1, 2. (a) Hwetɛnu nùnina ɖé ka nɔ xɔ akwɛ ɖò nukún towe mɛ? (b) Etɛwu gbɛxixɔ ɔ ka nyí nùnina Mawu tɔn e xɔ akwɛ hugǎn é?

NÙNINA e nyɔ́ hú bǐ é tɛ è ka na we kpɔ́n? Axi jɛn nùnina ɖé na vɛ́ cobo na xɔ akwɛ ɖò nukún towe mɛ ǎ. Enyi nùnina ɖé hɛn awǎjijɛ wá nú we, alǒ nyí nǔ e sín hudo a ɖó tawun é ɔ, é nɔ sù nukún towe mɛ.

² Ðò nùnina e Mawu na mǐ lɛ é bǐ mɛ ɔ, ɖokpo tíìn bɔ mǐ ɖó hudo tɔn hú nǔ ɖevo ɖebǔ. Nùnina e xɔ akwɛ hú bǐ bɔ Mawu na gbɛtɔ́ lɛ é wɛ. Ðò wemata elɔ mɛ ɔ, mǐ na kplɔ́n ɖɔ Jehovah sɛ́ Vǐ tɔn Jezu Klisu dó, bonu mǐ na dó sixu nɔ gbɛ̀ kaka sɔyi. (Xà Matie 20:28.) Jehovah sɛ́ Jezu dó ayikúngban ɔ jí b’ɛ wá xɔ gbɛ̀ nú mǐ, bo dó ɖexlɛ́ ɖɔ Emi yí wǎn nú mǐ nugbǒ.

3. Aniwu gbɛtɔ́ lɛ ka nɔ kú?

³ Gbɛxixɔ ɔ wɛ nyí wlɛnwín e Jehovah zán bo tún kàn nú gbɛtɔ́ lɛ sín hwɛhuhu kpo kú kpo sí é. (Efɛzinu lɛ 1:7) Bo na dó mɔ nukúnnú jɛ nǔ e wu mǐ ɖó hudo gbɛxixɔ ɔ tɔn é mɛ ɔ, mǐ ɖó na tuùn nǔ e jɛ xwè afatɔ́n mɔkpan ɖíe ɖò jikpá Edɛni tɔn mɛ é. Adamu kpo Ɛvu kpo e nyí mɛjitɔ́ mǐtɔn nukɔntɔn lɛ é hu hwɛ. Ðó ye hu hwɛ wutu ɔ, ye kú. Mǐ lɔ nɔ kú ɖó mǐ ɖu gǔ hwɛhuhu tɔn ɖò Adamu kpo Ɛvu kpo gɔ́n.​—Kpɔ́n Tinmɛ E Ðò Vivɔnu É 9gɔ́ ɔ.

4. Mɛ̌ ka nyí Adamu? Etɛ é ka ɖó?

 ⁴ Hwenu e Jehovah dá sunnu nukɔntɔn ɔ Adamu é ɔ, É na ɛ nùɖé b’ɛ xɔ akwɛ tawun. É na gbɛ̀ maɖóblɔ̌ ɖé Adamu. É ɖó linlin kpo agbaza maɖóblɔ̌ ɖé kpo. É na j’azɔn kpɔ́n ǎ, é na kpò kpɔ́n ǎ, é ka na lɛ́ kú kpɔ́n ǎ. Ðó Jehovah dá Adamu wutu ɔ, É cí tɔ́ ɖé ɖɔhun n’i. (Luki 3:38) Jehovah nɔ ɖɔ xó n’i hwɛhwɛ. Mawu tinmɛ nǔ e ba wɛ é ɖè ɖò Adamu sí é n’i céɖécéɖé, bo ɖè azɔ̌ ɖagbe ɖé n’i.​—Bǐbɛ̌mɛ 1:28-30; 2:16, 17.

