1, 2. (a) Vbọ ya emwi ọhẹ gbuẹ otiti? (b) Vbọzẹe ne adẹwerriegbe na re ẹse ọhẹ nọ ghi kpọlọ sẹ nọ ke obọ Osanobua rre?

DE EMWI ọhẹ nọ he gbuẹ otiti sẹ? Emwi ọhẹ sẹtin wa gha re ọghe ighobioye, sokpan ẹi gbe ọmwa otiti. Vbọrhirhighayehẹ, deghẹ emwi ọhẹ nii, na gha re emwi ne u gele gualọ, u ghi ghọghua, u ghi gele gbọyẹmwẹ yọ.

² Vbuwe ẹse hia ne Osanobua he ru ne ima, ọkpa vbọ keghi re ne ima wa gele gualọ. Ọna ọre ẹse ọhẹ nọ ghi kpọlọ sẹ ne Osanobua ru ne emwa nagbọn. Vbe uhunmwu ebe na, ma gha guan kaẹn vbene Jehova ya gie Ovbi ẹre ne Jesu Kristi gha die agbọn na, ne ima mieke na gha rrọọ vbe etẹbitẹ. (Tie Matiu 20:28.) Ne Jehova na gie Jesu gha dee nọ do dẹ ima werriegbe, rhiẹre ma wẹẹ, irẹn gele hoẹmwẹ ima.

3. Vbọsiẹ ne emwa nagbọn na wulo?

³ Adẹwerriegbe keghi re odẹ ne Jehova ya fan emwa nagbọn hin ẹtin orukhọ kevbe uwu rre. (Ẹfisọs 1:7) Ne ima mieke na rẹn evbọzẹe ne ima na gualọ adẹwerriegbe, te ọ khẹke ne ima rẹn emwi nọ sunu vbe ukpo arriaisẹn eso nọ gberra vbe ogba ọghe Idẹn. Evbibiẹ ima nokaro keghi ru orukhọ. Rhunmwuda orukhọ ne iran ru, iran na wulo. Orukhọ ne ima re vbe ukhu vbe obọ Adam kevbe Ivi ẹre ọ si ẹre ighẹ ima vbe wulo.—Ya ghee Ifiẹmwẹ Nọ Rre Ufomwẹ Ebe na 9.

4. De aro ọmwa ne Adam ghaa khin? De emwi ne Osanobua ya we Adam?

 ⁴ Vbe Jehova yi Adam, ọ keghi ya emwi ne ai sẹtin ya igho dẹ we ẹre; ọni ọre arrọọ nọ gbae. Adam kegha re ọmwa nọ gbae vbe ikpakpa kevbe ekhọe. Ẹi ghẹ khuọnmwi ẹdẹ, ẹi ghẹ khian ọmaẹn, ẹi ghẹ vbe wu. E Jehova ẹre ọ yi Adam, rhunmwuda ọni, obọ ne a ya mu ọmọ, ẹre ọ ya gha muẹn. (Luk 3:38) Ẹghẹ hia ẹre Jehova ya gha gu ẹre guan. Osanobua keghi gbẹ wanniẹn ma Adam emwi nọ khẹke nọ ru, ọ na vbe waa re iwinna ne khuẹrhẹ.—Gẹnẹsis 1:28-30; 2:16, 17.

5. E Baibol khare wẹẹ te Osanobua yi Adam nọ gha “ye vbe irẹn.” Vbe a ya ọna kha?

⁵ Osanobua keghi yi Adam nọ gha “ye vbe irẹn.” (Gẹnẹsis 1:27) Ọ kegha mwẹ avbe akpa ne Jehova vbe mwẹ, vbe na ghee ahoẹmwọmwa, ẹwaẹn, ibuohiẹn ata kevbe ẹtin. Osanobua na vbe rhie asẹ na ya zẹ ne egbe ọmwa nẹẹn. Ọ ma yi Adam vbe na ghee ọmọmọ araba (robot) ne ẹi mwẹ ẹmwẹ obọ re. Ọ keghi yi ẹre vbe odẹ nọ gha ya sẹtin ru azẹ nọ dekaẹn emwi esi ra emwi dan na ru. Akpawẹ Adam họn ẹmwẹ ne Osanobua, ọ gha te gha rre Paradais vbe etẹbitẹ.

