VADI batu bawombo bazabakana mu nza. Ngye beki bu kuzabila dizina di mutu wuzabakana. Vayi kuzaba dizina di mutu wuzabakana, disinsundula ko kunzaba buboti voti kuzaba nzingulu’andi ayi zikhadulu zyandi zyoso.

1, 2. (a) Kuzaba dizina di mutu wuzabakana, dinsundula ti wunzebi buboti? Sudikisa. (b) Bwidi batu bazabidi Yesu?

² Mu 2.000 bi mimvu bima vyoka kumbusa, tona Yesu Klisto kaba va ntoto, batu bawombo bayuwa matedi mu nandi. Vayi bawombo bazabanga ko phila mutu mbi Yesu kaba. Bankaka bantubanga ti wuba mutu wumboti, mbikudi voti bankikininanga ti nandi Nzambi. Bu ngyewu mu mbwenu’aku?—Muna tanga Tsudukusu yi bikuma 12 ku tsuka buku.

3. Nkinza mbi kuzaba kyedika kitedi Yave Nzambi ayi Yesu Klisto?

³ Nkinza beni kuzaba kyedika kitedi Yesu. Mu kibila mbi? Kibibila kintuba: “Muaki luzingu lukalumani luidi mu kuzaba ngeyo Nzambi yimosi kaka yi kiedika ayi mu zaba Yesu Klisto mutu wowo wutuma.” (Yoane 17:3) Budedi, mu kuzaba kyedika kitedi Nzambi ayi Yesu wala zinga mvu ka mvu kupaladizu va ntoto. (Yoane 14:6) Kulonguka matedi Yesu malenda kutusadisa, kibila nandi kifwani kimboti mu phila yi zingila ayi bankaka. (Yoane 13:34, 35) Mu Kapu 1, tumalonguka kyedika kitedi Nzambi. Mu Kapu ayiyi twanlonguka mbi Kibibila kanlonga mu matedi Yesu.

4. Mbi bikuma “Mesiya” ayi “Klisto” binsudula?

⁴ Boso Yesu kabutuka, Yave wukanikisa thama mu zimbikudulu zi Kibibila ti wala fidisa Mesiya voti Klisto. “Mesiya” kikuma ki basikila mu Kiebeleo ayi “Klisto” kikuma kibasikila mu Kingeleko. Bikuma beni binsundula mutu Nzambi kasola ayi kavana kiyeko kinkinza. Mesiya wala sala mwingi zikhanu zyoso zi Nzambi zi salama. Yesu mvandi kalenda kusadisa bubu. Vayi boso Yesu kabutuka, bawombo baba tomba kuzaba, ‘nani wala ba Mesiya?’

5. Minlandikini mi Yesu, babayisa ti nandi wuba Mesiya?

⁵ Minlandikini mi Yesu basa bayisa ko ti nandi wuba Mesiya bafidisa. (Yoane 1:41) Buka Simoni Petolo wukamba Yesu: “Ngeyo widi Klisto.” (Matai 16:16) Bwidi tulenda zabila ti Yesu nandi Mesiya?

6. Bwidi Yave kasadisila batu ba lufyatu kubakula Mesiya?

⁶ Boso Yesu kabutuka, buna Nzambi wumana bikula nzingulu’andi ayi bwidi batu bela bakudila Mesiya. Bwidi zimbikudulu beni zi tusadisila? Ba kutuma we dengana mutu wukhambu zaba, kunzo yi bandingilanga lupulão, bukyedika ti wufweti tomba zaba theti matedi mutu beni, buka dizina, bi kavweti, ntela, tutanga tulembo. Wulenda kundengana ba kusudikisa buboti bo kadidi. Bobuawu, Yave mvandi wusadila mimbikudi myandi mwingi bazabikisa matedi Mesiya, ma kala vanga ayi ma kala monikina. Tsundukulu zimbikudulu beni yisadisa batu ba lufyatu kubakula ti Yesu nandi Mesiya.

