Skip to content

Skip to table of contents

VAHE NIMA

Huhu‘í​—Me‘a‘ofa Lahi Taha ‘a e ‘Otuá

Huhu‘í​—Me‘a‘ofa Lahi Taha ‘a e ‘Otuá

1, 2. (a) Ko e hā ‘okú ne ‘ai ha me‘a‘ofa ke mahu‘inga kiate koé? (e) Ko e hā ‘oku hoko ai ‘a e huhu‘í ko e me‘a‘ofa lahi taha ia ‘a e ‘Otuá?

KO E HĀ ‘a e me‘a‘ofa lelei taha kuo faifai ange peá ke ma‘ú? ‘Oku ‘ikai fiema‘u ke totongi mamafa ha me‘a‘ofa kae toki hoko ‘o mahu‘inga kiate koe. ‘I hono ‘ai koe ‘e ha me‘a‘ofa ke ke fiefia pe ko ha me‘a ia ‘oku fiema‘u mo‘oni kiate koe, ‘okú ke ongo‘i hounga‘ia ai.

2 ‘I he ngaahi me‘a‘ofa kotoa kuo foaki mai ‘e he ‘Otuá kiate kitautolú, ‘oku ‘i ai ha me‘a‘ofa ‘e taha ‘oku fiema‘u lahi ange ia kiate kitautolu ‘i ha toe me‘a kehe. Ko e me‘a‘ofa lahi taha ia ‘a e ‘Otuá ki he fa‘ahinga ‘o e tangatá. ‘I he vahé ni, te tau ako ai na‘e fekau‘i mai ‘e Sihova ‘a hono ‘Aló, ‘a Sīsū Kalaisi, koe‘uhí ke tau lava ai ‘o mo‘ui ta‘engata. (Lau ‘a e Mātiu 20:28.) ‘I hono fekau‘i mai ‘a Sīsū ki he māmaní ko ha huhu‘í, kuo fakamo‘oni‘i ai ‘e Sihova ‘okú ne ‘ofa mo‘oni ‘iate kitautolu.

KO E HĀ ‘A E HUHU‘I?

3. Ko e hā ‘oku mate ai ‘a e fa‘ahinga ‘o e tangatá?

3 Ko e huhu‘í ko e founga ia ‘a Sihova ki hono fakatau‘atāina‘i ‘a e fa‘ahinga ‘o e tangatá mei he angahalá mo e maté. (‘Efesō 1:7) Ke mahino‘i ‘a e ‘uhinga na‘e fiema‘u ai ‘a e huhu‘í, kuo pau ke tau ‘ilo‘i ‘a e me‘a na‘e hoko ‘i he laui afe‘i ta‘u kuohilí ‘i he ngoue ‘o ‘Ītení. Ko ‘etau ‘uluaki ongo mātu‘á, ‘a ‘Ātama mo ‘Ivi, na‘á na faiangahala. Koe‘uhi ko ‘ena faiangahalá, na‘á na mate ai. ‘Oku tau maté foki koe‘uhi kuo tau ma‘u tukufakaholo ‘a e angahalá meia ‘Ātama mo ‘Ivi.​—Sio ki he Fakamatala ‘i he Ngata‘angá 9.

4. Ko hai ‘a ‘Ātama, pea ko e hā na‘á ne ma‘ú?

4 ‘I he taimi na‘e fakatupu ai ‘e Sihova ‘a e ‘uluaki tangatá, ‘a ‘Ātamá, na‘á Ne ‘oange kiate ia ha me‘a mahu‘inga ‘aupito. Na‘á ne ‘oange kia ‘Ātama ‘a e mo‘ui haohaoa fakaetangatá. Na‘á ne ma‘u ha ‘atamai haohaoa mo ha sino haohaoa. ‘E ‘ikai ‘aupito te ne puke, ‘e ‘ikai ‘aupito te ne tupu ‘o motu‘a, pea ‘e ‘ikai ‘aupito te ne mate. Koe‘uhi na‘e fakatupu ‘e Sihova ‘a ‘Ātama, na‘á Ne hangē ai ha tamai kiate iá. (Luke 3:38) Na‘e talanoa ma‘u pē ‘a Sihova kiate ia. Na‘e fakamatala‘i mahino ‘e he ‘Otuá kia ‘Ātama ‘a e me‘a na‘á ne ‘amanekina meiate iá pea ‘oange kiate ia ha ngāue fakafiefia ke ne fai.​—Sēnesi 1:28-30; 2:16, 17.

