Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI ŊUƐƐNUEI

Baŋaa, Ke Bɛndu Mɛlɛkaa

Baŋaa, Ke Bɛndu Mɛlɛkaa

1, 2. (a) Yɛɛ tosa yɛ mi kioo wa o sɔvɛ le num? (b) Le yɛɛ baŋaa cho yɛ ke sɔvɛ Mɛlɛkaa?

KE SƆVƐ kuɛɛ ŋ sɔla yɛ niŋ? Te nyɛ nda ke numndo tosa pɛ ma naŋ kɔl ɔɔ nyɛ ŋ hau ba kɛsɛ kɛsɛ wo o cho ni, ma chɔm balika melaa le ndu.

2 O nyɛm Mɛlɛka ke naa woŋ tɛɛŋ kpou, opilɛ cho o naŋ hau ba mbo hiau nyɛ o nyɛ fee wo. Ndu cho ke bɛndu Mɛlɛka ke waŋchieeya wo ni. O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho pɛɛku maa mi Chɛhowa yɔŋ Po ndɔɔ, Chiisu Kiliti, le halikpeŋ miŋ wa achal lefafɛɛŋ. (Nuawɔ Maatiu 20:​28.) Mi Chɛhowa chɔm kɛsɛ maa o kaala naa mɛɛ o vem Chiisu o lɛŋndeŋ choo le naa baŋaa.

YƐƐ CHO YƐ BAŊAA?

3. Le yɛɛ waŋchieeya cho yɛ piɔmndo?

3 Baŋaa cho ni, nyɛ Chɛhowa soliŋ kpeku le waŋchieeya solioo o hakioo niŋ vɛlɛ a piɔmndo wo. (Ɛfisiaŋnda 1:​7) Le miŋ bii bila le sabu baŋaa yeemaŋndo, ŋ nɔ fɛŋ miŋ sina nyɛ yɔŋnuŋ le wɔsilaŋ hiouwɔɔ o waalaŋ niŋ o kpeloo niŋ Idɛŋndo. Mi finya naa a kala naa tasoo, Adam nda Ifi, tosa hakioo. Le saboo hoo nda sɔla piɔmndo ni. Naa bɛɛ cho piɔmndo sɔlaa kanifuule, o Adam nda Ifi niŋ naŋ sɔla hakioo ni.—Tofa Diomnda Chɔɔlaalaŋ 9.

4. Nyɛm kɛndɛ yɛɛ Chɛhowa ndoo ke yɛ Adam?

4 Mɛɛ Chɛhowa toosiaa wana pɔnɔ tasoo, Adam, Mbo ke ndu nyɛ sɔvɛ bɛndoo pila. Mbo ke Adam yoomu walaŋndo. Mbo sɔla yiyaŋ walaŋndo a dialuŋ walaŋndoŋ. Ndoo nɔ le naa le, ndoo nɔ le yuuwa le, kɛlɛŋgaa niŋ te mi ndoo vi. Le mɛɛ Chɛhowa ndoo toosiaa Adam yɛ, mbo wa maa finya le ndu. (Luku 3:​38) Mi Chɛhowa ndoo suukaŋ a ndu lɔɔlɔɔ. Mi Mɛlɛka tɛɛsial Adam kpendekele nyɛ ndoo yeema ndu mbo tosa wo. Nduyɛ mbo ke ndu wali o tuɛi yeela wo.—Chɛnɛsee 1:​28-30; 2:​16, 17.

5. Te Baabuiyo dimi pɛ maa Mɛlɛka toosiaa Adam o ‘velaŋ ndɔɔ’ niŋ, yɛɛ o sim yɛ?

5 Mi Mɛlɛka toosiaa Adam o ‘velaŋ ndɔɔ’ niŋ. (Chɛnɛsee 1:​27) Mi Chɛhowa ke Adam suliŋnda Ndɔlaŋ. Laŋ la cho ni, kaalaa, taasioo, sandei, vɛlɛ a kpaayaa. Mbo ke Adam hɛnɛkɛyɛi. Adam ve maa fiima hil te. Mi Mɛlɛka toosiaa ndu le mbo hɛli le ikɛndɛi tosaa ɔɔ iwɔɔŋnde. Te Adam ndoo hɛli pɛ le Mɛlɛka diikɔŋndo, o wa lo achal o Kpele Hɛnɛkiɔɔ niŋ lefafɛɛŋ.

