Wolo ɖenɖe tɔm wɛɛ yɔ

Wolo tɔm ñʋŋ ɖeɖe

ÑƲƲ KAGBANZƖ

Yesu kɩlaʋ sɩm—Ɛsɔ kʋjɔʋ ŋgʋ kɩkpaɖaa yɔ

Yesu kɩlaʋ sɩm—Ɛsɔ kʋjɔʋ ŋgʋ kɩkpaɖaa yɔ

1, 2. (a) Ɛbɛ pɩzɩɣ piyele nɛ kʋjɔʋ nakʋyʋ kɛdɩnɩ-ŋ siŋŋ? (b) Ɛbɛ yɔɔ Yesu kɩlaʋ sɩm kɛnɩ Ɛsɔ kʋjɔʋ ŋgʋ kɩkpaɖaa yɔ?

ŊTƆZƲƲ kʋjɔŋ weyi palabɩ-ŋ yɔ, ɩ-taa ŋgʋ kɩha-ŋ taa leleŋ nɛ pɩkpaɖɩ yɔ kɩ-yɔɔ? Toovenim lɛ, pɩtɩcɛyɩ se kʋjɔʋ ɛwɛɛ liidiye siŋŋ pʋcɔ nɛ kɩha-ŋ taa leleŋ. Ye kʋjɔʋ nakʋyʋ ɛlabɩ nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ ña-kɩcɛyɩm ɖeyi ɖeyi yɔ, kɩkɛdɩɣnɩ-ŋ pɩdɩɩfɛyɩ.

2 Kʋjɔŋ weyi Ɛsɔ labɩ-ɖʋ yɔ ɩ-taa lɛ, nakʋyʋ labɩ nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ ɖa-kɩcɛyɩm ɖeyi ɖeyi nɛ pɩkpaɖɩ kʋjɔŋ lɛɛŋ. Ŋgʋ kɛnɩ Ɛsɔ kʋjɔʋ ŋgʋ kɩkpaɖaa yɔ. Ðɩkaɣ kpɛlɩkʋʋ ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa se Yehowa tiyi ɛ-Pɩyalʋ Yesu Krɩstʋ tɛtʋ yɔɔ se pɩtɩŋnɩ ɛ-yɔɔ nɛ ɖihiɣ wezuu maatɛŋ. (Kalɩ Maatiyee 20:28.) Yehowa tiyuu Yesu tɛtʋ yɔɔ se ɛlaa ɛ-tɩ ɖɔ-yɔɔ yɔ, pɩwɩlɩɣ se ɛsɔɔlɩ-ɖʋ siŋŋ.

ƐBƐ YOMIYE TAA PƖWƐƐ SE PAYA ƐYAA ÑƲƲ?

3. Ɛbɛ yɔɔ ɛyaa sɩkɩ?

3 Yesu kɩlaʋ yɔɔ Yehowa tɩŋɩɣna se ɛlɩzɩ ɛyaa kɩdɛkɛdɩm nɛ sɩm po-yomiye taa. (Efɛɛzɩ 1:7) Pʋcɔ nɛ ɖɩna mbʋ pʋyɔɔ pɩɩcɛyaa se Yesu ɛkɔɔ tɛtʋ yɔɔ nɛ ɛlaa e-wezuu ɖɔ-yɔɔ lɛ, pɩwɛɛ se ɖɩtɔzɩ mbʋ pɩɩlabɩ Edɛɛnɩ kaɖaɣ taa yɔ pɩ-yɔɔ. Pɩlakɩ pɩnzɩ kudokiŋ sakɩyɛ yɔ, ɖɔ-cɔzɔ kajalaɣ ñɩnʋ Aɖam nɛ ɛ-halʋ Ɛva palabɩ kɩdɛkɛdɩm. Kɩdɛkɛdɩm mbʋ pɩ-yɔɔ pasɩba. Aɖam nɛ Ɛva pɛɖɛzɩ-ɖʋ kɩdɛkɛdɩm, pʋyɔɔ ɖa ɖɔɖɔ ɖɩsɩkɩ.​—Kalɩ Tɩnaɣ yɔɔ tɔm 9.

