaku a a ri Mesiya loyi a tshembisiweke. (Yohane 1:41) Hi xikombiso, Simoni Petro u byele Yesu a ku: “U Kreste.” (Matewu 16:16) Hi nga tiyiseka njhani leswaku Yesu i Mesiya?

6. Xana Yehovha u va pfune njhani vanhu va timbilu letinene leswaku va tiva Mesiya?

⁶ Loko ka ha sale malembe yo tala leswaku Yesu a velekiwa, vaprofeta va Xikwembu va tsale vuxokoxoko byo tala lebyi a byi ta pfuna vanhu ku tiva Mesiya. Leswi a swi ta va pfuna njhani? A hi nge u komberiwa ku landza munhu loyi u nga si tshamaka u hlangana na yena exitichini xa mabazi lexi teleke hi vanhu. A wu ta kota ku kuma munhu yoloye ntsena loko a wu byeriwe swo karhi hi yena. Hilaha ku fanaka, Yehovha u tirhise vaprofeta leswaku va hi byela hi leswi Mesiya a a ta swi endla ni leswi a swi ta n’wi humelela. Ku hetiseka ka vuprofeta byebyo hinkwabyo ku pfuna vanhu va timbilu letinene leswaku va tiva leswaku Yesu i Mesiya.

7. Hi byihi vuprofeta byimbirhi lebyi kombisaka leswaku Yesu i Mesiya?

 ⁷ Hi lebyi vuprofeta byin’wana. Xo sungula, byi kombisa leswaku loko ka ha sale malembe ya 700 leswaku Yesu a velekiwa, Mikiya u profete leswaku Mesiya a a ta velekiwa eximutanini xa Betlehema. (Mikiya 5:2) Hakunene hi kona laha Yesu a velekiweke kona! (Matewu 2:1, 3-9) Xa vumbirhi, byi kombisa leswaku Daniyele u profete leswaku Mesiya a a ta humelela hi lembe ra 29 C.E. (Daniyele 9:25) Lebyi i vuprofeta byimbirhi ntsena eka vuprofeta byo tala lebyi kombisaka leswaku Yesu i Mesiya loyi a tshembisiweke.—Vona Nhlamuselo ya le hansi 13.

8, 9. I yini leswi humeleleke loko Yesu a khuvuriwa leswi kombiseke leswaku i Mesiya?

⁸ Yehovha u swi veke erivaleni leswaku Yesu i Mesiya. Xikwembu xi tshembise ku nyika Yohane lowo Khuvula xikombiso lexi a xi ta n’wi pfuna ku tiva Mesiya. Loko Yesu a ya eka Yohane leswaku a n’wi khuvula eNambyeni wa Yordani hi lembe ra 29 C.E., Yohane u vone xikombiso xexo. Bibele yi hi byela leswi endlekeke: “Loko Yesu a khuvuriwile, a huma hi ku hatlisa ematini; kutani waswivo, matilo ma pfuleka, a vona moya wa Xikwembu wu xika ku fana ni tuva wu ta ehenhla ka yena. Waswivo! Nakambe, ku huma rito ematilweni, ri ku: ‘Loyi i N’wananga, la rhandzekaka, loyi ndzi n’wi amukeleke.’” (Matewu 3:16, 17) Loko Yohane a vona ni ku twa xikombiso lexi, u nambe a swi tiva leswaku Yesu a a ri Mesiya. (Yohane 1:32-34) Hi siku rero, loko Yehovha a chululela moya wakwe eka yena, Yesu u ve  Mesiya. A ku ri yena loyi Xikwembu xi n’wi hlawuleke leswaku a va Murhangeri ni Hosi.—Esaya 55:4.

⁹ Vuprofeta bya Bibele, marito ya Yehovha ni xikombiso lexi A xi nyikeleke loko Yesu a khuvuriwa swi kombise leswaku Yesu i Mesiya. Kambe xana Yesu a a huma kwihi naswona a a ri munhu wa njhani? A hi voneni leswi Bibele yi swi vulaka.