6. Vbe Adam ru orukhọ, vbọ wii ẹre? Vbe ọna ya dekaẹn ima hẹ?

⁶ Adam ghi sọtẹ, e Jehova na buohiẹn uwu gbẹe. Te ọ gele rri oya ye emwi nọ ru. Asikẹgbe ne khuankhuankhuan nọ gu e Jehova mwẹ, arrọọ nọ gbae kevbe Paradais nọ ghaa ye, na wii ẹre. (Gẹnẹsis 3:17-19) Adam kevbe Ivi i mwẹ ayayẹro rhọkpa rhunmwuda, iran ẹre ọ ya ekhọe obọ iran sọtẹ daa Osanobua. Rhunmwuda emwi ne Adam ru, orukhọ na “la agbọn, orukhọ keghi rhie uwu mwẹ obọ gha dee. Emwi nọ ghi kẹrikian ọrọre wẹẹ, uwu keghi sẹ egbe emwa ni rre agbọn na hia, rhunmwuda ighẹ ima hia ẹre ọ ru orukhọ.” (Rom 5:12) Vbe Adam ru orukhọ, ọ keghi “khiẹn” egbe ẹre kevbe ima ne ivbi ẹre ne orukhọ kevbe uwu. (Rom 7:14) Ma ne ivbi Adam ye mwẹ ayayẹro ra? Ma wa mwẹ!

7, 8. Vbọ re adẹwerriegbe?

 ⁷ Vbọ re adẹwerriegbe? Evba yae kha keghi dekaẹn emwi eva. Okaro, ọ keghi re osa na hae, na ya fan ọmwa fua ra na ya dẹ emwi werriegbe. Nogieva, ọ keghi re igho na vbe hae ye emwi na mu rhia.

⁸ Ọmwa rhọkpa i rrọọ nọ ghi sẹtin muẹn hae, emwi nọ hiunsi ne Adam mu rhia, vbe ọ ru orukhọ nọ si uwu ye ima egbe. E Jehova ẹre ọ ghi fan ima hin obọ orukhọ kevbe uwu rre. Gi ima ruẹ sayọ vbekpae adẹwerriegbe kevbe odẹ ne ima gha ya sẹtin miẹn afiangbe vbọ.

9. De vbe nọ khẹke ne a ya dẹ ima werriegbe?

⁹ Ma rhọkpa i ghẹ sẹtin dọe werriegbe, arrọọ nọ gbae ne Adam mu fua. Vbọsiẹ? Rhunmwuda ima rhọkpa ma gba. (Psalm 49:7, 8) Arrọọ ọghe ọmwa nọ gbae ẹre ọ khian sẹtin dẹ ima werriegbe. Ọni ẹre ọ zẹe ne Baibol na tie ẹre “adẹwerriegbe nọ guaero.” (1 Timoti 2:6, NW ) Te ọ khẹke ne emwi na khian loo ya dẹ ima werriegbe vbe guaero ighẹ arrọọ ne Adam mu fua.

10. De vbene Jehova ya kpemehe adẹwerriegbe hẹ?

¹⁰ De vbene Jehova ya kpemehe adẹwerriegbe hẹ? E Jehova keghi gie Ovbi ẹre nọ hoẹmwẹ ọnrẹn gha die agbọn. Jesu ọre eni ẹnrẹn. Jesu ẹre ọ vbe re evbayi nokaro. (1 Jọn 4:9, 10) Jesu ma si egbe vbe Erhae gie ẹre gha die agbọn. (Filipai 2:7) E Jehova keghi fi arrọọ ọghẹe werriẹ, erriọ a ya do biẹ ọre vbe agbọn zẹvbe ọmwa nọ gbae ne ẹi mwẹ orukhọ.—Luk 1:35.

