'Dho -a 'gü -wɔn -ta

'Dho -a 'gü -wɔn -nu 'sëëdhɛ -ta

ˈWƆN ˗GƆ ˈˈSƆƆPLƐ

Mɛn ˗nu ˗dho ˈgo ga ˈgü!

Mɛn ˗nu ˗dho ˈgo ga ˈgü!

1-3. ˗Mën ˈö mɛn ꞊gban ˈkwa˗ ˗gɔ ˈˈgan ˈgü? Zoova ˗dhö kwa bho ˗a ˗gɔ ˈˈgan ˈgü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

˗BHÖ ü ˗zota kö ˗wa ü ˗da ˗kasho ˈgü kö ˈü ˈto mü ˈü ga ˈwɔn yaa ˈö ü ˈti˗ kë ˗a ˗wɔn ˈgü. Ü ˗go ˗kasho ˈö bhë˗ ˈgü ˗kɔ ˈˈwɛɛ ˈbha ˈyaa ˈdhö. ˗A ꞊tɛɛ ˗kë ꞊dhɛ ˈpë ü ˗bha ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈyaa ˈdhö, ˈö ˈpë ˈü ˗dho ˗a kë ˈwɔn ˈö bhë˗ ˈgü ˈyaa ˈdhö ˗a ˈdhö. ˈˈKɛɛ ˈdhɛ ˈü˗ yö ꞊dhɛ ü ˗zoyödhɛpë ˈˈwɛɛ ˈbha ˈya ˈdhö ˈzüdho, ˈyö ˈmɛn ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö ü bho ˗kasho bhë˗ ˈgü, ˈyö ˈü˗ ꞊slɔɔ, ˈyö˗ pö ü ˗dhɛ ꞊dhɛ ö ˗dho ü ˗takun! ꞊Ya kë ˈˈdhʋ̈, ü ˗dho kë ü ˗de ˈgü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

2 Mɛn ꞊gban ˈˈpɛpɛ kwa ga ˗gɔ ˗kasho ˈgü. ˈKö ˈkwa pë ˈˈoo ˗pë ˗kë, ˈkwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˈkwa dha ˗a ˗gɔ. ˈˈKɛɛ kwa ˗bho ga ˗gɔ ˈˈgan ˈgü ˗sü ꞊faan ˗yö Zoova ˗gɔ. ꞊Ya ˈgo mü ˈzü, ˗ya ˗pö kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗a “Yaagümɛ ˗kaanta ˈö Klito dho ˗a ˈgü ꞊siöˈ˗ ˈö tɔɔ ga.”—1 Kodhɛngtö 15:26.

3 ˈˈTʋ̈ŋ ˈö zuʋ̈dhiʋ̈tɛ ˈö ˗gban ga ˗bha ˈö ˗dho ɲën˗ ˈka, ü ˗zota zuʋ̈gblüdhi ˈü ˗dho ˗a ꞊slɔɔ ˗a ˈka˗ ˈgü! Ga ˗sü dosɛnŋ ˈˈkpaan ˈyaa ˈnën Zoova dho ˗a bho kwa ˗bha. ˈˈKɛɛ mɛn ˗nu ˈö ꞊wa wo bo ga ˗sü ˈka, ˗yö ˗dho ˗an bho ga ˈgü ˈpö. ˗A ꞊trɔɔn ˈö ˗dho kë ü ˗bhaa ˈka ü ˗zota ˗a ˈgü. ˗Ya ˗pö ꞊dhɛ “mɛn ˗nu ˈwo ga ˈgü, ˈö ˈˈse ˈyaa ˗an ˗dhɛ” ˗wo ˗dho ˗tosɛta kë ˈzü ˗dɛɛwo. (Isaïe 26:19) Pë ˈö Biblö ˗ya ˗dhɛ ˗go ga ˈgü ˗sü, ˈyö bhë.

KÖ KWA DHƆƆBHAAMƐN ˗YÖ GA

4. (a) Kwa ˗bha ˈkɔdhigümɛn ɛɛnˈˈ kwa ˈˈtɔŋdë ꞊ya ga, ˗mën ˈö ˗dho kwa ˗zo ˗gban? (b) De ˈbha ˗nu ˈö waa Yesu ˈwo kun ˈˈtɔŋdhɛ ˈgü?

