1, 2. (1) I laai la núu kɔ́lɔŋɔɔ nɔ́ ɓa náa kɔ́lɔŋɔɔ? Ŋá-lɛ́. (2) Lé mɛni ɓé nûa da mo é pîlaŋ Zîsɛ mai?

NÛA taŋa díkaa ŋéniɛi su nyii nûa támaa dí dí kɔ́lɔŋ. Tãi ta kpîŋ I ǹûai ŋí daŋa láa kɔ́lɔŋ. Kɛ́ɛ, a nɛ̃ɛ ma kpîŋ I díláa kɔ́lɔŋ, va nɛ à gɛ́ɛ I dí kɔ́lɔŋ a nɛ́lɛɛ. ­Kpɛ́ni fêi, ífe dítûa-pere kpaa dímaa mɛni kélee kɔ́lɔŋ.

² Berei máŋ Zîsɛ Kôrai kulaa ŋéniɛi sui aâ nâa kɛ yɛ̂ɛ kóraŋ wala feerɛi (2,000), tãi ta yaâ mɛni ta mɛni é pîlaŋ ma. Kɛ́ɛ, nûa támaa dífe gɔ́lɔŋ gbɛ̂ɛ kpɔ̂ɔ ɓé kɛ a Zîsɛ. Nûa tani da mò diyɛɛ, Zîsɛ è kɛ nɔ́ a sɔŋ lɛ́lɛ ǹúu, dí tani diyɛɛ, è kɛ a Ɣâla ŋɔlono-kɛ-nuu, dí taŋa kpîŋ da mò diyɛɛ, Zîsɛ ɓa ŋwala-wala kélee Ɣâlai. Kɛ́ɛ, íkili-ŋa-siai ɓa lé?​— M̀ɛni-ŋuŋ Gɔlɔi Kpɛɛ Ŋa 12 káa.

3. Lé mɛni ɓé maa nɛ̃̂ɛi I Ziova Ɣâla da Zîsɛ Kôrai kɔ́lɔŋ lai?

³ Maa nɛ̃̂ɛi I dɔ̃yâi kɔ́lɔŋ é pîlaŋ Zîsɛ ma. Lé mɛni ma? Kpɛ́ni fêi, Ŋâla-kɔlɔi è mò nyɛɛi: “Ǹyaŋ wɔlɔ-wɔlɔ fúlu-laa ká ŋí à gɛ́ɛ dí I kɔ́lɔŋ a Dɔ̃yâ Ɣâla tɔnɔi, ka Zîsɛ Kôrai nyii yaâ dɛɛi.” (Zɔ̂ŋ 17:3) Tɔ̃yâ ma, ya pâi wɔlɔ-wɔlɔ fúlu-laa sɔlɔ ɓói paredai lɔii ma à kɛ̀ ya dɔ̃yâi kɔ́lɔŋ é pîlaŋ Ziova da Zîsɛ dîa. (Zɔ̂ŋ 14:6) É tee nyíti ma, ya dɔ̃yâi kɔ́lɔŋ é pîlaŋ Zîsɛ ma, a pâi kpɔŋ maa tɛɛi ípɔ kpɛ́ni fêi, gáa a mɛni-kɔɔŋ-maa lɛ́lɛɛ a pa berei ma kwa pɔri kúkɛ́-ɣeniɛi kɛ́i la da berei maa nɛ̃̂ɛi kú tûa la a kúɓarâŋ-ŋa. (Zɔ̂ŋ 13:​34, 35) Gɔlɔi ŋí Ŋuŋ maa-ŋuŋ (1) su, kú dɔ̃yâi maa-kɔ́ri é pîlaŋ Ɣâla ma. Kwaa nâa m̀ɛnii káa Ŋâla-kɔlɔi è mò é pîlaŋ Zîsɛ ma.

4. “M̀asâya” da “Kôrai” sukulai ɓa lé?