4. Anɩ payaɣ se Aɖam? Nɛ ɛbɛ Ɛsɔ kaaha-ɩ?

4 Yehowa lɩzɩ kajalaɣ ɛyʋ Aɖam lɛ, ɛlabɩ-ɩ kʋjɔʋ kɩbaŋʋ nakʋyʋ. Ɛha-ɩ wezuu ŋgʋ kɩtalɩ pilim yɔ. Ɛ-maɣzɩm nɛ e-tomnaɣ paatalɩ pilim. Pʋ-tɔbʋʋ lɛ se ɛtaapɩzɩɣ se ɛtɔlɩ kʋdɔŋ, ɛkpadɩyɩ yaa ɛsɩ. Yehowa kaakɛnɩ ɛ-Caa mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛnʋ lɩzɩnɩ-ɩ. (Luka 3:38) Yehowa yɔɔdaɣnɩ Aɖam ɖoŋ ɖoŋ. Yehowa kaaheyi-i kpayɩ kpayɩ mbʋ ɛsɔɔlaa se ɛla yɔ, nɛ ɛɖʋ-ɩ ɖɔɖɔ tʋmɩyɛ kɩbanɖɛ.​—Kiɖe Tɛɛ Tɔm 1:28-30; 2:16, 17.

5. Bibl yɔɔdʋʋ se Aɖam kɛ “Ɛsɔ lɛzʋʋ” yɔ, pɩ-tɔbʋʋ lɛ suwe?

5 Aɖam kɛ “Ɛsɔ lɛzʋʋ.” (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 1:27) Pɩ-tɔbʋʋ se Yehowa ha-ɩ wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ ɛ-maɣmaɣ ɛwɛna yɔ, ɛzɩ sɔɔlɩm, lɔŋsɩnɖɛ, siɣsiɣ wɛtʋ nɛ ɖoŋ mbʋ yɔ. Ɛha-ɩ ɖɔɖɔ tɩ-yɔɔ wɛʋ lɩzʋʋ. Pʋ-tɔbʋʋ lɛ se Ɛsɔ tɩlɩzɩ Aɖam ɛzɩ ñɩɣyʋʋ yaa robot yɔ, ɛlɛ ɛha-ɩ waɖɛ se ɛpɩzɩ nɛ ɛlɩzɩ se ɛlakɩ mbʋ pɩwɛ ɖeu yaa mbʋ pɩfɛyɩ ɖeu yɔ. Ye Aɖam kaalɩzaa se ɛñaŋ Ɛsɔ yɔ, ɛɛcaɣ wezuu tam tam Paradisuu taa.

6. Aɖam manɩ Ɛsɔ paɣtʋ yɔɔ lɛ, ɛbɛ elesaa?

6 Mbʋ Aɖam lesi alɩwaatʋ ndʋ ɛmanɩ Ɛsɔ paɣtʋ yɔɔ nɛ pɩkɔnɩ-ɩ sɩm yɔ, pɩpaɣlaa pɩdɩɩfɛyɩ. Elesi taabalɩyɛ kɩbanɖɛ nɖɩ ɖɩɩwɛ ɛ nɛ Yehowa pɛ-hɛkʋ taa yɔ, e-wezuu ŋgʋ kɩtalɩ pilim yɔ nɛ Paradisuu ŋgʋ kɩ-taa ɛɛwɛɛ yɔ. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 3:17-19) Aɖam nɛ Ɛva pamanɩ Ɛsɔ paɣtʋ yɔɔ faɖaɖa pʋyɔɔ pɛfɛyɩnɩ lidaʋ nakʋyʋ.

7, 8. Ɛbɛ Aɖam kɩdɛkɛdɩm kɔnɩ ɖɔ-yɔɔ?