4 Kö kwa ˗bha ˈkɔdhigümɛn ɛɛnˈˈ kwa ˈˈtɔŋdë ˈˈgbɩɩ˗ ˗wɔn ˗yö kë, ˗yö ˗kë kwa ˗bha ˈˈdhiʋ̈dhiʋ̈sü, ˈö kë kwa ˈgü ꞊dhɛ ˈpë ˈö kwa ˗takun ˗mɛn ˈyaa ˈdhö ˗a ˈdhö. ˈKwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa pë ˈbha kë kö˗ ˗mɛn ˈˈyɛ ö ˈzü ˗yö ˗tosɛta kë ˈzü ˗dɛɛwo. ˈˈKɛɛ ˈkö ˗kë ˈˈdhʋ̈, Biblö ˗yö kwa ˗zo ˗gban ꞊dedewo. (2 Kodhɛngtö 1:3, 4 ˗wo pö.) ˗Kɔ ˈö Zoova waa Yesu ˈwo˗ ˈˈpiʋ̈ ˈwo kwa dhɔɔbhaamɛn ˗nu bho ˗a ˈka ga ˈgü, ˗kwaa ˈwɔnzuan ˗ga. ˈDhɛ Yesu kun ˈˈkpɔnŋ ꞊taa, ˗yö ˗wo Dhazaa waa ö ꞊dhegblü ˗nu Matö waa Madhi ˗an ˗dhɛ. ˗Kɔ ˈwo˗ ˗bha ˗yaaga ˗wo ˗kun Yesu ˈˈtɔŋ˗ ˗tiaandhö ˗nu ˈka. Biblö ˗ya ˗pö: “ˈˈKɛɛ ˈsa kö Dhazaa ˈdhö, ˗a dheebhang ˗nu ˈö˗ mɛ do ˗kë Matö ˈka, ˈö˗ mɛ do ˗kë Madhi ˈka bha˗ ˗nu ˗wɔn ˗gun ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗.” ˈYö ˗dhɛkpaɔyi do ˈka ˈyö Dhazaa ˗wɔn ˗yö ˗kë.—Zan 11:3-6

5, 6. (a) ˈDhɛ Yesu ˗kpan Dhazaa ˗bha ˈkɔɔmɛn waa˗ ˈˈtɔŋdë ˗nu ˗bha kö ˗wo ˈˈgbʋ bɔ ˗ni ˈgü, ˗mën ˈö˗ ˗kë? (b) ˗Mën ˈö ˗kë ga ˗bha ˗yɛ Yesu ˗bha ˗sü ˗yö kwa ˗zo ˗gban?

5 Yesu ˗dho ˈö Matö waa Madhi ˗an ˗zo ˗gban. ˈDhɛ Matö ˗ya man ꞊dhɛ Yesu ˗yö nu ˗ni ˈgü, ˈyö go ˈplöö ˈö dho ˗a ˗gɔ ʒian. ˗Kpan Yesu ˗bha ˗sü ˗yö ˗kë ˗a ˗dhɛ ˗së. ˈˈKɛɛ ˈyö˗ pö Yesu ˗dhɛ: “I ˗kë yö ˈnu kö n dheebhang ya ˈyii ˈdho ga.” ˗Yö ˗kë Matö ˈgü ꞊dhɛ Yesu yö ˈti nu ˈˈvaandhö. ˈDhɛ go ˈmü, ˈyö Yesu ˗kpan ˗a ꞊dhegblü Madhi ˗bha kö ˗yö ˈˈgbʋ bɔ ˗ni ˈgü. Madhi waa ˈö ꞊dhegblü ˗nu ˗bha ˗kë ˈˈlënsüsü ˗yö ˗wëë ˗da Yesu ˗ta ˈyö ˈˈgbʋ bɔ. (Zan 11:21, 33, 35) Kö kwa dhɔɔbhaamɛn ˗yö ˈgo kwa ˗bha, ˗kɔ ˈö ꞊yɛ˗ ˈka kwa ˗bha, ˗yö ˗yɛ Yesu ˗bha ˈˈdhʋ̈ ˈpö.

6 ˗A ˈwɔn dɔ ˗sü ˈö ꞊dhɛ kwa ˗bha mɛn ꞊ya ga ˗kɔ ˈö ꞊yɛ ˗a ˈka kwa ˗bha ˗yö ˗yɛ ˗a ˈka ˈpö Yesu ˗bha bhë, ˗yö kwa ˗zo ˗gban. ꞊Ya ˈgo ˗a ˈgü ˈzü, Yesu ˗yö ˗bhɔ ö dë ˗bha. (Zan 14:9) Ga ˗bho kwa ˗bha ˗sü ˈö yi ꞊gban ˈka, ˗a ꞊faan ˗yö Zoova ˗gɔ. Pë ˈö˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˈyaa ꞊gblɛɛn kö ˗ya kë kwa ˗dhɛ ˈyö bhë.

“DHAZAA, ˗BHÖ ZUN ˈˈKPƐNNG!”

7, 8. ˗Mën ˈö ˗kë Matö yö ˈti ˈˈwɩ˗ ˗bha kö ˗wo ꞊gwö ˈˈpɛn bho Dhazaa bun ˈˈdhiʋ̈, ˈˈkɛɛ ˗mën ˈö Yesu ˗ya ˗kë?

7 ˈDhɛ ˈö Yesu ˗yö wo ˗dhɛ ˈwo Dhazaa ꞊wɛɛbho˗ ˗bha ˗a ˈgü, kö ˗a wɔdhɛ ˈˈdhiʋ̈ ˗yö ta ˗sü ˈka ꞊gwö ˈˈpɛn ˈˈgbɛɛ do ˈka. ˈYö Yesu ˗ya pö: “˗Ka ˗gwë bha˗ bho mü!” ˈˈKɛɛ Matö yö ˈti ˈˈwɩ˗ ˗bha. ˈYö ˗tɔ ꞊dhɛ kö Dhazaa ꞊gee ˗ya “˗dhɛkpaɔyi ˗yiisiö” kë ga ˗gblü ˈgü. (Zan 11:39) ˈYaa˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ Yesu yöö pë ˈbha kë kö ˗ya ꞊dhegblü ˗takun.