11. De vbene orhiọnkpa ya sẹtin dẹ emwa nagbọn hia werriegbe hẹ?

¹¹ Isọtẹ ọghe Adam, ẹre ọ si ẹre ne ima hia na re emwa ni ma gba. Ọmwa ọvbehe rrọọ nọ gha sẹtin ya ivbi Adam gha mwẹ arrọọ ọghe etẹbitẹ ra? Ẹẹn, ọ rrọọ. (Tie Rom 5:19.) Jesu nọ ma ru orukhọ rhọkpa ẹre ọ ya arrọọ ọghẹe  nọ gbae dẹ ima werriegbe. (1 Kọrinti 15:45) Arrọọ ọghẹe nọ gbae ẹre Osanobua ghi loo ya fan ivbi Adam hin obọ uwu rre.—1 Kọrinti 15:21, 22.

12. Vbọzẹe ne Jesu na rri oya sẹ vberriọ?

¹² E Baibol gie vbene Jesu rri oya sẹ hẹ, ọ ke wu. Iran na ya asan bolo ẹre egbe hia, iran ke do kaan rẹn mu erhan. U miẹn obalọ nọ zin egbe ẹre ọ ke do wu! (Jọn 19:1, 16-18, 30) Vbọzẹe ne Jesu na rri oya sẹ vberriọ? Rhunmwuda, te Setan si emwa hia evẹn wẹẹ, ọmwa ke ọmwa nọ werriẹ aro daa edanmwẹ nọ wegbe i sẹtin mudia gbain vbe ugamwẹ Osanobua. Jesu keghi rhiẹre ma wẹẹ, ọmwa nọ gbae gha sẹtin mudia gbain uhiẹn vbe ọ ghaa rre uwu ọlọghọmwa nọ wegbe. U miẹn vbene ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova ye emwi ne Jesu ru hẹ!—Itan 27:11; ya ghee Ifiẹmwẹ Nọ Rre Ufomwẹ Ebe na 15.

13. De vbene a ya dẹ ima werriegbe hẹ?

¹³ De vbene a ya dẹ ima werriegbe hẹ? Vbe Nisan 14, ukpo 33 C.E., e Jehova keghi kue ne eghian e Jesu gbẹe rua. (Hibru 10:10) Ọ ghi rre ikpẹdẹ eha, e Jehova keghi huẹn Jesu kpaegbe zẹvbe ọmwa orhiọn. Sokpan, Jesu ye gha mwẹ asẹ ne irẹn ya gha rrọọ zẹvbe ọmwa nagbọn. Vbe Jesu ghi kpa gha rrie ẹrinmwi, ọ na muẹn ye erhae obọ asẹ ne irẹn te mwẹ ne irẹn ya gha rrọọ zẹvbe ọmwa nọ gbae vbe uhunmwu otagbọn. E Jehova keghi miẹn ọnrẹn yi. (Hibru 9:24) Asẹ nii, ẹre Jehova ghi loo ya fan ivbi Adam hin ẹtin orukhọ kevbe uwu rre.—Tie Rom 3:23, 24.

14, 15. De emwi nọ khẹke ne ima ru ne ima mieke na miẹn ayabọ ọghe orukhọ?

¹⁴ Ma wa miẹn afiangbe nẹ nia, vbe ẹse ọhẹ nọ ghi hiunsi sẹ nọ ke obọ Osanobua rre. Gia ziro yan vbene  ima ya miẹn afiangbe vbe ẹghẹ na nia kevbe odẹ ne ima khian ya miẹn afiangbe vbe ẹghẹ nọ dee vbe odaro.