7 Aɖam lakasɩ nzɩ, sɩ-yɔɔ “kɩwɛɛkɩm nɛ sɩm palɩ ɛjaɖɛ yɔɔ. Nɛ sɩm wadɩ ɛyaa kpeekpe yɔɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pe-kpeekpe palabɩ kɩwɛɛkɩm.” (Roma 5:12) Alɩwaatʋ ndʋ Aɖam labɩ kɩdɛkɛdɩm yɔ, “ɛpɛdɩ” ɛ-maɣmaɣ nɛ ɖa ɛ-sayɩnaa nɛ ɖɩpɩsɩ kɩdɛkɛdɩm nɛ sɩm po-yomaa. (Roma 7:14) Ɛlɛ, ɛzɩ ɖɩtɩtasɩ wɛnʋʋ lidaʋ nakʋyʋ yaa we? Aayɩ, lidaʋ wɛɛ.

8 Ɛyʋ nɔɔyʋ fɛyɩnɩ ɖoŋ se ɛpɩzɩɣ nɛ ɛhɛyɩ kɩmɩyɛ nɖɩ Aɖam tɔɔ alɩwaatʋ ndʋ ɛmanɩ Ɛsɔ paɣtʋ yɔɔ nɛ pɩkɔnɩ-ɖʋ sɩm yɔ. Ɛlɛ Yehowa tɩŋnɩ nʋmɔʋ nakʋyʋ yɔɔ se ɛlɩzɩ-ɖʋ kɩdɛkɛdɩm nɛ sɩm po-yomiye taa. Iyele nɛ ɖɩna mbʋ Yesu kɩlaʋ kɛnɩ ɖeyi ɖeyi yɔ, nɛ ɛzɩma kɩpɩzɩɣ nɛ kɩwazɩ-ɖʋ yɔ.

ƐBƐ YEHOWA LABA SE ƐYA ÐA-ÑƲƲ?

9. Ɛzɩma papɩzɩɣ pɛhɛyɩ kɩmɩyɛ nɛ paya Aɖam sayɩnaa ñʋʋ?

9 Ða-taa nɔɔyʋ fɛyɩnɩ ɖoŋ se ɛhɛyɩ kɩmɩyɛ nɖɩ pɩpɔzʋʋ yɔ, nɛ ɖɩɖaɣnɩ hiɣu wezuu pilim ŋgʋ Aɖam lesaa yɔ. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ ɖa-taa nɔɔyʋ tɩtalɩ pilim. (Keɣa 48:8, 9) Ɛyʋ wezuu ŋgʋ kɩtalɩ pilim yɔ, pɩwɛɛ se pɛhɛyɩnɩ kɩmɩyɛ nɖɩ. Bibl yɔɔdʋʋ se Yesu Krɩstʋ kɛnɩ “weyi ɛla ɛ-tɩ ɛyaa kpeekpe yɔɔ yɔ.” (1 Timootee 2:6) Wezuu pilim ŋgʋ Yesu kpaɣ nɛ ɛlaa yɔ, kɩ nɛ ŋgʋ Aɖam lesaa yɔ pɛwɛ kɩmaŋ.

10. Ɛbɛ Yehowa laba se ɛya ɖa-ñʋʋ?

10 Ɛbɛ Yehowa laba se ɛya ɖa-ñʋʋ? Yehowa tiyi ɛ-Pɩyalʋ kʋsɔɔlʋ Yesu tɛtʋ yɔɔ. Ɛ-Pɩyalʋ ɛnʋ ɛkɛnɩ e-wondu kɩlɩzɩtʋ taa kajalaɣ tʋ. (1 Yohanɛɛsɩ 4:9, 10) Yesu tisi faaa nɛ ɛkʋyɩ ɛ-Caa cɔlɔ ɛsɔdaa, nɛ ɛkɔɔ tɛtʋ yɔɔ. (Filiipu 2:7) Yehowa yeba nɛ palʋlɩ Yesu tɛtʋ yɔɔ nɛ ɛwɛɛ pilim, kɩdɛkɛdɩm nabʋyʋ fɛyɩ ɛ-yɔɔ.​—Luka 1:35.

Yehowa kpaɣ ɛ-Pɩyalʋ kʋsɔɔlʋ nɛ ɛlaa kɩlaʋ ɖɔ-yɔɔ

11. Ɛzɩma ɛyʋ kʋɖʋm pɩzɩɣ nɛ ɛya ɛyaa kpeekpe ñʋʋ?