⁴ Tãi su kôya dí lɛ́ɛ pâi Zîsɛ maa sɔlɔ ɓói, Ziova è gono tee Ŋâla-kɔlɔi su à gɛ́ɛ a pâi M̀asâyai kpaa Kôrai tɛɛi. “M̀asâya” wooi ŋí káa a Ibulu-woo, nyaŋ “Kôrai” kɛ ɓó a Gurîi-woo. Náa maa nɛ̃ɛ láa feerɛi ŋí sukulai ɓa Ɣâla è kɛ pâi M̀asâyai siɣei é tíi kɛ́tɛ tɛɛ bɔ́. Nyaŋ M̀asâyai sârai, Ɣâla ŋɔkono-tee-ŋai kélee ŋaa-see a pâi kɛ́i. É tee nyíti ma, Zîsɛ a pɔri ŋɔ́nɔ kpɔŋ maa tɛɛi ípɔ sâa. Kɛ́ɛ, dí lɛ́ɛ pâi Zîsɛ maa sɔlɔ ɓói, nûa támaa díkɛ díkili-ŋa siai diyɛɛ, ‘Gbɛ̂ɛ ɓé pâi kɛ́i a M̀asâyai?’

5. Lé ɓé Zîsɛ ŋɔpôlu-ɓelai díkɛ a gɔ́lɔŋɔɔ é pîlaŋ mai?

⁵ Zîsɛ ŋɔpôlu-ɓelai díkɛ a gɔ́lɔŋɔɔ à gɛ́ɛ ǹya ɓé kɛ a M̀asâyai. (Zɔ̂ŋ 1:​41) Tãi tɔnɔ ta Samaŋ Pitɛ è mò Zîsɛ ma nyɛɛi: “Íkaa a Kôrai.” (Maafîu 16:​16) Lé ɓa pɔri nɛ̂i kûa à gɛ́ɛ Zîsɛ ɓa M̀asâyai?

6. Ziova è kpɔŋ maa tɛɛ léŋ diai Ɣâla wɛ́lini pɔ́ à gɛ́ɛ dí M̀asâyai kɔ́lɔŋ?

⁶ Tãi su kôya dí lɛ́ɛ pâi Zîsɛ maa sɔlɔ ɓói, Ɣâla ŋɔlóno-kɛ-ɓelai dí mɛni támaa ɓó naa-tuɛ é pîlaŋ M̀asâyai ma. Nyíŋi è kpɔŋ maa tɛɛ léŋ nûa pɔ́? Gáa nɔ́ yɛ̂ɛ núu ta a I tɛɛ lɔ́ɔ-kpalaŋ ŋá núu ta perei nyii ífe gɔ́lɔŋ. A pâi kɛ́i a ǹɛ́lɛɛ à kɛ̀ núu ta a ǹúui tí kɛ-pere lɛ ya a bere sîi nyii ya gaa ya pɔri gɔ́lɔnii. Bere sîi tɔnɔi ŋí su, Ɣâla ŋɔlóno-kɛ-ɓelai dí wɔ́lɔ mɛni támaa ɓó naa-tuɛ é pîlaŋ m̀ɛni-ŋai M̀asâyai è kɛ pa gɛ́i da m̀ɛni-ŋai è kɛ pâi tɛɛ̂i zui dîa. Duɛ-mɛni-ŋai ŋí kélee ŋaa-see a kpɔŋ maa tɛɛ diai Ɣâla wɛ́lini dípɔ́ dí gɔ́lɔŋ à gɛ́ɛ Zîsɛ ɓa M̀asâyai.

7. Tuɛ-mɛni feerɛ kɛ́ɛ léŋ ɓa nɛ à gɛ́ɛ Zîsɛ ɓa M̀asâyai?

 ⁷ M̀ɛni-ŋai Ŋâla-kɔlɔi è wɔ́lɔ mò é pîlaŋ Zîsɛ mai veerɛ ká ŋí. Maa-ŋuŋ ɓa, kóraŋ ŋɔŋdɔ lɔ́ɔlu mɛi feerɛ (700) dí lɛ́ɛ pâi Zîsɛ maa sɔlɔ ɓói, Ɣâla ŋɔlono-kɛ-nuui Maka è wɔ́lɔ mò naa-tuɛ à gɛ́ɛ da pâi M̀asâyai maa sɔlɔ ɓói Bɛpeleɣɛ̃ɛ, nyii kɛ a taa loŋ Zuda lɔii su. (Maka 5:2) Nyaŋ daai tí su ɓé dí Zîsɛ maa sɔlɔ ɓo naa! (Maafîu 2:​1, 3-9) Veerɛi ɓa, Ɣâla ŋɔlono-kɛ-nuui Danîa è wɔ́lɔ mò naa-tuɛ à gɛ́ɛ Zîsɛ è kɛ pa kɛ́i a M̀asâyai góraŋ 29 C.E. su. (Danîa 9:​25) Duɛ-mɛni támaai Ŋâla-kɔlɔi sui nyii a nɛ à gɛ́ɛ Zîsɛ ɓa M̀asâyai veerɛ nɔ́ ká ŋí.​—M̀ɛni-ŋuŋ Gɔlɔi Kpɛɛ Ŋa 13 káa.