5. ‘Oku ‘uhinga ki he hā ‘a e pehē ‘e he Tohi Tapú na‘e ngaohi ‘a ‘Ātama “‘i he ‘īmisi ‘o e ‘Otuá”?

5 Na‘e fakatupu ‘a ‘Ātama “‘i he ‘īmisi ‘o e ‘Otuá.” (Sēnesi 1:27) Na‘e ‘oange ‘e Sihova kiate ia ‘a e ngaahi ‘ulungaanga hangē ko ia na‘á Ne ma‘ú, ‘o kau ai ‘a e ‘ofa, poto, fakamaau totonu, mo e mālohi. Na‘á ne ‘oange kia ‘Ātama ‘a e tau‘atāina ke fili. Na‘e ‘ikai ko ha lōpoti ‘a ‘Ātama. Na‘e fakatupu ia ‘e he ‘Otuá koe‘uhi ke ne lava ‘o fili ke fai ‘a e me‘a ‘oku tonú pe halá. Kapau na‘e fili ‘a ‘Ātama ke ne talangofua ki he ‘Otuá, na‘e mei lava ke ne mo‘ui ta‘engata ‘i Palataisi.

6. ‘I he talangata‘a ‘a ‘Ātama ki he ‘Otuá, ko e hā na‘e mole meiate iá? ‘Oku anga-fēfē hono uesia kitautolu ‘e he me‘á ni?

6 ‘I he taimi na‘á ne talangata‘a ai ki he ‘Otuá pea tautea mate aí, na‘e totongi ai ‘e ‘Ātama ha mahu‘inga mā‘olunga ‘aupito. Na‘e mole meiate ia ‘ene kaume‘a makehe mo Sihová, ‘ene mo‘ui haohaoá, mo hono ‘api Palataisí. (Sēnesi 3:17-19) Na‘e fili ‘a ‘Ātama mo ‘Ivi ke na talangata‘a ki he ‘Otuá, ko ia na‘e ‘ikai ai ha ‘amanaki kiate kinaua. Koe‘uhi ko e me‘a na‘e fai ‘e ‘Ātamá, na‘e “hoko mai ‘a e angahalá ki he māmaní pea mo e maté fakafou ‘i he angahalá, pea ‘oku pehē ‘a e mafola ‘a e maté ki he kakai kotoa pē koe‘uhi kuo nau angahala kotoa pē.” (Loma 5:12) ‘I he faiangahala ‘a ‘Ātamá, na‘á ne “fakatau atu” ai ia mo kitautolu ki he pōpula ki he angahalá mo e maté. (Loma 7:14) ‘Oku ‘i ai ha ‘amanaki kiate kitautolu? ‘Io, ‘oku ‘i ai.

7, 8. Ko e hā ‘a e huhu‘i?

7 Ko e hā ‘a e huhu‘i? Ko e fo‘i fakakaukau ‘o e huhu‘í ‘oku kau tefito ki ai ‘a e me‘a ‘e ua. ‘Uluakí, ko ha huhu‘i ko e mahu‘inga ia ‘oku totonu ke fakatau‘atāina‘i ‘aki ha taha pe totongi fakafoki mai ‘aki ha me‘a. Uá, ko e huhu‘í ko e mahu‘inga ia ‘okú ne ‘ufi‘ufi, pe totongi, ‘a e fakamole ‘o ha me‘a.