11 Ɛyʋ kajalaɣ ñɩnʋ Aɖam yeba nɛ ɛyaa kpeekpe lesi wezuu pilim alɩwaatʋ ndʋ ɛlɔ Yehowa paɣtʋ yɔ. Ɛzɩ ɛyʋ nɔɔyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛlɩzɩ Aɖam sayɩnaa kpeekpe sɩm nesi taa? Ɛɛɛ. (Kalɩ Roma 5:19.) Yesu weyi ɛtɩla kɩdɛkɛdɩm nɛ ɛna yɔ, ɛkpaɣ e-wezuu pilim nɛ ɛlaa kɩlaʋ se ɛya ɖa-ñʋʋ. (1 Kɔrɛntɩ 15:45) Pɩtɩŋnɩ wezuu pilim ŋgʋ kɩ-yɔɔ lɛ, Aɖam sayɩnaa kpeekpe pɩzɩɣ palɩɩ sɩm yomiye taa.​—1 Kɔrɛntɩ 15:21, 22.

12. Ɛbɛ yɔɔ pɩɩwɛɛ se Yesu ɛnɩɩ siziŋ mbʋ?

12 Bibl yɔɔdɩ ɛzɩma Yesu nɩ sɩzɩŋ pɩdɩɩfɛyɩ pʋcɔ nɛ ɛsɩkɩ yɔ pɩ-tɔm. Pawɩlɩ-ɩ ñaŋ siŋŋ nɛ polu-i agbazɛɛ, pakamɩ-ɩ nazɩm sizika yɔɔ nɛ peyele ɛnɩɩ wɩzasɩ pɩdɩɩfɛyɩ pʋcɔ nɛ ɛsɩ. (Yohanɛɛsɩ 19:1, 16-18, 30) Ɛbɛ yɔɔ pɩɩwɛɛ se Yesu ɛnɩɩ siziŋ mbʋ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ Sataŋ yɔɔdaa se ɛyʋ nɔɔyʋ ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛɖɔkɩ e-siɣsiɣ wɛtʋ, ye takɩm sɔsɔm ɛtalɩ-ɩ yɔ. Yesu wɩlaa se ɛyʋ weyi ɛtalɩ pilim yɔ, ɛpɩzɩɣ nɛ ɛɖɔkɩ e-siɣsiɣ wɛtʋ kpam Yehowa ɛzɩdaa, paa nazɩm sɔsɔm mbʋ pɩ-taa. Pɩtʋʋ fɛyɩ se Yesu wɛtʋ tʋnɛ tiyeba nɛ Yehowa taa labɩnɩ-ɩ leleŋ siŋŋ.​—Aduwa 27:11; kalɩ Tɩnaɣ yɔɔ tɔm 15.

13. Ɛzɩma tɩyɛ Yesu kɩlaʋ yabɩ ɖa-ñʋʋ?

13 Ɛzɩma tɩyɛ Yesu kɩlaʋ yabɩ ɖa-ñʋʋ? Pɩnaɣ 33 taa Yehowa yeba nɛ Yesu koyindinaa kʋ-ɩ, Yuda ñɩma fenaɣ ŋga payaɣ se Nisaŋ yɔ, ka-kɩyakʋ 14 ŋgʋ wiye. (Ebree 10:10) Kɩyakʋ naadozo ŋgʋ wiye lɛ, Yehowa fezi-i nɛ ɛɖaɣnɩ-ɩ haʋ fezuu taa tomnaɣ. Ɛlɛ Yesu tilesi waɖɛ nɖɩ ɛɛwɛna se ɛcaɣ wezuu tɛtʋ yɔɔ ɛzɩ ɛyʋ weyi ɛtalɩ pilim yɔ. Pʋyɔɔ lɛ, pʋwayɩ Yesu kpa ɛsɔdaa lɛ, ɛcɛlɩ ɛ-Caa waɖɛ nɖɩ se ɛtɩŋnɩ ɖɩ-yɔɔ nɛ ɛya Aɖam sayɩnaa ñʋʋ. (Ebree 9:24) Yehowa mʋ Yesu kɩlaʋ ŋgʋ, pʋyɔɔ ɖɩwɛnɩ waɖɛ se ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖihiɣ ñʋʋ yabʋ nɛ ɖɩlɩɩ kɩdɛkɛdɩm nɛ sɩm pe-nesi tɛɛ.​—Kalɩ Roma 3:23, 24.