ˈDhɛ Dhazaa go ga ˈgü, ü ˗zota ˗a ˗bha ˈkɔdhigümɛn waa˗ ˈˈtɔŋdë ˗nu ˗bha zuʋ̈gblüdhi ˈgü!​—Zan 11:38-44.

8 Yesu ˗ya ˗pö Dhazaa ˗dhɛ: “˗bhö zun ˈˈkpɛnng!” ˈDhɛ ˈö˗ pö ˈˈdhʋ̈, ˈpë Matö waa Madhi ˈwo ˗kpan ˗a ˗bha, ˗yö ˗kun ˗wɔnmɛnkunwɔn ꞊dede ˈka. “ˈYö ˈmɛ ˈö ꞊ya ga ˈnu ˈö˗ yi ꞊ya ꞊gwëë bha ˈö zun ˈˈkpɛnng kö sɔ ˈˈpɛn ˗yö piʋ̈˗ ˗sü ˈka˗ ˗kɔ waa˗ ˗gɛn ˗nu ˈka, kö sɔ ˈbha ˗yö bɔ ˗sü ˈka˗ ˗gɔ ˗bha mlɔngdhö.” (Zan 11:43, 44) ˈYö Dhazaa ˗yö nu ˗tosɛta kë ˈzü ˗dɛɛwo! ˈYö nu ö ˗bha ˈkɔdhigümɛn waa ö ˈˈtɔŋdë ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˈyö ˈwo ˗tosɛta ˗kë ˈwo ˈkwëë˗ ˈzü ˗dɛɛwo. ˗Wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗lo wo ˈkwëë˗, ˈwo wo ˗kɔ ˗yɛ ˗a ˗bha, ɛɛnˈˈ ˈwo ˈwɔn ꞊blɛɛ ˗a ˗dhɛ. ˗Yö ˗kun ˈˈdhabhliwɔn ꞊dede ˈka! Yesu ˗yö Dhazaa ˗bho ga ˈgü.

“ˈNËDHIËNGNË, MA ꞊NË ˈA˗ PÖ, ˗BHÖ ˈˈWLÜ!”

9, 10. (a) ˈDe mɛn ˗bho ga ˈgü ˗sü ꞊faan nu Yesu ˗dhɛ? (b) ˗Mën ˈö ˗kë ˗go ga ˈgü ˗sü ˗nu ˗kwɛzlan ꞊trɔɔn ˈdhö ˈdhö kwa ˗bhaa ˈka?

9 Yesu ˗yö mɛn ˗bho ga ˈgü ö ˗de ꞊faan ˈka ˗ee? ˗Abin! ˈDhɛ ˈö ˗dho Dhazaa bho ga ˈgü, Yesu ˗yö ˗bhɛɛ Zoova ˗dhɛ kö ˗yö ꞊faan nu ö ˗dhɛ kö ˈö Dhazaa bho ga ˈgü. (Zan 11:41, 42 ˗wo pö.) Dhazaa yöö dosɛnŋ ˈyaa ˈnën ˈwo˗ bho ga ˈgü. ˈNëndhiënën do ˈö˗ ˗kwɛ kun 12 kö ꞊ya wɔ ˈyaa˗ ˈˈyua ꞊kwɛɛ˗, Biblö ˗ya ˗wɔn ˗blɛɛ. ˗A ˈkun ˗kɔ ˈˈslö ˈyaa kun ˗a dë Zaidhusö ˗gɔ, ˈyö ꞊bhɛɛ Yesu ˗dhɛ kö ˗yö ö ˈdhu dha. ˗Yö ˗kun ˗a ˗bha ˈnën ga do ˈka. ˈDhɛ waa Yesu ˈwo kun ˈwɔn blɛɛˈˈ ˗ni, ˈyö mɛn ˈbhaa ˗nu nu, ˈyö ˈwo˗ pö˗ ˗dhɛ: “Yi Dëmɛ, ˈbha ˈdho kwa Dëmɛ ziö ˈˈyɛ ˈgü ˈˈwɛɛwɛɛ, i ˈdhu ˈyaa mü ˈzü.” ˈˈKɛɛ ˈyö Yesu ˗ya pö Zaidhusö ˗dhɛ: “˗A ˈto ˈˈdhʋ̈ ꞊zɔɔ ˈdhɛ, ˈbha ˈdho ˈˈsuʋ̈, ˗bhö ˈdhang bho n ˈˈdhiʋ̈ doseng [ü ˈdhu ˗dho dha]!” ˈDhɛ ˈö˗ pö ˈˈdhʋ̈ ˈyö ˗ʒiö Zaidhusö ꞊ke˗ ˈyö ˈwo dho ˗a ˗gɔ ˈkɔɔ. ˈDhɛ ˈwo yö ˗a ˗bha ˈˈkwɛnŋdhö, ˈyö Yesu mɛn ˗nu yö kö ˗wo ˈˈgbʋ bɔ ˗ni ˈgü yuudhö. ˈYö Yesu ˗ya pö ˗an ˗dhɛ: “˗Më ˗wɔn ꞊në ˈka˗ ˈgbʋ bɔ ˈyö ˈka ꞊gbang dɔ sië˗ ˈka ˗yuudhö ya? ꞊Ya ˈto ˈnë ˈkö ya˗ ˗bha ˗zë ˗bha kö ˈyii ga, ˗yö yi ꞊në˗ zë.” ˗A ˈnën dë waa˗ dhö ˗wo wo ˗zota pë ˈö Yesu ˗ya pö bhë ˗a ˈklɔɔ˗ ˈgü. ˈYö Yesu ˗ya pö mɛn ˈˈpɛpɛ ˗dhɛ ˗wo yö ˈˈkpɛɛn, ˈyö˗ ˈnën dë waa˗ dhö sü ˈyö ˈwo dho ˗a ˈkɔdhi ˈdhɛ ˈnën ˗kë wɔ ˗sü ˈka ˈgü bhë˗ ˈgü. ˈYö Yesu ˗ya kun˗ ˗kɔ ˗bha ˈˈlëëlë ˈka ˈyö˗ pö ˗a ˗dhɛ: “ˈnëdhiëngnë, ma ꞊në ˈa˗ pö, ˗bhö ˈˈwlü!” ˈDhɛ˗ ˈnën to mü ˈö ꞊luu ˈö ˗ya ˈˈta ˈsü ˗sü ˗bha bhë, ü ˗zota ˗a ˗mɛn ˗nu ˗bha zuʋ̈gblüdhi ˈgü. Yesu ꞊ya ˗an ˈdhu ˗bho ga ˈgü. (Makö 5:22-24, 35-42; Dhukö 8:49-56) ˈÖ go ˗dhɛkpaɔyi ˈö bhë˗ ˗bha, ˗wa ˗kpan wo ˈdhunën ˗bha, pë ˈö Zoova bɔ Yesu ˗ta ˈö˗ ˗kë ˗an ˗dhɛ bhë, ˗an ˗zo ˗dhö ˗bo ˗a ˈka. *