6. Mɛɛ Adam kɛɛ Mɛlɛka diikɔŋndo, yɛɛ hɛluŋ yɛ ndu? Vɛɛ hei piiliaŋ yɛ naa?

6 Mɛɛ Adam kɛɛ le Mɛlɛka diikɔŋndo, mbo kilul ndu yamɛi le mbo sɔla piɔmndo. Mi Adam paawa le haki o tosa wo. Mi chaŋyɛi nduɛi nda Mɛlɛka tɛɛŋ hialuŋ ndu, yoomu ndɔ walaŋndo, vɛlɛ a Kpele Hɛnɛkiɔɔ. (Chɛnɛsee 3:​17-19) A hɔlta vesɛi sɛɛŋ Adam nda Ifi kɛɛ Mɛlɛka diikɔŋndo ni. Lelaŋ, ndaa nɔ lɛ tiindaŋ yoomu fafɛɛŋ kposoŋ te. Le nyɛ Adam tosa wo, “mi yɔŋ wɔɔŋndo huŋ o chieeŋndo niŋ, nduyɛ mi yɔŋ wɔɔŋndo huŋ a piɔmndo. O koŋ, mi piɔmndo huŋ le ŋwaŋnda chiee kpou, kani fuule, ŋwaŋnda chiee kpou a tosa yɔŋ wɔɔŋndo.” (Luomaŋnda 5:​12) Mɛɛ Adam tosa hakioo, mbo pisi ndupila a naa o chɛle hakioo niŋ a piɔmndo. (Luomaŋnda 7:​14) Baa tiindaŋ cho pa le naa? Ei, ŋ nɔ tiindaŋndo.

7, 8. Yɛɛ cho yɛ baŋaa?

7 Yɛɛ cho yɛ baŋaa? Ŋ tuu ndu a sɔɔŋ sala tiɔɔŋ. O tasoo, o cho ko mɛɛ ŋ yɔŋgu nyɛsɔlaa le waŋndo solioo o chiɛi manyumndo niŋ yɛ. O diiŋ ndɔɔ cho ni, te o wa pɛ mi waŋndo mal chɔlu ndɔɔ mbo kɔ tɛɛmbuu tɔlɔɔ pilaa, mɛɛ mi wana koŋ yɔŋgu nyɛ sulaŋ a nyɛ chɔlu koŋ tɛɛmbuu wo.

8 Wana haki ndoo nɔla mbo yɔŋgu nyɛ le naa solioo o hakioo niŋ a piɔm Adam chuu naa wo le. Kɛ mi Chɛhowa nuuviaa nɛiyo le naa baŋaa o hakioo niŋ a piɔmndo. Ŋ pɛɛkuŋ ndɔ mɛɛ baŋaa tosa wallo yɛ, nduyɛ a mɛɛ naŋ sɔla tɔnɔɔ o ndu niŋ yɛ.

MƐƐ CHƐHOWA LOOKU NAA BAŊA YƐ

9. Vɛɛ baŋaa ndoo looku yɛ niŋ sɔlaŋ?

9 Wana o wana ndoo nɔla mbo baŋa yoomu walaŋ hɛluŋ Adam ndo le. Le yɛɛ? Kanifuule, naa kpou cho walaŋ te. (Sam 49:​7, 8) Yoomu walaŋ cheleŋ ndoo yeemaŋ ni le waŋchieeya baŋaa. Lelaŋ Baabuiyo veelu yoomu yɔŋguŋ koŋndo ni aa ‘baŋaa.’ (Timoti Tasoo 2:​6) Le hei baŋaa nɔ ni mbo wa kpeŋ kpeŋ a yoomu hɛluŋ Adam ndo.