ƐBƐ PƖWƐƐ SE ŊLA NƐ YESU KƖLAƲ WAZƖ-Ŋ?

14, 15. Ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩla nɛ Ɛsɔ kpeɣ-ɖʋ ɖa-kɩwɛɛkɩm?

14 Ɛsɔ kʋjɔʋ ŋgʋ kɩkpaɖaa yɔ, kɩtɛm-ɖʋ paɣzʋʋ wazʋʋ. Yele nɛ ɖɩna ɛzɩma kɩwɛɛ nɛ kɩwazɩɣ-ɖʋ lɛɛlɛɛyɔ yɔ nɛ ɛzɩma kɩkaɣ-ɖʋ wazʋʋ cee wayɩ yɔ.

15 Ɛsɔ kpeɣu-ɖʋ ɖa-kɩwɛɛkɩm. Pɩwɛ kaɖɛ se ɖɩla mbʋ pɩtʋʋzaa yɔ alɩwaatʋ kpeekpe. Picoɖuu-ɖʋ nɛ alɩwaatʋ natʋyʋ lɛ ɖɩlakɩ kɩdɛkɛdɩm ɖɔ-yɔɔdaɣ nɛ ɖa-lakasɩ taa. (Koloosi 1:13, 14) Ɛzɩma tɩyɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖihiɣ kpaɣʋ nɛ kpeɣu? Pɩwɛɛ se ɖikpiɖi ɖa-kɩwɛɛkɩm yɔɔ siŋŋ nɛ ɖɩwɛɛnɩ tɩ luzuu nɛ ɖɩpɔzɩ Yehowa kpaɣʋ nɛ kpeɣu. Ye ɖɩlabɩ mbʋ yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se Yehowa kpakɩɣ ɖa-kɩwɛɛkɩm nɛ ekpeɣ-ɖʋ.​—1 Yohanɛɛsɩ 1:8, 9.

16. Ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩla nɛ ɖɩwɛɛnɩ ɛhʋyɛ kɩbanɖɛ?

16 Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɛɛnɩ ɛhʋyɛ kɩbanɖɛ. Ye ɖɩlabɩ kɩwɛɛkɩm nabʋyʋ nɛ ɖɛ-ɛhʋyɛ cɛyɩɣ-ɖʋ yɔ, piyeki nɛ pɩlakɩ-ɖʋ ɛzɩ ɖɩtɩlɩɩ pʋyʋ yɔ nɛ ɖɩɩwɛɣnɩ lidaʋ. Ɛlɛ sɔɔndʋ ɛtaakpa-ɖʋ. Ye ɖɩtɩmnɩ Yehowa se ɛkpaɣ nɛ ekpeɣ-ɖʋ yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se ewelisiɣni-ɖʋ. (Ebree 9:13, 14) Yehowa sɔɔlaa se ɖiheyi-i mbʋ pɩtɩŋa pɩcɛyɩɣ-ɖʋ nɛ mbʋ pɩkɛ ɖɛ-ɛjandʋ yɔ. (Ebree 4:14-16) Piyeki nɛ taabalɩyɛ kɩbanɖɛ wɛɛ ɖa nɛ Yehowa ɖɛ-hɛkʋ taa.