10 Mɛn ˗nu ˈö Yesu ˗yö ˗an bho ga ˈgü bhë, ˈdhɛ ˈö˗ yi ꞊gwëë, ˗wo ˗ga ˈzü ˗dɛɛwo. ˈˈKɛɛ pë ˈö ˈkwa˗ ˗wo pö ˈö ˗gban mɛn ˗nu ˈwo bhë ˗an ˗bha, ˗a ꞊bhlëë ˗yö ˗dhö, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗yö ˗zoyödhe ꞊dede ˗nu kwa ˗dhɛ. Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ ˈö mɛn ˗nu bho ga ˈgü. Pë ˈö ˗dho ˗a kë ˈpö yö ˗mü.

˗MËN ˈÖ ˗GO GA ˈGÜ ˗SÜ ˗KWƐZLAN ˗NU ˗WA ˗ZƆN KWA ˗DHƐ?

Bɔmɛn Piɛdhö ˗yö Dɔɔkasö ˗bho ga ˈgü. —Këwɔn ˗nu 9:36-42.

Eliya ˗yö ꞊gɛɛndhe do gbö ˗bho ga ˈgü. —1 Rois 17:17-24.

11. ˗Mën ˈö Ecclésiaste 9:5 ˗ya ˗zɔn kwa ˗dhɛ ˈö ˗gban Dhazaa ˗bha?

11 Biblö ˗ya ˗pö kwa ˗dhɛ ˈˈpuu ˈka ꞊dhɛ “mɛn ˗nu ˈö ꞊wa ga ˈwaa pë ˈbha ˈwɔn dɔ.” ˗Yö ˗kun ˈˈdhʋ̈ ꞊dedewo Dhazaa ˗bhaa ˈka. (Ecclésiaste 9:5) Dhazaa ˗yö ˗kun ꞊dhɛ mɛn ˈö yi zë ˗ni ˈgü ˗a ˈdhö ꞊dhɛ ˗kɔ ꞊dede ˈö Yesu ˗ya pö˗ ˈka ˗a ˈdhö. (Zan 11:11) ˈDhɛ Dhazaa kun ga ˗gblü ˈgü, ˗a ˈˈtʋ̈ŋ ˈyaa kun “pë ˈbha ˗wɔn” ˈgü.

12. Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ Dhazaa ˗yö ˗go ga ˈgü ꞊dedewo?

12 Yesu ˗yö Dhazaa ˗bho ga ˈgü mɛn ꞊va ꞊dede ˈˈɲaan ˈka. Yesu ˈyɔɔ˗ ˗nu ˗dee ˗ʒiaan ˗wa ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˗dhidha ꞊dede ˈnën˗ ˗kë. Dhazaa ˗yö ˗kun ˈˈbhɩɩ˗, ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ ˗go ga ˈgü ˗sü ˈö bhë ˈwɔn ˈö ˗kë ˈkpakpadhö yö ˗mü. (Zan 11:47) ꞊Ya ˈgo mü ˈzü, mɛn ꞊vadhɛ ˗dho ˈwo ˗kpan Dhazaa ˗bha, ˈyö ˈwo ˈdhaŋ˗ bho Yesu ˈˈdhiʋ̈ ꞊dhɛ ˗Zlan ˈnën˗ bɔ. ˗A ˈwɔn yö ˈti dhi Yesu ˈyɔɔ˗ ˗nu ˗dhɛ, ˗a ˗wɔn ˈgü ˈyö ˈwo˗ ˈˈslö ꞊mɛɛn kö ˈwo Yesu waa Dhazaa ˗an zë.—Zan 11:53; 12:9-11.