¹⁵ Ọ kie ẹkpotọ yọ ne ima sẹtin gha mwẹ ayabọ ọghe orukhọ. Ọ lọghọ ne a gha ru emwi nọ gbae vbe ẹghẹ hia. Ma ru abakuru vbe ẹmwẹ ne ima ta kevbe emwi ne ima ru. (Kọlose 1:13, 14) Vbe ima khian ya miẹn ayabọ hẹ? Te ọ khẹke ne ima roro iro fi uyinmwẹ werriẹ vbe ima gha ru orukhọ, ma ghi mu egbe rriotọ rinmwian e Jehova nọ yabọ ima. Ma gha ghi lele obẹlẹ na nẹ, ọ ma khẹke ne ima ye gha gbawawẹ deghẹ e Jehova gha yabọ ima. Ọ gha yabọ ima.—1 Jọn 1:8, 9.

16. Ne ima mieke na gha mwẹ ekhọe ọguọmwaziro nọ hianrẹn, vbọ khẹke ne ima ru?

¹⁶ Ọ ya ima mwẹ ekhọe ọguọmwaziro nọ hianrẹn. Ekhọe ọguọmwaziro ọghe ima ghaa fi ima uwẹnrhiẹn rhunmwuda abakuru ne ima ru, ọna sẹtin ya iro han ima, ma ghi vbe gha roro ẹre wẹẹ, ma i mwẹ esa ne ima ye. Sokpan, ọ ma khẹke ne orhiọn gbe ye ima iwu. Te ọ khẹke ne ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ma gha rinmwian e Jehova nọ yabọ ima, ọ gha yabọ ima. (Hibru 9:13, 14) E Jehova hoo ne ima gha muẹn ma irẹn vbe erhunmwu, ọlọghọmwa ne ima ye kevbe ako ne ima na vburriẹ. (Hibru 4:14-16) Ma gha ru vberriọ, orhiọn ima ghi do sotọ.

17. De avbe afiangbe ni gha sẹ ima obọ rhunmwuda uwu e Jesu?

¹⁷ Ma mwẹ ayayẹro ọghe arrọọ etẹbitẹ. “Uwu ọre orukhọ ya ha osa. Sokpan ẹse ọhẹ Osanobua keghi re ẹfe arrọọ, vbe a ye egbe ba Jesu Kristi Nọyaẹnmwa.” (Rom 6:23) Rhunmwuda ne Jesu na wu ne ima, ma gha sẹtin sọyẹnmwẹ arrọọ vbe etẹbitẹ vbuwe egberranmwẹ. (Arhie Maan 21:3, 4) De emwi nọ khẹke ne ima ru ne ima mieke na miẹn avbe afiangbe na?

18. Vbọ ya ima rẹn wẹẹ e Jehova hoẹmwẹ ima?

¹⁸ Ma keghi gbọyẹmwẹ yọ, vbe ọmwa gha ya ekhọe hia ru ẹse ne ima. Adẹwerriegbe keghi re ẹse ọhẹ nọ ghi hiunsi sẹ, ọna ẹre ọ zẹe nọ na khẹke ne ima gha gbọyẹmwẹ ye emwi ne Jehova ru ne ima. Ebe Jọn 3:16 khare wẹẹ, “Osanobua hoẹmwẹ agbọn na sẹrriọ zẹẹ, ọ na rhie Ovbi ẹre [ne] ukpọmọkpa ne ọmwa.” Ahoẹmwọmwa nọkhua ne Jehova mwẹ ne ima ẹre ọ zẹe ighẹ ọ gie Jesu, Ọmọ nọ hoẹmwẹ ọnrẹn ẹsẹse nọ do wu ne ima. Ma vbe rẹn wẹẹ Jesu tobọre vbe hoẹmwẹ ima rhunmwuda ọ ma si egbe vbe a gie ẹre gha dee. (Jọn 15:13) Ẹse ọhẹ ọghe adẹwerriegbe suigiẹ yọ wẹẹ, e Jehova kevbe Jesu gele hoẹmwẹ ruẹ.—Galatia 2:20.