7. Zimbikudulu ziwadi mbi zimmonisa ti Yesu nandi Mesiya wufilu?

 ⁷ Tala zimbikudulu ziwadi. Yitheti, mu 700 di mimvu mivyoka boso Yesu kabutuka, mbikudi Mika wubikula ti Mesiya wala butukila ku Betelemi. (Mika 5:2) Kuawu Yesu kabutukila! (Matai 2:1, 3-9) Yimwadi, mbikudi Danieli wubikula thangu Mesiya kayiza monikina, mu mvu 29 thangu’itu. (Danieli 9:25) Mu zimbikudulu zyoso zisalama zitedi Mesiya, zya ziwadi azizi zimmonisa kivisa ti Yesu nandi Mesiya Yave kakanikisa kufila.—Muna tanga Tsudukusu yi bikuma 13 ku tsuka buku.

⁸ Yave wumonisa kivisa ti Yesu nandi Mesiya. Nzambi wukanikisa Mbotiki Yoane kidimbu mwingi kazabila Mesiya. Bo Yesu kayenda kwidi Yaone mwingi kabotama mu nlangu Yolidani mu mvu 29 thangu’itu, Yaone wumona kidimbu beni. Kibibila kitukamba ma monika: ‘Yesu bu kamana botama, wutotuka mu nlangu. Bosi diyilu dizibuka mu diambu diandi ayi wumona phevi yi Nzambi yikulumuka mu nandi buka dibembi. Bosi mbembo yiba ku diyilu yi yuwakana: ‘Nandi wuwu mwan’ami wu luzolo, khini yiwombo kambonisanga.’’ (Matai 3:16, 17) Bo Yoane kamona kidimbu akyokyo wuzaba ti Yesu nandi Mesiya. (Yoane 1:32-34) Mu  kilumbu beni Yave ka kulumuna phevi’andi mu nandi, Yesu wuyiza ba Mesiya. Nandi to Nzambi kasola mwingi kaba Mfumu ayi Ntinu.—Yesaya 55:4.

8, 9. Kidimbu mbi kimonika bo Yesu kabotama kimvisa ti nandi Mesiya?

⁹ Zimbikudulu zi Kibibila, matuba Yave ayi bidimbu bimonika bo Yesu kabotama, bimvisa ti Yesu nandi Mesiya. Vayi kwidi Yesu kafumina, ayi nandi wuba nani? Twanzaba mbi Kibibila kintuba.

10. Mbi Kibibila kinlonga matedi luzingu lu Yesu ava kiza va ntoto?

¹⁰ Kibibila kintuba ti mimvu miwombo Yesu kazingila ku diyilu, bosi kayiza va ntoto. Mika wubikula ti Mesiya ‘wufumina mu thangu yikhulu.’ (Mika 5:2) Khumbu ziwombo nafeka Yesu wutuba ti ku diyilu kaba bosi kayiza butuka va ntoto. (Tanga Yoane 3:13; 6:38, 62; 17:4, 5.) Ava kiza va ntoto, nandi wuba kinthwadi voti ngwizani yimboti na Yave ku diyilu.

11. Kibila mbi Yesu kadidi mwana Yave kalutidi zola?

¹¹ Yesu, nandi mwana Yave kalutidi kuzola. Mu kibila mbi? Kibila nandi kivangu kitheti mu bivangu byoso bi Nzambi. Diawu bakuntedilanga mwana “wuthete mu bivangu bioso.” * (Kolosai 1:15) Dinkaka dimvanga Yave kaluta zola Yesu, kibila nandi to kavanga nafeka; diawu ka zabikini: “Mwan’andi wumosi kaka.” (Yoane 3:16) Yave wusadila Yesu mwingi kavanga byuma binkaka. (Kolosai 1:16) Yesu mvandi ba kuntedilanga “Diambu,” kibila nandi Yave kansadilanga mwingi kazabikisa zitsangu zyandi kwidi zimbasi ayi batu va ntoto.—Yoane 1:14.