13. ˗Mën ˈö kwa zuʋ̈ˈˈ ˗kë ˗saa ꞊dhɛ Zoova ˗dhö mɛn ˗nu ˈwo ga ˗an bho ga ˈgü?

13 Yesu ˗ya ˗pö ꞊dhɛ “mɛ ˈˈpɛpɛ ˈö ꞊wa ga [ˈö˗ ˗zo ˈdhö ˗an ˈˈpiʋ̈] ˈwo bun ˈgü” ˗wo ˗dho ˈgo ga ˈgü. (Zan 5:28) ˗A ˗gɛn ˈtɔ˗ ꞊dhɛ mɛn ˈˈpɛpɛ ˈö ˈwo Zoova ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗wo ˗dho ˈgo ga ˈgü. ˈˈKɛɛ kö Zoova ˗ya pö ˈö mɛn ˈbha bho ga ˈgü, ˗a dua ˗mü kö ˗a ˗zo ˗yö ˗bo ˈwɔn ˈˈpɛpɛ ˈö ˗gban ˗a ˗mɛn ˗bha ˗a ˈka. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö˗ kë ˈˈdhʋ̈ ˗ee? ˗Gbɔdënën ˗nu ˈwo dhaŋ˗ ˈgü ˗wo ˗mɔɔn ˈˈmliya ꞊va ˗bha. ˈˈKɛɛ Biblö ˗ya ˗pö ˗gbɔdënën ˈdhɛ ˈö ˈdhö ˗ya ˗dhɛ ˈö ˈtɔ ˈka. (Isaïe 40:26 ˗wo pö.) ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˗a ˗zo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗bo ˗gbɔdënën ˈdhɛ ˈö ˈdhö ˗a ˈtɔ ˈka, kö mɛn ˈˈpɛpɛ ˈö ˗dho ˗an bho ga ˈgü, ˈwɔn ˗nu ˈwo ˗gban ˗an ˗bha, ˗a ˗zo ˗bo ˗an ˈka ˗sü ˈyaa˗ ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗. ꞊Ya ˈgo ˗a ˈgü ˈzü, Zoova ˈnën pë ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗da, ˈdhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈ kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ mɛn ˗bho ga ˈgü ˗sü ꞊faan ˗ya ˗gɔ.

14, 15. ˗Mën ˈö Zɔbö ˗wo ˈö ˗gban ˗go ga ˈgü ˗sü ˗bha, ˈö˗ ˗zɔn kwa ˗dhɛ?

14 ˗Klu ˗Zlan ˗bha ˗mɛn Zɔbö ˗yö ö ˗zo ˗yö ˗go ga ˈgü ˗sü ˗dhɛ. ˗Yö dhɛɛˈˈ ˗kpɔ ˈö˗ pö: “Kö mɛnbhɩɩdhe ˗yö ga, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗tosɛta ˗kë ˈzü ˗dɛɛwo ˗ee?” ˈYö˗ pö Zoova ˗dhɛ: “ˈÜ ˗dho n ˗dhɛ, ˈyö ˈa ˗we ü ˗gɔ. Ü ˗kɔ kë ˗pë ˗bho ga ˈgü ˗sü ˈˈwo ˗dho dɔ ü ˈka.” Zɔbö ˗ya ˈwɔn ˗dɔ ˈkpakpadhö ꞊dhɛ Zoova ˗yö ö ˈˈɲan ˈto ˗ni ˈgü ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˗dho mɛn bho ˗a ˈka ga ˈgü ˗a ˗gɔ.—Job 14:13-15.

15 Mɛn ˗nu ˗bha ˗go ga ˈgü ˗sü ˗yö ˗yɛ ü zuʋ̈ˈˈ ˗bha ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü ü ˗de dhɛɛˈˈ kpɔ ꞊dhɛ ‘n ˗man ˈkɔdhigümɛn waa n ˈˈtɔŋ˗ ˗nu ˈö ꞊wa ga ꞊wɛ, ˗wo ˗dho ˈgo ga ˈgü ˈpö ˗ee?’ ˗A ˈwɔn dɔ ˗sü ˈö ꞊dhɛ Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈö mɛn ˗nu bho ga ˈgü ꞊dedewo bhë, ˗yö kwa ˗zo ˗gban. De ˗nu ˈwo ˗dho ˈgo ga ˈgü? ˗Wo ˗dho ˗tosɛta kë ˈˈmɛn? ˗A ˗daa ˈö Biblö ˗ya ˗kë, ˗kwaa ˗ga.