10. Vɛɛ Chɛhowa looku yɛ naa baŋa?

10 Vɛɛ Chɛhowa looku yɛ naa baŋa? Mi Chɛhowa viam Po ndɔ o kaala tau wo o chieeŋndo choo. Poo hoo wa Chiisu ni, toosiaa ndɔ tasoo. (Chɔŋ Tasoo 4:​9, 10) Chiisu ndoo nɔ yeemɛi le Finya ndɔ a chalta ndɔlaŋ mɛiyo o choo choo niŋ. (Filipiaŋnda 2:​7) Mi Chɛhowa tosa kaamaa ma vialu Chiisu o chieeŋndo choo, wanachiee ndoo nɔ haki le wo.—Luku 1:​35.

Mi Chɛhowa yɔŋgu Po ndɔ kaalaa le naa baŋaa

11. Vɛɛ waŋndo opilɛ nɔla yɛ mbo baŋa waŋchieeya kpou?

11 Mɛɛ wana pɔnɔ tasoo, Adam, kɛɛ Chɛhowa diikɔŋndo, mi yoomu walaŋndo hialuŋ ndu vɛlɛ a waŋchieeya kpou. Baa wana cheleŋ ndoo nɔla pa mbo faŋa piɔmndo le chuauwaa Adam nda kpou? Ei. (Nuawɔ Luomaŋnda 5:​19.) Mi Chiisu tosa haki le wo, yɔŋgu yoomu ndɔ walaŋndo le naa baŋaa. (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 15:​45) Mi Mɛlɛka soliŋ yoomu walaŋ Chiisoo kpeku le chuauwaa Adam nda kpou solioo o piɔmndo niŋ.—Kɔliŋtiaŋ Tasoo 15:​21, 22.

12. Le yɛɛ Chiisu ndoo sɔla yɛ saŋgaa tau?

12 Baabuiyo tɛɛsiaa mɛɛ Chiisu saŋga yɛ tuupa mbo wu. Ma luaa ndu lɔɔ pila, nduyɛ mbo biunuŋ nyɛ nɛiyaa tau tuupa mbo sɔla piɔm imɔnɔɔ. (Chɔŋ 19:​1, 30) Le yɛɛ Chiisu ndoo sɔla yɛ saŋgaa tau? Kanifuule, Setana dimi maa wana o wana nɔla mbo chɔm lo lechoo wo o Mɛlɛka lo le, te o yɔŋ pɛ mbo wa o tɔɔndaŋ kala kalaa bɛŋgu. Mi Chiisu chɔm maa wana walaŋndo tiuba mbo chɔm lo lechoo wo o Mɛlɛka lo o yɔŋ bɛɛ mbo wa o nyɛkindilaa kala kalaa bɛŋgu. Yiyaŋndɔ a mɛɛ Chɛhowa ndoo naŋ kɔl a Chiisu yɛ!—Pulɔwaa 27:​11; tofa Diomnda Chɔɔlaalaŋ 15.

13. Vɛɛ baŋaa looku yɛ sɔlaŋ?

13 Vɛɛ baŋaa looku yɛ sɔlaŋ? Mi Chiisu yɔŋgu Finya ndɔ yoomu ndɔ baa kalaa. O wɔsi 33, Nisaŋ 14 o paŋguŋ maChuu woŋ niŋ, mi Chɛhowa chɛl mi yaamɔɔwaa Chiisuaa dii ndu. (Hibuluiya 10:​10) Palɛi iyaa okoŋ kɔɔli, mi Chɛhowa miŋgi Chiisu yoomu o inyinaya, kɛ o ve lɛ o iwana chieeya le. Okoŋ kɔɔli, mi Chiisu miiŋgu o Finya ndɔ lo, mbo kɔ yɔŋgu yoomu ndɔ baa kala walaŋ iwana chieeyaa o Chɛhowa lo maa sala baŋaa. (Hibuluiya 9:​24) Baŋaa hoo ke naa dioo le fulaa o chɛle hakioo niŋ a piɔmndo.—Nuawɔ Luomaŋnda 3:​23, 24.

MƐƐ Ŋ SƆLA TƆNƆƆ O BAŊAA HOO NIŊ YƐ

14, 15. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le miŋ sɔla malɔɔ hakioo?

14 Ŋ sɔla niŋ tɔnɔɔ o ke bɛndu Mɛlɛkaa niŋ. Ŋ yaasiaŋndɔ mɛɛ naŋ sɔla tɔnɔɔ suŋ suŋ yɛ, nduyɛ a mɛɛ naŋ cho tɔnɔɔ sɔla o chilaŋ niŋ yɛ.

