1, 2. a) A ku tiva vito ga munhu basi zi wula ku wa mu tiva khwatsi ke? Tlhamusela. b) Zini lezi a vanhu va zi kholwako xungetano hi Jesu?

LAHA misaveni ku na ni vanhu vo tala va nga ni nduma. Kuzilava wa tiva vito ga munhu wo kari wa nduma. Kanilezi, a ku tiva vito gakwe basi a zi wuli lezaku wa mu tiva khwatsi. A zi wuli lezaku wa gi tiva khwatsi a wutomi gakwe gontlhe ni wumunhu gakwe.

² Kuzilava u zwile zokari xungetano hi Jesu Kristu, hambu lezi a hanyileko laha misaveni kwalomo ka 2.000 wa malembe ma hunzileko. Hambulezo, a vanhu vo tala a va zi tivi khwatsi a ku kasi Jesu i wa hi munhu wa matshamela muni. A vokari ve i wa hi wanuna wa mu nene ntsena, a vanwani va le i wa hi muprofeti, ni vanwani kambe va kholwa lezaku Jesu hi Nungungulu. Wena ke? — Wona Tlhamuselo wa wu 12.

3. Hikuyini zi nga za lisima a ku u tiva Jehova Nungungulu na Jesu Kristu?

³ Za lisima a kuva u tiva lisine xungetano hi Jesu. Hikuyini? Hakuva a Biblia gi hi byela lezi: ‘A wutomi ga pinzukelwa hi kuva va ku tiva, wena Nungungulu wece wa lisine, na Jesu Kristu loyi u mu rumileko.’ (Johani 17:3) Loku u tiva lisine hi Jehova Nungungulu na Jesu Kristu, u nga hanya kala kupinzuka paradiseni laha misaveni. (Johani 14:6) A ku hunza lezo, a ku tiva Jesu zi ta ku vuna hakuva yena xikombiso xi nene nguvu xa lezi hi nga hanyisako zona ni ku tirisana khwatsi ni vanwani. (Johani 13:34, 35) Ka Xipimo 1 xa bhuku legi, hi gonzile lisine xungetano hi Nungungulu. Zezi hi ta gonza lezi a Biblia gi zi gonzisako xungetano hi Jesu.

4. A magezu “Messia” ni “Kristu” ma wula yini?

⁴ Kaleloko Jesu na a nga se pswaliwa, Jehova i tsumbisile lomu ka Biblia lezaku i wa ta rumela Messia, kutani Kristu. A gezu “Messia” gita hi ka lirimi la xiHeberu, a gezu “Kristu” gita hi ka xiGreki. A zikhundla lezi za zimbiri, zi wula lezaku Nungungulu i wa ta hlawula Messia zonake a mu nyika a ntiro wo hlawuleka. Messia i ta tatisa zontlhe lezi Nungungulu a zi tsumbisileko. Jesu a nga ku vuna hambu zezi. Hambulezo, Jesu na a nga se pswaliwa, a vanhu vo tala va wa ti wutisa vaku: ‘Kasi himani a tova Messia?’

5. A vapizani va Jesu va wa kholwa lezaku hi yena Messia ke?

⁵ A vapizani va Jesu va wa nga kanakani lezaku hi yena Messia loyi a nga tsumbisilwe. (Johani 1:41) Hi xikombiso, Simoni Pedro, i byelile Jesu aku: ‘Wena hi wena Kristu.’ (Mateu 16:16) Hi nga tiyisekisa kuyini lezaku Jesu hakunene hi yena Messia ke?

6. Xana Jehova i va vunisile kuyini a vanhu va timbilu ti nene lezaku va tiva Messia?

⁶ Kaleloko Jesu na a nga se pswaliwa, a vaprofeti va Nungungulu va tsalile zilo zo tala lezi zi nga wa ta vuna vanhu lezaku va tiva Messia. Xana a  zilo lezo zi wa ta va vunisa kuyini ku mu tiva? A hi zi veke laha ka ku u kombelilwe kuya laha parajini ya zibhomba yo tala nguvu hi vanhu lezaku u ya rinzela munhu wa ku a wu se tshuka u mu wona. Loku vo ku tlhamusela khwatsi lezi a nga tshamisa zona, u wa ta mu kuma. A hi zona ke? Hi kufanana, Jehova i tirisile a vaprofeti vakwe kasi ku hi byela lezi Messia a nga wa ta maha ni lezi zi nga wa ta mu humelela. A kutatiseka ka ziprofeto lezo zontlhe zi vuna vanhu va timbilu ti nene a ku tiva lezaku Jesu hi yena Messia.