8 ‘Oku ‘ikai ha tangata ‘e lava ke ne totongi ‘a e fu‘u maumau na‘e fai ‘e ‘Ātama ‘i he‘ene faiangahala pea ‘omai ai ‘a e maté kiate kitautolú. Ka na‘e tokonaki mai ‘e Sihova ‘a e founga ke fakatau‘atāina‘i ai kitautolu mei he angahalá mo e maté. Tau ako angé ki he anga ‘o e ngāue ‘a e huhu‘í mo e founga ‘e lava ke tau ma‘u ‘aonga ai mei aí.

FOUNGA HONO TOKONAKI MAI ‘E SIHOVA ‘A E HUHU‘Í

9. ‘E lava fēfē ke totongi ‘a e huhu‘í?

9 ‘Oku ‘ikai ha taha ‘o kitautolu ‘e faifai ange pea lava ke ne totongi ‘a e huhu‘i ki he mo‘ui haohaoa na‘e fakamoleki ‘e ‘Ātamá. Ko e hā hono ‘uhingá? Koe‘uhí ko kitautolú kotoa ‘oku tau ta‘ehaohaoa. (Saame 49:7, 8) Ko e huhu‘i na‘e pau ke totongí ko ha toe mo‘ui fakaetangata haohaoa ia ‘e taha. Ko e ‘uhinga ia ‘oku ui ai “ko ha huhu‘i fehoanakimālie.” (1 Tīmote 2:6) Ko e huhu‘í na‘e pau ke mahu‘inga tatau ia mo e mo‘ui na‘e fakamoleki ‘e ‘Ātamá.

10. Na‘e anga-fēfē hono tokonaki mai ‘e Sihova ‘a e huhu‘í?

10 Na‘e anga-fēfē hono tokonaki mai ‘e Sihova ‘a e huhu‘í? Na‘e fekau‘i mai ‘e Sihova ‘a hono ‘Alo mahu‘inga tahá ki he māmaní. Ko e ‘Alo ko ení, ‘a Sīsū, ‘a ‘ene ‘uluaki fakatupú tonu. (1 Sione 4:9, 10) Na‘e loto-lelei ‘a Sīsū ke li‘aki ‘a ‘ene Tamaí mo hono ‘api ‘i hēvaní. (Filipai 2:7) Na‘e hiki hifo ‘e Sihova ‘a Sīsū mei hēvani ki māmani, pea na‘e ‘alo‘i mai ‘a Sīsū ko ha tangata haohaoa, ‘o ‘ikai ha‘ane angahala.​—Luke 1:35.

Na‘e foaki ‘e Sihova ‘a hono ‘Alo mahu‘ingá ko ha huhu‘i ma‘atautolu

11. Na‘e lava fēfē ke hoko ha tangata ‘e taha ko e huhu‘i ma‘á e fa‘ahinga kotoa ‘o e tangatá?

11 Ko e ‘uluaki tangatá, ‘a ‘Ātama, na‘á ne fakamoleki ‘a e mo‘ui haohaoa ki he fa‘ahinga kotoa ‘o e tangatá ‘i he‘ene talangata‘a kia Sihová. ‘E lava ke to‘o ‘e ha tangata ‘e taha ‘a e maté mei he fānau kotoa ‘a ‘Ātamá? ‘Io. (Lau ‘a e Loma 5:19.) Ko Sīsū, ‘a ia na‘e ‘ikai ‘aupito ke faiangahalá, na‘á ne foaki ‘a ‘ene mo‘ui haohaoá ko ha huhu‘i. (1 Kolinitō 15:45) Ko ‘ene mo‘ui haohaoá na‘e lava ke ngāue‘aki ia ke ne to‘o atu ‘a e maté mei he fānau kotoa ‘a ‘Ātamá.​—1 Kolinitō 15:21, 22.