15 Miŋ sɔla malɔɔ hakioo. O wa ikala le nyɛ cho sakpo wo tosaa teleŋ o teleŋ. Miŋ tosa biondɔŋndaŋ. Nduyɛ lepum, miŋ dimi ɔɔ miŋ tosa suɛi wɔɔŋnde. (Kolosiaŋnda 1:​13, 14) Vɛɛ naŋ sɔla yɛ malɔɔ hakioo? Ŋ nɔ miŋ wookuŋ o kɔllo niŋ di le suɛi wɔɔŋii naŋ tosa ve, nduyɛ miŋ nyuna Chɛhowa a tusiŋndo le mbo mal naa haki. Okoŋ, ŋ nɔla miŋ nɔ tiindaŋndo maa ŋ sɔla malɔɔ hakioo.—Chɔŋ Tasoo 1:​8, 9.

16. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le kɔl iyama walaŋndo sɔlaa?

16 Miŋ sɔla kɔl iyama walaŋndo. Te kɔl iyama naa dimul naa pɛ maa ŋ tosa suɛi wɔɔŋnde, miŋ bii naapila tɔɔyaŋ. Kɛlɛŋgaa ŋ nɔ lɛ pɛŋ tiindaŋ te, nduyɛ miŋ simnuŋ nyɛ fondoo fuu. Kɛ ŋ nɔ miŋ vi ŋdial te. Te ŋ nyɔɔlu Chɛhowa pɛ le malɔɔ hakioo, miŋ nɔ tiindaŋndo maa o cho naa nilaŋ yaŋɔɔ, nduyɛ mbo mal naa haki. (Hibuluiya 9:​13, 14) Chɛhowa yeema miŋ soo o ndulo a siɔwuŋ naŋ okɔɔ nduyɛ a bahawɛi kɛ kɛ naŋ nɔ. (Hibuluiya 4:​14-16) Te ŋ tosa lende pɛ, ŋ cho nɔ kɔl iyama walaŋndo a Mɛlɛka.

17. Tɔnɔla kuɛɛ naŋ nɔla yɛ miŋ sɔla le mɛɛ Chiisu vi le naa yɛ?

17 Ŋ nɔ tiindaŋ yoomu fafɛɛŋndo. “Paawa wana sɔla le yɔŋ wɔɔŋndo wo ndu cho piɔmndo ni. Kɛ, Mɛlɛka ndu nyɛ o ke ŋwaŋnda chiee o sabu Masanɔ naa Chiisu Kilitioo niŋ ndo, ndu cho yoomu kpeekpei nɔ lamɛɛlu le wo ni.” (Luomaŋnda 6:​23) Le mɛɛ Chiisu vi le naa yɛ, ŋ nɔla miŋ wa achal lefafɛɛŋ nduyɛ miŋ nɔ kɛndiaa walaŋndo. (Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 21:​3, 4) Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le tɔnɔlaŋ ndaŋ sɔlaa?

BAA A CHO PA BAŊAA CHƐLƆƆ?

18. Vɛɛ naŋ looku yɛ sina maa Chɛhowa kaala naa?

18 Yiyaŋndɔ mɛɛ kɔllo naŋ num yɛ te waŋndo ke num pɛ nyɛ sɔviɔɔ? Ke sɔvɛ hiou kelaŋ kpou wo cho baŋaa ni. Nduyɛ, ŋ nɔ miŋ mel Chɛhowa balikaa o kɔllo niŋ di le kioo hoo. Chɔŋ 3:​16 dimul naa maa “Mɛlɛka kaala waŋnda chieeya. O koŋ, mbo yɔŋgu Po ndɔ pilɔɔ kpe le nda.” A tonya, Chɛhowa kaala naa bɔɔ, nyɛ koŋ tosa ni mbo yɔŋgu Po ndɔ kaalaa le naa, Chiisu. Nduyɛ ŋ sina maa Chiisu bɛɛ kaala naa, kanifuule, mbo chɛl le mbo huŋ wu le naa. (Chɔŋ 15:​13) Ke baŋaa nɔ mbo nyindu num le laalaŋndo kɛsɛ maa Chɛhowa nda Chiisu kaala num bɔɔ.—Kaleesiaŋnda 2:​20.