˗WO ˗DHO ‘˗A ˗WO MA ˈÖ ˈWO GO WO WƆDHƐ ˈGÜ ˈÖ ˈWO YÖ ˈˈKPƐƐN’

16. ˗Tosɛta ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ˈö mɛn ˗nu ˈwo ˗dho ˈgo ga ˈgü ˈwo ˗dho ˗a kë ˈˈkpɔnŋ ꞊taa?

16 ˈÖ kun ꞊kwɛŋzü mɛn ˗nu ˈwo ˈgo ga ˈgü, ˗wo ˗nu wo ˗bha ˈkɔdhigümɛn waa wo ˈˈtɔŋdë ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˈwo ˗tosɛta ˗kë wo ˈkwëë˗ ˈzü ˗dɛɛwo ˈˈkpɔnŋ ꞊taa yö. Pë do ˈö bhë ˈyö ˗dho kë ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü ˈpö, ˈˈkɛɛ ˗a ˈdhɛ bhë ˗yö ˗dho kë ˗së ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka ˗a ˈdhɛ kun ꞊kwɛŋzü ˗a ˗ta. ˗Mën ˈö ˗kë? ˈYö ˗tɔ ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈwo ˗dho ˈgo ga ˈgü kö ˗wo ˗tosɛta kë ˈˈkpɔnŋ ꞊taa yö bhë, ˗tosɛta kë ˗sü ˈö ˈˈkpɔnŋ ꞊taa ˈö waa ga toŋtoŋdhö, ˗wo ˗dho ˗a ˗ʒian ˈˈpʋ ˗an ˗gɔ. ꞊Ya ˈgo mü ˈzü, ˈˈsɛ ˈwo ˗dho ˗tosɛta kë ˗a ˗ta waa ˈˈkpɔnŋtaadhɛ kë ˗kɔ ˈö ꞊dɛɛ ˈwaa do. ˗Gblü ˗nu, mɛn zë ˗sü waa ˈˈyua ˗nu wo ˈti ˗dho kë ˗dhö.

17. De ˗nu ˈwo ˗dho ˈgo ga ˈgü?

17 De ˗nu ˈwo ˗dho ˈgo ga ˈgü? Yesu ˗ya ˗pö: ‘mɛ ˈˈpɛpɛ ˈö ꞊wa ga, ˈö˗ ˗zo ˈdhö ˗an ˈˈpiʋ̈, ˈwo bun ˈgü ˗wo ˗dho ˈgo ga ˈgü ˈö ˈwo yö ˈˈkpɛɛn.’ (Zan 5:28, 29) ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 20:13 ˗ya ˗pö: ‘ˈYö ˈmɛ ˈwo ga ꞊weeyi ꞊bhaa, ˈyö nu ˈyö ˗pe ˗nu ˈka, ˈyö ꞊geebɔɔdhɛ yöö ˗dɩ ˈpö ˈö nu ˈö ˗pe ö ˗bha ˈka.’ Mɛn ˈˈmliya ꞊va ˗dho ˗tosɛta kë ˈzü ˗dɛɛwo. Bɔmɛn Pɔdhö ˗ya ˗pö ˈpö ꞊dhɛ “ˈmɛ ˈö˗ ˗nu këwɔn ˈdhö ˗së waa˗ mɛ ˈö˗ ˗nu këwɔn ˈyaa ˗së” ˗wo ˗dho ˈgo ga ˈgü. (Këwɔn ˗nu 24:15 ˗wo pö.) ꞊Waa˗ pö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗gɛn ˈtɔ˗ ˗mën?

꞊Bhɔɔ ˈˈsɛ ˗ta, mɛn ˗nu ˈö ꞊wa ga, ˗wo ˗dho ˈgo ga ˈgü ˈwo nu wo dhɔɔbhaamɛn ˗nu ˈˈpiʋ̈.

18. De ˗nu ˈwo ˗tɔ “mɛ ˈö˗ ˗nu ˈkëwɔn ˈdhö ˗së” ˈwo ˗dho ˈgo ga ˈgü?

18 “Mɛ ˈö˗ ˗nu ˈkëwɔn ˈdhö ˗së” wo ˈnën ˈwo ˗tɔ ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈwo ˗klu ˗a ˗bha, ˈwo ˗tosɛta ˗kë kö Yesu yö ˈti bhɔ ꞊köŋ. Mɛn ˗nu ˈwo ˗kë ꞊dhɛ Noe, Ablamö, Sadha, Moizö, Dhutö, waa Ɛstɛɛ ˗nu ˈdhö, ˗wo ˗dho ˈgo ga ˈgü ˈwo ˗tosɛta ˗kë ˈˈkpɔnŋ ꞊taa yö. ˈWɔn ˈö ˗gban gɔɔn˗ ˗nu, dhebɔ ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˈbhaa ˗bha, ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü˗ ˗wo pö Eblö ˈˈɲan ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ 11 ˈgü. Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈwo ˗klu ˗a ˗bha ˈö ˈwo ga kwa ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ yö˗ ˈgü ˈpö ꞊wɛ? Wo ˗de ˈpö “mɛ ˈö˗ ˗nu ˈkëwɔn ˈdhö ˗së” yö ˗mü ˗an ˈka. ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗wo ˗dho ˈgo ga ˈgü.