5. Etɛ ɖɔ wɛ Biblu ka ɖè bo ɖɔ ɖɔ Mawu dá Adamu “ɖó akpajlɛ éɖesunɔ tɔn mɛ”?

⁵ Mawu dá Adamu “ɖó akpajlɛ éɖesunɔ tɔn mɛ.” (Bǐbɛ̌mɛ 1:27) Jehovah na ɛ jijɔ Éɖesunɔ tɔn lɛ, ɖi wanyiyi, nùnywɛ, hwɛjijɔ kpo hlɔnhlɔn kpo. É na mɛɖesúsínínɔ Adamu. Adamu nyí macinu ǎ. Mawu dá ɛ, bɔ enyi é jló è ɔ, é na wà nǔ ɖagbe alǒ nǔ nyanya. Enyi Adamu ko setónú nú Mawu wɛ ɔ, é sixu ko nɔ gbɛ̀ kaka sɔyi ɖò Palaɖisi mɛ.

6. Hwenu e Adamu tlitó nú Mawu é ɔ, etɛ é ka hɛn bú? Nɛ̌ enɛ ka wà nǔ dó mǐ wu gbɔn?

⁶ Hwenu e Adamu tlitó nú Mawu bɔ è ɖó kúhwɛ́ n’i é ɔ, é hɛn nǔ kpligidi ɖé bú. É hɛn kancica bunɔ e é ɖó xá Jehovah é, gbɛ̀ maɖóblɔ̌ e é ɖó é, kpo xwé tɔn e nyí Palaɖisi é kpo bú. (Bǐbɛ̌mɛ 3:17-19) Adamu kpo Ɛvu kpo jló bo tlitó nú Mawu, enɛ wu ɔ, nukúnɖiɖo ɖě sɔ́ ɖè nú ye ǎ. Ðó nǔ e Adamu wà é wu ɔ, “hwɛhuhu . . . wá gbɛ̀ ɔ mɛ . . . hwɛhuhu ɔ ka dɔn kú wá. Enɛ ɔ, gbɛtɔ́ lɛ bǐ nɔ kú, ɖó mɛ bǐ wɛ hu hwɛ.” (Hlɔmanu lɛ 5:12) Hwenu e Adamu hu hwɛ é ɔ, é “sà” éɖesunɔ kpo mǐ kpo dó kannumɔgbenu nú hwɛhuhu kpo kú kpo. (Hlɔmanu lɛ 7:14) Nukúnɖiɖo ɖé ka ɖè nú mǐ à? Ɛɛn, é ɖè.

7, 8. Etɛ ka nyí gbɛxixɔ?

 ⁷ Etɛ ka nyí gbɛxixɔ? Gbɛxixɔ ɖó tinmɛ taji wè. Nukɔntɔn ɔ, gbɛxixɔ nyí axɔ e è sú bo tún kàn mɛɖé alǒ bo vɔ́ nùɖé xɔ é. Wegɔ ɔ, gbɛxixɔ nyí akwɛ e è sú bo cyɔn nǔ dó nùɖé é.

⁸ Gbɛtɔ́ ɖebǔ sixu sú nǔ kpligidi e Adamu hɛn bú hwenu e é hu hwɛ bo dɔn kú wá jǐ mǐtɔn é sín axɔ ǎ. Amɔ̌, Jehovah sɔnǔ nú nǔ e na tún kàn mǐ sín hwɛhuhu kpo kú kpo sí é. Mi nú mǐ ni kpɔ́n lee gbɛxixɔ ɔ w’azɔ̌ gbɔn é kpo lè e mǐ sixu mɔ ɖ’emɛ lɛ é kpo.