10. Xana Bibele yi hi dyondzisa yini hi Yesu loko a nga si ta emisaveni?

¹⁰ Bibele yi dyondzisa leswaku Yesu u tshame etilweni ku ringana nkarhi wo leha a nga si ta emisaveni. Mikiya u vule leswaku Mesiya a a hanya ‘ku sukela eminkarhini yo sungula.’ (Mikiya 5:2) Yesu hi byakwe u vule ko tala leswaku a a tshama etilweni a nga si velekiwa tanihi munhu wa nyama. (Hlaya Yohane 3:13; 6:38, 62; 17:4, 5.) Hambi loko a nga si ta emisaveni, Yesu a a ri ni vuxaka byo hlawuleka na Yehovha.

11. Ha yini Yesu a ri wa risima swinene eka Yehovha?

¹¹ Yesu i wa risima swinene eka Yehovha. Ha yini? Hikuva Xikwembu xi n’wi vumbe emahlweni ko va ku vumbiwa swilo hinkwaswo ni vanhu hinkwavo. Kutani Yesu u vitaniwa “mativula ya ntumbuluko hinkwawo.” * (Vakolosa 1:15) Nakambe Yesu i wa risima eka Yehovha hikuva hi yena ntsena loyi a n’wi vumbeke hi ku kongoma. Hi yona mhaka leyi a vitaniwaka ‘N’wana la tswariweke a ri swakwe.’ (Yohane 3:16) Nakambe Yesu hi yena ntsena loyi Yehovha a n’wi tirhiseke ku vumba swilo leswin’wana hinkwaswo. (Vakolosa 1:16) Yesu hi yena ntsena loyi a vitaniwaka “Rito,” hikuva Yehovha u tirhise yena ku hundzisa marungula ni swileriso eka tintsumi ni vanhu.—Yohane 1:14.

12. Xana hi swi tivisa ku yini leswaku Yesu ni Xikwembu a hi munhu un’we?

¹² Vanhu van’wana va tshemba leswaku Yesu ni Xikwembu i munhu un’we. Kambe sweswo a hi swona leswi Bibele yi swi dyondzisaka. Bibele yi vula leswaku Yesu u  vumbiwile, leswi vulaka leswaku u na masungulo. Kambe Yehovha, loyi a vumbeke swilo hinkwaswo, a nga na masungulo. (Pisalema 90:2) Tanihi N’wana wa Xikwembu, Yesu a nga si tshama a ehleketa hi ku ringeta ku tiendla Xikwembu. Bibele yi dyondzisa leswaku Tatana i nkulu eka N’wana. (Hlaya Yohane 14:28; 1 Vakorinto 11:3.) Yehovha hi yena ntsena loyi a nga “Xikwembu xa Matimba Hinkwawo.” (Genesa 17:1) Hi yena a nga ni matimba hinkwawo evuakweni hinkwabyo.—Vona Nhlamuselo ya le hansi 14.

13. Ha yini Bibele yi vula leswaku Yesu i “xifaniso xa Xikwembu lexi nga vonakiki”?

¹³ Yehovha ni N’wana wakwe, Yesu, va hete malembe ya tibiliyoni va ri karhi va tirha swin’we emahlweni ko va ku vumbiwa tilo ni misava. A swi kanakanisi leswaku a va rhandzana ngopfu! (Yohane 3:35; 14:31) Yesu u ti tekelele kahle timfanelo ta tata wakwe lerova Bibele yi n’wi vitana “xifaniso xa Xikwembu lexi nga vonakiki.”—Vakolosa 1:15.

14. Swi tise ku yini leswaku N’wana wa Yehovha loyi a nga wa risima a velekiwa a ri munhu wa nyama?

¹⁴ N’wana wa Yehovha loyi a nga wa risima a a tiyimiserile ku suka etilweni kutani a velekiwa emisaveni a ri munhu wa nyama. Xana sweswo swi kotekise ku yini? Hi ndlela ya singita Yehovha u teke vutomi bya N’wana wakwe ku suka etilweni a byi nghenisa embelekweni wa nhwana loyi a vuriwaka Mariya. Kutani Yesu a nga kalanga a lava tatana wa nyama leswaku a velekiwa. Xisweswo Mariya u veleke n’wana loyi a hetisekeke kutani a n’wi thya vito ra Yesu.—Luka 1:30-35.