8, 9. Lé ɓé kɛ Zîsɛ ŋɔbatâi tãi ma, nyii nɛ à gɛ́ɛ nya ɓa M̀asâyai?

⁸ Ziova nya kpîŋ è nɛ à gɛ́ɛ Zîsɛ ɓa M̀asâyai. Ziova è gono tee Bâtâi-kɛ-nuui Zɔ̂ŋ ma à gɛ́ɛ a pâi ŋɛ́i-kɛ-maa lɛ́i ma nyii kɛ pâi kpɔŋ maa tɛɛ̂i bɔ́ à gɛ́ɛ é M̀asâyai kɔ́lɔŋ. Tãi Zîsɛ è li la Batâi-kɛ-nuui Zɔ̂ŋ pɔ́ à gɛ́ɛ é ŋɔbatâi kɛ Zɔdiŋ Yai su, góraŋ 29 C.E. su, Zɔ̂ŋ è ŋ̀ɛi-kɛ-maai tí káa. Ŋâla-kɔlɔi è mò nyɛɛi: “Zîsɛ kɛ́ɛ Zɔ̂ŋ aâ ŋɔbatâi kɛ́i, è kùla ǹyái su a maa félaa. Nya ɓé ŋele-kɔlɔŋ lá è ɓò mì, è Ɣâla Ŋɔmɔ̂leŋ káa gɛ yeŋ yɛ̂ɛ tòloŋ é sée ma. Nya ɓé wóo è kùla ŋelei su, ǹyɛɛi, ‘Ŋáwɛli-kɛ-maa Lóŋ ká ŋí nyii maa-mɛni a ńii láai.’” (Maafîu 3:​16, 17) Tãi Zɔ̂ŋ è Ɣâla wóo mɛni la, é m̀ɛnii ŋí káai, è nâa gɔ́lɔŋ à gɛ́ɛ Zîsɛ ɓa M̀asâyai. (Zɔ̂ŋ 1:​32-34) É siɣe tãi ma Ziova e m̀ɔlêŋ maa waai pu la Zîsɛ  mai, Zîsɛ è nâa kɛ a M̀asâyai. Nya ɓé Ziova e ziɣe à gɛ́ɛ é gɛ a Nûa-laa-tuɛ-nuu da Kâloŋ.​—Azaya 55:4.

⁹ Ŋâla-kɔlɔi ŋɔtuɛ-mɛni-ŋai, Ziova wóo, da ŋ̀ɛi-kɛ-maai è gɛ́i a Zîsɛ ŋɔbatâi kɛ tãi ɓé nɛ à gɛ́ɛ Zîsɛ káa a M̀asâyai. Kɛ́ɛ, mí ɓé Zîsɛ è kula naai, nyaŋ lé núu ɓé kɛ a ǹyaai? Kwaa m̀ɛnii káa Ŋâla-kɔlɔi è mòi é pîlaŋ nyíŋi ma.

10. Mí ɓé Ŋâla-kɔlɔi è mò nyɛɛ Zîsɛ è kɛ naai é lɛ́ɛ pa pâi ǹɔii ma?

¹⁰ Ŋâla-kɔlɔi è mò à gɛ́ɛ Zîsɛ è kɛ ɣâla-taa a tãi su kôya é lɛ́ɛ pa pâi ǹɔii ma. Ŋâla-kɔlɔi è mò nyɛɛ Ziova è Zîsɛ kpɛtɛ “a maa-ŋuŋ tãi è ŋɔtíi kɔ́ɔ pîlaŋ lai.” (Táre-woo-ŋa 8:​22, 23) Zîsɛ nya kpîŋ a káa mò a tãi támaa à gɛ́ɛ è kɛ ɣâla-taa dí lɛ́ɛ pâi maa sɔlɔ ɓói a núu-kpune. (Zɔ̂ŋ 3:​13; 6:​38, 62; 17:​4, 5 lóno.) Zîsɛ é lɛ́ɛ pa pâi ǹɔii ma, laoi-laa su kpanaŋɔɔ è kɛ Ziova da Zîsɛ loai.