12. Ko e hā na‘e pau ai ke faingata‘a‘ia lahi fau pehē ‘a Sīsuú?

12 ‘Oku fakamatala‘i ‘e he Tohi Tapú ‘a e lahi ‘o e faingata‘a‘ia ‘a Sīsū ki mu‘a ke ne pekiá. Na‘e uipi anga-fakamamahi ia, tutuki ki ha ‘akau fakamamahi, pea ‘ai ke ne kātekina ha pekia māmālie mo langa lahi. (Sione 19:1, 16-18, 30) Ko e hā na‘e pau ai ke faingata‘a‘ia lahi fau pehē ‘a Sīsuú? Koe‘uhí na‘e taukave‘i ‘e Sētane ‘e ‘ikai ke mateaki ha tangata ki he ‘Otuá kapau ‘e ‘ahi‘ahi‘i kakaha. Na‘e fakamo‘oni‘i ‘e Sīsū ‘e lava ke mateaki ki he ‘Otuá ha tangata haohaoa ‘o a‘u ki he‘ene faingata‘a‘ia lahí. Sioloto atu ki hono laukau‘aki ‘e Sihova ‘a Sīsuú!​—Palōveepi 27:11; sio ki he Fakamatala ‘i he Ngata‘angá 15.

13. Na‘e anga-fēfē hono totongi ‘a e huhu‘í?

13 Na‘e anga-fēfē hono totongi ‘a e huhu‘í? Na‘e ‘oange ‘e Sīsū ki he‘ene Tamaí ‘a e mahu‘inga ‘o ‘ene mo‘uí. ‘I he ta‘u 33, ‘i Nīsani 14 ‘i he tohimāhina faka-Siú, na‘e faka‘atā ai ‘e Sihova ‘a e ngaahi fili ‘o Sīsuú ke nau tāmate‘i ia. (Hepelū 10:10) ‘I he hili mei ai ‘a e ‘aho ‘e tolu, na‘e toe fakamo‘ui ‘e Sihova ‘a Sīsū, ‘o ‘ikai ko ha tangata, ka ko ha tokotaha laumālie. Ki mui ai, ‘i he toe foki ‘a Sīsū ki he‘ene Tamaí ‘i hēvaní, na‘á ne foaki ai ‘a e mahu‘inga ‘o ‘ene mo‘ui haohaoa fakaetangatá kia Sihova ko ha huhu‘i. (Hepelū 9:24) ‘I hono totongi ko eni ‘a e huhu‘í, ‘oku tau ma‘u ai ‘a e faingamālie ke fakatau‘atāina‘i mei he angahalá mo e maté.​—Lau ‘a e Loma 3:23, 24.

FOUNGA ‘E LAVA KE KE MA‘U ‘AONGA AI MEI HE HUHU‘Í

14, 15. Ko e hā kuo pau ke tau fai ke fakamolemole‘i ai ‘etau ngaahi angahalá?

14 Kuo tau ‘osi ma‘u ‘aonga mei he me‘a‘ofa lahi taha ‘a e ‘Otuá. Tau sio angé ki he founga ‘o ‘etau ma‘u ‘aonga he taimi ní mo e founga te tau ma‘u ‘aonga ai ‘i he kaha‘ú.

15 Fakamolemole‘i ‘etau ngaahi angahalá. ‘Oku faingata‘a ke fai ‘a e me‘a ‘oku totonú ‘i he taimi kotoa pē. ‘Oku tau fai ‘a e ngaahi fehālaaki, pea ‘oku tau lea‘aki mo fai ‘i he taimi ‘e ni‘ihi ‘a e me‘a ‘oku hala. (Kolose 1:13, 14) ‘E lava fēfē ke fakamolemole‘i kitautolu? ‘Oku totonu ke tau fakatomala mo‘oni ‘i he me‘a kuo tau faí pea kole anga-fakatōkilalo kia Sihova ke ne fakamolemole‘i kitautolu. ‘E lava leva ai ke tau ma‘u ‘a e falala pau ‘oku fakamolemole‘i ‘etau ngaahi angahalá.​—1 Sione 1:8, 9.