15. U nga endla njhani leswaku u tiva Yehovha kahle?

¹⁵ U nga dyondza swo tala hi Yesu, vutomi byakwe ni timfanelo takwe hi ku hlaya tibuku ta Bibele ta Matewu, Marka, Luka na Yohane. Tibuku leti ti vitaniwa Tievhangeli.  Leswi Yesu a fanaka ni Tata wakwe, leswi u swi dyondzaka swi ta ku pfuna leswaku u n’wi tiva kahle Yehovha. Hi yona mhaka Yesu a vuleke leswi: “Loyi a ndzi voneke u vone na Tatana.”—Yohane 14:9.

16. Yesu u dyondzise yini? Xana leswi Yesu a a swi dyondzisa a swi huma kwihi?

¹⁶ Vanhu vo tala a va vitana Yesu “Mudyondzisi.” (Yohane 1:38; 13:13) Nchumu wun’wana wa nkoka swinene lowu a wu dyondziseke a ku ri “mahungu lamanene ya mfumo.” Mfumo lowu i yini? I mfumo wa Xikwembu lowu nga ta fuma misava hinkwayo ku suka etilweni ni ku tlhela wu tisela vanhu lava yingisaka Xikwembu mikateko. (Matewu 4:23) Swilo hinkwaswo leswi Yesu a a swi dyondzisa a swi huma eka Yehovha. Yesu u te: “Leswi ndzi swi dyondzisaka a hi swa mina, kambe i swa loyi a ndzi rhumeke.” (Yohane 7:16) Yesu a a swi tiva leswaku Yehovha u lava leswaku vanhu va twa mahungu lamanene ya leswaku Mfumo wa Xikwembu wu ta fuma misava.

17. Xana Yesu a a dyondzisa kwihi? Ha yini a tirhe hi matimba leswaku a dyondzisa van’wana?

¹⁷ Xana Yesu a a dyondzisa kwihi? Kun’wana ni kun’wana laha a a kuma vanhu kona. A a dyondzisa ematikoxikaya, emadorobeni, etindhawini ta vuxaviselo, etindhawini ta vugandzeri ni le makaya ya vanhu. A a nga langutelanga leswaku vanhu va ta eka yena. Hakanyingi a a ya eka vona. (Marka 6:56; Luka 19:5, 6) Yesu u tirhe hi matimba ni ku tlhela a heta nkarhi wo tala leswaku a dyondzisa vanhu. Ha yini? Hikuva a a swi tiva leswaku Xikwembu a xi lava leswaku a endla tano ni hikwalaho ka leswi minkarhi hinkwayo a xi yingisa tanihi leswi xi nga Tata wakwe. (Yohane 8:28, 29) Nakambe Yesu u chumayele vanhu hikwalaho ka leswi a va twela vusiwana. (Hlaya Matewu 9:35, 36.) A a swi vona leswaku varhangeri va vukhongeri a va nga dyondzisi ntiyiso hi Xikwembu ni hi Mfumo wa xona. Kutani a a lava  ku pfuna vanhu vo tala hilaha swi nga kotekaka hakona leswaku va twa mahungu lamanene.

18. Hi tihi timfanelo ta Yesu leti u ti rhandzaka swinene?

¹⁸ Yesu a rhandza vanhu ni ku tlhela a khathala hi vona. A a ri ni musa naswona a a ngheneka. Hambi ku ri vana a va swi rhandza ku va na yena. (Marka 10:13-16) Minkarhi hinkwayo Yesu a va khoma hi ndlela leyi fanaka. A a venga vukanganyisi ni vubihi. (Matewu 21:12, 13) U hanye enkarhini lowu vavasati a va nga ri na malunghelo yo tala naswona a va nga xiximiwi. Kambe minkarhi hinkwayo Yesu a a khoma vavasati hi ndlela ya xichavo. (Yohane 4:9, 27) Nakambe Yesu a a titsongahata swi suka embilwini. Hi xikombiso, siku rin’wana nimadyambu u hlambise vaapostola vakwe milenge, ku nga ntirho lowu hi ntolovelo a wu endliwa hi nandza.—Yohane 13:2-5, 12-17.