19, 20. (a) Vbua khian ya sẹtin do gha re ọsie Jehova hẹ? (b) Vbua khian ya rhiẹre ma hẹ wẹẹ u gbọyẹmwẹ ye izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu?

¹⁹ Nia, u mwẹ irẹnmwi eso nẹ vbekpae ahoẹmwọmwa ne ẹi beghe ọghe Osanobua, nọnaghiyerriọ, de vbene u khian ya do gha re ọsiọre hẹ? Ọ lọghọ a ke hoẹmwẹ ọmwa na ma rẹn. Ebe Jọn 17:3 khare wẹẹ, ma gha sẹtin do rẹn e Jehova. Zẹ vbene u ya rẹn ọnrẹn sayọ, ahoẹmwọmwa ne u mwẹ daa re ghi vbe gha wegbe sayọ, erriọ u khian vbe ya gha hoo, ne u gha ru emwi nọ ya ẹko rhiẹnrhiẹn ọnrẹn, yevbesọni, u do gha re ọsiọre. Nọnaghiyerriọ, gha tie Baibol ne egbuẹ, ne u mieke na gha rẹn e Jehova sayọ.—1 Jọn 5:3.

²⁰ Gbọyẹmwẹ ye izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu. E Baibol khare wẹẹ “ọmwa ke ọmwa nọ ya Ọmọ yi mwẹ arrọọ ne ẹi fo.” (Jọn 3:36) Vbe a yae kha na gha mwẹ amuẹtinyan? Ọni ọre wẹẹ, ma ghi gha ru emwi ne Jesu maa ima re. (Jọn 13:15) Ẹi re unu kẹkan ma khian ya kha wẹẹ ima ye Jesu yi. Te ima gha zẹ emwi ru nọ gha rhiẹre  ma wẹẹ, ma gbọyẹmwẹ ye adẹwerriegbe. Ebe Jems 2:26 keghi kha wẹẹ: “Iyayi nẹi mwẹ iwinna, orinmwi nọ.”

21, 22. (a) Vbọzẹe nọ na khẹke ne ima gha rre evba ukpo ukpo vbe a ghaa do Ugie Ayere Ọghe Uwu E Kristi? (b) De emwi ne ima khian ziro yan vbe Uhunmwu Ebe 6 kevbe 7?

²¹ Gha yo Ugie Ayere Ọghe Uwu E Kristi. Vbe asọn nokiekie ne Jesu gbe vbe agbọn, ọ keghi tama ima, ne ima gha do ugie ayere ọghe uwu irẹn. Ukpo ukpo ẹre ima ya do ugie ayere na. A keghi tie ẹre Ugie Ayere Ọghe Uwu E Kristi ra “Evbare Ota Enọyaẹnmwa.” (1 Kọrinti 11:20; Matiu 26:26-28) Jesu hoo ne ima gha yerre wẹẹ, arrọọ ọghẹe nọ gbae, ẹre irẹn ya dẹ ima werriegbe. Ọ keghi kha wẹẹ: “Wa gha ru ọna ya ye mwẹ rre.” (Tie Luk 22:19, NW.) U ghaa ye uwu e Jesu rre vbe odẹ vbenian, te u rhiẹre ma wẹẹ u gbọyẹmwẹ ye adẹwerriegbe kevbe ahoẹmwọmwa nọ wegbe ne Jehova kevbe Jesu mwẹ daa ima.—Ya ghee Ifiẹmwẹ Nọ Rre Ufomwẹ Ebe na 16.

²² Adẹwerriegbe keghi re ẹse ọhẹ nọ ghi hiunsi sẹ. (2 Kọrinti 9:14, 15) Ẹbo emwa nibun ni wulo nẹ gha miẹn afiangbe lekpae ẹse ọhẹ na. Vbe Uhunmwu Ebe 6 kevbe 7, ma gha ziro yan vbene ọ khian ya sunu hẹ.