17. Yesu sɩbʋ ɖɔ-yɔɔ yɔ, piyeki se ɖɩpɩzɩ nɛ ɖihiɣ wazasɩ nzɩ?

17 Ðɩwɛnɩ wezuu maatɛŋ lidaʋ. “Kɩwɛɛkɩm kɩhɛyʋʋ lɛ sɩm; piyele nɛ Ɛsɔ kʋjɔʋ kɛzɛɣa lɛ tamtam wezuu, ɖa-Kɩbaɣlʋ Yesu Krɩstʋ taa.” (Roma 6:23) Yesu sɩbɩ ɖɔ-yɔɔ, pʋyɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩcaɣ wezuu maatɛŋ nɛ tomnaɣ taa alaafɩya ŋgʋ kɩtalɩ pilim yɔ. (Natʋ 21:3, 4) Ɛlɛ ɛbɛ pɛwɛɛ se ɖɩla nɛ ɖihiɣ wazasɩ nzɩ?

ŊTISIƔ SE YESU KƖLAƲ ƐWAZƖ-Ŋ?

18. Ɛzɩma ɖɩlaba nɛ ɖɩna se Yehowa sɔɔlɩ-ɖʋ?

18 Maɣzɩ ɛzɩma pɩlakɩ-ŋ leleŋ alɩwaatʋ ndʋ nɔɔyʋ lakɩ-ŋ kʋjɔʋ kɩbaŋʋ nakʋyʋ yɔ pɩ-yɔɔ nɛ ŋna! Yesu kɩlaʋ kɛnɩ Yehowa kʋjɔŋ taa ŋgʋ kɩkpaɖaa yɔ, nɛ pɩwɛɛ se ɖɩlɩzɩ ɛsɩmɩyɛ siŋŋ nɛ ɖɩwɩlɩ-ɩ kɩ-yɔɔ. Yohanɛɛsɩ 3:16 heyiɣ-ɖʋ se: “Ɛsɔ sɔɔlɩ ɛjaɖɛ pɩŋŋ nɛ ɛcɛlɩ-ɖɩ ɛ-Pɩyalʋ ɛgbamɩyɛ.” Toovenim, Yehowa sɔɔlɩ-ɖʋ pɩŋŋ, pʋyɔɔ ɛcɛlɩ-ɖʋ ɛ-Pɩyalʋ kʋsɔɔlʋ Yesu. Pɩtasɩ lɛ, Yesu ɖɔɖɔ sɔɔlɩ-ɖʋ, pʋyɔɔ etisi faaa nɛ ɛsɩ ɖɔ-yɔɔ. (Yohanɛɛsɩ 15:13) Pɩwɛɛ se Yesu kɩlaʋ kʋnɛ, kiyele nɛ ña-taa tɛ se toovenim taa lɛ, Yehowa nɛ Yesu pɔsɔɔlɩ-ŋ.​—Galaatɩ 2:20.

Ye ŋwobi pɩ-yɔɔ nɛ ŋkpɛlɩkɩɣ nɛ ŋtɩlɩɣ Yehowa camɩyɛ yɔ, ŋpɩsɩɣ ɛ-taabalʋ nɛ ŋsɔɔlɩ-ɩ nɛ ña-laŋɩyɛ pilim

19, 20. (a) Ɛbɛ pɩwɛɛ se ŋla nɛ ŋpɩsɩ Ɛsɔ taabalʋ? (b) Ɛbɛ pɩwɛɛ se ŋla nɛ pɩwɩlɩ se ŋsɔɔlaa se Yesu kɩlaʋ ɛwazɩ-ŋ?

19 Lɛɛlɛɛyɔ ŋkpɛlɩkʋʋ nɛ ŋna se Yehowa sɔɔlɩ-ŋ siŋŋ yɔ, ɛbɛ pɩwɛɛ se ŋla nɛ ŋpɩsɩ ɛ-taabalʋ? Pɩwɛ kaɖɛ se ŋkɛ ɛyʋ weyi ŋŋsɩŋ yɔ ɛ-taabalʋ. Pʋyɔɔ Yohanɛɛsɩ 17:3 yɔɔdʋʋ se pɩwɛɛ se ɖɩkpɛlɩkɩ nɛ ɖɩtɩlɩ Yehowa. Ye ŋlakɩ mbʋ yɔ, sɔɔlɩm mbʋ ŋwɛnɩ ɛ-yɔɔ yɔ, pɩkpaɣ ɖoŋ siŋŋ nɛ ŋsɔɔlɩ se ñɔ-tɔm ɛkɛdɩnɩ-ɩ nɛ ŋkɛ ɛ-taabalʋ. Ye mbʋ, wolo pɩ-yɔɔ nɛ ŋkpɛlɩkɩɣ Bibl nɛ ŋtɩlɩ Yehowa camɩyɛ.​—1 Yohanɛɛsɩ 5:3.