19. De ˗nu ˈwo ˗tɔ “mɛ ˈö˗ ˗nu këwɔn ˈyaa ˗së”? ˗Mën ˈö Zoova dho ˗a ˈˈkwee ˈˈpʋ ˗an ˗gɔ?

19 “Mɛ ˈö˗ ˗nu këwɔn ˈyaa ˗së” wo ˈnën wo ˗tɔ mɛn ˈˈmliya ꞊va ˈö Zoova dɔ ˗kɔ ˈˈslö ˈˈwɛɛ ˈbha ˈyaa kun ˗an ˗gɔ. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ꞊wa ga ꞊wɛ, Zoova ˗zo yö ˈti bhɔ ˗an ˈka. ˗Wo ˗dho ˈgo ga ˈgü kö ˈwɔn ˈö ˗gban Zoova dɔ ˗sü waa˗ ˗dhɔkë ˗sü ˗bha ˗a ˈˈkwee ˗yö ˈˈpʋ ˗an ˗gɔ.

20. ˗Mën ˈö ˗kë mɛn ꞊gban wo ˈti ˗dho ˈgo ga ˈgü?

20 ꞊Ya kë ˈˈdhʋ̈ kö mɛn ˈˈpɛpɛ ˈwo ga ˗an ꞊gban ˗dho ˈgo ga ˈgü ˗ee? ˗Abin! Yesu ˗ya ˗pö mɛn ˈbhaa ˗nu wo ˈti ˗dho ˈgo ga ˈgü. (Dhukö 12:5) Mɛn ˗bho ga ˈgü ˗sü ɛɛnˈˈ mɛn ˗to ˗a ˈgü ˗sü, ˗yö ˗sü de ˗bha? Zoova ˈnën ˗tɔ zakanmɛn ˈkpii˗, ˈˈkɛɛ ˗ya ˗kɔmɔnwɔnbhasü ˗nu Yesu ˗dhɛ “kö ˈyaan˗ mɛ ˈbhee˗ ˗nu ˈwo ˈkpongtaa zö waa˗ ˗an mɛ ˗nu ˈö ꞊wa ga ˗yaan ˗an ˗bha za ˈkan.” (Këwɔn ˗nu 10:42) Mɛn ˈˈoo ˗mɛn ˈö za ˗ya kun ꞊dhɛ ˈwɔnyaakëmɛn ˈdhö ˈö yö ˈti ˈˈwɩ˗ ˗bha kö ˗yö ˈgo ö ˗bha ꞊sɔŋyaa ˈgü, yö ˈti ˗dho ˈgo ga ˈgü.—˗Bhö kpɔɔˈˈ ˗zoto ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn 19 ˗bha.

MƐN ˗NU ˈWO ˗DHO ˈGO GA ˈGÜ ˈWO DHO DHAŊ˗ ˈGÜ

21, 22. (a) ˗Go ga ˈgü ˗sü ˈwo dho dhaŋ˗ ˈgü ˗yö kë ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (b) ˈDe ˈö ˗tɔ mɛn ˗blɛɛsü ˈö go ga ˈgü kö ˗yö ˗tosɛta kë dhaŋ˗ ˈgü?

21 Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ mɛn ˈbhaa ˗nu ˗dho ˗tosɛta kë dhaŋ˗ ˈgü. ˈMɛn ˈö ˗dho ˈgo ga ˈgü ˈö dho dhaŋ˗ ˈgü, ˈyaa ˈgo ga ˈgü mɛnbhɩɩdhe kwi ˈka. ˗Yö ˗go ga ˈgü kö ˗yö ˗tosɛta kë dhaŋ˗ ˈgü ꞊dhɛ ˗zuu ˈdhö.

22 Yesu ˈnën ˗tɔ mɛn ˗blɛɛsü ˈö ˗go ga ˈgü ˗kɔ suu ˈö bhë ˈö˗ wo. (Zan 3:13) ˈDhɛ ˈwo Yesu zë ˈö˗ ˗dhɛkpaɔyi ˗yaaga ˗ʒiö ˈyö Zoova ˗ya bho ga ˈgü. (Psaume 16:10; Këwɔn ˗nu 13:34, 35) Yesu yö ˈti ˈgo ga ˈgü ö mɛnbhɩɩdhe ˗kwi ˈka. Bɔmɛn Piɛdhö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˗wo Yesu “˗zë mɛn ˗dhɛ ˗kwi ˈgü ˈˈkɛɛ ˗yö ˗go ga ˈgü ˗zuu ˈka.” (1 Piɛdhö 3:18, NW) Yesu ˗yö ˗go ga ˈgü ˈö ˗kë ˗zuu ˈˈpiigbɩɩsü do ˈka. (1 Kodhɛngtö 15:3-6) ˈˈKɛɛ Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ yöö dosɛnŋ ˈyaa ꞊nën ˈö ˗dho ˈgo ga ˈgü ˈˈdhʋ̈.