9. Axɔ tɛ è ka ɖó na sú?

⁹ Mɛɖebǔ ɖò mǐ mɛ bo sixu sú gbɛ̀ maɖóblɔ̌ e Adamu hɛn bú é sín axɔ kpɔ́n ǎ. Etɛwu? Ðó mǐ bǐ wɛ ɖó blɔ̌ alǒ nyí hwɛhutɔ́. (Ðɛhan 49:8, 9) Axɔ e è ɖó na sú é wɛ nyí gbɛ̀ maɖóblɔ̌ gbɛtɔ́ tɔn ɖevo. Biblu ɖɔ ɖɔ “Klisu Jezu . . . sɔ́ éɖée jó, bo dó xɔ gbɛ̀ nú mɛ bǐ.” (1 Timɔtée 2:6) Gbɛ̀ maɖóblɔ̌ e Jezu sɔ́ dó savɔ̌ é nyí nǔ ɖokpo ɔ kpo gbɛ̀ e Adamu hɛn bú é kpo.

10. Nɛ̌ Jehovah ka sɔnǔ nú gbɛxixɔ ɔ gbɔn?

¹⁰ Nɛ̌ Jehovah ka sɔnǔ nú gbɛxixɔ ɔ gbɔn? Jehovah sɛ́ Vǐ tɔn e vɛ́ n’i hú bǐ é dó ayikúngban ɔ jí. Vǐ enɛ e nɔ nyí Jezu é wɛ nyí nùɖíɖó tɔn nukɔn nukɔntɔn ɔ. (1 Jaan 4:9, 10) Jezu jló bo na jó Tɔ́ tɔn kpo xwé tɔn e ɖò jixwé é kpo dó. (Filipunu lɛ 2:7) Jehovah sɛ́ Jezu dó ayikúngban jí sín jixwé, bɔ è jì i b’ɛ nyí mɛ maɖóblɔ̌ ɖé, bo ɖó hwɛ ɖebǔ kɔ ǎ.​—Luki 1:35.

11. Nɛ̌ gbɛtɔ́ ɖokpo ka sixu xɔ gbɛ̀ nú gbɛtɔ́ lɛ bǐ gbɔn?

¹¹ Adamu e nyí gbɛtɔ́ nukɔntɔn ɔ é hɛn gbɛ̀ maɖóblɔ̌ bú nú gbɛtɔ́ lɛ bǐ hwenu e é tlitó nú Jehovah é. Gbɛtɔ́ ɖevo ka sixu ɖè kú síìn nú Adamu ví lɛ  bǐ à? Ganji. (Xà Hlɔmanu lɛ 5:19.) Jezu e ma hu hwɛ kpɔ́n ǎ é sɔ́ gbɛ̀ tɔn maɖóblɔ̌ ɔ jó dó xɔ gbɛ̀ nú mɛ bǐ. (1 Kɔlɛntinu lɛ 15:45) È sixu zán gbɛ̀ tɔn maɖóblɔ̌ ɔ dó ɖè kú síìn nú Adamu ví lɛ bǐ.​—1 Kɔlɛntinu lɛ 15:21, 22.

12. Etɛwu Jezu ka ɖó na jiya sɔmɔ̌?

¹² Biblu tinmɛ lě dò è Jezu mɔ wuvɛ̌ sɔ cobo kú é. È xò é dó adaka mɛ, è xwè è nyì yatín ɖé wu, bo lɛ́ bló b’ɛ xò kúsukpɔ kaka bo kú. (Jaan 19:1, 16-18, 30) Etɛwu Jezu ka ɖó na jiya sɔmɔ̌? Ðó Satáan ɖɔ ɖɔ gbɛtɔ́ ɖebǔ kún sixu nɔ gbeji nú Mawu ɖò mɛtɛnkpɔn syɛnsyɛn nukɔn ó. Jezu ɖexlɛ́ ɖɔ gbɛtɔ́ maɖóblɔ̌ ɖé hɛn ɔ, é na nɔ gbeji nú Mawu, enyi é na bo tlɛ mɔ wuvɛ̌ e syɛn hú bǐ é ɔ nɛ. Kpɔ́n lee Jehovah na ko gó ɖó Jezu wu sɔ́ é!​—Nùnywɛxó 27:11; kpɔ́n Tinmɛ E Ðò Vivɔnu É 15gɔ́ ɔ.