20 Yele nɛ Yesu kɩlaʋ wazɩ-ŋ. Bibl yɔɔdʋʋ se: “Weyi etisiɣ Pɩyalʋ yɔɔ yɔ, ɛwɛnɩ tamtam wezuu.” (Yohanɛɛsɩ 3:36) Yesu yɔɔ tisuu tɔbʋʋ lɛ suwe? Pʋ-tɔbʋʋ lɛ se ɖɩɖɔ tɔm ndʋ Yesu wɩlɩ-ɖʋ yɔ tɩ-yɔɔ. (Yohanɛɛsɩ 13:15) Ðɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ nɔɔ taa yem se ɖitisiɣ Yesu yɔɔ. Ye ɖɩsɔɔlaa se Yesu kɩlaʋ ɛwazɩ-ɖʋ yɔ, pɩpɔzʋʋ se ɖɩla mbʋ pɩwɩlɩɣ se ɖitisi ɛ-yɔɔ yɔ. Yakubu 2:26 heyiɣ-ɖʋ se: “Tisuu ɛɛlakɩ tʋma kɩbana yɔ, pɩsɩba.”

21, 22. (a) Ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se ɖiwoki Krɩstʋ sɩm yɔɔ tɔzʋʋ sɔnzɩ ɖɩlaɖɛ paa pɩnaɣ ŋga? (b) Ɛbɛ tɔm ɖɩkaɣ yɔɔdʋʋ ñʋŋ 6 nɛ 7 taa?

21 Woki Yesu sɩm yɔɔ tɔzʋʋ sɔnzɩ ɖɩlaɖɛ. Pʋcɔ nɛ Yesu sɩkɩ lɛ, eheyi-ɖʋ se ɖɩwɛɛ ɖɩtɔzʋʋ ɛ-sɩm yɔɔ. Pʋyɔɔ paa pɩnaɣ ŋga lɛ, ɖɩlakɩ Yesu sɩm yɔɔ tɔzʋʋ sɔnzɩ nzɩ payaɣ se “Kɩbaɣlʋ tɔɔnaɣ” yɔ. (1 Kɔrɛntɩ 11:20; Maatiyee 26:26-28) Yesu sɔɔlaa se ɖɩtɔzʋʋ se ɛkpaɣ e-wezuu ŋgʋ kɩtalɩ pilim yɔ nɛ ɛlaa ɖɔ-yɔɔ. Ɛyɔɔdaa se: “Ɩkalakɩ mbʋ nɛ ɩtɔzʋʋ mɔ-yɔɔ.” (Kalɩ Luka 22:19.) Alɩwaatʋ ndʋ ŋwoki Yesu sɩm yɔɔ tɔzʋʋ sɔnzɩ ɖɩlaɖɛ lɛ, ŋwɩlɩɣ se ŋwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ Yesu kɩlaʋ yɔɔ. Ŋwɩlɩɣ ɖɔɖɔ se ŋwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ sɔɔlɩm mbʋ Yehowa nɛ Yesu pawɩlɩ-ɖʋ yɔ, pɩ-yɔɔ.​—Kalɩ Tɩnaɣ yɔɔ tɔm 16.

22 Kʋjɔŋ kpeekpe taa lɛ, Yesu kɩlaʋ kɛnɩ ŋgʋ kɩkpaɖaa yɔ. (2 Kɔrɛntɩ 9:14, 15) Kʋjɔʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ, kɩkaɣ wazʋʋ halɩ pɩkpɛndɩnɩ ɛyaa miiliyɔɔwaa mba pasɩba yɔ. Ñʋŋ 6 nɛ 7 kaɣ pɩ-tɔm yɔɔdʋʋ.