23, 24. De ˗nu ˈwo ˗tɔ ‘˗tuʋ̈ kpö ˈnë’ ˈö Yesu ˗yö ˗an ˗wɔn ꞊blɛɛ? Mɛn ꞊dhɛ ˗mü?

23 Kö Yesu ˗bha ga ˈˈtʋ̈ŋ ˗ya yö ꞊klöö˗, ˗ya ˗pö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˈwo ˗klu ˗a ˗bha ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ: “ˈMa ˈdho ka ˗yɛa baa˗ ˗dhɛ ˈgü.” (Zan 14:2) ˗A pö ˈö˗ wo ˈˈdhʋ̈ bhë ˗a ˗gɛn ˈtɔ˗ ꞊dhɛ ˗a ˗bha gwëëˈˈ ˈbhaa ˗nu ˗dho ˈgo ga ˈgü kö ˗wo ˗tosɛta kë ˗a ˈˈpiʋ̈ dhaŋ˗ ˈgü. Mɛn ꞊dhɛ ˗mü? Yesu ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˈwaa ꞊va, ˗yö ˗an ˗dhɛ ‘˗tuʋ̈ kpö ˈnë.’ (Dhukö 12:32) Bɔmɛn Zan ˗yö ˗an ˈˈdhi ꞊dede ˗pö ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˗kpan Yesu ˗bha “Siɔn ˗tɔn [ˈö dhaŋ˗ ˈgü] ˗a tuö [kö] mɛ ˗lü ˗vuu ꞊këngˈ do ö ˗kɔ ˗yiisië wa˗ mɛ ˗lü ˗vuu ˗yiisiö (144.000) ˗wo [...] ˗a ˈpiö mü” bhë ˗a ˈka.—˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 14:1.

24 ˈˈTʋ̈ŋ ˗mɛɛn ˈö Kletiɛn 144.000 ˈwo bhë ˈwo ˗dho ˈgo ˗a ˈka ga ˈgü? Biblö ˗ya ˗pö ˗yö ˗dho kë ˈˈdhʋ̈ kö Klito ˗ya ˗ya ˗gblüdëdhɛ kë ˗sü ˗bha dhaŋ˗ ˈgü. (1 Kodhɛngtö 15:23) ˗A ˈˈtʋ̈ŋ ꞊dede bhë yö ˈnën ˈkwa˗ ˈgü yö. ˗A mɛn 144.000 ˈwo bhë, ˗an ꞊vadhɛ ꞊wa ˈgo ga ˈgü ꞊wa ˈdho dhaŋ˗ ˈgü ˈsaadhö. ˗An mɛn ˗dhɛ ˗nu ˈwo ꞊kun ˈˈkpɔnŋ ꞊taa, ˈwo ga ˗ni kwa ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü ꞊dɛɛ, ˗wa ga ˗wo ˗to mü ˈwo go ga ˈgü ˈwo dho dhaŋ˗ ˈgü kö ˗wo ˗tosɛta kë ˈmü. ˈˈKɛɛ ˈkö ˗kë ˈˈdhʋ̈, mɛn ꞊vadhɛ ˗dho ˈgo ga ˈgü ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü kö ˗wo ˗tosɛta kë ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ˗ta ˈˈkpɔnŋ ꞊taa.

25. ˗Mën ˈö ˈkwa ˗dho ˗a draanˈˈ ˈwɔn ˗gɔ ˈkwa ˗dho yö˗ ˗bha bhë˗ ˈgü?

25 ˗A yi ˈyaa ꞊gblɛɛn kö Zoova ˗yö mɛnbhɩɩdhe ˈˈpɛpɛ bho ga ˗gɔ ˈˈgan ˈgü, kö ga ˗yö ˈgo ˈˈshia˗ ˈpapadhö. (Isaïe 25:8 ˗wo pö.) ˈˈKɛɛ mɛn ˗nu ˈwo dho dhaŋ˗ ˈgü, ˗mën ˗yö ˈwo ˗dho ˗a kë ˈmü? Biblö ˗ya ˈgü ˗pʋ ꞊dhɛ waa Yesu ˗nu ˗wo ˗dho kë ˗gblüdë ˗nu ˈka dhaŋ˗ ˈgü. ˈWɔn ˈö ˗gban ˗a ˗Gblüdëdhɛ ˈö bhë˗ ˗bha, kwa ˗dho ˗a ˈbha draanˈˈ ˈwɔn ˗gɔ ˈkwa ˗dho yö˗ ˗bha bhë ˗a ˈgü.

^ -Wo -bhüöö kpö 9 Biblö ˈˈpian ˈˈwɛɛ ˗nu ˗wo wlüüˈˈ ˗nën ˗nu, mɛn zii ˗nu, gɔɔn˗ ˗nu, dhebɔ ˗nu, Izraɛdhö ˗mɛn ˗nu waa mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗bho ga ˈgü ˗sü ˗wɔn ˗blɛɛ. Ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü ˗an ˗wo pö 1 Rois 17:17-24; 2 Rois 4:32-37; 13:20, 21; Matiö 28:5-7; Dhukö 7:11-17; 8:40-56; Këwɔn ˗nu 9:36-42; 20:7-12 ˗nu ˈgü.