16. Ko e hā kuo pau ke tau fai ke ma‘u ai ha konisēnisi leleí?

16 ‘E lava ke tau ma‘u ha konisēnisi lelei. Kapau ‘oku tala mai ‘e hotau konisēnisí kuo tau fai ha me‘a ‘oku hala, ‘oku tau ongo‘i halaia, na‘a mo e siva ‘a e ‘amanakí mo ongo‘i ta‘e‘aonga. Ka ‘oku ‘ikai fiema‘u ia ke tau fo‘i. Kapau te tau kōlenga kia Sihova ki ha fakamolemole, ‘e lava ke tau fakapapau‘i te ne fanongo mai kiate kitautolu pea fakamolemole‘i kitautolu. (Hepelū 9:13, 14) ‘Oku fiema‘u mai ‘e Sihova ke tau talanoa ange kiate ia ‘o fekau‘aki mo ha‘atau fa‘ahinga palopalema pē mo ha ngaahi vaivai‘anga. (Hepelū 4:14-16) Ko hono olá, ‘e lava ke tau melino ai mo e ‘Otuá.

17. Ko e hā ‘a e ongo tāpuaki ‘oku malava koe‘uhi ko e pekia ‘a Sīsū ma‘atautolú?

17 ‘Oku tau ma‘u ‘a e ‘amanaki ‘o e mo‘ui ta‘engatá. “Ko e totongi ki he angahalá ko e mate, ka ko e me‘a‘ofa ‘oku foaki ‘e he ‘Otuá ko e mo‘ui ta‘engata ‘ia Kalaisi Sīsū ko hotau ‘Eikí.” (Loma 6:23) Koe‘uhi na‘e pekia ‘a Sīsū ma‘atautolu, ‘e lava ke tau mo‘ui ta‘engata pea fiefia ‘i he mo‘ui haohaoa. (Fakahā 21:3, 4) Ka ko e hā kuo pau ke tau fai ke tau ma‘u ai ‘a e ongo tāpuaki ko iá?

TE KE TALI ‘A E HUHU‘Í?

18. ‘Oku anga-fēfē ‘etau ‘ilo‘i ‘oku ‘ofa ‘a Sihova ‘iate kitautolu?

18 Fakakaukau atu ki he maongo ki ho lotó ‘a e taimi ‘oku ‘oatu ai ‘e ha taha kiate koe ha me‘a‘ofa faka‘ofo‘ofa. Ko e huhu‘í ‘a e me‘a‘ofa mahu‘inga taha ‘i he me‘a‘ofa kotoa, pea ‘oku totonu ke tau hounga‘ia lahi ‘ia Sihova ‘i he me‘a ko iá. ‘Oku tala mai ‘e he Sione 3:16 “na‘e ‘ofa lahi ‘aupito ‘a e ‘Otuá ki he māmaní ‘o ne foaki ai hono ‘Alo tofu-pē-taha-ne-fakatupú.” ‘Io, ‘oku ‘ofa lahi ‘aupito ‘a Sihova ‘iate kitautolu ‘o ne foaki mai ‘a hono ‘Alo mahu‘ingá, ‘a Sīsū. Pea ‘oku tau ‘ilo‘i ‘oku ‘ofa foki mo Sīsū ‘iate kitautolu, koe‘uhí na‘á ne loto-lelei ke pekia ma‘atautolu. (Sione 15:13) Ko e me‘a‘ofa ko e huhu‘í ‘oku totonu ke ne fakatuipau‘i kiate koe ‘oku ‘ofa mo‘oni ‘a Sihova mo Sīsū ‘iate koe.​—Kalētia 2:20.

‘I he‘etau ako fekau‘aki mo Sihová, te tau hoko ai ko hono kaume‘a pea ‘e lahi ai ‘etau ‘ofa kiate iá

19, 20. (a) ‘E lava fēfē ke ke hoko ko e kaume‘a ‘o Sihova? (e) ‘E lava fēfē ke ke fakahāhā ‘okú ke tali ‘a e feilaulau huhu‘i ‘a Sīsuú?