11. Lé ɓé Zîsɛ kɛ a Ziova ŋɔwɛli-kɛ-maa Lóŋ?

¹¹ Zîsɛ káa a Ziova ŋɔwɛli-kɛ-maa Lóŋ. Lé mɛni ma? Kpɛ́ni fêi Ziova è Zîsɛ kpɛtɛ fúlɔi gɛ lɛ́ɛ pâi sɛŋ kélee da núu kélee ta kpɛtɛi. M̀ɛni ma, Ŋâla-kɔlɔi a Zîsɛ tòli a “ǹúui maa-ŋuŋ ŋéniɛi su kpɛtɛ-sãai kélee tuɛ.” * (Kolasiɛŋ 1:​15) Zîsɛ káa ŋɔ́nɔ a Ziova ŋɔwɛli-kɛ-maa Lóŋ kpɛ́ni fêi nya tɔnɔ nɔ́ ɓé Ɣâla nya kpîŋ è ­gbɛtɛ. Nya ɓé gɛ Ŋâla-kɔlɔi a dòli a Ɣâla “Ǹóŋ tɔnɔi.” (Zɔ̂ŋ 3:​16) Nyaŋ Zîsɛ nya dɔnɔ nɔ́ ɓé Ɣâla è sɛŋ kélee kpɛtɛ zârai. (Kolasiɛŋ 1:​16) Zîsɛ nɔ́ ɓé Ŋâla-kɔlɔi a dòli a “Ŋ̀óoi,” kpɛ́ni fêi, a káa lono Ɣâla mì, gɛ ŋɔworɛ̂-woo-ŋai da ŋɔlia-woo-ŋai ɓó ŋâla-taa kela-ŋai da núu-kpune dîa.​—Zɔ̂ŋ 1:​14.

12. Lé ɓa pɔri nɛ̂i kûa à gɛ́ɛ Zîsɛ da Ɣâla dífe pɔri nii?

¹² Nûa taŋa da mò à gɛ́ɛ Zîsɛ da Ɣâla díkaa a núu tɔnɔ. Kɛ́ɛ Ŋâla-kɔlɔi fé mo ní tí. Ŋâla-kɔlɔi è mò à gɛ́ɛ Ɣâla ɓé Zîsɛ kpɛtɛ, nyíŋi sukulai ɓa, Zîsɛ ŋɔkɛ́-ɣeniɛi  kɔ́ɔ pîlanii káa ma, kɛ́ɛ Ziova nyii sɛŋ kélee kpɛtɛi, ŋɔfúlu-laai kɔ́ɔ pîlanii fé ma. (Ŋule-wooi 90:2) É tee nyíti ma, Zîsɛ fé kɔ́ ní à gɛ́ɛ é gbîŋ kɛ a Ɣâla. Ŋâla-kɔlɔi è mò a zu ponoɔ à gɛ́ɛ Ǹâŋ-nuui tɛɛ̂i Ǹóŋ-nuui ma. (Zɔ̂ŋ 14:28 lóno; 1 Kɔleŋtiɛŋ 11:3.) Ziova nya tɔnɔ ɓa “Ŋwala-wala kélee Ɣâlai.” (Zɛnɛse 17:1) Ŋɔwala-walalaai tɛɛ̂i sɛŋ sîi kélee ma ŋéniɛi su.​—M̀ɛni-ŋuŋ Gɔlɔi Kpɛɛ Ŋa 14 káa.

13. Lé mɛni ɓé Ŋâla-kɔlɔi è mò la à gɛ́ɛ Zîsɛ káa a “Ŋâlai nyii kúfa gâai bɔkɔɔŋ?”

¹³ Ziova da Nóŋ Zîsɛ dí kóraŋ ŋɔbiliyɔ̂ŋ támaa kɛ gîe ma dí lɛ́ɛ pâi ŋelei da ǹɔii kpɛtɛi. Kú laai la à gɛ́ɛ wɛli-kɛ-maa su kpanaŋɔɔ è kɛ díyêei díkîe-ni mɛni ma! (Zɔ̂ŋ 3:​35; 14:​31) Zîsɛ kɛ́ɛ ǹɔii mai a kaa tûa nɔ́ yɛ̂ɛ nâŋ. Nya ɓé gɛ Ŋâla-kɔlɔi kɛ dòli a “Ŋâlai nyii kúfa gâai bɔkɔɔŋ.”​—Kolasiɛŋ 1:​15.