7. Ziprofeto muni za zimbiri lezi zi kombako lezaku Jesu hi yena Messia?

 ⁷ Wona a ziprofeto zimbiri ntsena. Xa kusangula: Na ka ha kiyela a 700 wa malembe lezaku Jesu a pswaliwa, Mika i profetile a ku Messia i wa ta pswalelwa ka xidoropana xi vitwako ku i Betlehema. (Mika 5:2) Jesu i pswalelwe ka xidoropana xalexo futsi! (Mateu 2:1, 3-9) Xa wumbiri: Danieli i profetile lezaku Messia i wa ta humelela hi lembe ga 29 Nguveni ya Hina. (Danieli 9:25) Lezi zo va ziprofeto zimbiri ntsena zi kombako ziku dlunya lezaku hakunene Jesu hi yena Messia loyi a tsumbisilweko. Kanilezi, ku na ni zinwani zotala. — Wona Tlhamuselo wa wu 13.

8, 9. Zini zi nga humelela a xikhati lexi Jesu a nga bapatizwa, lezi zi kombako lezaku hi yena Messia ke?

⁸ Jehova i kombile laha kubaseni lezaku Jesu hakunene hi yena Messia. Nungungulu i wa tsumbisile Johani Mubapatizi lezaku i ta mu nyika xikombiso xi nga wa ta mu vuna ku tiva Messia. Johani i wonile a xikombiso lexo a xikhati lexi Jesu a ngaya ka yena, kasi a ya bapatizwa le Congweni wa Jordani hi lembe ga 29 Nguveni ya Hina. A Biblia gi wula lezaku lezi zi nga humelela hi lezi: “Jesu laha na a bapatizilwe i lo huma zalezo hi lomu matini, languta, a tilo gi lo vululeka, a wona moya wa Nungungulu wu relela kota tuva hehla kakwe. Zonake ku lo zwala a gezu gi huma matilweni, giku: Loyi hi N’wana wa mina a ranzekako, nzi xaleleko khwatsi ha yena.” (Mateu 3:16, 17) Anzhako ka kuzwa ni ku wona lezi zi mahekileko, Johani i lo tekela ku zi tiva lezaku Jesu hi yena Messia. (Johani 1:32-34) A xikhati lexi Nungungulu a nga chulula moya wakwe hehla ka Jesu, i lo tekela ku maha Messia ka siku galego. I lo maha loyi a yimisilweko hi Nungungulu kasi ava Hosi ni Murangeli.— Isaya 55:4.

 ⁹ A kutatiseka ka ziprofeto za Biblia, ni wukustumunyu ga Jehova, ni xikombiso lexi Jehova a nyikileko Johani a xikhati lexi Jesu a nga bapatizwa, zi tiyisekisa lezaku hakunene Jesu hi yena Messia. Hambulezo, kasi yena Jesu i tile hi kwihi? A hi wone lezi a Biblia gi zi wulako.

10. Zini lezi a Biblia gi zi gonzisako xungetano hi wutomi ga Jesu na a nga seta laha misaveni?

¹⁰ A Biblia gi gonzisa lezaku na a nga seta laha misaveni,  Jesu i hanyile le tilweni hi xikhati xo leha. Mika i wulile lezaku Messia i wa tava munhu a nga tumbulukile “kaleloko.” (Mika 5:2) Yena nwinyi Jesu i wulile makhati yo hlaya lezaku i hanyile le tilweni na a nga se pswaliwa kota munhu wa nyama. (Gonza Johani 3:13; 6:38, 62; 17:4, 5.) Hambu na a nga seta laha misaveni, Jesu i wa hi ni wuxaka go hlawuleka na Jehova.