Te ŋ pɛɛku pɛ a Chɛhowa okɔɔ, ŋ cho simnɔŋ chaaŋaa nduaa, nduyɛ kaala naŋ nɔ le ndu wo cho yiŋgila

19, 20. (a) Vɛɛ ŋ looku yɛ simnɔŋ chaaŋ o Chɛhowa? (b) Vɛɛ ŋ looku yɛ chɔm maa a chɛl baŋa Chiisoo?

19 Mɛɛ ŋ pɛɛku niŋ naa a kaala bɛndu Mɛlɛkaa okɔɔ yɛ, vɛɛ ŋ looku yɛ niko simnɔŋ chaaŋ ndɔ? I cho suɛi kpɛdɛ le wana ŋ sina le wo kaalaa le. Chɔŋ 17:​3 dimi maa ŋ nɔla miŋ sina Chɛhowa. Te a tosa hei pɛ, kaala ŋ nɔ le ndu wo cho yiŋgila, ma yeema le ndu kɔllo nɛŋioo, nduyɛ ma simnuŋ chaaŋ ndɔ. Lelaŋ, hiou lachi a pɛɛkoo a Chɛhowa okɔɔ o Baabuiyo niŋ.—Chɔŋ Tasoo 5:​3.

20 Dɔu tiindaŋndo o sala baŋaa Chiisoo niŋ. Baabuiyo dimi maa “wana o wana dɔu tiindaŋndo o Po Mɛlɛkaa hoo niŋ pɛ, wana koŋ sɔla yoomu kpeekpeiyo o nɔ lamɛɛlu le wo.” (Chɔŋ 3:​36) Yɛɛ tiindaŋndo dɔuwɔɔ o sala baŋaa niŋ sim yɛ? Ndu sim ni, tosaa nyɛ Chiisu pɛɛku naa le tosaa wo. (Chɔŋ 13:​15) O cho ko dimioo maa ŋ laalaŋ o Chiisu niŋ te. Le miŋ chɛl baŋaa, mɛɛ miŋ tosa nyɛ a tiindaŋ naa. Chemisi 2:​26 dimi aa, “A yɔŋ bɛɛ mi waŋndo nɔ tiindaŋndo kɛ, te o chɔm ndu a nyɛ o tosa wo le mɛɛ nyɛ fondoo fuu tiindaŋ ndɔɔ cho ni.”

21, 22. (a) Le yɛɛ naŋ bii yɛ bɔŋaŋ Loonuŋya Piɔm Kilitioo iwɔsi o iwɔsi? (b) Yɛɛ Buŋgɛi 6 a 7 cho yɛ tɛɛsiaa?

21 Bii bɔŋaŋ Loonuŋya piɔm Kilitioo. O nyumma Chiisu sɔla piɔmndo waŋ choo, mbo dimul buɛiyaa nduaa le ma wa loonɔŋndo a piɔm ndɔɔ okɔɔ. Miŋ tosa hei iwɔsi o iwɔsi. Nduyɛ ŋ veelu bɔŋaŋ koŋ aa, Loonuŋya Piɔm Kilitioo. (Maatiu 26:​26-28) Chiisu ndoo yeema miŋ loonuŋ maa le naa baŋaa o yɔŋgu yoomu ndɔ walaŋndo ni. Mbo dimi aa, “La wa hei tosaa le loonɔŋndo a ya.” (Nuawɔ Luku 22:​19.) Te a bii pɛ bɔŋaŋ Loonuŋyaa, mɛɛ a chɔm maa a loonuŋ a baŋaa nduyɛ a kaala bɛndu Chɛhowa nda Chiisu nɔ le naa wo.—Tofa Diomnda Chɔɔlaalaŋ 16.

22 Ke sɔvɛ bɛndu naŋ sɔla mbo hiau kelaŋ kpou wo cho baŋaa ni. (Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 9:​14, 15) Ke sɔvɛ bɛndu koŋ cho wanaa vi niŋ o miiliɔŋndaŋ niŋnda tɔnɔɔ chuu. Buŋgɛi 6 a 7 cho tɛɛsiaa mɛɛ keŋ cho yɔŋnɔŋ yɛ.