14. Ziova è ŋɔwɛli-kɛ-maa Lóŋ tɛɛ pere kɛ léŋ ǹɔii ma?

¹⁴ Ziova ŋɔwɛli-kɛ-maa Lóŋ è kula ɣâla-taa é pa ǹɔii ma é kɛ́-ɣeniɛ kɛ́ yɛ̂ɛ núu-kpune. Nyíŋi a pɔri kɛ́i léŋ? Ziova è ŋɛ́i-kɛ-maa kɛ tãi è Nóŋ ŋɔfúlu-laai tɛɛ la à gɛ́ɛ Mere, nyii vé kɛ ní a surɔ̂ŋ mɛni kɔ́lɔŋɔɔ̂i é maa sɔlɔ ɓó. M̀ɛni ma, Zîsɛ ŋɔnúu-kpune ǹâŋ fé kɛ ní ma. Mere è nôloŋ maa waai ŋí maa sɔlɔ ɓó é náa see a Zîsɛ.​—Lûu 1:30-35.

15. Kwa Ziova kɔ́lɔŋ pere kɛ léŋ a nɛ́lɛɛ?

¹⁵ Ya pɔri mɛni támaa maa-kɔ̂rii é pîlaŋ Zîsɛ ŋɔkɛ́-ɣeniɛi da dûa-pere ma à kɛ̀ ya Ŋâla-kɔlɔ kpua náaŋ, Maafîu, Mâki, Lûu da Zɔ̂ŋ lóno. Da kɛ gɔlɔ-kpua náaŋ ŋí ma Duŋ-lɛ́lɛɛi. Ee Zîsɛ káa nɔ́ yɛ̂ɛ nâŋ, m̀ɛni-ŋai ya pâi maa-kɔ̂rii Ŋâla-kɔlɔi su é pîlaŋ  mai, a pâi kpɔnîi ya à gɛ́ɛ I Ziova kɔ́lɔŋ a nɛ́lɛɛ. Nyíŋi ɓé gɛ Zîsɛ kɛ mo nyɛɛi: “Ǹúui aâ ŋ́gáai, aâ Ǹàŋ-nuui káa.”​—Zɔ̂ŋ 14:9.

16. Lé ɓé Zîsɛ ŋɔsɛŋ-lɛɛi e kɛ a bîlaŋɔɔ mai? Gbɛ̂ɛ wóo ɓé Zîsɛ a káa mòi?

¹⁶ Nûa támaa da káa Zîsɛ tòli a “Sɛŋ lɛ-nuu” kpaa kaamɔ̂ɔ. (Zɔ̂ŋ 1:​38; 13:​13; 3:2) Ŋɔsɛŋ-lɛɛi ŋuŋ é kɛ a bîlaŋɔɔ “Gâloŋ-laai maa tûŋ lɛ́lɛɛi” ma. Lé ɓa Gâloŋ-laai ŋí? Nya ɓa Ɣâla ŋɔgɔ́mɛtii nyii pâi kɛ́i ǹɔii gwaa kélee mɛi. Nyaŋ a pâi mɛni lɛ́lɛɛ támaa kɛ́i ŋ̀óo-mɛni-ɓelai diɛ. (Maafîu 4:​23) M̀ɛnii kélee Zîsɛ a káa nɛ̀i è kula Ziova yêei. Zîsɛ nya kpîŋ è mò nyɛɛi: “Ŋámɛni-lɛɛi fé a ḿbɔɔ, kɛ́lɛ, ǹúui ńdɛ̀ɛi bɔ́ɔ ɓé.” (Zɔ̂ŋ 7:​16) Zîsɛ è kɛ a gɔ́lɔŋɔɔ à gɛ́ɛ Ziova a ŋwɛ̂lii nûa dí Gâloŋ-laai maa tuŋ lɛ́lɛɛi mɛni nyii pâi kɛ́i ǹɔii gwaa kélee mɛi.