19 ‘I ho‘o ako ko eni ‘o fekau‘aki mo e ‘ofa lahi ‘a e ‘Otuá, ‘e lava fēfē ke ke hoko ko hono kaume‘a? ‘Oku ‘ikai faingofua ke ‘ofa ‘i ha taha ‘oku ‘ikai te ke ‘ilo‘i. ‘Oku pehē ‘i he Sione 17:3 ‘e lava ke tau hoko ‘o ‘ilo‘i ‘a Sihova. ‘I ho‘o fai ení, ‘e lahi ai ho‘o ‘ofa kiate iá, te ke loto ke fakahōifua‘i ia, pea te ke hoko ai ko hono kaume‘a. Ko ia hanganaki ako fekau‘aki mo Sihova ‘aki hono ako ‘a e Tohi Tapú.​—1 Sione 5:3.

20 Tali ‘a e feilaulau huhu‘i ‘a Sīsuú. ‘Oku pehē ‘e he Tohi Tapú ko e “tokotaha ‘okú ne ngāue‘i ‘a e tui ki he ‘Aló ‘okú ne ma‘u ‘a e mo‘ui ta‘engatá.” (Sione 3:36) ‘Oku ‘uhinga ki he hā ‘a e ngāue‘i ‘a e tuí? ‘Oku ‘uhinga iá ke fai ‘a e me‘a na‘e ako‘i mai ‘e Sīsū ke tau faí. (Sione 13:15) He‘ikai lava ke tau lea‘aki pē ‘oku tau tui kia Sīsū. Ke tali ‘a e huhu‘í, kuo pau ke tau ngāue ki he‘etau tuí. ‘I he Sēmisi 2:26, ‘oku tau lau ai: “[‘Oku] mate ‘a e tuí ‘i he ‘ikai ha ngāué.”

21, 22. (a) Ko e hā ‘oku totonu ai ke tau ma‘u ‘i he ta‘u taki taha ‘a e Fakamanatu ‘o e pekia ‘a Kalaisí? (e) Ko e hā ‘e lāulea ki ai ‘i he Vahe 6 mo e 7?

21 Ma‘u ‘a e Fakamanatu ‘o e pekia ‘a Kalaisí. ‘I he efiafi ki mu‘a ke pekia ‘a Sīsuú, na‘á ne ako‘i mai ke tau fakamanatu ‘a ‘ene pekiá. ‘Oku tau fai eni ‘i he ta‘u taki taha, pea ‘oku ui ia ko e Fakamanatu pe ko e “Kai Efiafi ‘a e ‘Eikí.” (1 Kolinitō 11:20; Mātiu 26:26-28) ‘Oku fiema‘u ‘e Sīsū ke tau manatu‘i na‘á ne foaki ‘a ‘ene mo‘ui haohaoá ko ha huhu‘i ma‘atautolu. Na‘á ne pehē: “Hanganaki fai eni ko hoku fakamanatu.” (Lau ‘a e Luke 22:19.) ‘I ho‘o ma‘u ‘a e Fakamanatú, ‘okú ke fakahāhā ai ‘okú ke manatu‘i ‘a e huhu‘í mo e ‘ofa lahi ‘a Sihova mo Sīsū kiate kitautolú.​—Sio ki he Fakamatala ‘i he Ngata‘angá 16.

22 Ko e huhu‘í ‘a e me‘a‘ofa lahi taha kuo faifai ange pea tau ma‘ú. (2 Kolinitō 9:14, 15) Ko e me‘a‘ofa mahu‘inga ko iá ‘e a‘u ‘o ma‘u ‘aonga mei ai ‘a e kakai ‘e laui miliona kuo nau ‘osi maté. ‘E lāulea ‘i he Vahe 6 mo e 7 ki he founga ‘e malava ai iá.