13. Nɛ̌ è ka sú axɔ ɔ gbɔn?

¹³ Nɛ̌ è ka sú axɔ ɔ gbɔn? Jezu sɔ́ akwɛ e gbɛ̀ tɔn xɔ é nú Tɔ́ tɔn. Ðò xwè 33 ɖò azǎn 14gɔ́ ɔ sun e nɔ nyí Nisáan ɖò sunzanwema Jwifu lɛ tɔn mɛ é gbè ɔ, Jehovah tin bɔ kɛntɔ́ Jezu tɔn lɛ hu i. (Eblée lɛ 10:10) Azǎn atɔn gudo ɔ, Jehovah fɔ́n Jezu wá gbɛ̀ b’ɛ nyí nùɖíɖó gbigbɔ tɔn ɖé, bo sɔ́ nyí gbɛtɔ́ ǎ. É ɖò mɔ̌ có, Jezu hɛn acɛ e é ɖó bo na nɔ gbɛ̀ gbɛtɔ́ maɖóblɔ̌ ɖé ɖɔhun ɖò ayikúngban jí é bú kpɔ́n ǎ. Hwenu e Jezu lɛkɔ yì Tɔ́ tɔn gɔ́n ɖò jixwé ɖò nukɔnmɛ é ɔ, é sɔ́ acɛ enɛ jó nú Mawu bonu Mawu na dó sixu zán bo dó vɔ́ kúnkan Adamu tɔn lɛ xɔ. (Eblée lɛ 9:24) Jehovah yí gbè nú gbɛxixɔ enɛ, bɔ ali hun nú mǐ bɔ è na tún kàn mǐ sín hwɛhuhu kpo kú kpo sí.​—Xà Hlɔmanu lɛ 3:23, 24.

14, 15. Etɛ mǐ ka ɖó na bló bɔ è na sɔ́ hwɛ mǐtɔn lɛ kɛ mǐ?

¹⁴ Mǐ ko ɖò lè ɖu wɛ ɖò nùnina Mawu tɔn e xɔ akwɛ hugǎn é mɛ. Mi nú mǐ ni kpɔ́n lè e ɖu wɛ mǐ ɖè dìn lɛ é kpo ee mǐ na ɖu sɔgudo é kpo.

¹⁵ È sɔ́ hwɛ mǐtɔn lɛ kɛ mǐ. É nɔ vɛwǔ tawun ɖɔ mǐ ni wà nǔ e sɔgbe é hwebǐnu. Mǐ nɔ wà nǔ nyì dò bo nɔ lɛ́ ɖɔ xó e ma sɔgbe ǎ é hweɖelɛnu. (Kolosinu lɛ 1:13, 14) Nɛ̌ è ka sixu sɔ́ hwɛ kɛ mǐ gbɔn? Nǔ e mǐ wà nyì dò é ɖó na vɛ́ nú mǐ tawun, bɔ mǐ na sɔ́ mǐɖée hwe bo byɔ hwɛsɔkɛ Jehovah. Enɛ gudo ɔ, mǐ hɛn ɔ mǐ na ɖeji ɖɔ è sɔ́ hwɛ mǐtɔn lɛ kɛ mǐ.​—1 Jaan 1:8, 9.