17. Mí ɓé Zîsɛ a káa ɣâla-woo ɓo naai? Lé mɛni ɓé Zîsɛ a káa li la kwaa kôya-ŋa ma ɣâla-woo ɓói?

¹⁷ Mí ɓé Zîsɛ a káa sɛŋ lɛ naai? Ɓɛ́i kélee a káa nûa káa naai. Zîsɛ a káa sɛŋ lɛ taa-lee-ŋa su, kpanâŋ-ŋa la, lɔ́ɔ-kpalaŋ-ŋa ŋá, ɣâla-fɛli kêre-ŋa mu, da pɛ́rɛ-ŋa la. Va káa see à gɛ́ɛ nûa dí pa bɔ́, kɛ́ɛ, tãi támaa a káa li dípɔ. (Mâki 6:​56; Lûu 19:​5, 6) Zîsɛ a káa li kwaa kôya-ŋa ma gɛ̀ tãi támaa kɛ ɣâla-woo ɓôi nûa dîa. Lé mɛni ma? È gɛ tí kpɛ́ni fêi, bere ɓé Ɣâla e kɛ ŋwɛ̂lii Zîsɛ é gɛ la. É tee nyíti ma, a káa Nâŋ nĩ̂a-mɛni kɛ a tãi kélee. (Zɔ̂ŋ 8:​28, 29) Zîsɛ a káa ɣâla-woo ɓo ŋɔ́nɔ kpɛ́ni fêi, ǹûai malôŋ è kɛ ma. (Maafîu 9:​35, 36 lóno.) È gaa à gɛ́ɛ díɣâla-mɛni láa-tuɛ-ɓelai dífe kɛ ní dɔ̃yâi lɛ́i é pîlaŋ Ɣâla ma da Ŋɔkâloŋ-laai. M̀ɛni ma, è kɛ ŋwɛ̂lii é kpɔŋ nûa támaa dîa à gɛ́ɛ dí dûŋ-lɛ́lɛɛi mɛni.

18. Zîsɛ tûa-pere nenɛ ɓé ŋwɛ̂li káa yai?

 ¹⁸ Zîsɛ è kɛ a nûa wɛ́liɛ, gbáaŋɔɔ dímɛni ma. È kɛ a wɛli-kɛ-maa nuu, ŋɛ́i ponoɔ. Nĩ̂a-pɛlɛɛ kpîŋ dífa káa yáo lonoi bɔ́. (Mâki 10:​13-16) Zîsɛ è kɛ a núu sã́a. Wôya-mɛni da fili mɛni wɛ́li fé kɛ ní ma. (Maafîu 21:​12, 13) Tãi kpîŋ nûa dífa káa ɓaa-kɛ-maa tɛɛ la nɛyâa pɔ́i, Zîsɛ a káa ɓaa-kɛ-maa tɛɛ dípɔ a tãi kélee. (Zɔ̂ŋ 4:​9, 27) Zîsɛ è kɛ ŋɔ́nɔ a ǹíi maa yeŋɔɔ. Gɔɔŋ-maa ɓa, ɣele-wulii tɔnɔ ta kpîŋ è ŋɔpôlu-ɓelai kɔ́ɔ maa waa, tíi nyii luɛ-ŋa da kaa gɛi.​—Zɔ̂ŋ 13:​2-5, 12-17.

19. Lé mɛni-kɔɔŋ-maa ɓa nɛ à gɛ́ɛ Zîsɛ a káa nûa ŋɛ́i malôŋ kaa, nyaŋ gɛ ŋwɛ̂li é kpɔŋ maa tɛɛ dípɔi?

¹⁹ Zîsɛ è kɛ ŋwɛ̂lii é kpɔŋ maa tɛɛ nûa pɔ́, kpɛ́ni fêi, è kɛ a zɛŋ kɔ́lɔŋɔɔ nûa díkɛ ŋwɛ̂lii. E nyíŋi lɛ́ a zu ponoɔ tãi è kɔlɔ-fela-ɓela ɓàlo la Ɣâla ŋɔwala-walalaai sârai. (Maafîu 14:​14) Gɔɔŋ-maa ɓa, tãi gbôdo-nalôŋ tɔnɔ è pa la Zîsɛ pɔ́i é mo ma nyɛɛi: “À kɛ̀ ya ŋ̀wɛli, ya pɔri ḿalôi.” Ǹalôŋ ŋí malôŋ è Zîsɛ soŋ kpɛ́ni fêi, è kɛ mɔ̃lɛi gɛ mɛni soli támaa káa. Nya ɓé Zîsɛ è nyée sãa é bɛlɛ ma nyɛɛ mai: “Ŋa ŋwɛ̂lii, ye ɓálo.” Nyaŋ ǹalôŋ è ɓalo! (Mâki 1:​40-42) Íkili-ŋa sia I bîlaŋ berei ma ǹalôŋ líi e nɛ̃ɛ lai.