12. Bwidi tuzabila ti Yesu kasi ko nandi Nzambi yikyedika?

¹² Batu bawombo bankikinanga ti Yesu nandi Nzambi. Vayi masi ko mawu Kibibila kantuba. Kibibila kintuba ti Yesu kivangu, mansundula ti nandi  widi thonono. Vayi Nzambi mvangi byabyoso, kasiko thonono. (Minkunga 90:2) Mwana Nzambi Yesu kasi ko mayindu ma kudedakana ayi Nzambi. Kibibila kintuba ti Tata lutidi ayi Mwana. (Tanga Yoane 14:28; 1 Kolinto 11:3.) Yave to “Nkwa ngolo zyoso.” (Ngenesi 17:1) Nandi wulutidi ngolo mu ntoto wumvimba.—Muna tanga Tsudukusu yi bikuma 14 ku tsuka buku.

13. Kibila mbi Kibibila kintedila Yesu “mfikula yi Nzambi kayimonikanga ko”?

¹³ Sumbu, ntoto ayi diyilu biyiza vangu, Yave ayi Yesu basala va kimweka mafunda ayi mafunda ma mimvu. Bawu banzolasananga beni! (Yoane 3:35; 14:31) Yesu wulandakana zikhadulu zimboti zi Tat’andi, diawu mu Kibibila ba kuntedilanga “Mfikula yi Nzambi kayimonikanga ko.”—Kolosai 1:15.

14. Bwidi mwana Nzambi wuluzolo kabutukila va ntoto?

¹⁴ Mwana wuluzolo wu Yave wukivana ayi wubika diyilu mwingi kabutuka va ntoto buka mutu wunsuni. Bwidi malenda bela? Yave wuvanga mangitukulu bo kabotula luzingu lu Mwan’andi ku diyilu, mwingi kabutukila mu mwana ndumba batedila Malia. Buawu Malia kabutila mwana wusonga, ayi wuntedila Yesu.—Luka 1:30-35.

¹⁵ Wulenda longuka beni matedi luzingu lu Yesu, ayi zikhadulu zyandi, ngye kutanga buku yi Matai, Malako, Luka ayi Yoane. Zibuku beni zi zabikini zi Evangelo. Yesu widi buka Tat’andi, buawu kulonguka  matedi Yesu malenda kusadisa kuzaba buboti Yave. Buawu Yesu katubila: “Woso mutu wumbueni, mueni Tata.”—Yoane 14:9.

16. Mbi Yesu kalonga? Kwidi kufumina malongi ma Yesu?

¹⁶ Bawombo batedila Yesu “Nlongi.” (Yoane 1:38; 13:13) Mambu mankinza kalongisa, “nsamu wumboti wu Kintinu.” Muna mbi Kintinu? Lwidi luyalu lu Nzambi lwala twala lusakumunu va ntoto wumvimba ayi mu batu bantumamananga Nzambi. (Matai 4:23) Mamoso ma Yesu kalongisa ma fumina kwidi Yave. Yesu wutuba: “Malongi mama masi mama veka ko vayi malongi ma mutu wowo wuthuma.” (Yoane 7:16) Yesu wuzaba ti Yave wuntomba batu bayuwa tsangu zimona zi Kintinu ki Nzambi kyala yala ntoto.

¹⁷ Kwidi Yesu kalongila? Yesu wulonga muma moso kamona batu. Wulonga mu zinganda, mu mavula, mu mazandu mu zinzo zi Nzambi ayi mu zinzo zi batu. Yesu kabasa tediminanga ko batu biza kwidi nandi, vayi nandi waba batombanga. (Malako 6:56; Luka 19:5, 6) Yesu wuvanga mangolo mawombo mu kulongisa batu. Mu kibila mbi? Kibila mawu Nzambi kabatomba nandi kavanga ayi nandi wutya beni kutumamana Tat’andi. (Yoane 8:28, 29) Kibila kinkaka Yesu kalongila, kibila wumona kyadi mu batu. (Tanga Matai 9:35, 36.) Wumona ti zimfumu zi binganga babasa longisanga ko kyedika kitedi Kintinu ki Nzambi. Vayi Yesu wutomba kulonga batu bawombo mu matedi tsangu zimboti.