16. Etɛ mǐ ka ɖó na bló bo na ɖó ayixa ɖagbe ɖé?

¹⁶ Mǐ hɛn ɔ mǐ na ɖó ayixa ɖagbe ɖé. Enyi ayixa mǐtɔn ɖɔ nú mǐ ɖɔ mǐ wà nùɖé nyì dò ɔ, mǐ nɔ mɔ ɖɔ mǐ hu hwɛ, bo tlɛ nɔ mɔ vlafo ɖɔ mǐ nyí nùvɔnɔ bɔ nukúnɖiɖo ɖě kún sɔ́ ɖè nú mǐ ó. Amɔ̌, awakanmɛ mǐtɔn ɖó na túntún ǎ. Enyi mǐ savo nú Jehovah ɖɔ é ni sɔ́ kɛ mǐ ɔ, mǐ hɛn ɔ mǐ na kudeji ɖɔ é na ɖótó mǐ bo sɔ́ kɛ mǐ. (Eblée lɛ 9:13, 14) Jehovah jló ɖɔ mǐ ni ɖɔ tagba mǐtɔn lɛ kpo gǎnmaɖó mǐtɔn lɛ kpo nú emi. (Eblée lɛ 4:14-16) Enyi mǐ bló mɔ̌ ɔ, mǐ sixu nɔ fífá mɛ xá Mawu.

17. Nyɔna tɛ lɛ mǐ ka sixu mɔ, ɖó Jezu kú dó ta mǐtɔn mɛ wutu?

¹⁷ Mǐ ɖó nukúnɖiɖo bo na nɔ gbɛ̀ kaka sɔyi. “Axɔ e hwɛhuhu nɔ sú mɛ ɔ wɛ nyí kú; amɔ̌ nǔ e Mawu nɔ na mɛ vɔ̌nu ɔ wɛ nyí gbɛ̀ mavɔmavɔ e mǐ ɖó ɖò bǔ e mǐ ɖè xá Klisu Jezu Aklunɔ mǐtɔn mɛ é.” (Hlɔmanu lɛ 6:23) Ðó Jezu kú dó ta mǐtɔn mɛ wutu ɔ, mǐ hɛn ɔ mǐ na nɔ gbɛ̀ kaka sɔyi bo na ɖu vivǐ hunsin ɖagbe tɔn. (Nǔɖexlɛ́mɛ 21:3, 4) Amɔ̌, etɛ mǐ ka ɖó na wà bo na mɔ nyɔna enɛ lɛ?

18. Nɛ̌ mǐ ka wà gbɔn bo tuùn ɖɔ Jehovah yí wǎn nú mǐ?

¹⁸ Enyi mɛɖé na nùnina ɖagbe ɖé we ɔ, lin tamɛ kpɔ́n dó lee é nɔ víví nú we sɔ́ é jí. Gbɛxixɔ ɔ wɛ nyí nùnina e xɔ akwɛ hú nǔ bǐ é, bɔ mǐ ɖó na dokú tɔn nú Jehovah tawun. Jaan 3:16 ɖɔ nú mǐ ɖɔ “Mawu yí wǎn nú gbɛtɔ́ sɔmɔ̌, bo sɔ́ Vǐɖokponɔ tɔn jó.” Nugbǒ ɔ, Jehovah yí wǎn nú mǐ sɔmɔ̌, bo sɔ́ Vǐ tɔn e vɛ́ n’i hú bǐ é jó nú mǐ. Mǐ lɛ́vɔ tuùn ɖɔ Jezu lɔ yí wǎn nú mǐ, ɖó éɖesu jló bo kú dó ta mǐtɔn mɛ. (Jaan 15:13) Gbɛxixɔ ɔ ɖó na na we ganjɛwu ɖɔ Jehovah kpo Jezu kpo yí wǎn nú we nugbǒ.​—Galatinu lɛ 2:20.

19, 20. (a) Nɛ̌ a ka sixu huzu xɔ́ntɔn Jehovah tɔn gbɔn? (b) Nɛ̌ a ka sixu ɖi nǔ nú vɔsisa gbɛxɔnumɛ tɔn Jezu tɔn gbɔn?