11. Hikuyini Jehova a mu ranzako nguvu Jesu?

¹¹ Jehova i mu ranza nguvu Jesu. Hikuyini? Hakuva Jesu hi yena a nga ranga ku vangiwa hi Nungungulu, na ku nga se vangiwa zilo zontlhe zi nga kona, a kupatsa ni vanhu. Hikwalaho, Jesu i vitaniwa ku “matewula ya zivangwa zontlhe.” * (Va Le Kolosi 1:15) Jehova i mu ranza nguvu Jesu hi xigelo xinwani. Hi lezaku hi yena yece loyi Nungungulu a nga mu vanga ha yece. Hi xigelo lexo a vitaniwako ku i “N’wana . . . a belekilweko yece” wa Nungungulu. (Johani 3:16) Jesu kambe hi yena yece a tirisilweko hi Nungungulu kasi ku vanga a zilo zontlhe lezi zinwani. (Va Le Kolosi 1:16) Niku Jesu hi yena yece a vitaniwako a ku i “Gezu,” hakuva Jehova i mu tirisile kasi ku nyika mahungu ni zileletelo ka tingelosi ni vanhu. — Johani 1:14.

12. Hi zi tivisa kuyini lezaku Jesu na Nungungulu a hi munhu yaloyi wa munwe ke?

¹² A vanhu vo kari va kholwa lezaku Jesu na Nungungulu munhu yaloyi wa munhu. Kanilezi, lezo a hi zona lezi a Biblia gi zi gonzisako. A Biblia gi gonzisa lezaku Jesu i no vangiwa, lezi zi kombako lezaku kuve ni xikhati lexi a nga kala a nga hi kona. Kanilezi Jehova, ku nga yena a nga vanga zilo zontlhe, ive kona niku i tava kona xontlhe xikhati. (Tisimu 90:2) Kota N’wana wa Nungungulu, Jesu a nga zangi  a alakanyela hi ku zama kuva Nungungulu. A Biblia gi zi veka kubaseni lezaku Dadani wa hombe ku hunza N’wana. (Gonza Johani 14:28; 1 Va Le Korinte 11:3.) Jehova hi yena yece a nga “Nungungulu wa Ntamu Wontlhe.” (Genesisi 17:1) Hikwalaho, hi yena wa hombe ka vontlhe va nga kona. — Wona Tlhamuselo wa wu 14.

13. Hikuyini a Biblia gi nge Jesu “xifananiso xa Nungungulu loyi a nga woniwiko”?

¹³ Jehova ni N’wana wakwe Jesu, va tirile zinwe hi malembe yo tala nguvu — a matilo ni misava na zi nga se vangiwa. Handle ko kanakana va wa ranzana nguvu! (Johani 3:35; 14:31) Jesu i pimanyisile khwatsi a matshamela ya Dadani wakwe laha ka kuza a Biblia gi mu vitana ku “xifananiso xa Nungungulu loyi a nga woniwiko.” — Va Le Kolosi 1:15.

14. Zi mahisile kuyini a kuza Jesu, a N’wana wo ranzeka nguvu wa Jehova, a ta pswaliwa kota munhu wa nyama?

¹⁴ A N’wana wo ranzeka wa Jehova i vumelile ku suka le tilweni a ta pswaliwa laha misaveni kota munhu wa nyama. Xana lezo zi kotekisile kuyini? Jehova i lo maha xihlamaliso, a rurisa wutomi ga N’wana wakwe le tilweni a gi yisa lomu nzeni ka nhwana wa muJuda wa ku hi Maria. Hi ndlela leyo, a ku zangi ku laveka ku Jesu ava ni papai wa munhu wa nyama. Hikwalaho, Maria i lo pswala n’wana wo mbhelela, a mu chula ku hi Jesu. — Luka 1:30-35.