18. Zikhadulu mbi zi Yesu ngyewu wulutidi tya?

 ¹⁸ Yesu wuba mutu wu luzolo ayi wubeka batu. Nandi wuba mutu wunlembami ayi wukyadi. Na bana balezi baba tyanga kukala yandi va kimweka. (Malako 10:13-16) Yesu waba vanganga mamboti mu batu. Nandi khakumusu kabamonanga lufwa ayi mambi. (Matai 21:12, 13) Mu thangu kaba va ntoto, bakyeto basa ba ko nswa ayi basa bamonanga ko lukinzu. Vayi nandi wuba kinzika ayi wuba zitisa. (Yoane 4:9, 27) Bukyedika Yesu waba kikululanga. Buka va bwilu bunkaka nandi wulava malu ma bapostolo bandi, kisalu kilenda vanga mvika.—Yoane 13:2-5, 12-17.

¹⁹ Yesu wuzaba mbi batu baluta vwa beni nkinza ayi wutomba kubasadisa. Nandi wumonisa mawu bo kasadila zingolo zi Nzambi mwingi kuvanga mangitukulu mu kubelusa batu. (Matai 14:14) Buka mutu wuba buazi wumfikama ayi wunkamba: “Nyinga thidi, vedila kuaku.” Yesu wumona khyenzu ayi ziphasi zi dibakala beni. Nandi wummona kyadi diawu kansadisila. Yesu wu yalumuna myoko, wunsimba ayi wutuba: “Thidi! Vedila.” Ayi mbevo wu beluka! (Malako 1:40-42) Ngye wulenda yindula bwidi dibakala beni kamwena?

20, 21. Bwidi Yesu kadidi kifwani ki lutidi mu kutumamana Nzambi?

²⁰ Yesu kifwani kimboti mu kutumamana Nzambi. Kasa tala ko mambu zimbeni zyandi bamvangila,  vayi wuba wukwikama kwidi tat’andi. Bo Satana kathota Yesu, nandi kasa sumuka ko. (Matai 4:1-11) Bawombo va dikanda dyandi basa kikinina ko ti nandi Mesiya, batuba ti nandi “weka dilawu”, angi nandi wutatamana kuvanga kisalu ki Tat’andi. (Malako 3:21) Bo zimbeni zyandi baba kumvanga mambu mambi, Yesu wukwikama kwidi tat’andi ayi kasa bala ko kulevula minsiku myandi.—1 Petelo 2:21-23.

²¹ Yesu wukwikama kwidi Tat’andi ti ku lufwa. (Tanga Filipi 2:8.) Tala ma kamonikina ti ku lufwa. Bambwila, bambela kimbangi ki luvunu, wufundusu, bawombo banseva ayi masodi bambula, kutsuka  bambanda va dikunzi. Bo kaba mana moyo wutuba: “Mamoso masundukidi!” (Yoane 19:30) Bilumbu bitatu bivyoka, Yave wuvulubusa Yesu mu nyitu yi kiphevi. (1 Petelo 3:18) Zisabala zivyoka, Yesu wuvutuka kudiyilu, ayi “wuvuanda va koko ku lubakala lu Nzambi.” Wutelimina ti Yave kambyeka Ntinu.—Ebeleo 10:12, 13.

22. Lukwikamu lu Yesu kwidi tat’andi, lwaku mbi lu tuvana?

²² Lukwikamu lu Yesu mu kutumamana Tat’andi, lu tuzibudila nzila mwingi tubaka luzingu lu mvu ka mvu va ntoto dedi bo Yave ka kanikisila. Kapu yinlandakana tunkwiza longuka bwidi lufwa lu Yesu lu tuzibudila nzila beni..