¹⁹ Dìn e a kplɔ́n nǔ dó wanyiyi ɖaxó Mawu tɔn wu é ɔ, nɛ̌ a ka sixu huzu xɔ́ntɔn tɔn gbɔn? Wanyiyi ɖiɖó nú mɛ e a ma tuùn ǎ é ɖé fá ǎ. Jaan 17:3 ɖɔ ɖɔ mǐ hɛn ɔ mǐ na wá tuùn Jehovah. Hwenu e a na ɖò mɔ̌ bló wɛ é ɔ, wǎn e a yí n’i é na jɛji, a na ba na hɛn xomɛ tɔn hun, bo na wá huzu xɔ́ntɔn tɔn. Enɛ wu ɔ, kpò ɖò nǔ kplɔ́n dó Jehovah wu wɛ gbɔn Biblu kplɔnkplɔn gblamɛ.​—1 Jaan 5:3.

²⁰ Ði nǔ nú vɔsisa gbɛxɔnumɛ tɔn Jezu tɔn. Biblu ɖɔ ɖɔ “mɛ e ɖi nǔ nú Vǐ ɔ, mɔ gbɛ̀ mavɔmavɔ.” (Jaan 3:36) Etɛ ka nyí tinmɛ nùɖiɖi ɖiɖó tɔn? Tinmɛ tɔn wɛ nyí ɖɔ mǐ ni bló nǔ e Jezu kplɔ́n mǐ ɖɔ mǐ ni bló é. (Jaan 13:15) Mǐ sixu ɖɔ kpowun ɖɔ mǐ ɖi nǔ nú Jezu ǎ. Mǐ ɖó na bló nùɖé nú nùɖiɖi mǐtɔn. Ðò Jaki 2:26 mɛ ɔ, mǐ xà ɖɔ: “Nùɖiɖi e ma nɔ ɖè éɖée xlɛ́ gbɔn nǔwiwa lɛ mɛ ǎ ɔ nyí nùkúkú.”

21, 22. (a) Aniwu mǐ ka ɖó na nɔ yì Flǐn kú Klisu tɔn tɔn sín nǔwiwa tɛnmɛ xwewu xwewu? (b) Etɛ jí mǐ ka na ɖɔ xó dó ɖò Wemata 6gɔ́ ɔ kpo 7gɔ́ ɔ kpo mɛ?

 ²¹ Nɔ yì Flǐn kú Klisu tɔn tɔn sín nǔwiwa tɛnmɛ. Ðò gbadanu e jɛ nukɔn nú kú Jezu tɔn é ɔ, é kplɔ́n mǐ ɖɔ mǐ ɖó na nɔ flín kú emitɔn. Mǐ nɔ wà mɔ̌ xwewu xwewu, bɔ è nɔ ylɔ ɖɔ Flǐn alǒ “Aklunɔ sín nùɖuɖu.” (1 Kɔlɛntinu lɛ 11:20; Matie 26:26-28) Jezu jló ɖɔ mǐ ni nɔ flín ɖɔ emi sɔ́ gbɛ̀ emitɔn maɖóblɔ̌ ɔ jó dó xɔ gbɛ̀ nú mǐ. É ɖɔ: “Mi nɔ bló lě, dó flín mì na.” (Xà Luki 22:19.) Enyi a nɔ yì Flǐn ɔ tɛnmɛ hǔn, xlɛ́xlɛ́ wɛ a ɖè ɖɔ emi nɔ flín gbɛxixɔ ɔ kpo wanyiyi ɖaxó e Jehovah kpo Jezu kpo ɖó nú mǐ é nɛ.​—Kpɔ́n Tinmɛ E Ðò Vivɔnu É 16gɔ́ ɔ.

²² Gbɛxixɔ ɔ wɛ nyí nùnina e xɔ akwɛ hugǎn bɔ mǐ sixu mɔ é. (2 Kɔlɛntinu lɛ 9:14, 15) Nùnina xɔ akwɛ enɛ ɔ na tlɛ lɛ́ ɖó lè nú gbɛtɔ́ livi mɔkpan e ko kú lɛ é. Wemata 6gɔ́ ɔ kpo 7gɔ́ ɔ kpo na ɖɔ xó dó lee enɛ sixu nyɔ́ bló gbɔn é jí.