20, 21. Zîsɛ tûa-pere kaa léŋ a mɛni-kɔɔŋ-maa lɛ́lɛɛ kúmɛni ma?

²⁰ Berei Zîsɛ a káa ŋ̀óli tɔɔ la Ɣâla mai, gɛ nĩ̂a-mɛni kɛ a tãi kéleei, káa a mɛni-kɔɔŋ-maa lɛ́lɛɛ. Berei máŋ è tɛɛ la mɛni-kpɔlu su, nûa dí gbɔarai, è lɛɛ Nâŋ wóo mu. Gɔɔŋ-maa ɓa, Zîsɛ fé sɔnyɔ̂ŋ kɛ ní tãi Setɔ̂ŋ è pa la a yee-laa-maa bɔ́i. (Maafîu 4:​1-11) Zîsɛ  ŋɔkaayɔɔ̂i su-ɓela taŋa kpîŋ dífe laa ní la à gɛ́ɛ nya ɓé kɛ a M̀asâyai. Daŋa dí kpîŋ mò à gɛ́ɛ “ŋuŋ su káa ma,” kɛ́ɛ nyíŋi fe Zîsɛ kpera ní Ɣâla ŋɔtíi kɛ́i. (Mâki 3:​21) Tãi gbɔara-ɓela dí ŋwana-lɔɔ tûa-ŋa kɛ la a ǹyaai, Zîsɛ è lɛɛ Nâŋ wóo mu, vé mɛni nyɔ́mɔɔ kɛ ní a dîa.​—1 Pitɛ 2:​21-23.

²¹ Tãi kpîŋ Zîsɛ è mɔ̃lɛ la a ŋánaa gɛ saai, è lɛɛ Ziova wóo mu é lɛ́ɛ la zu é saa. (Felepiɛŋ 2:8, NW lóno.) Íkili-ŋa sia I bîlaŋ m̀ɛni-ŋai dîa Zîsɛ e tɛɛ zui é lɛ́ɛ pâi saai. Dí zoŋ, lɛ́ɛ sêre-faa kɛ́-ɓela dí lɛ́ɛ mɛni ɓó a náa, wôya mɛni-saa-ɓo-ɓela dí ŋɔmɛnii ŋa tee a wôya pere, nûa dí ɣɛ́lɛ-maa kula gbonôi, soya-ŋa dí nokwa, dí gbamo saa-wuru ma. Zîsɛ kɛ́ɛ pâi saai, è mò nyɛɛi:  “Aâ kpɛɛ!” (Zɔ̂ŋ 19:​30) Fólo saaɓa tɛɛ Zîsɛ saa pôlu mai, Ziova e mu-siɣe saa yêei é gɛ a mɔlêŋ. (1 Pitɛ 3:18) Lɔ́ɔ-kuu kpɛkpɛɛ tɛɛ pôlu ma, e li pôlu ɣâla-taa, é “sèe Ɣâla láa-mii-yee mɛi” gɛ̀ maa-kpɛ́ŋ kɛ é lɛ́ɛ la zu Ɣâla é gɛ̀ a Kâloŋ.​—Ibulu 10:​12, 13.

22. Lé mɛni lɛ́lɛɛ ɓé kwa pɔri zɔlɔ ɓói kpɛ́ni fêi Zîsɛ è lɛɛ Nâŋ wóo mui?

²² Ee Zîsɛ è lɛɛ Nâŋ wóo mui, nyíŋi e pere lá ɓó à gɛ́ɛ kú wɔlɔ-wɔlɔ fúlu-laa sɔlɔ ɓo paredai lɔii ma, yɛ̂ɛ berei Ɣâla e gbɛtɛ la ŋéniɛi kɔ́ɔ pîlanii. Gɔlɔ-ŋuŋ ŋí pôlu ma ŋɔ̂i su, kwa pâi mɛni maa-kɔ̂rii é pîlaŋ berei Zîsɛ ŋɔsaai e nyíŋi kɛ lai ma.