19. Hi swihi swikombiso leswi kombisaka leswaku Yesu a a swi tiva hakunene leswi vanhu va swi lavaka naswona a a lava ku va pfuna?

¹⁹ Yesu a a swi tiva hakunene leswi vanhu va swi lavaka kutani a lava ku va pfuna. Leswi swi vonake kahle loko a tirhisa matimba ya Xikwembu ku horisa vanhu hi singita. (Matewu 14:14) Hi xikombiso, wanuna loyi a a ri ni nhlokonho, u ye eka Yesu, a ku: “Loko u swi lava, u nga ndzi basisa.” Yesu u khumbekile loko a vona ku xaniseka ni ku twa ku vava ka wanuna yoloye. U n’wi twele vusiwana kutani a lava ku n’wi pfuna. Kutani Yesu u tshambulute voko rakwe, a khumba wanuna yoloye kutani a ku eka yena: “Ndza swi lava. Basisiwa.” Hiloko a hola! (Marka 1:40-42) Ehleketa ndlela leyi wanuna yoloye a titweke ha yona!

20, 21. Xana Yesu u hi vekele njhani xikombiso lexinene xo yingisa Xikwembu?

²⁰ Yesu u hi vekele xikombiso lexinene xo yingisa Xikwembu. Ku nga khathariseki leswi endlekeke kumbe  leswi valala vakwe va n’wi endleke swona, u tshame a tshembekile eka Tata wakwe. Hi xikombiso, Yesu a nga dyohanga loko Sathana a ringeta ku n’wi ringa. (Matewu 4:1-11) Swirho swin’wana swa ndyangu wa ka va Yesu a swi nga tshembi leswaku a a ri Mesiya xisweswo swi vule leswaku “wa hlanya,” kambe Yesu u ye emahlweni a endla ntirho wa Xikwembu. (Marka 3:21) Loko valala vakwe va n’wi xanisa, Yesu u tshame a tshembekile eka Xikwembu naswona a nga ringetanga ku tirihisela.—1 Petro 2:21-23.

²¹ Hambileswi Yesu a feke hi ndlela yo vava, u tshame a tshembekile eka Yehovha. (Hlaya Vafilipiya 2:8.) Ehleketa leswi a fanele a swi tiyisela hi siku leri a feke ha rona. U khomiwile, a hehliwa hi ku va musandzi, vaavanyisi lava nga ni vukanganyisi va n’wi vone nandzu, mintshungu leyi pfukelaka yi n’wi hlekile naswona masocha ma n’wi  xanisile ni ku tlhela ma n’wi belela emhandzini. Loko a fa u ririle kutani a ku: “Swi hetisisiwile.” (Yohane 19:30) Hi siku ra vunharhu Yesu a file, Yehovha u n’wi pfuxile kutani a n’wi nyika miri wa moya. (1 Petro 3:18) Endzhaku ka mavhiki ma nga ri mangani, u tlhelele etilweni, “a tshama evokweni ra xinene ra Xikwembu” kutani a yimela leswaku Xikwembu xi n’wi endla Hosi.—Vaheveru 10:12, 13.

22. Hi rihi lunghelo leri hi nga na rona sweswi hi leswi Yesu a tshameke a tshembekile eka Tata wakwe?

²² Leswi Yesu a tshameke a tshembekile eka Tata wakwe, sweswi hi ni lunghelo ro hanya hilaha ku nga heriki emisaveni leyi nga paradeyisi, hilaha xikongomelo xa Yehovha a xi ri hakona. Eka ndzima leyi landzelaka, hi ta bula hi ndlela leyi rifu ra Yesu ri swi endlaka ha yona leswaku swi koteka ku va hi hanya hilaha ku nga heriki.