15. Hi yihi ndlela ya ku mu tiva khwatsi Jehova?

¹⁵ U nga gonza zotala nguvu xungetano hi Jesu, ni wutomi gakwe, ni matshamela yakwe hi ku lera a bhuku ga Mateu, Marku, Luka na Johani. A mabhuku lawo ma vitaniwa ku tiIvangeli. Kota lezi Jesu a nga ni matshamela yo fana ni lawa ya Dadani wakwe, lezi u to lera ka mabhuku lawo, zi ta ku vuna ku mu tiva khwatsi Jehova. Hi xigelo lexo Jesu a  ngaku: “Loyi a wonileko mina i wonile Dadani.” — Johani 14:9.

16. a) Zini lezi Jesu a nga gonzisa? b) Lezi Jesu a nga gonzisa zi wata hi ka mani?

¹⁶ A vanhu vo tala va wa vitana Jesu a ku “Mugonzisi.” (Johani 1:38; 13:13) A xinwe xa zilo za lisima nguvu lezi a nga zi gonzisa, ku wa hi “ivangeli ya Mufumo.” Mufumo muni walowo? Mufumo wa Nungungulu lowu wu to fumela misava yontlhe hi le tilweni wu tlhela wu neha makatekwa ka vanhu lava va ingisako Nungungulu. (Mateu 4:23) Zontlhe lezi Jesu a nga gonzisa zi wata hi ka Jehova. Jesu i te: “A gonzo ya mina a hi ya mina, kanilezi ya loyi a nzi rumileko.” (Johani 7:16) Jesu i wa zi tiva ku a Dadani wakwe i lava lezaku a vanhu vazwa mahungu yo saseka ya lezaku a Mufumo wa Nungungulu wu ta fumela misava yontlhe.

17. a) Jesu i wa gonzisa kwihi? b) Hikuyini a ti karatileko nguvu kasi ku gonzisa vanwani?

¹⁷ Makunu Jesu i wa gonzisa kwihi? Kontlhe lomu a nga kari a kuma vanhu. I wa gonzisa le handle ni lomu madoropeni, lomu zidoropaneni, lomu mabazarini, lomu a vanhu va nga khozela kona, ni lomu mitini yabye. I wa nga rinzeli lezaku a vanhu vata ka yena. I wa tolovela kuya ka vona. (Marku 6:56; Luka 19:5, 6) Jesu i wa tira hi ntamu wakwe wontlhe a tlhela a mbheta xikhati xo leha na a gonzisa vanhu. Hikuyini? I mahile lezo hakuva i wa zi tiva a ku hi zalezo futsi lezi Nungungulu a nga lava lezaku a zi maha, niku xontlhe xikhati Jesu i wa ingisa a Dadani wakwe. (Johani 8:28, 29) Ahandle ka lezo, Jesu i wa xumayela hi kota ya lezi a nga kari a va zwela wusiwana vanhu. (Gonza Mateu 9:35, 36.) I wa zi wona lezaku a varangeli va wukhongeli va wa nga gonzisi lisine xungetano hi Nungungulu ni Mufumo wakwe. Hikwalaho, i wa lava ku vuna vanhu vo tala hi laha zi kotekako hi kona lezaku vazwa a mahungu yo saseka.

18. Matshamela muni ya Jesu lawa ma ku tsakisako nguvu?

 ¹⁸ Jesu i wa va ranza nguvu vanhu a tlhela a khatala hi vona. I wa hi munhu wa mu nene, niku loku u lava ku bhula naye, u wa nga rangi hi ku ti tshuva hloko. Hambu a vanana va wa zi ranza ku tshama naye. (Marku 10:13-16) Xontlhe xikhati Jesu i wa nga hi na xihlawulela. I wa venga wukanganyisi ni wubihi. (Mateu 21:12, 13) Hambu lezi a nga hanya ka xikhati lexi a vavasati va nga woniwa na va nga vuni nchumu, va tlhela nga kombiswi xichawo, xontlhe xikhati Jesu i wa va kombisa xichawo a tlhela a va nyika wudzunzo. (Johani 4:9, 27) Jesu kambe i wa hi munhu wo ti koramisa nguvu. Ka khati go kari, i lo va hlambisa mikonzo a vapostoli vakwe, ku nga hi ntiro wu nga tolovela ku mahiwa hi xitiri. — Johani 13:2-5, 12-17.

19. Xikombiso muni xi kombako lezaku Jesu i wa zi tiva lezi hakunene zi nga laveka ka vanhu niku i wa xuva ku va vuna?

¹⁹ Jesu i wa zi tiva khwatsi lezi hakunene zi nga laveka ka vanhu, niku i wa lava ku va vuna. Lezo zi wonekile khwatsi a xikhati lexi a nga maha zihlamaliso, a va hanyisa a mababyi lawa va nga hi nawo hi ku tirisa a ntamu wa Nungungulu. (Mateu 14:14) Hi xikombiso, a wanuna wo kari a nga hi ni hlokonho i lota ka Jesu a taku: ‘Loku u zi lava, u nga nzi basisa.’ Jesu i lo mu zwela nguvu wusiwana a wanuna loyi a nga kari azwa kubayisa ni ku xaniseka, a tlhela a xuva ku mu vuna. Hikwalaho, Jesu i lo nawuluta canja gakwe, a khumba wanuna loye aku: ‘Nza zi lava, basiswa.’ A wanuna loye a nga babya, i lo hanyiswa! (Marku 1:40-42) Hi nga alakanyela lezi a wanuna loye a nga tsakisa zona!

20, 21. Jesu i vekisile kuyini xikombiso xi nene xa ku ingisa Nungungulu?

²⁰ Jesu i vekile xikombiso xa xi nene nguvu xa ku ingisa  Nungungulu. Ni ka xihi lexi xi nga humelela, kutani lexi a nga mahiwa hi valala vakwe, Jesu i wa tsumbeka ka Dadani wakwe xontlhe xikhati. Hi xikombiso, a nga tsikangi kutsumbeka a xikhati lexi a nga ringiwa hi Satani. (Mateu 4:1-11) A vokari xikari ka maxaka yakwe va wa nga kholwi lezaku hi yena Messia, va tlhela vaku wa hlanya. Hambulezo, Jesu i lo simama a maha a ntiro wa Nungungulu. (Marku 3:21) A xikhati lexi a valala vakwe va nga mu xanisa, Jesu i lo simama ku tsumbeka ka Nungungulu, ne a nga zangi a zama ku va mahela za kubiha. — 1 Pedro 2:21-23.

²¹ Hambu a xikhati lexi a nga kari afa hi fela ga xanisa ni go bayisa nguvu, Jesu i lo simama ku tsumbeka ka Jehova. (Gonza Va Le Filipi 2:8.) Hi nga ehleketa hi lezi a nga zi timisela ka siku legi a ngafa hi gona. I lo khonwa, a lumbetwa hi vakustumunyu va mawunwa, a koniwa hi valamuli vobiha, a hlekiwa hi xitshungo, a tlhela a xanisiwa hi masochwa  ma gumesa ma mu belela laha mhanzeni. A xikhati lexi a ngafa laha mhanzeni, kanyuluka aku: “Ku mbhelile!” (Johani 19:30) Loku ku hunzile a masiku manharu, Jehova i lo mu vuxa hi ka vafileko a tlhela a mu nyika miri wa moya. (1 Pedro 3:18) Anzhako ka maviki matsongwani, Jesu i lo tlhelela tilweni, a ya ‘tshama canjeni ga xinene ga Nungungulu’ a rinzela ku Nungungulu a mu nyika wuhosi. — Maheberu 10:12, 13.

22. Jesu i hi vululele ndlela muni hi lezi a tsumbekileko ka Dadani wakwe kala afa?

²² Kota lezi Jesu a tsumbekileko ka Dadani wakwe, hi vululekelwe hi ndlela ya ku hanya kala kupinzuka paradiseni kwalaha misaveni, ku nga zalezo Jehova a nga zi lavisile zona kusanguleni. Ka xipimo xi lanzelako, hi ta tiva lezi a kufa ka Jesu ku vululisako zona ndlela ya ku hi hanya kala kupinzuka.